Font chữ: + A   + A   + A   + A  

Giọng đọc: Trường Tân


Thiền sinh: Thưa Sư như thế nào là đối tượng đúng như thế nào là đối tượng sai trong thiền Vipassana?

Nhà sư: Bây giờ ví dụ như mình đang sờ vào đây, mọi người thấy có phải mình đang sờ vào cái tay hay không? Nếu nói là bây giờ Sư dùng cái tay phải nắm vào tay trái thì ghi nhận cái gì? Ghi nhận cái tay phải nắm vào cái tay trái hay sao? Không, cái tay là khái niệm, còn cái mà Sư ghi nhận ở đây là cái cứng, cái mềm chứ không phải là cái tay, cái tay cứng hay cái tay mềm.
Cái tay nó là khái niệm thôi, bây giờ chúng ta để ý đến cái tay nên có rất nhiều vấn đề xảy ra. Nhiều người ngồi thiền lâu, tâm an và thấy như mất cái tay thì cho là có vấn đề, rồi bắt đầu lo lắng, suy nghĩ. Kỳ thực lúc đó thuần túy chỉ là các rung động và cảm giác.
Ví dụ: Khi đang lái xe có một người băng qua đường thì người hành thiền hay không hành thiền vẫn có thể biết được. Vậy cái biết của người hành thiền Vipassana khác cái biết của người bình thường như thế nào?
Lúc đó nếu chỉ nhìn thấy xe, thấy người mà không biết tới cái nhìn, cái nghe, sự xúc chạm … thì có nghĩa tâm đã bắt vào khái niệm rồi, không còn bắt đối tượng đúng nữa. Khi quan sát trên đối tượng đúng thì phiền não sẽ không có mặt, vì phiền não chỉ có chỗ bám khi chúng ta bắt vào đối tượng không đúng trong quan sát. Đối tượng là các khái niệm nên phiền não mới xen vào. Không có các khái niệm, không có các ý tưởng thì phiền não không có chỗ xen vào.

Thiền sinh: Đôi khi ngồi thiền, con thấy những cảm giác rất lạ và thấy sợ hãi thưa Sư?

Nhà sư: Chừng nào còn nhận biết các khái niệm quen thuộc, trong chiều quan sát thông thường thì ta sẽ cảm thấy an toàn. Vì từ trước tới giờ, chỉ thông qua các khái niệm này ta liên kết với thực tại của thế giới xung quanh. Bây giờ chuyển sang một chiều quan sát khác tạm gọi là các đối tượng chân đế (thực tại tột cùng) thì ta dường như mất phương hướng và cảm thấy không còn ở trong miền an toàn thông thường nữa.
Khi vẫn còn bám vào các đối tượng thông thường như chân, tay, ... chưa quen với việc khi hành thiền không còn chân tay, toàn thân chỉ còn lại các rung động và cảm giác thôi, chúng ta sẽ không hiểu điều gì xảy ra cả. Vậy là lại phải trở lại với khái niệm ban đầu, lại phải thấy chân tay để có được trạng thái an ổn.
Vì sao có tình trạng đó? Vì chúng ta không biết đến đối tượng đúng, ta nắm vào các đối tượng khái niệm và dựa trên đối tượng đó, bắt đầu diễn giải, đặt cho nó có một ý nghĩa mới theo những thông tin mà mình biết.
Như vậy đối tượng đúng trong thực hành quan sát Chánh Niệm là rất quan trọng. Nếu chúng ta không quan sát với đối tượng đúng thì dù cho định, niệm của chúng ta có mạnh thì cũng không đúng.
Chúng ta phải xác định ngay từ ban đầu về việc quan sát đúng đối tượng. Pháp đúng là pháp đang sinh khởi hiện tại, nếu bắt trượt đi thì chúng ta quan sát khái niệm hoặc là những cái không có thực. Thế thì cái nào thật sự có? Cần có thông tin đúng, định hướng quan sát, phải bóc tách ra được vấn đề và quan sát lập đi lập lại nhiều lần (anupassana) để có thể nắm bắt thực tại một cách chính xác, nếu không rất khó thực hành.

Thiền sinh: Thưa Sư, trong cuộc sống hàng ngày mình xác định được 50/50 biết được cả đối tượng đúng và sai. Ví dụ, con nhìn và vẫn biết kia là hoa lá và đồng thời vẫn biết cái nhìn. Vì mình có năm mươi phần trăm phân tán vào hoa thì phiền não xen vào, khi phiền não xen vào và biết tiến trình làm việc của phiền não rồi thì có nên quay lại để đẩy lên mức một trăm phần trăm ghi nhận đối tượng đúng là cái nhìn không ạ?

Nhà sư: Khi đã biết cả cái nhìn và đối tượng nhìn rồi, nếu có phiền não xen vào chúng ta cũng biết, và nếu ghi nhận được phiền não, chỉ đơn thuần quan sát không can dự gì thêm thì nó sẽ tự động đi qua. Phiền não sẽ không thể tồn tại khi có sự ghi nhận cùng với hiểu biết. Cặp đôi này sẽ giúp vô hiệu hóa phiền não khi chúng sinh khởi.

Thiền sinh: Trong trường hợp Chánh Niệm và trí tuệ không tốt trong khi những phiền não xen vào lại mạnh thì phải làm sao ạ?

Nhà sư: Cho nên ta phải quan sát đi quan sát lại nhiều lần. Phiền não mạnh thì tạm thời cần áp dụng chiến thuật lúc tiến, lúc lui, chứ không phải lúc nào cũng duy trì mọi lúc như nhau. Ngay cả khi sự hiểu biết có mặt thì cũng chỉ là ở khoảnh khắc đó mà thôi, không có nghĩa là chúng ta có được hiểu biết suốt cả ngày.
Chừng nào Chánh Niệm vững vàng thì tâm sẽ có khả năng duy trì trên đối tượng đúng. Nếu Chánh Niệm dần dần trở nên yếu ớt thì ngay lập tức có các yếu tố khác xen vào. Lúc đó, điều cần thiết là liên tục duy trì tiến trình quan sát để vun bồi năng lực Chánh Niệm.

Thiền sinh: Vậy đối tượng đúng là những gì thuộc về chân đế, những gì thuộc về khái niệm là đối tượng sai phải không thưa sư?

Nhà sư: Người hành thiền trong Thiền Minh Sát không để ý đến khái niệm, nhưng Thiền Chỉ thì cần đến khái niệm. Khi có khái niệm đến thì đơn thuần nhận biết đó là khái niệm thôi, như vậy chúng ta có thể phân tách giữa hai thứ: khái niệm và thực tại.
Chúng ta cũng không thể từ chối loại bỏ khái niệm vì đó là chất liệu cần thiết cho hoạt động của Tưởng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.

Thiền sinh: Thưa Sư, người nào hành thiền lâu rồi thì mới biết được đối tượng đúng, còn những người mới thực hành thì khó để thấy được đúng không ạ?

Nhà sư: Vấn đề không nằm ở chỗ đó. Vấn đề ở chỗ ngay từ đầu chúng ta bóc tách ra được đối tượng đúng hay không? Chúng ta nghiên cứu một cái gì đó thì cũng phải có đối tượng. Chẳng hạn bây giờ chúng ta có rất nhiêu công cụ để nghiên cứu, nhưng nếu xác định đối tượng sai thì tất cả vốn đầu tư, mua sắm thiết bị …. thành xôi hỏng bỏng không. Giả sử một người cần phẫu thuật có đầy đủ các điều kiện như phòng thí nghiệm, dụng cụ tiên tiến, bác sỹ có, nhưng bệnh nhân cần cắt lá gan bên trái, chúng ta xác định nhầm lại đi cắt lá gan bên phải thì có phải tất cả trở thành công cốc không? Do vậy, ngay từ bước ban đầu cần phải xác định đối tượng cho rõ, có thể nói một cách không ngoa rằng đó là bước đi đầu tiên và cũng là bước đi cuối cùng.
Chánh Niệm được đây cần được hiểu là với đối tượng đúng, còn nếu đối tượng của sự quan sát không đúng thì không gọi thể gọi là Chánh Niệm. Chẳng hạn, thiền sinh vẫn nói là mình đang ghi nhận, quan sát suy nghĩ, nhưng lúc đó biết nội dung suy nghĩ, theo dòng suy nghĩ thì đâu phải Chánh Niệm. Đối tượng lúc đó không đúng. Chánh Niệm phải là Chánh Niệm của chi đạo – sammāsati. Còn nếu chỉ là “niệm” đơn thuần với chức năng là nhớ - hay ghi nhận đối tượng thì còn có nhiều việc phải làm.

Thiền sinh: Khi có cái đau trên thân, thì quan sát cái gì là đối tượng đúng thưa Sư?

Nhà sư: Chẳng hạn bây giờ Sư đau bụng. Cảm giác đau bụng làm sao? Nếu Sư quan sát trên thân thì sẽ chỉ thấy độ xiết của nó.
Mọi người thấy đó, cảm giác ở trong tâm. Còn do có thân thì mới tạo ra một cảm giác gọi là Thân thọ - body sensations. Có hai loại là Thân thọ và Tâm thọ. Nó khác nhau như thế nào? Chẳng hạn bây giờ một người bị mất điện thoại, họ cảm thấy buồn thì là Tâm thọ, đúng không? Còn khi nói đến Thân thọ thì cần phải có một sự tác động nào đó ở trên thân, do thân này nên mới sinh khởi một cái thọ, nhưng cái thọ đó được ghi nhận ở trong Tâm.
Giả sử chúng ta bị đâm vào tay, khi có đó ta thấy cái đau trên Thân nhưng kỳ thực chỉ có sự mất quân bình của các yếu tố tứ đại. Bây giờ thì ai cũng nói là Đất, Nước, Lửa, Gió, vậy Đất, Nước, Lửa, Gió có phải đối tượng hay không?
Bất kể một pháp nào (Danh hay Sắc) đều luôn có các đặc tính – được gọi là sabhāva hay pháp thực tính. Khi hiện tượng nào đó sinh khởi, nó thể hiện đặc tính. Khi ta ngồi thiền, các khái niệm mờ đi. Có hai đối tượng là chân đế và khái niệm (tục đế) nếu chúng ta hướng tâm đến chân đế thì tục đế mờ dần đi một cách tự động. Khi ta tiến tới những thực tính thì khái niệm tự động mờ đi.

Thiền sinh: Thưa Sư, trong trường hợp làm các việc phước thiện, con thấy tâm hoan hỷ đến rất nhanh và rất mờ, ngay sau đó tâm bất thiện xuất hiện. Nếu như mình đã quan sát được tâm bất thiện rồi thì có cách nào để hỗ trợ cho các tâm thiện không ạ?

Nhà sư: Chánh Niệm là người lính gác. Tất nhiên trong đó đã có thái độ đúng rồi. Khi Chánh Niệm – người lính gác sơ suất đi một chút – thì rất tự động bất thiện xen vào. Mà khi bất thiện xen vào thì chắc chắn lúc đó không có Chánh Niệm.

    « Xem chương trước «      « Sách này có 25 chương »       » Xem chương tiếp theo »

_______________

TỪ ĐIỂN HỮU ÍCH CHO NGƯỜI HỌC TIẾNG ANH

DO NXB LIÊN PHẬT HỘI PHÁT HÀNH

Thành viên đang online:
Phan Huy Triều Tam Thien Tam Pascal Bui Tri Huynh caokiem hoangquycong Lãn Tử Ton That Nguyen Nguyễn Sĩ Long ngtieudao Viên Hiếu Thành Phạm Thiên Chúc Huy Trương Quang Quý Lê Quốc Việt Du Miên Quang-Tu Vu phamthanh210 An Khang 63 Vạn Phúc zeus7777 Trương Ngọc Trân Diệu Tiến Nguyên Ngọc Trần Thị Huyền Thiện Diệu Nguyễn Văn Minh Diệu Âm Phúc Thành Thiền Khách nước Bui Tuyet Lan Xuân Thôn Nguyên Độ Thích Quảng Ba Pháp Tâm Dinhvinh1964 Yduongvan Trí Tuệ Từ Bi Tiến Mạnh Hoat Khong ... ...

Việt Nam (71 lượt xem) - Hoa Kỳ (55 lượt xem) - French Southern Territories (5 lượt xem) - Philippines (2 lượt xem) - Saudi Arabia (2 lượt xem) - Uzbekistan (1 lượt xem) - Hà Lan (1 lượt xem) - Nga (1 lượt xem) - Anh quốc (1 lượt xem) - Mauritius (1 lượt xem) - Algeria (1 lượt xem) - Kenya (1 lượt xem) - ... ...