ārya ṁaitreya-vyākaraṇaṁ

ārya ṁaitreya-vyākaraṇaṁ

namaḥ āryamaitreyāya|

śāriputro mahāprajñaḥ dharmasenāpatibibhuḥ|

lokānāmanukampāya śāstāraṁ paryapṛcchata||1||

sūtrāntare purā'khyātaṁ yaṁ lokanāyakasya ca|

buddhasyānāgatasya hi maitreyanāma śāsanaṁ||2||

vyākhyāhi tadvalaṁ cāpi ṛddhiṁ sarvārthavardhanaṁ|

śrotumicchāma eva ca nāyakasya narottama||3||

tacchrutvā bhagavānāha śṛṇu naravarasya tvaṁ|

tasya maitreyabuddhasya vibhavaṁ vyākṛtaṁ mayā||4||

śukṣyanti ca tadārnavāḥ samantāt bahuyojanāḥ|

pratipādyā bhaviṣyanti mārgāśca cakravartinaḥ||5||

jambudvīpaṁ samantataḥ āyatanaṁ tadāhi ca|

āvāsaṁ sarvabhūtānāṁ daśasahasrayojanam||6||

narāstaddeśikāśca hi bhaviṣyanti śubhaṅkarāḥ|

ahiṁsakāśca nirdaṇḍyāḥ susamṛddhāśca subhagāḥ||7||

niṣkaṇṭakaśca bhūsthalaṁ samatalaṁ hi śyāmalaṁ|

unnamāvanamaśritaṁ mṛdutūla'picopamaṁ||8||

gandhaśāli janiṣyate kṛṣṭimṛte ca madhuraṁ|

nānāvarṇābhilaṅkṛtā bhaviṣyanti cailadrumāḥ||9||

drumāśca krośavistṛtā patrapuṣpaphalānatāḥ|

sahasrāśītimātraśca āyustadā bhaviṣyati||10||

varṇavantaḥ bhaviṣyanti balavanto mahākāyāḥ|

sattvāḥ dakṣāśca niṣkleśā nirdoṣā dirghajīvinaḥ||11||

rogatrayaṁ bhaviṣyati kāmojarā'gnimāndyañca|

pañcaśatatame varṣe pariṇītā ca dārikā||12||

tadā ketumatī nāma purī tatra bhaviṣyati|

sattvānāñca nivāsanaṁ prāṇināṁ hitakāriṇāṁ||13||

dīrghā dvādaśayaujana sapta vistāraśo hyasau|

nagaraṁ puṇyavacca tat viśuddhañca manoramaṁ||14||

saptaratnamayāḥ prāṁśuprākārāḥ krośavistṛtāḥ|

nānāratnavibhūṣitagopura-toraṇānyapi||15||

iṣṭakairnimitāśca te ratnamayairbhaviṣyanti|

padmotpalasamācchanāḥ parikhā haṁsaśobhitā||16||

mālairhi pariveṣṭitaṁ saptatālaismamantataḥ|

catūratnamayāstālāḥ kiṅkinījālaśobhitāḥ||17||

tattālebhyonilājjātaḥ śabdaścaiva manoramaḥ|

sumadhuro yathā tūryaṁ tacca pañcāṅga-saṁyutaṁ||18||

nagare'smin narāśca ye viśrāmasukhakāminaḥ|

prahṛṣṭābhirabhiṣyante tālaśabdaiśca te tadā||19||

nagaramapi tatkṛtamutpalakumudākīrṇaṁ|

taḍāgopavanodyānaṁ trayametadbhaviṣyati||20||

śaṅkhonāma nṛpastatra mahātejā bhaviṣyati|

caturdvīrpādhipeśvaraścakravarttī mahābalaḥ||21||

saptaratnasamanvitaścaturaṅgabalādhipaḥ|

sahasraṁ hi janiṣyante putrāstadāsya bhūpateḥ||22||

pṛthivīṁ sāgarāntāñca sa paripālayiṣyati|

yathādharmadaṇḍeṇa narādhipo hi tadyathā||23||

caturmahānidhistadā śaṅkhākhyasya ca bhūpateḥ|

ratnānāṁ śatakoṭīnāṁ rājñastadā hi lokyate||24||

piṅgalaśca kaliṅgeṣu mithilāyām ca pāṇḍu [kaḥ|

elapatraśca gāndhāre śaṁkho vārāṇasīpure||25||

caturbhirebhinidhibhissa rājā susamanvitaḥ|

bhaviṣyati mahāvīraḥ śatapuṇyabaloditaḥ||26||

brāhmaṇastasya rājñāśca subrahmaṇaḥ purohitaḥ|

bahuśrutaścaturvedastasyopādhyāyo bhaviṣyati||27||

adhyāpako mantradharaḥ smṛtimān vedapāragaḥ|

kaiṭabhe sanighaṇṭe ca padavyākaraṇe tathā||28||

tadā brahmāvatī nāma tasya bhāryā bhaviṣyati|

darśanīyā prāsādikā abhirūpā yaśasvinī||29||

tuṣitebhyaścayavitvā tu maitreyo hyagrapugdalaḥ|

tasyāḥ kukṣau sa niyataṁ pratisandhiṁ grahīṣyati||30||

daśamāsāṁśca] nikhilāṁ dhārayitvā mahādyūtiṁ|

supuṣpitesminnudyāne maitreyajananī tataḥ||31||

na niṣaṇṇā nipannā vā sthitā sā dharmacāriṇī|

drumasya śākhāmālamvya maitreyaṁ janayiṣyati||32||

[niṣkramiṣyati pārśvena dakṣiṇena narottamaḥ|

abhrakūṭādyathā sūryo nirgataśca prabhāvyate||32||]

alipto garbhapaṅkena kuśeśayamivāmvunā|

traidhātukamidaṁ sarvaṁ prabhayā pūrayiṣyati||33||

prīto'tha taṁ sahasrākṣo devarājā śacīpatiḥ|

jāyamānaṁ grahītā ca maitreyaṁ dvipadottamam||34||

padāni jātamātraśca saptāsau prakamiṣyati|

pade pade nidhānañca padmaṁ padmaṁ bhaviṣyati||35||

diśaścatasraścodvīkṣya vācaṁ pravyāhariṣyati|

iyaṁ me paścimā jāti nāsti bhūyaḥ punarbhavaḥ||

na punarabhā gamiṣyāmi nirvāsyāmi nirāsravaḥ||36||

saṁsārārṇavamagnānāṁ sattvānāṁ duḥkhabhāgināṁ|

tṛṣṇābandhanabaddhānāṁ kariṣyāmi vimocanam||37||

śvetaṁ cāsya surāśchatraṁ dhārayiṣyanti mūrdhani|

śītoṣṇavāridhārābhyāṁ nāgendrau snāpayiṣyataḥ||38||

pratigṛhya ca taṁ dhātrī dvātriṁśadvaralakṣaṇam|

śriyā jvalantaṁ maitreyaṁ mātre samupaneṣyati||39||

manoramāṁ ca śivikāṁ nānāratnavibhūṣitāṁ|

ārūḍhāṁ putrasahitāṁ vahiṣyanti ca devatā||40||

tatastūrya sahasreṣu vādyamāneṣu tatpuraṁ|

praviṣṭamātre maitreye puṣpavarṣaṁ patiṣyati||41||

dṛṣṭaivaṁ putraṁ subrahmā dvātriṁśadvaralakṣaṇam|

pratyavīkṣātha mantreṣu tadā prīto bhaviṣyati||42||

gatidvayaṁ kumārasya yathā mantreṣu dṛśyate|

narādhipaścakravarttī buddho vā dvipadottamaḥ||43||

sa ca yauvanasaṁprāpto maitreyaḥ puruṣottamaḥ|

cintayiṣyati dharmātmā duḥkhitā khalviyaṁ prajāḥ||44||

brahmakharo mahāghoṣo hemavarṇo mahādyutiḥ|

viśālavakṣaḥ pīnāṁsaḥ padmapatranibhekṣaṇaḥ||45||

hastaḥ pañcāśaducchrāya tasya kāyo bhaviṣyati|

visṛtaśca tato'rddheṇa śubhavarṇasamucchrayaḥ||46||

aśītibhiścaturbhiśca sahasraiḥ saṁpuraskṛtaḥ|

mānavānāṁ sa maitreyo mantrānadhyāpayiṣyati||47||

atha śaṁkho narapatiḥ yūpamucchrāpayiṣyati|

tiryañca ṣoḍaśa-vyāmaṁ ūrddhva vyāmasahasrakam||48||

sa taṁ yūpaṁ narapatirnānāratnavibhūṣitaṁ|

pradāsyati dvijātibhyo yajñaṁ kṛtvā puraḥsaraṁ||49||

tañca ratnamayaṁ yūpaṁ dattamātraṁ manoramaṁ|

brāhmaṇāṇāṁ sahasrāṇi vikiriṣyanti tatkṣaṇāt||50||

[yūpasya]tasya maitreyo dṛṣṭvā caitāmanityatāṁ|

kṛtasraṁ vicintya saṁsāraṁ pravrajyāṁ rocayiṣyati||51||

yatvahaṁ pravrajitveha spṛśeyamamṛtaṁ padaṁ|

vimocayeyaṁ janatāṁ vyādhimṛtyujarābhayāt||52||

aśītibhiḥ sahasraissa caturbhiśca puraskṛtaḥ|

niṣkramiṣyati maitreyaḥ pravrajyāmagrapugdalaḥ||53||

nāgavṛkṣastadā tasya bodhivṛkṣo bhaviṣyati|

pañcāśadyojanānyasya śākhā ūrddhaṁ samucchritāḥ||54||

niṣadya tasya cādhastānmaitreyaḥ puruṣottamaḥ|

anuttarāṁ śivāṁ bodhiṁ samavāpsyati nāyakaḥ||55||

yasyāmeva ca rātrau sa pravrajyāṁ niṣkramiṣyati|

tasyāṁ eva ca rātrau hi parāṁ bodhimavāpsyati||56||

aṣṭāṅgopetayā vācā tataḥ sa puruṣottamaḥ|

deśayiṣyati saddharmaṁ sarvaduḥkhāpahaṁ śivam||57||

prasannāṁ janatāṁ dṛṣṭvā satyāni kathayiṣyati|

duḥkhaṁ duḥkhasamutpādaṁ duḥkhasya samatikramaṁ||58||

āryaṁ cāṣṭāṅgikaṁ mārgaṁ kṣemaṁ nirvāṇagāminaṁ|

taṁ cāpi dharmaṁ saṁśrutya pratipatsyanti śāsane||59||

udyāne puṣpasaṁcchanne sannipāto bhaviṣyati|

pūrṇaṁ ca yojanaśataṁ parṣattasya bhaviṣyati||60||

śrutvā narapati rājā śaṅkho nāma mahāyaśāḥ|

datvā dānamasaṁkhyeyaṁ pravrajyāṁ niṣkramiṣyati||61||

aśītibhiścaturbhiśca sahasraiḥ parivāritaḥ|

narādhipo viniṣkramya pravrajyāmupayāsyati||62||

anenaiva pramāṇena mānavānāṁ puraskṛtaḥ|

maitreyasya pitā tatra pravrajyāṁ niṣkramiṣyati||63||

tato gṛhapatistatra sudhano nāma viśrutaḥ|

pravrajiṣyati śuddhātmā maitreyasyānuśāsane||64|

strīratnamatha śaṅkhasya viśākhā nāma viśrutā|

aśītibhiścaturbhiśca sahasraiḥ saṁpuraṣkṛtā||

nārīṇāmabhiniṣkramya pravrajyāṁ rocayiṣyati||65||

prāṇinaḥ tatra samaye sahasrāṇi śatāni ca|

pravrajyāmupayāsyanti maitreyasyānuśāsane||66||

[supuṣpite'sminnudyāne sannipāto bhaviṣyati|

samantato yojanaśataṁ parṣat tasya bhaviṣyati||67||]

tataḥ kāruṇikaḥ śāstā maitreyaḥ puruṣottamaḥ|

samitiṁ vyavalokyātha imamarthaṁ pravakṣayati||68||

sarvete śākyasiṁhena guṇiśreṣṭheṇa trāyinā|

arthato lokanāthena dṛṣṭvā saddharmadhātunā|

ropitā mokṣamārgeṇa vikṣiptā mama śāsane||69||

chatradhvajapatākābhirgandhamālyavilepanaiḥ|

kṛtvā stūpeṣu satkāraṁ āgatā hi mamāntikam||70||

saṁghe datvā ca dānāni cīvaraṁ pānabhojanaṁ|

vividhaṁ glānabhaiṣajyaṁ āgatā hi mamāntikam||71||

kuṁkumodakasekaṁ ca candanenānulepanaṁ|

datvā śākyamuneḥ stūpeṣvāgatā hi mamāntikam||72||

śikṣāpadāni cādhāya śākyasiṁhasya śāsane|

paripālaya yathābhūtaṁ āgatā hi mamāntikam||73||

upoṣadhaṁ upoṣyeha āryamaṣṭāṅgikaṁ śubhaṁ|

caturdaśīṁ pañcadaśīṁ pakṣasyehāṣṭamīṁ tathā|

prātihārikapakṣaṁ cāṣyaṣṭāṅgaṁ susamāhitaṁ||74||

[śīlāni ca samādāya saṁprāptāni ca śāsanam|

buddhaṁ dharmeṁ ca saṁghaṁ ca sattvāste śāsanaṁ gatāḥ||

kṛtvā ca kuśalaṁ karma macchāsanamupāgatāḥ||75||

tenaite preṣitāḥ sattvā pratiṣṭāśca mayāpyamī|

gaṇiśreṣṭheṇa muninā parītā bhūrimedhasā||76||

prasannāṁ janatāṁ dṛṣṭvā satyāni kathayiṣyati|

śrutvā ca te tato dharmaṁ prāpsyanti padamuttamam||77||]

prātihāryatrayeṇāsau śrāvakānvinayiṣyati|

sarvete āsravāstatra kṣipayiṣyanti suratāḥ||78||

prathamaḥ sannipātosya śrāvakāṇāṁ bhaviṣyati|

pūrṇāḥ ṣaṇṇavatikoṭyaḥ śrāvakāṇāṁ bhavacchidāṁ||79||

dvitīyaḥ sannipātosya śrāvakāṇāṁ bhaviṣyati|

pūrṇāścaturnavati koṭyaḥ śāntānāṁ bhūrimedhasāṁ||80||

tṛtīyaḥ sannipātosya śrāvakāṇāṁ bhaviṣyati|

pūrṇāḥ dvāviṁśati koṭyaḥ śāntānāṁ śāntacetasāṁ||81||

dharmacakraṁ pravartyātha vinīya suramānuṣān|

sārdhaṁ śrāvakasaṁgheṇa pure piṇḍaṁ cariṣyati||82||

tataḥ praviśatastasyāṁ ramyāṁ ketumatīṁ purīṁ|

māndārakāṇi puṣpāṇi patiṣyanti purottame||

devatāḥ prakiriṣyanti tasmin puragate munau||83||

catvāraśca mahārājā śakraśca tridaśādhipaḥ|

brahmā devagaṇaiḥ sārdhaṁ pūjāṁ tasya kariṣyati||84||

utpalaṁ kumudaṁ padmaṁ puṇḍarīkaṁ sugandhikaṁ|

aguruṁ candanaṁ cāpi divyaṁ mālyaṁ patiṣyati||85||

cailakṣepaṁ kariṣyanti devaputrā maharddhikāḥ|

taṁ lokanāthamudvīkṣapa praviśantaṁ purottamam||86||

[divyaśca tūryanirghoṣo divyaṁ mālyaṁ patiṣyati|

devatā prakiriṣyanti tasmin puragate munau||87||

ye tu ketumatīṁ kecit vāsayaṣyanti mānuṣāḥ|

tepi taṁ pūjayiṣyanti praviśantaṁ purottamam||88||]

pathi bhūmyāstaraṁ tatra mṛdutūlapicopamam|

vicitrañca śubhaṁ mālyaṁ vikiriṣyanti te tadā||89||

chatradhvajapatākabhirarcayiṣyanti mānuṣāḥ|

śubhaiśca tūryanirghoṣaiḥ prasannamanaso narāḥ||90||

taṁ ca śakraḥ sahasrākṣo devarājaḥ śacīpatiḥ|

prahṛṣṭaḥ prāñjalirbhūtvā maitreyaṁ stoṣyate jinam||91||

namaste puruṣājanya namaste puruṣottama|

anukampasva janatāṁ bhagavannagrapugdala||92||

maharddhiko devaputrastasya māro bhaviṣyati|

sa cāpi prāñjalirbhūtvā stoṣyate lokanāyakam||93||

[śuddhāvāsa sahasraiśca bahubhiḥ parivāritaḥ|

pravekṣyate ca maitreyo lokanātho vināyakaḥ||94||]

brāhmaṇa-parivāreṇa brahmā cāpi girāsphuṭam|

kathayiṣyati saddharmaṁ brāhmaṁ ghoṣamudīrayan||95||

ākīrṇā pṛthivī sarvā arhadbhiśca bhaviṣyati|

kṣīṇāśravai-rvāntadoṣaiḥ prahīṇabhavabandhanaiḥ||96||

hṛṣṭā devamanuṣyāśca gandharvā yakṣarākṣasāḥ|

śāstuḥ pūjāṁ kariṣyanti nāgāścāpi maharddhikāḥ||97||

te vai nūnaṁ bhaviṣyanti cyānaghācchinnasaṁśayāḥ|

[utkṣiptaparikhāḥ dhīrā anādānā nirutsakāḥ||]

brahmacaryañcariṣyanti maitreyasyānuśāsane||98||

te'pi nūnaṁ bhaviṣyanti amamā aparigrahāḥ|

ajātarūparajatā aniketā asaṁstavāḥ||

brahmacaryañcariṣyanti ye maitreyānuśāsane||99||

te vai pāraṁ gamiṣyanti chitvā jālameva bhujāt|

dhyānāni copasaṁpadya prītisaukhyasamanvitāḥ|

brahmacaryañcariṣyanti maitreyasyānuśāsane||100||

ṣaṣṭhiṁ varṣa sahasrāṇi maitreyo dvipadottamaḥ|

deśayiṣyati saddharmaṁ śāstā lokānukampayā||101||

śatāni ca sahasrāṇi prāṇiṇāṁ sa vināyakaḥ|

vinīya dharmakāyena tato nirvāṇameṣyati||102||

tasmiṁśca nirvṛte dhīre maitreye dvipadottame|

daśavarṣasahasrāṇi saddharmaṁ sthāsyati kṣitau||103||

prasādayati cittāni tasmācchākyamunau jine|

tatodṛkṣatha maitreyaṁ saṁbuddhaṁ dvipadottamam||104||

[tasmāddharme ca buddhe ca saṁghe cāpi gaṇottame|

prasādayati cittāni bhaviṣyati maharddhikaṁ||105||

taṁ tādṛśaṁ kāruṇikaṁ maitreyaṁ dvipadottamaṁ|

ārādhayitvā kālena tato nirvāṇameṣyatha||106||]

idamāścaryakaṁ śrutvā dṛṣṭvā ca vibhavānalpikāṁ|

ko vidvānna prasīdeta api kṛṣṇāsu jātiṣu||107||

tasmādihātmakāmena māhātmayamabhikāṁkṣatāḥ|

saddharmo gurukarttavyaḥ smaratā buddhaśāsanam||108||

|ṁaitreya-vyākaraṇaṁ samāptaṁ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2004

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0