Phương tiện kỹ thuật càng tinh xảo, con người càng dễ đi đến chỗ dối mình, dối người, hại mình, hại người, một cách tự nhiên, đến độ lòng chẳng có chút cắn rứt nào khi đã lỡ tạo ra những hậu quả xấu, làm khổ đau, thậm chí tổn hại đến sinh mệnh của kẻ khác.
The more sophisticated the technical means, the easier it is for people to naturally lie to themselves, to others, to harm themselves, to harm others, to the point that they do not feel any remorse when they have accidentally created bad consequences, causing suffering, even harming the lives of others.
Đa phần sự dối gạt, lừa đảo xuất phát từ lòng tham lam lợi lộc, danh vọng, quyền bính; nhưng trong một số trường hợp, có những người chỉ nói dối, làm dối, vì kỹ thuật khéo léo, “làm giả như thật,” đã cho phép, khuyến khích họ thi triển kỹ năng của họ, và lấy sự thi triển này làm điều thú vị trong cuộc sống. Ở trường hợp đặc biệt khác, kẻ nói dối vì lớn lên trong môi trường cần nói dối (như trong thương trường, quảng cáo chẳng hạn), đã nói khuếch đại, nói khoa trương, nói quá sự thật, nói để tô điểm nâng cao tự thân và món hàng muốn rao bán, nói sao cho lợi mình và tập đoàn, tổ chức của mình. Dối lâu thành thói quen, thành đặc tính, đến độ chính kẻ nói dối cũng tin tất cả điều dối đều là thật. Cũng bởi chính mình tin như thế, lời nói ra rất khẳng khái, nghe tựa như lời chân thực xuất phát từ con tim, khiến cho hàng trăm, hàng nghìn, thậm chí cả triệu người tin theo. Thành công trong sự nói dối như thế, kẻ nói dối hài lòng, thỏa mãn, không ngại ngùng chi để tiếp tục nói dối, dối liên tục, triền miên… trước quần chúng, thiên hạ.
Most deception and fraud originate from greed for profit, fame, and power; but in some cases, there are people who only lie and deceive because their skillful techniques, “fake it like it’s real,” have allowed and encouraged them to demonstrate their skills, and find this demonstration interesting in life. In other special cases, liars, because they grew up in an environment that required lying (such as in the business world, advertising, for example), exaggerate, exaggerate, exaggerate the truth, speak to enhance themselves and the products they want to sell, speak to benefit themselves and their groups and organizations. Lying for a long time becomes a habit, a characteristic, to the point that the liar himself believes all lies are true. Because he himself believes so, the words he speaks are very assertive, sounding like the truth coming from the heart, causing hundreds, thousands, even millions of people to believe them. Having succeeded in lying like that, the liar is satisfied, content, and has no hesitation to continue lying, lying continuously, endlessly... before the masses, the world.
Hậu quả của sự dối trá như thế nào thì qua kinh nghiệm tự thân, cũng như qua sách vở, lời dạy của cổ nhân, thánh hiền, giáo chủ các tôn giáo… mọi người đều đã biết. Dối nhỏ, hại nhỏ; dối lớn, hại lớn. Không sao lường được hậu quả và sức lan truyền, tác hưởng của nó.
The consequences of lying are known through personal experience, as well as through books, teachings of ancient people, saints, religious leaders... everyone knows. Small lies, small harm; big lies, big harm. It is impossible to measure the consequences and the spread and influence of them.
Người thực hành lời dạy của bậc chánh giác, luôn tôn trọng sự thực; và đạo lý của bậc chánh giác thường được mệnh danh là “đạo như thật.”
People who practice the teachings of the enlightened ones always respect the truth; and the teachings of the enlightened ones are often called "the true way."
Người áp dụng “đạo như thật” trong đời sống, lấy sự chân thực làm nền tảng. Tính cách chân thực ấy đã được đức Thế Tôn minh thị và hướng dẫn thực hành bằng Bát Chánh Đạo — Con Đường Chánh Tám Ngành (1): đặt tất cả quan kiến, tư duy, ý niệm, lời nói, hành động, năng lực, và sức tập trung vào con đường chân thực, thánh thiện. Có thể hiểu là đặt chân lên con đường ấy là đặt chân lên con đường mà các Thánh giả đã đi qua: con đường thoát ly khổ đau sinh-tử, chứng nhập niết-bàn.
People who apply the “true way” in life take truthfulness as the foundation. That truthfulness has been clearly shown and guided by the Buddha through the Noble Eightfold Path — the Eightfold Right Path (1): placing all views, thoughts, ideas, words, actions, abilities, and concentration on the true, holy path. It can be understood that setting foot on that path is setting foot on the path that the Saints have gone through: the path of escaping the suffering of birth and death, attaining nirvana.
Tám Ngành đều quan trọng, nhưng ngành về lời nói (Chánh Ngữ: nói năng chân chánh) là mặt biểu hiện dễ nghe, dễ cảm nhận nhất trong sinh hoạt, quan hệ hàng ngày. Lời nói thốt ra tác động rất nhanh và trực tiếp đến người nghe, cho nên người xưa thường nhắc “uốn lưỡi bảy lần trước khi nói” là ý khuyên nên cẩn trọng cái miệng, thận trọng lời nói, vì nó có thể hại mình, hại người (2). Ngày nay, người ta dùng bàn phím điện thoại hay máy vi tính để gõ, gửi lời nói, tin nhắn, hình ảnh qua Twitter, Facebook, Youtube, Snapchat, Google+, LinkedIn… đến hàng triệu người khác trong nháy mắt. Nhanh cấp kỳ như vậy thì càng nên cẩn trọng hơn, vì một khi lời nói hay tin nhắn đã buông ra rồi, khó mà rút lại được – dù sau đó có sửa lại đi nữa, phát ngôn ban đầu cũng đã lan đi khắp nơi rồi, biết đâu lại chẳng tác động, khơi mào cho một loạt những người tự tử, thúc đẩy cầm súng giết người hàng loạt, khởi động một cuộc chiến thảm khốc, hoặc gieo rắc thảm họa cho một số người nào đó không biết mặt biết tên.
The Eightfold Path is all important, but the branch of speech (Right Speech: speaking truthfully) is the easiest to hear and feel in daily life and relationships. The words spoken have a very quick and direct impact on the listener, so the ancients often said “turn your tongue seven times before speaking” to advise you to be careful with your mouth and words, because it can harm yourself and others (2). Nowadays, people use their phone or computer keyboards to type, send words, messages, and images via Twitter, Facebook, Youtube, Snapchat, Google+, LinkedIn… to millions of other people in the blink of an eye. With such rapidity, one should be even more careful, because once words or messages are released, it is difficult to take them back – even if they are corrected later, the original statement has already spread everywhere, and who knows, it might not have an impact, trigger a series of suicides, encourage mass shootings, start a catastrophic war, or sow disaster for some unknown people.
Vì vậy đối với việc thông tin, truyền thông, hay giao tiếp bằng lời nói hàng ngày, người học Phật nhất thiết phải thực hành Chánh Ngữ; và không thể không biết về Chánh Ngữ mà Đức Phật đã dạy cụ thể như sau: “Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh ngữ? Này các Tỷ-kheo, chính là từ bỏ nói láo, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ nói lời độc ác, từ bỏ nói lời phù phiếm.” (3) Bốn điều Đức Phật dạy “từ bỏ” trong Chánh Ngữ, cũng chính là bốn dạng nói dối của giới thứ Tư (4) trong Năm Giới nền tảng của người phật-tử tại gia (5).
Therefore, when it comes to information, communication, or daily verbal communication, Buddhists must practice Right Speech; and cannot help but know about Right Speech that the Buddha specifically taught as follows: “And this, monks, what is Right Speech? This, monks, is to give up lying, give up speaking with a double tongue, give up speaking harshly, give up speaking frivolously.” (3) The four things the Buddha taught to “give up” in Right Speech are also the four forms of lying in the Fourth Precept (4) of the Five Fundamental Precepts of lay Buddhists (5).
Đối với Chánh Ngữ, không những chính bản thân người con Phật thực hành mà còn phải khuyến khích người khác làm theo; không những thực hành Chánh Ngữ, còn phải tránh xa kẻ nói dối, không ủng hộ nói hùa theo kẻ xảo ngôn, ngụy ngữ.
Regarding Right Speech, not only must Buddhists themselves practice it, but they must also encourage others to follow suit; not only must they practice Right Speech, they must also stay away from liars, not support and follow those who speak deceitfully or falsely.
Đối với giới Vọng Ngữ, người con Phật không tự mình nói dối, không xúi giục người khác nói dối, cũng không nghe người khác nói dối mà tán trợ, vui theo. Trong Năm Giới căn bản, cả ba hình thái: tự làm, xúi người làm, vui theo việc người làm, đều là phạm giới (6).
Regarding the Precept of False Speech, Buddhists do not lie themselves, do not incite others to lie, and do not listen to others who lie and support or rejoice in it. In the Five Fundamental Precepts, all three forms: doing it yourself, inciting others to do it, and being happy with what others do are all violations of the precepts (6).
Nghiệm xét từ những lẽ trên, người con Phật trong giao tiếp với con người, xã hội, phải luôn tôn trọng sự thật, nói lời chân thật: không vì danh lợi mà nói lời xu nịnh người quyền thế; không vì an toàn và lợi ích cá nhân mà ca tụng, tâng bốc đảng phái chính trị xấu-ác; không vì cảm tính riêng hoặc chạy theo phong trào mà ca tụng hoặc bênh vực những lãnh tụ không xứng đáng; không vì bảo vệ vị thế, tài sản của mình mà ngoảnh mặt với sự thật, quay lưng trước thống khổ vô vàn của sinh dân.
Considering the above reasons, Buddhists, in their interactions with people and society, must always respect the truth and speak truthfully: not flattering powerful people for fame and profit; not praising or admiring evil political parties for personal safety and benefit; not praising or defending unworthy leaders for personal feelings or following trends; not turning away from the truth and turning their backs on the countless sufferings of the people for the sake of protecting their own position and property.
Không sống với sự thật thì thường là sống dối. Ngợi ca, ủng hộ người ngoa ngụy dối trá, chính là tòng phạm của dối trá.
Not living with the truth is often living a lie. Praising and supporting hypocritical and deceitful people is an accomplice to lies.
Người con Phật chân chính sống với giáo lý như thật, không sống với hư ngụy, giả dối.
A true Buddhist lives according to the true teachings, not living with falsehood and lies.
California, ngày 22 tháng 6, năm 2019
California, June 22, 2019
(1) Còn gọi là Bát Thánh Đạo hay Bát Thánh Đạo Phần (Pàli: Ariyaṭṭhaṅgikamagga), Con đường Thánh Tám Ngành (The Noble/Holy Eightfold Path) gồm: Chánh Kiến (Right View/Understanding), Chánh Tư Duy (Right Thinking), Chánh Ngữ (Right Speech), Chánh Nghiệp (Right Action), Chánh Mạng (Right Livelihoood), Chánh Tinh Tấn (Right Effort), Chánh Niệm (Right Mindfulness), và Chánh Định (Right Concentration).
(1) Also known as the Noble Eightfold Path or the Noble Eightfold Path (Pàli: Ariyaṭṭhaṅgikamagga), the Noble Eightfold Path (The Noble/Holy Eightfold Path) includes: Right View (Understanding), Right Thinking (Right Thinking), Right Speech (Right Speech), Right Action (Right Livelihoood), Right Effort (Right Mindfulness), and Right Concentration (Right Concentration).
(2) “Bệnh tùng khẩu nhập, họa tùng khẩu xuất,” bệnh tật là từ ăn uống mà vào, tai họa là từ lời nói mà ra.
(2) “Illness enters through the mouth, disaster exits through the mouth,” illness enters through food and drink, disaster comes from words.
(3) Kinh Tương Ưng Bộ, Thiên Đại Phẩm, Chương I, Mục 8, Phân Tích, Tương Ưng Đạo, HT. Thích Minh Châu dịch.
(3) Samyutta Nikaya, Mahavagga, Chapter I, Section 8, Analysis, Samyutta Nikaya, translated by Venerable Thich Minh Chau.
(4) Năm Giới của người phật-tử tại gia: giới sát sanh, giới trộm cắp, giới tà dâm, giới nói dối và giới uống rượu. Giới ở đây có nghĩa là ngăn ngừa, phòng hộ. Vì vậy nói “giới nói dối” có nghĩa là ngăn ngừa, không làm việc nói dối. “Chức năng của giới là phòng hộ căn môn, tức ngăn ngừa những pháp bất thiện khởi lên làm phương hại đến các phẩm tính thiện căn.” (Tuệ Sỹ, Thắng Man Giảng Luận, Chương III: Bồ Tát Giới, Tiết 1: Bồ Tát Tâm Địa Giới).
(4) The Five Precepts of lay Buddhists: precept against killing, precept against stealing, precept against sexual misconduct, precept against lying, and precept against drinking alcohol. Precepts here mean prevention, protection. Therefore, saying “precept against lying” means preventing, not doing lies. “The function of precepts is to protect the sense doors, that is, to prevent unwholesome dharmas from arising and harming wholesome qualities.” (Tuệ Sỹ, Thắng Man Giảng Luận, Chapter III: Bodhisattva Precepts, Section 1: Bodhisattva Mind Ground Precepts).
(5) Giới thứ Tư trong Năm Giới là Giới Nói Dối. Giới Nói Dối được nói rõ trong Sa Di Luật Nghi Yếu Lược, Chương Trước: Phần Giới Luật – HT. Thích Trí Quang dịch, như sau: “Nói dối có bốn. Một, nói dối trá, là phải bảo trái, trái bảo phải, thấy nói không, không nói thấy, dối trá không thật vân vân. Hai, nói thêu dệt, là trau chuốt lời nói phù phiếm, từ ngữ hoa mỹ khúc nhạc diễm lệ, lời ca tình tứ, dắt dẫn dục vọng, tăng thêm sầu bi, làm đãng tâm chí của người vân vân. Ba, nói thô ác, là nói thô tục, độc ác, mắng chửi người vân vân. Bốn, nói hai lưỡi, là đến người này nói người kia, đến người kia nói người này, ly gián ân nghĩa, khêu chọc và xúi bảo cho họ đấu nhau, tranh nhau vân vân. Cho đến trước khen sau chê, mặt phải lưng trái, chứng vào tội người, rêu rao lỗi người, đều thuộc loại vọng ngữ.”
(5) The Fourth Precept in the Five Precepts is the Precept Against Lying. The Precept of Lying is clearly stated in the Summary of the Vinaya Rules for Novices, Previous Chapter: The Precepts Section – translated by Venerable Thich Tri Quang, as follows: “There are four types of lying. One, telling lies, is saying right is wrong, wrong is right, seeing is not seeing, not seeing is not seeing, lying is not true, etc. Two, speaking embellishments, is polishing frivolous words, flowery words, beautiful music, love songs, leading to lust, increasing sadness, distracting people’s minds, etc. Three, speaking harshly, is speaking vulgarly, viciously, scolding people, etc. Four, speaking with two tongues, is speaking to this person about that person, speaking to that person about this person, separating gratitude, provoking and inciting them to fight, to compete, etc. Up to the point of praising first and then criticizing, speaking rightly and then speaking wrongly, testifying to others’ sins, and spreading others’ faults, all fall into the category of lying.”
(6) Ngoại trừ trường hợp phải vì phương tiện mà nới lỏng (khai), cho phép tạm thời không giữ giới đó trong thời gian và hoàn cảnh đặc biệt nào đó. Ví dụ, bác sĩ bảo cần phải uống rượu thuốc để trị bệnh nan y, bệnh nhân phật-tử được phép uống rượu thuốc, nhưng khi hết bệnh, phải ngưng; nếu lạm dụng vì lý do “phương tiện” mà tiếp tục uống rượu thì phạm giới. Ví dụ khác, về nói dối, trong Sa Di Luật Nghi Yếu Lược cũng có ghi: “Ngoài ra, vọng ngữ vì cứu hoạn nạn cấp bách cho kẻ khác, phương tiện quyền biến, từ bi mà ích lợi, cứu giúp, thì không phạm.”
(6) Except in cases where it is necessary to relax (open) the precepts for a certain period of time and under certain special circumstances. For example, if a doctor says that it is necessary to drink medicinal wine to treat a terminal illness, a Buddhist patient is allowed to drink medicinal wine, but when the illness is cured, he must stop; if he abuses it for the reason of "expedient means" and continues to drink wine, he breaks the precepts. Another example, regarding lying, in the Essentials of the Sramanera Law, it is also stated: "In addition, lying to save others from urgent disaster, using expedient means, being compassionate and beneficial, helping, is not a violation."
Kẻ hung dữ hại người cũng như ngửa mặt lên trời mà phun nước bọt. Nước bọt ấy chẳng lên đến trời, lại rơi xuống chính mình.Kinh Bốn mươi hai chương
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
Khoa học và con đường đưa đến Niết-bàn
Nguyên lý duyên khởi
Sen nở hiện đời
Đừng đem cho người điều mình không muốn
Thí đức bất cầu vọng báo
Ăn chay thế nào cho đúng
Bùi Giáng: Cái Được Thấy Là Khổ Đế
Quán niệm mùa Phật đản
