Người Việt ra đi đã bỏ lại sau lưng tất cả và trong ấy có bỏ lại ngôi chùa. Do vậy mà trong sự nhớ thương dằng dặc, bao giờ ngôi chùa cũng xuất hiện đầu tiên trong tâm trí của họ. Thi sĩ Huyền Không, tức Hòa Thượng Thích Mãn Giác, cách đây 50 năm đã làm một bài thơ Nhớ Chùa rất hay, đã diễn tả đúng tâm trạng của những người xa quê khi hướng về nơi chôn nhau cắt rốn của mình. Bài thơ ấy nhan đề là Nhớ Chùa:
When Vietnamese people leave, they leave everything behind, including the pagoda. Therefore, in their endless longing, the pagoda always appears first in their minds. Poet Huyen Khong, also known as Venerable Thich Man Giac, 50 years ago wrote a very good poem, Remembering the Pagoda, which accurately describes the feelings of people far from home when they think of their birthplace. The poem is titled Remembering the Pagoda:
Từ thuở ra đi vắng bóng chùa
Đường đời đã nhọc chuyện hơn thua
Trong tôi bừng dậy niềm chua xót
Xao xuyến mơ về lại cảnh xưa.
Since leaving, the pagoda has been absent The path of life has been full of winning and losing A feeling of bitterness has arisen within me I am moved and dream of returning to the old scene
Đây là lối thơ thất ngôn trường thiên. Nghĩa là mỗi câu 7 chữ và không nhất thiết bài thơ phải dừng nơi 4 câu như những loại thơ Đường luật bị gò bó niêm luật, mà ở đây gồm 9 đoạn, mỗi đoạn 4 câu như thế.
This is a long seven-word poem. That means each sentence has 7 words and the poem does not necessarily have to stop at 4 sentences like other Tang poetry types that are constrained by rules, but here it consists of 9 sections, each section has 4 sentences like that.
Con người khi xa quê mong muốn làm nên một cái gì đó cho đời, nên phải bon chen với danh lợi, tranh đấu hơn thua để phần thắng được về mình, nhưng khi sực tỉnh lại, thấy sao mà chua xót quá. Do vậy mới mơ màng nhớ lại cảnh cũ người xưa, trong ấy có bóng dáng một ngôi chùa.
When people leave their homeland, they want to make something for life, so they have to compete with fame and wealth, fight to win or lose to win, but when they wake up, they feel so bitter. That's why they dreamily remember the old scene and the old people, in which there is the shadow of a pagoda.
Thấp thoáng đâu đây cảnh tượng làng
Có con đường đỏ chạy lang thang
Có hàng tre gợi hồn sông núi
Im lặng chùa tôi ngập nắng vàng.
Somewhere in the village scene There is a wandering red road There are rows of bamboo evoking the soul of the mountains and rivers In the silence of my pagoda, there is a golden sunlight.
Cảnh cũ người xưa đâu còn nữa, nhưng trên con đường đất đỏ chạy vào làng đó, hai bên có những hàng tre thẳng tắp, đứng sừng sững với núi sông, tượng trưng cho cuộc đời của người quân tử. Chỉ đơn giản thế thôi, nhưng là biểu tượng cho làng tôi đấy. Và nơi đó, dưới ánh nắng chói chang hay những chiều tà ảm đạm, ngôi chùa vẫn im lìm trong cuộc sống trầm lặng của dân quê.
The old scene and the old people are no longer there, but on the red dirt road leading to the village, on both sides there are rows of straight bamboo, standing tall with the mountains and rivers, symbolizing the life of a gentleman. It's that simple, but it's a symbol of my village. And there, under the bright sunlight or the gloomy afternoons, the pagoda is still silent in the quiet life of the villagers.
Có những cây mai sống trọn đời
Bên hàng tùng bách vẫn xanh tươi
Nhìn lên phảng phất hương trầm tỏa
Đức Phật từ bi miệng mỉm cười.
There are apricot trees that live their entire lives Next to the rows of pine trees that are still green Looking up, the scent of incense wafts The compassionate Buddha smiles.
Thật là hạnh phúc biết bao! Thật là hoan hỷ biết bao! trong tất cả hoàn cảnh, trong tất cả nhịp điệu sống của dân làng đều có sự hiện diện của ngôi chùa, trong ấy có Đức Phật dưới làn khói hương nhẹ tỏa. Ngài ngồi yên đó mỉm cười với cuộc thế đổi thay từ bên trong lẫn bên ngoài bản thân của mỗi con người. Tuy vậy trong vườn chùa kia có những cây mai sống rất lâu. Mỗi năm Đông đến Xuân sang thì hoa mai đua sắc thắm để chào đón nàng Xuân, mặc cho gió Đông có khe khắt. Ngoài những gốc mai già ra còn có những cây tùng và cây bách vẫn sừng sững với gió sương, trơ gan cùng tuế nguyệt, chịu đựng với bao nhiêu gian khổ khó khăn, nhưng lá vẫn xanh, cây vẫn thẳng, chịu đựng gian khổ với thời tiết, với hoàn cảnh. Điều này cũng nói lên được ý chí của những người ở lại quê, khi họ đã chấp nhận sống chết với lũy tre làng, nương khoai, bờ giậu ấy.
What happiness! What joy! In all circumstances, in all rhythms of life of the villagers, there is the presence of the pagoda, in which there is the Buddha under the light smoke of incense. He sits there smiling at the changing world from inside and outside of each person. However, in that pagoda garden, there are apricot trees that live for a very long time. Every year, when winter comes, spring comes, the apricot flowers bloom to welcome spring, despite the harsh winter wind. In addition to the old apricot trees, there are also pine and cypress trees that still stand tall against wind and frost, brave with the years, enduring many hardships and difficulties, but the leaves are still green, the trees are still straight, enduring hardships with the weather and circumstances. This also shows the will of those who stayed in the countryside, when they accepted to live and die with the village bamboo fences, potato fields, and fences.
Tôi nhớ làm sao những buổi chiều
Lời kinh giải thoát giọng cao siêu
Đây ngôi chùa cổ ngày hai buổi
Cầu nguyện dân làng sống mến yêu.
How I miss those afternoons The high-pitched liberating prayers Here is the ancient temple twice a day Praying for the villagers to live lovingly.
Dưới mái chùa hiền hòa ấy có hình bóng của vị Sư già ngày 2 buổi với kinh kệ, mõ chuông, cầu nguyện cho dân làng sống hạnh phúc qua lời dạy của chư Phật, bỏ ác làm lành, giữ tâm ý cho được thanh tịnh. Lời kinh tiếng kệ ấy như là những tiếng vọng cao cả dội vào tâm tư của người dân, ngay cả những người đang sống nơi viễn xứ. Lời kinh ấy cứ vang vọng mỗi ngày sớm chiều hai buổi, khiến cho khách trần ai tục lụy cũng phải hướng về cảnh giới giải thoát nhiệm mầu để tu thân tích đức.
Under that peaceful temple roof, there is the figure of an old monk twice a day with sutras, gongs and bells, praying for the villagers to live happily through the teachings of the Buddha, to abandon evil and do good, to keep their minds pure. Those sutras and prayers are like sublime echoes resounding in the hearts of the people, even those who are living far away. That prayer echoes every morning and evening, causing the worldly visitors to turn towards the mysterious realm of liberation to cultivate themselves and accumulate virtue. Therefore, my village lives in peace. Morning and night, close to the sound of the bell. Cassava, potatoes, rice, and corn to feed the villagers. Building the future of our country. Rural life is very simple, with only rice, potatoes, cassava, corn, and vegetables, nothing else. However, each of those simple people who were born and raised in that village had a clear purpose: to beautify their homeland. To do so, they had to rely on prayers, on bells, and on bells, and beat the rhythm of drums and bells to ring out many alarm bells. From then on, people lived fully in a state of peace and happiness. That peace did not come naturally. It was due to prayers, to the will to pray, to the turning towards the Enlightened One. Because of that wish, the life of everyone in the village became peaceful.
Vì vậy làng tôi sống thái bình
Sớm khuya gần gũi tiếng chuông linh
Sắn khoai gạo bắp nuôi dân xóm
Xây dựng tương lai xứ sở mình.
Every evening, the villagers welcomed the cool breeze.The whole temple was filled with the clear moonlight.The sound of the bell awakened people and spread far and wide.Consoling the people of every thatched roof.
Cuộc sống nông thôn rất đơn giản, chỉ có gạo, khoai, sắn, bắp, rau cải chứ có gì đâu, nhưng từng người dân chất phác ấy được sinh trưởng, lớn lên tại làng quê kia đều có mục đích rõ ràng là tô bồi quê hương xứ sở cho đẹp đẽ, mà muốn thế phải nương theo sự cầu nguyện, nương theo chuông mõ, linh tang, gõ nhịp vào thành trống, thành chuông để gióng lên bao hồi chuông cảnh tỉnh. Để từ đó con người sống trọn vẹn trong cảnh thái bình an lạc. Sự yên ổn đó không phải tự nhiên mà có. Đó là do sự cầu nguyện, do ý chí mong cầu, do sự hướng về Đấng Toàn Giác. Do tâm nguyện ấy mà đời sống của mọi người trong thôn trở nên an lạc.
The life of the farmers was very innocent and simple. They worked hard all day to have food and clothes, then came home to bathe, then had dinner and took their wives and children to the temple to watch the moon. Why? Because at the temple there were always big shady trees. Through those thousands of trees and grass, the full moon would shine everywhere, creating a magical shimmering effect, blending with the ringing bells, as if bringing the scent of Zen to create the natural scenery. Making the farmers extremely relaxed and happy. This is a consolation, an encouragement, not using medicine to cure illness, but all of it comes from the upward-looking mind of each person.
Mỗi tối dân quê đón gió lành
Khắp chùa dào dạt ánh trăng thanh
Tiếng chuông thức tỉnh lan xa mãi
An ủi dân hiền mọi mái tranh.
Agarwood incense burns with a fragrant aroma Village after village, village ... Therefore, everyone eagerly looks forward to those important days to go to the temple to offer flowers and incense to Buddha and immerse themselves in the incense smoke, as if they are also repenting for the sins they have committed in the past, in the past.
Đời sống của nông dân rất là hồn nhiên chất phác. Cật lực làm lụng suốt ngày để có miếng cơm, manh áo, tối về tắm rửa sạch sẽ, sau đó cơm nước và dẫn vợ con lên chùa để ngắm trăng. Vì sao vậy? Vì tại chùa bao giờ cũng có cây to bóng mát. Xuyên qua ngàn cây nội cỏ đó, ánh trăng rằm sẽ rọi chiếu khắp đó đây trở nên lung linh huyền ảo hòa lẫn với tiếng chuông ngân nga như đem mùi Thiền làm nên cảnh vật của thiên nhiên. Khiến người nông dân thư thái, hạnh phúc vô cùng. Đây là niềm an ủi, một sự động viên, không phải dùng thuốc uống để chữa lành bệnh tật mà tất cả đều khởi đi từ chỗ tâm hướng thượng của mỗi con người.
Who knows when they will return to their homeland The fleeting heart sends its longing back No matter how much sorrow there is I still pray that the temple will not be numb.
Trầm đốt hương xông thơm ngạt ngào
Thôn trên xóm dưới dạ nao nao
Dân làng tắm gội lên chùa lễ
Mười bốn, ba mươi mỗi tối vào.
That temple with the wind and frost of the years, with the accumulated time and months, with the destruction of war, with the cruel wind and frost, certainly must have had an influence, but in the mood of those far from home, they still want the images of the past, a peaceful and quiet temple located in a village, and in the consciousness of those far from home, they also hope that they will not be heavily affected. Because the temple in the heart of those far from home is a whole sky, a country, a homeland. Not knowing when I will be able to return to my hometown, I hope that the temple in my childhood will forever remain in the minds of those far from home.
Đến ngày sám hối vào tối 14 âm lịch hoặc tối 30. Mỗi tháng 2 lần như thế sau khi cơm nước tắm gội, vợ chồng con cái cả nhà lên chùa với sản phẩm trong vườn như rau, chuối, đậu, mè mang lên chùa để cúng dường Sư cụ và thập phương bá tánh. Đây là tâm nguyện của dân làng khi đi chùa lễ Phật. Cho nên ai ai cũng nôn nao mong cho đến những ngày trọng đại ấy để lên chùa dâng hoa hương cúng Phật và trầm mình trong trầm hương khói tỏa, để như thấy mình cũng được sám hối những tội lỗi từ lâu đời, lâu kiếp đã gây ra.
The bell rings somewhere, strangely nostalgic When I leave, who doesn't miss the common temple?The temple roof protects the nation's soulThe way of life of our ancestors.
Biết đến bao giờ trở lại quê
Phù vân lòng gởi nhớ nhung về
Tang thương dù có bao nhiêu nữa
Cũng nguyện cho chùa khỏi tái tê.
How wonderful! How wonderful it is when I hear the bell ringing somewhere, and many bells ringing continuously like that, coming from a temple, so I am awakened and remember the old temple. Whoever has left, will certainly never forget that temple. Why is that? Because the temple roof has protected the soul of the nation through many years of accumulation, through the ups and downs of the nation's dynasties, protected all the sorrows of the changing world and that, that is the thousand-year-old way of life of our grandparents and parents in the spirit of Buddhism.
Ngôi chùa với phong sương cùng tuế nguyệt ấy, với thời gian năm tháng chất chồng, với chiến tranh đổ nát, với sương gió phũ phàng, chắc chắn phải có ảnh hưởng, nhưng trong tâm trạng của kẻ xa quê vẫn muốn rằng những hình ảnh của năm xưa, một ngôi chùa hiền hòa yên tĩnh tọa lạc trong một ngôi làng và trong tâm thức của người xa quê như thế cũng mong rằng không bị ảnh hưởng gì nặng nề cả. Vì ngôi chùa trong lòng người xa xứ là cả một bầu trời, một đất nước, một quê hương. Chưa biết là bao giờ mới có thể trở lại thăm quê, nhưng mong rằng ngôi chùa trong lòng của tuổi ấu thơ ấy vẫn còn mãi mãi nơi tâm thức của người xa quê.
Just a poem of 36 lines consisting of 9 paragraphs, has described all the images of a temple for the inner self through the ups and downs of the world as well as for the changing circumstances on the outside of the landscape, of the homeland.
Chuông vẳng nơi nao nhớ lạ lùng
Ra đi ai chẳng nhớ chùa chung
Mái chùa che chở hồn dân tộc
Nếp sống muốn đời của Tổ Tông.
Actually, the author has confided his feelings here when he was far from home and the image of that temple in a remote village where he was born and raised has occupied the author's entire life and childhood. The last two lines are the two most important lines. Being Vietnamese, not necessarily Buddhist or not, everyone is influenced by the sound of the temple bell. Among the Vietnamese people, of course there are many different beliefs, but the temple here covers all religious tendencies, so that all can work together to build a peaceful and prosperous Vietnamese nation.
Thật là tuyệt vời! Thật là vi diệu khi bên tai mình văng vẳng đâu đây tiếng chuông và nhiều tiếng chuông liên tục như thế vọng ra từ một ngôi chùa, cho nên mình đã thức tỉnh và nhớ lại chùa xưa. Ai là người đã ra đi, chắc chắn không bao giờ quên được ngôi chùa ấy. Vì sao vậy? Vì lẽ mái chùa kia đã che chở hồn dân tộc qua bao nhiêu năm tháng chất chồng, qua các triều đại thịnh suy của dân tộc, che chở hết tất cả những muộn phiền của thế sự đổi thay và đó, đó chính là nếp sống nghìn đời của ông bà, cha mẹ ta trong tinh thần của Phật Giáo vậy.
Chỉ một bài thơ 36 câu gồm 9 đoạn thôi, mà đã diễn tả được tất cả hình ảnh của một ngôi chùa đối với bên trong của nội tâm qua bao thăng trầm của thế sự cũng như đối với những hoàn cảnh đổi thay ở bên ngoài của cảnh vật, của đất nước quê hương.
Thật ra, tác giả đã gởi gắm tâm sự của mình vào đây khi xa quê và hình ảnh ngôi chùa ấy tại một làng quê hẻo lánh nơi chôn nhau cắt rốn đã chiếm trọn vẹn cuộc đời và tuổi thơ của tác giả. Hai câu thơ cuối là 2 câu quan trọng nhất. Đã là người Việt Nam, không nhất thiết là Phật tử hay không phải Phật tử, tất cả đều được và bị ảnh hưởng bởi tiếng chuông chùa. Trong dân tộc Việt ấy, dĩ nhiên là có nhiều tín ngưỡng khác nhau nữa, nhưng mái chùa ở đây đã phủ kín mọi khuynh hướng tôn giáo, để tất cả cùng nhau xây dựng cho một dân tộc Việt Nam sớm thanh bình thịnh vượng.
Rời bỏ uế trược, khéo nghiêm trì giới luật, sống khắc kỷ và chân thật, người như thế mới xứng đáng mặc áo cà-sa.Kinh Pháp cú (Kệ số 10)
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
9. Sự cảm thông
Ngắm trăng Lăng-già
Nguyên lý duyên khởi
Giờ ngồi thiền buổi chiều
Đừng đem cho người điều mình không muốn
Bùi Giáng: Cái Được Thấy Là Khổ Đế
Quán niệm mùa Phật đản
Walk With Me (Bước cùng tôi) - Bộ phim về Làng Mai và thầy Nhất Hạnh
