Thử nhìn con người qua những giai tầng xã hội:
Let's look at people through social classes:
Chí lớn mà tài kém, cả đời chẳng làm nên đại sự gì.
Great ambition but poor talent, all their life they will not achieve anything great.
Chí nhỏ tài cao, vào đời chỉ biết dọn đường mở lối cho tiểu nhân cầm cờ đứng lên.
Small ambition and high talent, in life they only know how to pave the way for the petty people to stand up.
Chí nhỏ không tài, nhờ ranh ma qua mặt kẻ dưới, lòn cúi dua nịnh người trên, có thể được thành công (trên thương trường hay chính trường), chễm chệ ngồi trên chóp đỉnh vinh quang.
Small ambition and no talent, thanks to cunning in deceiving inferiors, flattering superiors, can be successful (in business or politics), sitting comfortably on the pinnacle of glory.
Chí lớn tài cao mà không gặp thời vận, cũng trở thành kẻ bất đắc chí, lất lây một đời với nghèo khổ, bất hạnh; cố gắng bon chen để tìm một nấc thang nào đó trong xã hội thì bị đày đọa chèn ép bởi những kẻ bất tài, vô đức.
Great ambition and high talent but not lucky, also become a person of no ambition, struggling all their life with poverty and unhappiness; trying to find a certain level in society, they will be tormented and oppressed by incompetent and immoral people.
Nhưng chí lớn là chí như thế nào?
But what kind of ambition is great?
Kiếm tiền, làm giàu, bủn xỉn chắt mót từng xu để dành cho được số tiền lớn; mỗi ngày nhìn số tiền trong tài khoản ngân hàng tăng dần mà toại chí thành công?
Making money, getting rich, stingy, saving every penny to get a large sum of money; Seeing the amount of money in your bank account increase every day, is that a great ambition?
Khổ nhọc học hành, quên ăn bỏ ngủ cho có được bằng cấp để hãnh diện, khoe khoang với người; không có thì tìm cách mua cho có… mới hài lòng, thỏa chí?
Studying hard, forgetting to eat and sleep to get a degree to be proud of, to brag to others; if you don't have one, then find a way to buy one... to be satisfied, to have a great ambition?
Lao tâm, khổ trí, dua nịnh kẻ có quyền, bợ đỡ đảng cầm quyền, dùng miệng lưỡi ru ngủ, dối gạt người để trèo lên đỉnh cao danh vọng quyền thế, hầu mặc sức nhũng lạm lợi ích cho cá nhân và gia đình bè phái, có phải chí lớn?
Working hard, suffering, flattering those in power, flattering the ruling party, using your tongue to lull people to sleep, deceiving people to climb to the pinnacle of fame and power, to freely abuse personal and family benefits, is that a great ambition?
Chí lớn của kẻ sĩ ở đời, từ xưa đến nay, thực ra, không phải ở chỗ có được danh vọng, quyền thế, cũng không nhất thiết phải nắm được quyền bính để “trị quốc, bình thiên hạ” (1), vì không phải ai cũng có cơ hội này. Cốt lõi của trị quốc, an dân, cũng là chỗ mà chí lớn vươn tới, chính là mang lại lợi ích cho số đông, cho nhân quần xã hội. Có thể mượn hình ảnh của những nhà từ thiện vĩ đại như tỷ phú Bill Gates, Ni sư Chứng Nghiêm (2), v.v… làm biểu trưng cho chí nguyện lớn lao trên trần thế này. Tất nhiên nhờ có tài sản lớn mà họ có thể thực thi được nhiều điều ích lợi cho hàng triệu người trên trái đất; nhưng không phải ai có tiền cũng làm được điều họ làm. Điều to tát vĩ đại họ đem lại cho con người và cuộc đời được khởi đi từ Lòng Thương Rộng Lớn - Đại Bi Tâm. Họ không nắm quyền lực chính trị, không điều hành guồng máy quốc gia (theo nhiệm kỳ, hay độc tài vô thời hạn), nhưng ảnh hưởng của họ là rộng khắp, dài lâu, không có giới hạn thời gian.
The great ambition of scholars in life, from ancient times to the present, in fact, is not to have fame and power, nor is it necessary to hold power to "govern the country, pacify the world" (1), because not everyone has this opportunity. The core of governing the country, pacifying the people, is also the place where great ambitions reach, which is to bring benefits to the majority, to the human society. We can borrow the images of great philanthropists such as billionaire Bill Gates, Buddhist nun Cheng Yen (2), etc. as symbols of great aspirations in this world. Of course, thanks to their great wealth, they can carry out many beneficial things for millions of people on earth; but not everyone with money can do what they do. The great things they bring to people and life originate from their Great Compassion - Great Compassion. They do not hold political power, do not run the national apparatus (by term, or indefinite dictatorship), but their influence is widespread, long-lasting, and has no time limit.
Còn như nói chí lớn của kẻ trị quốc, theo quan điểm Phật giáo, không phải ở chỗ quốc gia đó lớn hay nhỏ, có tầm hạn cục khu vực hay tầm quốc tế, mà chính là ở chỗ vị “quân vương” đó có tâm chí và thuật trị quốc an dân như thế nào để xứng đáng được tôn xưng là “Chuyển Luân Thánh Vương.” (3) Vị quân vương ấy trước hết phải có từ tâm của bậc Thánh, hành xử của bậc Thánh, truyền rộng Chánh Pháp khắp nơi, mang lại lợi ích an vui cho toàn thế giới.
As for the great aspirations of a ruler, according to the Buddhist point of view, it does not depend on whether the country is large or small, whether it is regional or international in scope, but rather on the will and the technique of governing the country and pacifying the people that is worthy of being called a "Holy King of the Wheel." (3) That king must first have the compassion of a Saint, the conduct of a Saint, spread the Dharma everywhere, and bring benefits and happiness to the whole world.
Và bây giờ, hãy nói về chí lớn của người tại gia và xuất gia đệ tử Phật.
And now, let's talk about the great aspiration of lay and ordained Buddhist disciples.
Mục tiêu tối hậu của tất cả pháp hành là giải thoát, giác ngộ: giải thoát tự thân, giải thoát cho người; giác ngộ tự thân, giác ngộ cho người. Tâm nguyện hướng về mục tiêu ấy là chí lớn. Chí lớn ấy cũng khởi phát từ bi-nguyện cứu khổ chúng sinh. Vì khổ não của thế gian mà đem cả thân tâm, hướng về giải thoát, giác ngộ. Nói rõ hơn thì chí lớn của người tu Phật là thành Phật, tức là được giải thoát và giác ngộ hoàn toàn như Đức Phật để có thể cứu độ tất cả chúng sinh.
The ultimate goal of all Dharma practices is liberation and enlightenment: liberating oneself, liberating others; enlightening oneself, enlightening others. The aspiration toward that goal is the great aspiration. That great aspiration also arises from the compassion and vow to save suffering beings. Because of the suffering of the world, one directs one's whole body and mind toward liberation and enlightenment. To put it more clearly, the great aspiration of a Buddhist practitioner is to become a Buddha, that is, to be liberated and completely enlightened like the Buddha so that he can save all sentient beings.
Không nuôi dưỡng và thực hiện chí nguyện cao xa này thì dù tại gia hay xuất gia, cũng chỉ là lạm xưng: không thể là kẻ “thừa tự Chánh pháp” (4).
Without nurturing and realizing this lofty aspiration, whether at home or as a monk, it is just a false claim: one cannot be a “heir of the Dharma” (4).
Đừng nói chí lớn là tạo dựng chùa chiền nguy nga “hoành tráng” hay những kỷ lục quốc gia, châu lục, thế giới… (trong khi muôn dân đói rách lầm than).
Do not say that great aspiration is to build majestic and “magnificent” temples or national, continental, and world records… (while millions of people are starving and miserable).
Đừng nói chí lớn là nỗ lực leo hết những thang bậc giới phẩm trong giáo hội hay chức vụ trong thế quyền (mà không nhớ rằng tất cả danh vọng, quyền lợi của thế gian đối với bậc hiền trí vô tham đều phù phiếm như đôi dép bỏ).
Do not say that great aspiration is to strive to climb all the ranks of the religious hierarchy or positions in the secular power (without remembering that all worldly fame and benefits for the wise and unattached are as frivolous as a pair of discarded sandals).
Đừng nói chí lớn là gán ghép Đức Phật song hành với một lãnh tụ chính trị, hoặc hệ thống tổ chức Phật giáo đồng hành với một đảng phái thế tục bất nhân, bất cận nhân tình. (Song hành và đồng hành thế nào được giữa Phật và Ma, giữa Chánh và Tà, giữa Thiện và Ác… trong khi sinh linh rên siết thống khổ mà người con Phật thờ ơ, không khởi lên được chút từ tâm để dang tay cứu độ!)
Do not say that great aspiration is to associate the Buddha with a political leader, or that the Buddhist organization system goes hand in hand with an inhumane and inhumane secular party. (How can Buddha and the Devil, Righteousness and Evil, Goodness and Evil go hand in hand and go together... while living beings are groaning in pain and the Buddhists are indifferent, unable to arouse a little compassion to extend their hands to save them!)
Chí nguyện của người con Phật, đặc biệt là người xuất gia, thật phi thường, cao viễn; không có thước đo hay bằng khen thưởng nào của thế gian có thể chạm đến được. Chí nguyện thâm thiết ấy đã được cất lên từ khi mới bước vào thiền môn, cạo bỏ tóc xanh, tham dự hàng ngũ xuất trần:
The aspiration of a Buddhist, especially a monk, is truly extraordinary and lofty; no measure or award from the world can reach it. That profound aspiration was raised from the moment he first entered the Zen sect, shaved his green hair, and joined the ranks of the monks:
“Hủy hình thủ khí tiết
Cát ái từ sở thân
Xuất gia hoằng Phật đạo
Thệ độ nhất thiết nhân.” (5)
"Destroy the form and preserve the integrity
Cut off all love and attachment to the body
Leave the world to propagate the Buddha's teachings
Vow to save all people." (5)
Dù đã trải qua 20 năm, 30 năm, cho đến nửa thế kỷ hay gần một thế kỷ tu tập, những vị trưởng tử Như Lai cũng cần khắc ghi và thắp sáng chí nguyện ban sơ này.
Even after 20 years, 30 years, up to half a century or nearly a century of practice, the Tathagata's eldest sons still need to engrave and light up this original aspiration.
Vì lợi ích cho số đông mà hoằng truyền Chánh Pháp. Vì thương chúng sinh mê mờ khổ ách mà nguyện dấn thân độ khắp. Chí nguyện như vậy, trùm khắp nhân gian, có đâu mà lẩn quẩn trong lợi danh, quyền thế bé nhỏ tầm thường.
For the benefit of the majority, propagate the Dharma. Because of compassion for the suffering and confused sentient beings, he vowed to dedicate himself to saving them all. Such a vow covers the entire human world, there is no need to linger in petty fame and power.
California, ngày 19 tháng 5, năm 2019
Kỷ niệm ngày sinh Đức Từ Phụ
California, May 19, 2019Commemorating the birthday of the Compassionate Father
(1) “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” (4 trong 8 mục để thực hiện cương lĩnh của Nho giáo - gồm có: Cách vật, Trí tri, Thành ý, Chính tâm, Tu thân, Tề gia, Trị quốc, Bình thiên hạ, do Khổng Tử đề ra trong sách Đại Học - một trong Tứ Thư).
(1) “Cultivate oneself, regulate one’s family, govern one’s country, and pacify the world” (4 of the 8 items to implement the Confucian platform - including: Cach vat, Tri tri, Thanh y, Chinh tam, Cultivate oneself, regulate one’s family, govern one’s country, and pacify the world, proposed by Confucius in the book Dai Hoc - one of the Four Books).
(2) Pháp sư Chứng Nghiêm, 1937, vị danh Ni của Phật giáo Đài Loan, đệ tử của Đại Sư Ấn Thuận. Pháp Sư Chứng Nghiêm thành lập Hội Công Đức Từ Tế vào năm 1966 với 30 thành viên là các phụ nữ nội trợ và số tiền dành dụm ít ỏi. Hiện nay thành viên của Hội Từ Tế đã lên đến 5 triệu người trên 30 quốc gia từ Đông sang Tây; hoạt động rộng khắp cho công ích xã hội với việc cứu trợ nghèo đói, thiên tai, đóng góp to lớn cho y tế, giáo dục quốc gia và quốc tế.
(2) Dharma Master Cheng Yen, 1937, a famous Buddhist nun of Taiwan, a disciple of Great Master Yin Shun. Master Cheng Yen founded the Tzu Chi Foundation in 1966 with 30 housewives and a small amount of savings. Today, Tzu Chi has 5 million members in 30 countries from East to West; widely active in the social welfare with poverty relief, natural disaster relief, great contributions to national and international health and education.
(3) Theo kinh Phật, Chuyển Luân Thánh Vương là vị vua “…trị vì quả đất này cho đến hải biên, dùng Chánh pháp trị nước, không dùng trượng, không dùng kiếm…” Ở một đoạn khác, khi vị thái tử nối ngôi Chuyển Luân Thánh Vương hỏi vua cha ‘Thế nào là Thánh Vương Chánh Pháp?’ thì được trả lời: “Này thái tử thân yêu, con y cứ vào Pháp, kính trọng Pháp, cung kính Pháp, đảnh lễ Pháp, cúng dường Pháp, tôn trọng Pháp, tự con trở thành Pháp tràng, Pháp kỳ, xem Pháp là thầy, tự trở thành người bảo vệ hợp pháp cho thứ dân, cho quân đội, cho Sát đế lỵ, cho quần thần, cho Bà la môn, cho gia chủ, cho thị dân, thôn dân, cho Sa môn, Bà la môn, cho các loài thú và loài chim. Chớ có làm gì phi pháp trong quốc độ của con… Con hãy ngăn chận họ khỏi sự bất thiện và khuyến khích họ làm điều thiện. Này con thân yêu, như vậy là Thánh vương Chánh pháp.” (Trường Bộ Kinh – Digha Nikaya, 26. Kinh Chuyển Luân Thánh Vương Sư Tử Hống, HT. Thích Minh Châu dịch)
(3) According to Buddhist scriptures, the Holy Chakravartin is a king who “…rules this earth to the sea borders, using the Dharma to govern the country, not using a stick, not using a sword…” In another passage, when the crown prince who succeeded the throne of the Holy Chakravartin asked his father, ‘What is a Holy Dharma King?’, he was answered: “Dear prince, you rely on the Dharma, respect the Dharma, revere the Dharma, pay homage to the Dharma, make offerings to the Dharma, honor the Dharma, make yourself a Dharma banner, consider the Dharma as your teacher, make yourself a lawful protector for the common people, for the army, for the Kshatriyas, for the ministers, for the Brahmins, for the householders, for the townspeople, villagers, for the monks, Brahmins, for the animals and birds. Do not do anything illegal in your kingdom… Stop them from evil and encourage them to do good. My dear son, this is the Holy King of the Dharma.” (Digha Nikaya, 26. The Lion's Roar Sutta, translated by Venerable Thich Minh Chau)
(4) “Thừa tự Chánh pháp” là thừa kế sự nghiệp của Đức Thế Tôn bằng cách thực hành Chánh Pháp. Kinh Bất Đoạn trong Trung Bộ Kinh – Majjhima Nikaya, có câu tán thán Thánh giả Sariputta (Xá-lợi-phất) như sau: "Người này là con chánh tông của Thế Tôn, sanh ra từ miệng, sanh ra từ Pháp, do Pháp hóa thành, thừa tự Chánh pháp, không thừa tự vật chất."
(4) “Inheriting the Dharma” means inheriting the Buddha's career by practicing the Dharma. The Anupadhāra Sutta in the Majjhima Nikaya praises the Holy Sariputta as follows: “This person is the true son of the Buddha, born from the mouth, born from the Dharma, transformed by the Dharma, inheriting the Dharma, not inheriting material things.”
(5) Hủy hình giữ khí tiết / Cát ái, xa người thân / Xuất gia hoằng Phật đạo / Thề độ hết chúng sinh.
(5) Destroying his form and keeping his integrity / Cutting off love, staying away from relatives / Leaving home to spread the Buddha's teachings / Vowing to save all sentient beings.
Phán đoán chính xác có được từ kinh nghiệm, nhưng kinh nghiệm thường có được từ phán đoán sai lầm. (Good judgment comes from experience, and often experience comes from bad judgment. )Rita Mae Brown
Trang chủ
Xem Mục lục 
Viên Hiếu Thành 
9. Sự cảm thông
Ngắm trăng Lăng-già
Nguyên lý duyên khởi
Giờ ngồi thiền buổi chiều
Đừng đem cho người điều mình không muốn
Bùi Giáng: Cái Được Thấy Là Khổ Đế
Quán niệm mùa Phật đản
Walk With Me (Bước cùng tôi) - Bộ phim về Làng Mai và thầy Nhất Hạnh
