Thư Tòa soạn số 40. Thế giới ảo

Mai năm nay nở sớm trước Tết. Qua Tết thì những cánh hoa vàng đã rụng đầy cội, và trên cây, lá xanh ươm lộc mới. Quanh vườn, các nhánh phong lan tiếp tục khoe sắc rực rỡ giữa trời xuân giá buốt. Đêm đến, trời trong mây tịnh, vườn sau đón ngập ánh trăng, tạo một không gian huyền ảo lung linh.

Đã không có những ngày xuân rực nắng, không có những đêm xuân ấm cúng tiếng đàn câu ca và những chung trà bằng hữu; nhưng chân tình của kẻ gần người xa, vẫn luôn tỏa sự nồng nàn, tha thiết. Cái gì thực thì còn mãi với thời gian thăm thẳm, vượt khỏi những cách ngăn của không gian vời vợi.

Nhân loại ngày nay đang tiến, và còn tiến xa hơn, trong công nghệ thông tin điện tử, thế giới mạng, không gian mạng. Kỹ thuật hiện đại như trao cho mỗi cá nhân phép thần thông biến hóa để giao tiếp, liên lạc, tìm và thấy nhau qua cầu nối có dây (internet), cầu nối không dây (wifi), trên màn ảnh lớn, màn ảnh nhỏ, nơi bàn làm việc, và ngay cả trên bàn tay nhỏ bé. Nhưng thần thông cách nào thì thế giới mà họ đang đắm mình, tiêu phí gần hết thời gian vào đó, vẫn được xem như là thế giới ảo (the virtual world), không gian ảo (the virtual landscape, cyberspace).

Ảo ở đây không có nghĩa là không có, mà là có trong ý nghĩa không thực, không hiện hữu như thực tế (fact, reality). Biết là ảo, nhưng người ta không thể phủ nhận nó; trái lại, đối với một số người, đó là cả đời sống thực của họ, không thể thiếu vắng mỗi ngày. Hậu quả là có những nhân vật ảo, công ty ảo, hàng hóa ảo, tiền bạc ảo, trò chơi ảo, tình yêu ảo… tạo thêm khổ đau, khủng hoảng, bất an cho cuộc đời và những con người đang tìm kiếm hạnh phúc. Các nhà giáo dục luôn cảnh giác tuổi trẻ (mà cũng ngầm nhắc luôn cho những người lớn ham vui), chớ đắm mình trong thế giới ảo mà hãy trở về với thực tế đời sống - tức là phải đủ can đảm và nghị lực để rời khỏi máy vi tính, máy chơi game, điện thoại cầm tay… Nhưng theo khảo sát của các nhà tâm lý, đa phần những người nghiện “thế giới ảo” đều không có hạnh phúc, hoặc có nhiều khúc mắc trong đời sống thực—những người này tìm quên trong thế giới ảo, hy vọng có thể khỏa lấp sự bất toàn của cuộc sống hoặc biết đâu, may mắn tìm ra một nhân dáng hay sự việc ảo (mà cũng là người thật, việc thật) cho đời mình.

Suy cho cùng, dù có ra khỏi thế giới ảo, trở về với đời sống gọi là “thật” đi nữa, chưa hẳn là con người có thể tìm thấy hạnh phúc, an lạc cho đời mình. Bởi vì, hãy tự hỏi đời sống “thật” này có thực sự là “thật” không. Nếu là thật thì phải còn mãi trong không gian, thời gian. Thực tế cho thấy không có gì, từ vật chất đến tinh thần, có thể giữ nguyên vẹn tính nguyên thủy của nó. Những lâu đài, tượng đài nguy nga kiên cố có thể tan thành tro bụi trong vài phút; những ngai vàng, các chế độ, các tổ chức và đảng phái được cho là bền vững, trường trị muôn năm, có thể bị lật đổ bởi các cuộc cách mạng, canh tân; và tình yêu, dù là tình yêu chân thật, keo sơn, thủy chung nhất, cũng phải có lúc dẫn đến chia lìa khổ đau.

Thực tế cũng cho thấy, ngay trong đời sống thực, chúng ta lại luôn sống trong ảo tưởng, quá nhiều ảo tưởng. Từ người ít học đến hàng trí thức, từ kẻ vô danh đến kẻ nổi danh, từ hàng thuộc cấp để kẻ lãnh đạo… từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn, từ văn học đến chính trị, xã hội, tôn giáo… đều dễ vướng cái bệnh ảo tưởng, hoang tưởng—được vài tiếng khen đã cho mình là thiên tài, trung tâm vũ trụ; được người khác bầu chọn (hoặc ép họ bầu chọn, hoặc tự mình bầu chọn mình) đã cho mình là trên hết, nổi trội hơn hết. Tự cao tự mãn, say đắm trong ảo tưởng về sự vĩ đại của bản ngã, thì sẽ không bao giờ thấy được thực tánh, thực chất của con người và cuộc đời.

Theo kinh nghiệm và tuệ giác của những bậc minh triết để lại, muốn tìm ra sự thực, chân lý, trước hết phải nhận thức đúng đắn về cái ảo, cái không thực. Phải “giải ảo” thì may ra mới thấy được cái Chân. Một khi cái Chân xuất hiện, mọi điều tốt (Thiện) và đẹp (Mỹ) mới thực sự có mặt, trong cuộc sống toàn diện, cũng như trong văn học nghệ thuật. Và điều mà tất cả chúng ta có thể áp dụng là hãy sống rất thực, rất chân tình, như là bước khởi đầu để thoát khỏi thế giới ảo và các ảo tưởng.

Dù thế nào, hai vầng nhật nguyệt vẫn luôn lơ lửng trên bầu trời ngày đêm. Có hay không nền công nghệ thông tin hiện đại, có hay không thế giới ảo và không gian ảo, thì trời và trăng vẫn thế, vẫn tỏa sáng từ vạn cổ.

Dưới ánh trăng xuân, chiêm nghiệm trần gian ảo hóa: Như giấc chiêm bao của người mỏi mệt, như trò huyễn mị của ảo thuật gia, như bọt nước lao xao bờ sông mé biển, như ảo ảnh xuất hiện trên sa mạc bỏng cháy khô khan, như sương mai đọng trên đầu ngọn cỏ, như ánh chớp xuyên qua trời đêm mịt mùng… (*) Thế giới ảo không có gì xấu xa, tội lỗi. Nó huyền diệu và đẹp như thơ, nếu được lặng nhìn và lắng nghe như là chính nó.

---

Chú thích

(*) Mượn hình ảnh của một bài thi kệ trong kinh Kim Cang Bát-nhã Ba-la-mật.

XEM THƯ CÁC SỐ TRƯỚC

• 68. Đường xưa.
• 67. Ngôn ngữ và sự thật.
• 66. Bước sơ tâm.
• 65. Tháng tư nhớ nhà.
• 64. Mưa ngày đầu xuân.
• 63. Một thời cùng hiện.
• 62. Thưởng xuân.
• 61. Cũ và Mới, Mất và Được.
• 60. Niềm thương gửi về.
• 59. Không sợ hãi.
• 58. Trước cơn lửa dữ.
• 57. Quê cha, Đất mẹ.
• 56. Hòa và Hợp.
• 55. Lưu vong khúc.
• 54. Lời ca của gã cùng tử.
• 53. Dõi theo dòng gió bụi.
• 52. Tự do khỏi tự ngã.
• 51. Xuân trong lòng tay.
• 50. Điều làm nên sự vĩ đại.
• 49. Rơi.
• 48. Trầm tư bên vở kịch đời.
• 47. Không tranh.
• 46. Cha mẹ là tất cả.
• 45. Vô gia đình, vô ưu, vô trú.
• 44. Người cao quý.
• 43. Học làm Phật.
• 42. Hạnh phúc được làm con Phật.
• 41. Bão lửa ngày tàn xuân.
• 39. Khai tâm cho mùa xuân mới.
• 38. Sao mai, một sớm trời phương đông.
• 37. Cho người, cho mình.
• 36. Tự do, dân chủ, hòa bình.
• 35. Mùa thu.
• 34. Cái còn mãi....
• 33. Trời cao biển rộng.
• 32. Độc hành.
• 31. Tĩnh lặng.
• 30. Trên đỉnh cô phong.
• 29. Sóng và nước.
• 28. Trầm tư bên sông.
• 27. Mùa hoa.
• 26. Hoa xuân.
• 25. Bất sinh.
• 24. Lắng nghe.
• 23. Học Phật.
• 22. Nhẫn.
• 21. Nhìn chúng sanh với lòng từ bi.
• 20. Sống trong lòng lịch sử.
• 19. Bài học từ trái tim.
• 18. Bước chân nhẹ nhàng.
• 17. Đường bay siêu tuyệt.
• 16. Mây trắng bay.
• 15. Bắt rắn mùa xuân.
• 14. Ngày tháng mới.
• 13. Bạn hiền.
• 12. Lật từng trang sách vào thu....
• 11. Lõi cây.
• 10. Nguồn cội hiếu kính.
• 9. Con người lịch sử.
• 8. Trở về biển lớn.
• 7. Bản ngã.
• 6. Từ thống khổ vươn dậy.
• 5. Hạnh phúc to lớn của người con Phật.
• 4. Những bước chân trần.
• 3. Nhìn giòng sông trôi.
• 2. Lá thư Xuân Nhâm Thìn.
• 1. Khởi đầu cho một hành trình.

---

      

---