vinaya sūtram

vinaya sūtram

[1 pravrajyāvastu]

[(i) śrāmaṇeratvopanayam]

|ṁamaḥ sarvajñāya||

[saṁgrahārthaṁ bodhisattva]ścakārāsau guṇaprabhaḥ|

sūtrāṇi vinayasyeyaṁ vṛttisteṣāṁ nigadyate||

tatredamādisūtram atha niryāṇavṛttam|| athetiśabdo'dhikārārtham| āsūtrasaṁdarbhaparisamāpterniryāṇavṛttamadhikṛtaṁ veditavyam| prāptiratrayānaṁ, na gamanam| niryāṇaṁ yāti niryāṇaṁ niryāti aneneti| tadyathā-grāmaṁ prāptaṁ i[tivat| niḥ-sabdo'punarāvartanakhyāpanārtham| apunarāvartakaṁ yānaṁ niryāṇa] miti śeṣaḥ| nirūpadhiśeṣanirvāṇaprāpteruktiḥ| tadvā apunarāvarttakaṁ yānam?| atha kimiti| niryānti taditi niryāṇamiti| anena śabdena sopadhiśeṣanirvāṇaprāptiḥ atroktā iti na gamyate| niryāti anena iti vā mārgo'bhihita iti [cet], 'yasmānna niḥśabdo upakramaṇārthamāgataḥ, [nāpi paryantārthaṁ| etadāśritya sopadhiśeṣanirvāṇo]ktiḥ|| saṁsāravṛttasyopakramabhūtaṁ ato yānaṁ niryāṇaṁ, paryantagamanaṁ saṁsāravṛttasya vā iti, sa ca nāśritaḥ| kiṁ tarhi apunarāvṛttyartho niḥśabdo'tra abhīṣṭaḥ| tena yadevāpunarāvarttakaṁ yānaṁ tasyaivānenoktiḥ, nānyasya| yataśca yāṁ samāpattikakṣā[māgamya vajropamāyā anantaraṁ sopadhiśeṣanirvāṇasaṁprāptiḥ]|| tatkakṣāto yad vyutthānena kakṣāntare gamanaṁ na sā na punarāvṛttiḥ| arhatvāditaḥ parihāṇiḥ sā antardhānameva|| mārgasya punaḥ prāptiratra yānam, na gamanamiti|| [tasmāt] gamanārthāsaṁśrayādapi niryāṇatvāprasaṅgaḥ|| niryāṇagāmivṛttaṁ niryāṇavṛttam|| vṛttaṁ punaratredaṁ dharmakāṇāṁ [mudrā| yadvṛttaṁ tadaśeṣataḥ vinayena proktaṁ veditavyam| tato'trapravra]jyā vibhaṅga-poṣadha-varṣaṁ- pravāraṇā-kaṭhina-cīvara-carma-bhaiṣajya-karma-pratikriyā-kālākālasaṁpāta-bhūmyantarasthacaraṇa-parikarma-karmabheda-cakrabheda-adhikaraṇa-śayanāsanavastu-ityanenānukrameṇa kṛtsnasya vinayavidheḥ saṁniveśanam| yasmāt ayamatra abhisaṁdhiḥ-nyā[yyā etena vidhinā pravrajyopasaṁpadoḥ upalabdhiḥ| 'eteṣāṁ ca evaṁvidhānāṁ] ceha saṁgrahaḥ, evaṁvidhāścātra varjyāḥ| ityasya pūrvaṁ vaktuṁ yogaḥ iti ādau pravrajyāvastunaḥ saṁniveśanam| śāsane praviṣṭasya anupete 'tra vṛtte śikṣāniḥ kṣepaṇādinā iyaṁ śikṣā| ityato'nantaraṁ vibhaṅgasya [saṁniveśanam]||

poṣadhavastvādīnāmapi imānyatra krama-kāraṇāni-paripoṣaṇaṁ yathā samāttāyā śi[kṣāyā kāle-kāle sūtramāśritya| tasmāt poṣadhāvastu abhihi] tam|| yasmin kāle ekatrāvasthānena arthasaṁpattiḥ tadavasthānagatau vidhiḥ ityato varṣavastu|| niyatavāsātmake varṣavāsānte dṛṣṭādibhiḥ tribhiḥ sthānaiḥ saṁghaṁ pravārayāmīti śuddhau satyāṁ utsargadānasya yujyamānatā ityato'nantaraṁ pravāraṇāvastu|| vyūhabandhaḥ kaścidasya varṣāvasātmano [niyatavāsa sya prati-kañcukabhūtaḥ vidyate| prasrabdhivihāritārthaṁ avalambanīyaḥ| asya anantaraṁ tasya kramaḥ iti kaṭhinavastu niveśitam|| pṛthaktatra nāpattau cīvaravibhāgasya yogaḥ iti apagatattvena tayoḥ vyūhabandhayo cīvaradānasya kālaḥ iti cīvaravidheḥ āśrayaṇam| cīvaraprabhedabhutaṁ jñānaṁ carmaṁ ityatonantaraṁ carmavastu [niveśitam]|| na vinā rogapratīkāreṇa eka(ḥ) pṛthagvā vihartu śakyata i[ti sahapratyā] sannābhyāṁ pūrvāparakālābhyāṁ pratha(ma)meva cīvaradānakāle prāyaśo glānyā pātasya bhāvaḥ| tadgato'smāt pratikriyāvidhiyuktarūpa iti bhaiṣajyavastu|| utpannotpanneṣu evaṁ viharatāṁ karaṇīyesu anuṣṭhānavidhiḥ, ityatonantaraṁ karmavastu|| udvṛttānāṁ praṇidhikarmārhādīnāṁ praṇidhikarmakaraṇādinā niyamanaṁ pratyāpādanaṁ ca avasāraṇādinā yuktamityataḥ pratikriyāvastu|| āpannasaṁghāvaśeṣasya ca kālākālasaṁpāta-bhūmyantarasthacaraṇavastunoḥ niyamanapratyāpādanārthaṁ saṁniveśanam| kauśāmbaka-pāṇdulohitaka-pudgalaparivāsikavastūni pratikriyāvastvādi nāmabhiḥ uktāni| saṁjñāntaraniveśanaprayojanaṁ tatraiva krame vakṣyāmaḥ|| niyamanādau anupatiṣṭhatāṁ paridamanaṁ yuktarūpamityataḥ parikarmavastu|| [poṣadha] sthāpanavastunaḥ etatsaṁjñāntaraṁ vakṣyamāṇārthaṁ dvaidhagateṣu vṛttamityetatkarmacakrabhedavastunī|| vyavahāragato vidhiḥ ato'nantaraṁ yujyate| ityasmādadhikaraṇavastu|| yatraitad sarvaṁ anyaśca kuśalapakṣo'nuṣṭhīyate sthāne, tadgato'smādvidhiḥ yukta iti śayanāsanavastu niveśitam|| kṣudrakādīnāṁ caitad-prabhedabhūtatvāt anatireka ebhyaḥ iti na pṛthaksūtraṇam|| yatra yasya yogaḥ tatastatraiva niveśitam| ācāryopādhyāhyānujñānāt [anantaraṁ] yaḥ pravrajyopanayavidhiḥ tadupadarśanārthamāha- (2) sarvasmin sannipatite saṁghe kṛtedaveṣaṁ nipatya pragṛhītāñjaliṁ utkuṭukasthaṁ vṛddhānte yācitavantaṁ trirjñapticaturthena karmaṇā saha pravrajyopasaṁpadau upanayeyuḥ iti purā-kalpaḥ|| maṇḍalake saṁghaikadeśasannipātapratiṣedhārthaṁ sarvasmin iti vacanam|| na maṇḍalakasthe'pi saṁghai(ka)deśe, kiṁtarhi tadantasīmānivāsini sarvasmin|| kṛto'yaṁ veṣo'nena iti kṛtedaṁveṣāḥ|| ayamiti buddhaśāsanabhikṣuveṣāpadeśaḥ| apanītakeśaśmaśruṁ bhikṣuveṣaṁ ca prāvṛtricīvaraṁ ityarthaḥ| nipatya iti vṛddhānta iti yadvakṣyate, tasya cābhisaṁbandhaḥ| vṛddhānte nipatya pañcamaṇḍalakena vandanāṁ kṛtvā ityarthaḥ|| pragṛhītāñjalimiti kṛtāñjalim|| utkuṭukasthamiti utkuṭukikayā'vasthitam| nāsanopaviṣṭam| kvāvasthitamityāha vṛddhānte|| nanū niṣaṇṇasya utkuṭukikayā vṛddhānte pragṛhītāñjalitvaṁ ityetatsaṁghādhīne karmaṇi-paribhāṣāyāṁ sarvakarmādhikārikaṁ sūtritam| tata eva ihāpi karmatvāt asya tritayasya prāptau satyāṁ kimiti punarvacanam-'vartamānakalpādhikārikatvāt pragṛhītāñjali' mityādeḥ paribhāṣāto astyasyeha purākalpe siddhiritivacanam|| yācitavantamiti kim| pravrajyopasaṁpadau| yācanaṁ punaḥ-"śṛṇotu, bhadantāḥ saṁgho, ahamevaṁ-nāmā ākāṅkṣāmisvākhyāte dharmavinaye pravrajyopasaṁpadaṁ bhikṣubhāvam" iti vistaraḥ|| anena mantreṇa triryācitavantaṁ jñapticaturthena karmaṇā iti tisro vācanā jñapticaturthā yasmin karmaṇi tad jñapticaturthaṁ karma, tena|| sahapravrajyopasaṁpadau iti pravrajyopasaṁpacca samānakālaṁ, na krameṇeti|| upanayeyuriti saṁghabhūtā bhikṣavaḥ|| tathā ca mantraḥ"śṛṇotu, bhadantāḥ saṁgho, ayamevaṁ-nāmā ākāṁkṣati svākhyāte dharmavinaye pravrajyāmupasaṁpadaṁ bhikṣubhāvaṁ yāvat prāvrājita upasaṁpādita evaṁ-nāmā saṁgheneti"|| iti purākalpaḥ|| iti-śabdaḥ prakāravācī|| purākalpa iti vartamānakalpāt prāk evaṁ-prakāraḥ pravrajyopasaṁpadvidhirityarthaḥ|| atha kimiti vartamānakalpa eva bhagavatā na prākprajñaptaḥ, kiṁ nā purākalpatyāgena asya vidheḥ punaḥ prajñapanam? [iti cet], viśuddhasattvā hi te tadānīṁ pratipattāraḥ| teṣāṁ na krameṇa viniyamyatvaṁ, na parāvaṣṭaṁbhena pariśikṣaṇaṁ vā| [na] glānyameṣāṁ, kṛtapuṇyatvāt asat na saṁpadyate-'saṁpanne vā bhavantyeṣāṁ svayamevānukampakāḥ| āntarāyikadharmāṇāṁ tadānīṁ anāpatteḥ| tathā'pasartṝṇāṁ ityataḥ purākalpaprajñapanam| yadā tvanyavidhā apyete jātāḥ tadottarasya saṁprattaṁ naiva kaścidupayogaḥ| kimanenehopanibaddhena? yadyapyanena kalpenā[dhunā]'vyavahāraḥ, tathāpi nāstyasyottarādanyatvaṁ, parikaramātrakaṁ tadasya yaduttaratra viśeṣaḥ| tatredaṁ mantratantram| etāvanmātrakamevāsīt, dvikamevaitadāsī(t)| vinayavaśādasya aparasyātravidheḥ vyavasthā-[na]-mityāsyārthasya khyāpanārthaṁ asyopanibandhaḥ| evaṁ saprayojanaḥ purākalpa upadarśitaḥ||

vartamānakalpa idānī[mucyate]-(3) niśritasya kaṁcidbhikṣuṁ tatropādhyāyatayā pravrajyopasaṁpadau|| kaṁcidbhikṣumiti| nāvaśyaṁ, yanniśritya pravrajyā tamevopasaṁpaditi pradarśanārthaṁ kaṁcit-iti vacanam| 'kathaṁ niśritya' āha upādhyāyatayā| 'kimartha niśritasya' ityāha tatra iti| pravrajyopasaṁpadapekṣaṁ| nimittasaptamī caiṣā| pravrajyopasaṁpannimittaṁ upādhyāyatvena kaṁcidbhikṣuṁ niśritasya pravrajyopasaṁpadau bhavataḥ, na yathā purākalpe kaṁcidaniśritasyaiveti|| pravrajyā punaratra yattasyāṁ arhavṛttaṁ śrāmaṇerasaṁvaraḥ, tenānusaktā veditavyāḥ| pra[vra]jyā śrāmaṇerasaṁvaraśca ubhayamapyenaṁ niśritasya| viśeṣaḥ punaratra upādhyāyādeva pravrajyā, saṁvaraḥ punaranyata iti| niśritasya niśrayaparigrahe vidhimāha-(4) pṛṣṭvā āntarāyikaṁ pariśuddhāya pūrvo [pādhyāyatvenā vakā]śaṁ kuryāt| pravrajyāyā yadāntarāyakaraṁ mātṛvadhādi tadāntarāyikamatra abhipretam| ato'sau niśrayaḥ pravrajyāpekṣamāntarāyikaṁ pṛṣtvā, na santi cet asya te dharmāḥ tataḥ pariśuddhāyāsmai pūrvopādhyāyatvena śrāmaṇeropādhyāyatvena avakāśaṁ kuryāt-'ahaṁ bhadantaṁ pravrājayāmi' iti | tathā ca granthaḥ-"yasya kasyacit pravrajyāpekṣa upasaṁkrāmati, sa tenāntarāyikān dharmān pṛṣṭa udgṛhītavya" iti| saṁvarāṇāṁ ānupūrvyaṁ darśayannāha-(5) nānupapannasya pūrvaṁ upāsakatva-śrāvaṇeratva-bhikṣutvānāmuttaram| eṣāmupāsakatvādīnāṁ pūrvaṁ-pūrvaṁ parvānupapannasya tādātmyopagatyā anupagatasya uttaraṁ uttaraṁ parva na kāryam| vyavasthākhyānametad|| pṛṣṭvā āntarāyikān pravrajyāpekṣaṁ ādāvupāsakatvaṁ grāhayet, tataḥ śrāmaṇeratvaṁ, tato bhikṣutvaṁ bhavati ityasya bodhanārthaṁ| na tvetadarthaṁ pūrvasminnasamāttena bhavatyuttarasya rūḍhiriti|| bhikṣusaṁvarasya pūrvaṁ saṁvarāntareṇāpi rūḍhau mukhyamastyeva [mūla]-vacanam| śrāmaṇerasaṁvarastu upāsakasaṁvaraṁ vibhavati iti rūḍhiḥ| bhikṣusaṁvaraḥ pratiśaranaṁ na tvasti[iti] vacanam| śaraṇagamaṇapūrvakaṁ saṁvarādānamiti darśayannāha-(6) śara[ṇa]gatyabhyupaga-[mavaca]nopakramaṁ upāsakatva-śrāmaṇeratvābhyupagamavacanaṁ kurvīta|| gatirgamanam| śaraṇagamanasyābhyupagamaḥ śaraṇagatyabhyupagamaḥ- buddhaṁ śaraṇaṁ gacchāmītyādi| tadabhidhāyakaṁ vacanaṁ śaraṇagatyabhyupagamavacanam, tadvacanam| upakrama ārambhaḥ| upāsakatva-śrāmaṇeratvābhyupagamavacanaṁ kurvīta|| ko'sau? pratīpattā, ayamarthaḥ| evaṁ samādātrā vaktavyam-"sāmanvāhara bhadanta ahaṁ evaṁ-nāmā buddhaṁ śaraṇaṁ gacchāmi yāvat gaṇānāmagryam, upāsakaṁ māṁ bhadanto dhārayatu yāvajjīvam, samanvāhara bhadanta ahamevaṁ-nāmā buddhaṁ yāvat gaṇānāmagryaṁ| śrāmaṇeraṁ māṁ ācāryo dhārayatu||" evaṁ bhūtāveva saṁdarbhau triḥ āvartayitavyau|| ye[na]tu ke[na]ciccharaṇagamanaṁ ādau trirāvartya tataḥ paścādupāsakaṁ māṁ bhadanto dhārayatu, śrāmaṇeraṁ māmācārya ityabhidhīyate, so'sau vedayitavyaḥ|| -yasmādanayoḥ saṁvarasamādānavacasoḥ, evaṁ sati, śaraṇagamanoktiḥ naiva aṅgabhāvaṁ pratipadyate| kiñca yena prāgeva śaraṇagamanamātraṁ [abhyupagamyate] tasya saṁvarādānakāle śaraṇagamanasyāvacanīyatāpattiḥ|| avaśyaṁ caitad nirvāṇāśayaprarūpaṇārthaṁ asminkāle vaktavyam| evam hyetad saṁvarasamādānavacasoḥ aṅgaṁ bhūtaṁ bhavati, nānyathā| na ca nirvāṇāśaya-dārḍhyamantareṇa saṁvarasyotthānam|| yasmāt nirvāṇānuguṇyaḥ saṁvaraḥ, upasaṁpadastarhi śaraṇagamanavacanamantareṇa kathaṁ rūḍhiḥ? naiṣa doṣaḥ| upasaṁpacchabdādeva tadarthasiddheḥ| sarvākaranīyaviratilakṣaṇatvāt, sarvātmanā hi nirvāṇopagatiḥ upasaṁpad| yataḥ upasaṁpadi sthitaḥ nirvāṇānuguṇyo vyavasthito bhavati|| kurvīta ityātmanepadaṁ pratipattyā etat karanīyaṁ ityetatsaṁdarśanārtham| yadatraparo'bhidhatte śikṣaṇaṁ taditi mantavyaṁ, na dānagrahaṇam, upoṣadhe'pi pratipatturevaitatkaraṇīyaṁ iti mantavyam| yatte dānagrahaṇadharmaḥ tatra iti kecid varṇayanti śikṣaṇādeva| bhrāntirasau teṣāmiti jñeyam, tulyatvātsamādānasya|| (7) anantaramasya śikṣotkīrttanaṁ [abhyupagamarūpeṇa] iti|| asya iti upāsakatva-śrāmaṇeratvābhyupagamavacanasyānantaraṁ upāsaka-śrāmaṇerakaśikṣāyāḥ tacchikṣāpadānāṁ yathāyogamutkīrtanam| pūrvatra pañcānāṁ, uttaratra daśānām, kena prakāreṇa ityāha-abhyupagamarūpeṇa| itaśca itaśca prativiramāmi iti, no tu idaṁ cedaṁ ca rakṣyaṁ yattvayā samāttam iti|| (8) svayaṁ upāsakatāṁ upanīya, ārocakāya saṁghasya arpayet bhikṣave|| svayamiti prakṛtatvāt upādhyāyaḥ, sa hi tatpravrājane kṛtāvakāśaḥ| sa svayamevopāsakatāmupanīya upāsakasaṁvaraṁ dattvā| yastaṁ pravrajyāpekṣaṁ saṁghasya ārocayate, tasmai samarpayeta bhikṣave-'ārocayaina'miti| bhikṣusaṁbandhādasyeti-kartavyatājātasya| svārthamevaitadupādhyāyasyeti pradarśanārthamātmanepadam|| [jñaptyādi]-karmātmakatvādasya anupasaṁpannenāpi saṁghe pravrajyāpekṣasya ārocanaṁ na virudhyata ityasya vikalpasya vyudāsārthaṁ bhikṣave iti vacanam| tathā ca granthaḥ-tataḥ paścāt bhikṣuradhyeṣitavyaḥ-yo'syārocayate iti|| ārocako'pi (9) 'kaccitpariśuddha' iti samarpitāramupādhyāyaṁ pṛṣtvā, śuddhaṁ santaṁ pravrajyāpekṣaṁ ārocaye [t]- "śruṇotu bhadantāḥ, saṁgho samanvāhrīyatṁ-ayamevaṁ - nāmā pravrajyāpekṣo gṛhītāvadātavasanaḥ" ityādinā mantreṇārocayediti yatparasmaipadaṁ tad paravyāpāreṇāsya pravṛtterasvārthatvāt| na hi atra yathā upādhyāye putra iva pravṛtteḥ svārthatvamevāsya || kathaṁ avasthite saṁghe ārocayedityāha-(10) sarvasannipāte vā [sanniṣaṇṇe'] nulayane vā|| anuparigaṇikayā ityasyedaṁ vivaraṇaṁ anulayanamiti| parigaṇo hi layanaviśeṣaḥ|| yeṣāṁ saṁnidhau ārocyate teṣāṁ yo vidhiḥ taddarśayannāha-(11) sa cetpariśuddha iti sarve brū yuḥ|| sa cet yadīryarthaḥ| ārocanottarakālaṁ pravrajyāpekṣaḥ|| (12) upādhyāyaṁ yāceta yāñcāmantreṇa| upādhyāyaścāsya(13) keśa śmaśrūnava-[tārayetācūḍam]|| upādhyāyatvena adhiṣṭhāpayan nāpitakārya-saṁdarśanārthaṁ avatārayeta iti ātmanepadam| na tu evaṁ mantavyaṁ upāḍhyāyenaivaitad svayaṁ kartavyamiti| na pāraṁparyeṇa kāritamakāritaṁ mantavyaṁ, arthārthatvātpravṛtteḥ| tasmāt saṁpanne'rthe pravṛttilopaḥ| tatra apratīkṣyopādhyāyopayogaṁ keśaśmaśru-avatārane anyena saṁpādite na punarupādhyāye-nātra pravartitavyamiti mantavyam|| ācūḍamiti cūḍāto'nyat| daḍhikāpanaye'pi na tathā vairūpyabuddhiryathā syāt| tasmānniścito'yaṁ na vā iti praśnena vijñānārthamasya sthāpanam-(14) avatāryatāṁ cūḍeti pṛṣṭenānujñāte, tam|| avatāryatāṁ cūḍā iti pṛṣṭena satā pravrājyena yadyanujñātaṁ bhavati, tato'nujñāte tena cūḍāvataraṇe tāṁ cūḍāṁ avatāra[yedi]tyanuvartate| evama[va]tāri takeśaśmaśruḥ (15) snāyāt|| kālānurūpeṇāmbhasā| snānottarakālaṁ ca (16) upādhyāyaḥ kāṣā[yā]ṇi vastrāṇi dadyāt|| so'pyupādhyāyasya (17) pādayoḥ nipatya pratigṛhṇīta|| tataḥ svayaṁ tasya (18) upādhyāyaḥ prāvṛṇuyāt| prāvṛṇvaṁśca ṣāṇḍha-paṇḍaka-avyañjana-ubhayavyañjanatvadoṣaparihārārthaṁ(19) vyañjanaṁ pratyavekṣeta asaṁcetitam|| na ca vinagnaṁ kṛtvā, api tu asaṁcetitaṁ-yathā'sau na [jā]nī te 'dṛṣṭaṁ me'nena vyañjana'miti| abhyupagamādupādhyāyasyaitatkarma| anyenā'pi bhikṣuṇā pratyayitena kṛtamāgamitam| kṛtamityeva upādhyāyeneti mantavyam|| (20) pravrajyāmupanayet śaraṇagamanopakramam|| 'ahaṁ evaṁ-nāmā buddhaṁ yāvad gaṇānāmagryaṁ, taṁ bhagavantaṁ śākyamuniṁ 'yāvatpravrajyāliṅgaṁ samādade' ityanena ma[ntreṇopādhyāya]ḥ śaraṇagamanaprārambhaṁ pravrajyāmupanayet, na vinā śaraṇagamanenādibhūtena ityarthaḥ| nānvayaṁ saṁvara ? iti| ko'syāṁ śa[ra]ṇagamanopakramatvenārtha iti kecidāhuḥ| tadasamyak| yasmāt pravrajyā nāma niveśanaparityāgaḥ, sarvaṁ ca sāstravaṁ vastu, abhiratasya tatra niveśanaṁ, tasmāt saṁsāravaimukhyaṁ niveśanaparityāgasya kārtsnyam| na ca nirvāṇā pāśrayeṇa saṁsāravaimukhyasya saṁpattiḥ| tasmāt, saṁvaravat atrāpi nirvāṇāśayaprarūpaṇaṁ kartavyam ityatrāpi śaraṇagamanopakramam| kecit pravrajyopanayanamantre 'pravrajyāliṅgaṁ samādade' ityataḥ purastāt 'śrāmaṇeraṁ māṁ upādhyāyo dhārayatu' iti paṭhanti' tadayuktam| prarūḍhasya punaḥ prarohābhāvataḥ, samāttasya ca samādāna [anupapatteḥ], ācāryeṇa mantre cāsya paṭhitavye'nupapattiḥ| śrāmaṇeratvopanayanamantre pravrajyopagatirapi taiḥ paṭhyate-'taṁ bhagavantaṁ śākyamuniṁ yāvat-pravrajyāliṅgaṁ samādade| arthahetoḥ upādhyāyasya nāma gṛhṇāmi| evaṁ nāmnopādhyāyena śrāmaṇeraṁ māmācāryo dhārayatu' iti| samāttasya ca samādānānupapatteḥ ayuktam|| (21) yāñcānantaraṁ vā| iti pravrajyā[mupana]-yeta iti vartate| vā śabdo matavikalpārthaḥ| keṣāṁcitpāṭhaḥ-'upādhyāyayāñcānantarameva anavatāritakeśaśmaśruḥ pravrājayitavya, iti| ayamabhiprāyaḥ tesāṁ-yathā śrāmaṇeratvaṁ evaṁ keśāvatāraṇādikamapi pravrajitasyaiva vṛttamiti| ta[ta] eva pāṭhavikalpasyopanibandhaḥ| evaṁ pravrajyopādhyāyaḥ taṁ-(22) śrāmaṇeratvopanāyine arpayet bhikṣave| yo'sya śrāmaṇeratvamupanayati, śrāmaṇeratvamupanetuṁ śīlamasyeti śāmaṇeratvopanāyī | yadasya śāmaṇerasaṁvaropanetuḥ upanayanābhijñānaṁ prati cetasaḥ praguṇatvaṁ e(ta)datra tacchīlyena āśritaṁ ve(di)tavyam| yasyopanayanārthaṁ arpyate|sau-(23)'kaścit pariśuddha' iti pṛṣṭvā śuddhamupanayet|| (24) sa ācārya iti|| ya eṣa śrāmaṇeratvopanāyī sa ācāryo draṣṭavyaḥ|| (25) rahonuśāsaka-karmakāraka-niśrayadāyaka-pāṭhakāśca| ācāryā iti| samuccayārthaḥ ca-śabdaḥ|| kiyataiṣāṁ ācāryatvānāṁ jātatvamityāha-(26) vṛtte'rthe bhūtatvam| ityāha-yenārthena mantravyavasthā, tadyathā-śrāmaṇeratvopanayanena arthena śrāmaṇerācāryatve vṛtte tasminnavasite arthe, ācāryatvādeḥ bhūtatvam-jātatā| tasmāt vṛtteṣūpanayanādiṣu eṣāṁ ācāryatvānāṁ jātatvaṁ veditavyam| kimupādhyāyatvasyāpi yenārthena asau upādhyāyaḥ tasminnavasite'rthe jātatvamityāha-(27) abhupagatāvupādhyāyasya yāñcāyāṁ tadudbhūtiḥ|| yāñcākāle upādhyāyasya ya'bhyupagatiḥ tasyāṁ upādhyāyatvasya udbhūtiḥ| na pravrajyopanayane upasaṁpannalakṣaṇasya vā āvṛtte'rthe| yenarthena vṛttenaiṣāṁ [ācāryatvopā] dhyāyatvānāṁ janma, tasyārthasya kadā vṛttatā ityāha-(28) āvṛttau tṛtīye'ṅge antyāyāṁ vṛttatvam|| yatrāvarttī so'rtho, yadaṁśaṁ ācāryatvādīnāṁ vṛttatvaṁ sā āvṛttiḥ| tasyāṁ arthasya vṛttatva| tisraśca tāścāvṛttayaḥ| tatra na jñāyate ka[ta]rasyāmāvṛttau āvṛttervā katamasminnaṁśa iti| tatra idamucyate-tatra antyāyāṁ paścimā[yām| tadāvṛtti] stasyāḥ tṛtīyo yoṁ'śaḥ, tasmin tasyārthasya [vṛttatvaṁ] mantavyam|| udāharaṇena enamarthaṁ prajñapayati- (29) tadyathā parotkīrtanakāle śrāmaṇeratvasya|| parasya puanetuḥ utkīrtanakāle| śrāmaṇeraṁ ca mamityataḥ parastāt 'ācārya' iti yatparotkīrtanaṁ, tatra śrāmaṇeratvakārake yaḥ upanetuḥ arthaḥ śrāmaṇerasaṁvaro nāma, tasya vṛtta[tvaṁ mantavyaṁ, ā-] cāryo dhārayatu ityatra mantavyam, na bhadanto dhārayatu iti|| (30) paścime'tra upādhyāyatvasya iti| vṛttatvaṁ iti vartate|| atreti parotkīrtanakāle bahūpādhyāyayācane 'samanvāhara' iti śabdāt bhikṣusaṁbaṁdhotkīrtanātparāṇi upādhyāyotkīrtanāni| tatra yattṛtīyotkīrtanaṁ upādhyāyena pravrajiṣyāmi upasaṁpatsye vā iti, ataḥ pūrvaṁ yaḥ [tasminkāle] upādhyāyārthaḥ tasya amyupagama[sya] ātmano vṛttatvam| tasminneva kāle pravrajyāyāmupādhyāyena iti vaktavyam| upasaṁpadi ca| yadi pūrvameva nopādhyāyo bhavati, nācāryeṇa vā, bhadantena vā iti| apracchedataḥ cātra tṛtīyoṁ'śo veditavyaḥ, nākṣaraparimāṇataḥ| evaṁ hi upādhyāyayācane trayaḥ pracchedāḥ bhavanti- 'ahaṁ evaṁ-nāmā bhadantamupādhyāyaṁ yāce'| '[bhadanto]me upādhyāyo bhavatu'| 'bhadantenopādhyāyena pravrajiṣya, upasaṁpatsye vā' iti|| śrāmaṇeratvopagatau tu prabaṁdhapracchedau-śaraṇagamanaṁ śrāmaṇeratvābhyupagamaśca| tatra paścimaṁ pracchedaṁ avāntarārthānugatyā śrāmaṇeraṁ māmiti, ācāryo dhārayatu iti dvidhā kṛtvā tritvamadhyavasitam| kasmātpunaḥ asamāptāyāmeva ābṛttau tṛtīye'ṅgatvasya vṛttatvaṁ bhavati, yadbhūyaḥ kṛtaṁ iti kṛtvā sarveṣveva cāyaṁ sīmābandhādiṣu vidhirdraṣṭavyaḥ| tadevaṁ raho'nuśāsakasya aparyavasitāyāṁ rahasyanuśiṣṭau ācāryatvaṁ śrāmaṇeratvopanāyino'tra kāle karmakārakasya evaṁvidhamiti kṛtam|| niśrayadāyakapāthakayoḥ kadā iti na jñāyate| anavasthitatvāt niśrayadānapāṭhakayoḥ parimāṇasya|| tatra yāvatā anayoḥ ācāryatā-kṛ[ta] tvaṁ tadākhyāyate-(31) paryanto niḥśrayadānasyaikarātraṁ niśrayatvena pratyupasthānam| ekarātraḥ eko'horātraḥ, ekarātram| niśrayācāryasya niśritaṁ prati niśrayatvena yatpratyupasthānameva [paryantatvaṁ], niśrayadānasya paryantaḥ| tathā ca graṁthaḥ -'niśrayācāryaḥ katamaḥ,yasyāntike ekāmapi rātriṁ niśrayeṇoṣito bhavati' iti| ataḥ prabhṛti asya paripūrṇarūpatvaṁ, arvāk tatspṛṣṭimātrakaṁ agataparyantaṁ akṛtatvena manasi nilīyamānaṁ na niśrayasaṁkhyāṁ gantumarhati|| (32) pāṭhasya trirekagāthā-parivartanam|| yasyāntikāt paṭhanābhiprāyeṇa trirekāgāthā parivartitā sa pāṭhācāryaḥ| evaṁ hi pāṭhasya paryantaḥ| tathā ca graṁthaḥ -'pāṭhācāryaḥ katamaḥ? yasyāntikāt āvṛttasya dvikā'pi gāthā triḥ parivartyaṁ udgṛhītā bhavati' iti| tad [ya]matra ārṣagranthābhiprāyo lakṣyate|| pāṭhācāryeṇa uktasya paṭhituḥ anuvadanamudgrahaḥ| sakṛduktau ca spṛṣṭimātrakaṁ aparipūrṇarūpaṁ paṭhanaṁ manasi nilīyate| triḥprabhṛti tu gataparyanta iva prabandho'valakṣyate| tasmāt eṣa nyāyyaḥ pāṭhaparyantaḥ iti|| ācāryo ratnasiṁhastu āha-pāṭhaparyantāḥ evaṁ-vidhā eva, yaddarśanāṭ tenedaṁ sūtraṁ praṇītam|| evaṁ tu yujyate, yasmād yadasau granthaṁ anapekṣya sūtrayati|| tatropapattimācaṣṭe, idaṁ tu yuktimantareṇa sūtramātramevopanibaddham, tasya niyamenātra kvacidevaṁrūpeṇa ārṣeṇa bhavitavyamiti|| (33) nā'paṭhanābhiprāyeṇa uccāraṇe pāṭhatvam| apaṭhanābhi[prāyeṇa]yaduccāraṇaṁ| tadyathā, svādhyāyanikādau pāṭha evāsau na bhavati| abhyasanābhiprāyeṇa uccāraṇe asya vyavahārasya prasiddhatvāt| tasmāt nātaḥ ācāryatvasyotthānam||(34) nānyathā enau upapadayet|| enau ācāryopādhyāyau| upo[ccāri]padaṁ upapadam| āyuṣmantabhadanta-sthaviropapadaiḥ nopapadayitavyau| nirupapadanāmagrahaṇaṁ tu anayoḥ ['vṛddhasya nirupapadaṁ nāṁa na gṛhṇīyāt ityanenaiva pratiṣiddhaṁ veditavyam|| ācāryaḥ 'ācārya' eva vaktavyaḥ| upādhyāyaśca 'upādhyāya' iti|| (35) naivamanyamiti|| ācāryopādhyāyābhyāmanyaḥ pudgalaḥ upādhyāyācāryaśabdābhyāṁ nopapadayitavyaḥ|| (36) nānuktvā sahitaṁ arthahetoḥ nāma gṛhaṇāmi ityupādhyāyanāma gṛhṇīyāt|| sahitamiti upādhyāyanāmagrahaṇena| arthahetoḥ nāma gṛhṇāmītyanena vākyena sahitaṁ upādhyāyanāma gṛhṇīyāt, naitatpadaṁ anuktvā ityarthaḥ|| taccāsmin samanantarasahitakaraṁ, yatra vacane virato'yaṁ pravṛtteḥ iti buddhiḥ|| śrāmaṇeratvopanayavidhiḥ||
(ii) upasaṁpadvidhiḥ

(37) saṁghādupasaṁpat|| na yathā pravrajyāśrāmaṇeratvopagamaśca pudgalāt, api tu saṁghādupasaṁpat|| (38) upādhyāyatāyāṁ unmukhībhūtaḥ karmakārakaṁ adhīcchet rahonuśāsakaṁ ca bhikṣum|| upādhyāyatāyāṁ unmukhībhūta iti upasaṁpadupādhyāyatvena pratypasthitaḥ| adhīcchet iti adhyeṣet| rahonuśāsakañceti adhīcchet| bhikṣumiti rahonuśāsakārthaṁ bhikṣugrahaṇaṁ, na karmakārakārtham| karmaparibhāṣāyāṁ yaḥ karmavidhiruktaḥ tata eva tasya bhikṣutvasiddheḥ|| (39) upādhyāyaṁ yāceta| iti upasaṁpādyaḥ [saṁgha] -madhye|| (40) sa svayamenaṁ tricīvaramadhiṣṭhāpayet|| sa iti upādhyāyaḥ|| svayamiti nā'tra ucchvāsakalpo muṇḍanādāviva asya, svayametatkartavyamityarthaḥ| enamiti upasaṁpādyam| sati saṁbhave, [adhiṣṭhāpayet] chinnasyūtam, asati anyaditi cīvaravastunaḥ pratipattavyam|| veṣārthatvā adhiṣṭhān, adhiṣṭhānānantaraṁ eṣāṁ prāvaraṇamiti mantavyam|| (41) pātraṁ copadarśya monaṁ adhikaṁ pāṇḍare (raṁ) veti saṁghe|| upadarśya iti saṁghe ityanenāsya saṁbandhaḥ|| kimarthamupadarśanamityāha-monamadhika pāṇḍa[raṁ]veti etaddoṣaparihārārtha, evaṁvidhasya adhi[ṣṭhā]namanyāyyam| upadarśya saṁghe adhiṣṭhāpayet ityanuvartate|| (42) supātramiti anevaṁtve brū yuḥ sarve|| iti yathāsaṁnipatitā bhikṣavaḥ| evaṁ-bhāvaḥ evaṁtvam| [tadūnatvā]-didoṣopetatvam| naivaṁ-tvaṁ anaivaṁ-tvaṁ, etaddoṣavimuktatvaṁ ityarthaḥ||(43) apakramite, ka iti ākhyāpya rahonuśāsakaṁ utsāhya karmakārakaḥ saṁgha enamanujñāpayet|| apakramita iti maṇḍalakasthānādanyatra apanītopasaṁpādye, rahonuśāsakagatasya karmaṇo na śravaṇa, atra apakāsanārthaḥ, nā'nyo dṛśyate| tasmāt yatra sthitasyāsya etacchravaṇaṁ na gacchati, tatra iti karmavidheḥ gantavyam| purastād vakṣyate-darśanopavicāre enaṁ apakāsanena sthāpayeyuḥ gaṇābhimukhaṁ pragṛhītāñjalimiti| ka iti ākhyāpyeti ko'dhīṣṭaḥ evaṁ-nāmnā evaṁ-nāmnā rahonuśāsakaḥ ityanena mantreṇa 'ahamevaṁ-nāmā' ityākhyāpya rahonuśāsakam| utsāhya iti tvameva rahonuśāsakaḥ, utsahase tvaṁ ityā dinā enamiti rahonuśāsakaṁ anujñāpayet iti| etadarthaṁ karmakārakaḥ jñaptiṁ kuryāt|| kecit etadgate mantre yat saṁghasya evaṁ-nāmānaṁ rahonuśāsakaṁ saṁmanyeta iti paṭhanti tad ayuktam, karmavācanāyāḥ api kartavyatā'patteḥ, akāraṇāccāsyāḥ| naiṣā saṁmatiranujñapanametad, iti vyavasthā| tad yadevaṁ-nāmā rahonuśāsakaḥ evaṁ-nāmānaṁ rahasi anuśiṣyādityatra [abhyanujñāyāṁ yuktaṁ, tadanu] jñapanaṁ evaṁ sūtritaṁ, na saṁmatiḥ|| (44) śruṇu tvamiti rahasi anuśiṣyāt|| rahonuśāsaka iti sāmarthyāt gantavyam|| śruṇu tvamāyuṣman, ayaṁ te satyakālaḥ ityādeḥ mantrasya śṛṇu tvamityanena paden ulliṅganam| tiṣṭha, mā|śabditaḥ āgamiṣyasi ityenamuktvā iti samanuśiṣṭe|| (45) samanuśiṣṭa iti saṁghāya pariśuddhiṁ nivedya|| iti vyavasthā|| śruṇotu bhadantaḥ saṁgho'ya manuśiṣto mayā evaṁ-nāmetyādinā mantreṇa| kimāgacchatu iti āgamaṇaṁ pṛcchet|| iti saṁghaḥ|| (46) sa cet pariśuddha iti sarve brūyuḥ|| iti upasaṁpādaka-bhikṣavaḥ|| kecidatra pūrvatra ca pravrajyārthamārocanāvacane prativacanaṁ adhīyate-sarvasaṁghena vaktavyaṁ sa cet pariśuddha iti| tena vaktavyaṁ pariśuddha iti-tadanupapannam| vakture[tadbhārāro]paṇaṁ, rahonuśāsakena prathamamevākhyātatvāt|| (47) upasaṁpadaṁ karmakārako yācayet|| upa[saṁpa]tprekṣo|| (48) anujñāpayitvā saṁghaṁ āntarāyikaṁ pṛcchet|| āntarāyikaparipraśnārtha jñaptiṁ kṛtvā| śruṇu tvaṁ āyuṣman, ayaṁ te satyakālaḥ, ayaṁ te bnūtakāla ityādinā mantreṇa āntarāyikaparipraśnaḥ|| (49) upasaṁpadamupanayet|| jñapticaturthena karmaṇā|| [avasarārtha karma]kārakaḥ|| (50) chāyāṁ vedayeta anantaraṁ mitāmiti| upasaṁpadupanayanāntaraṁ chāyāmupasaṁpannāya vedayetetyarthaḥ| anantaraṁ avilambitam| kathaṁ vedayeta ityāha-mitāṁ saśeṣakāryasya āsanabhaṅgāyogāt karmakārakādanyena asya mānasya yogaḥ| tatpunaḥ mānamasya padādīnāṁ kena ityāha-(51) śaṁkunāṁ catura [ṅgulena eta] tsādhu|| etaditi mānaṁ ciratvābhāvāya caturaṅgulena mānaṁ śobhanam|| (52) puruṣatvena asyānuvyavahāraḥ|| sādhu iti vartate| asyeti caturaṅgulasya śaṁkoḥ, yāvantaḥ śaṅkavaḥ tāvat pauruṣīcchāyā vaktavyā ityarthaḥ|| (53) ahorātrāṁśaṁ pūrvāhaṇādikaṁ| vedayeta ityanuvartate| pūrvāhaṇo madhyāhan ityādi granthottam|| (54) samayaṁ ca [pañcaite|| vedaye]- ta| pañcaite iti samayāḥ (55) haimantiko, griṣmiko, vārṣiko, mitavārṣiko, dīrghavārṣikaḥ iti|| parimāṇameṣāmucyate-(56) cāturmāsikau pūrvau| haimantiko grīṣmikaśca|| (57) māsaṁ paraṁ| iti vārṣikaḥ|| (58) tato ahorātrah iti| tato vārṣikātparo mitavārṣikaḥ eko ahorātraḥ|| (59) tadūnaṁ antyo māsatrayam iti| tenai kena ahorātreṇa ūnaṁ māsatrayaṁ, antyaḥ samayo dīrghavārṣikaḥ|| samayavedanāntaraṁ upasaṁpannamātrāya karmakārako -(60) niḥśrayānārocayet|| pāṁsukūlādayaste catvāraḥ|| (61) patanīyān dharmān| pārājikān|| (62) śramaṇakārakāṁśca| ākruṣṭenana pratyākroṣṭavyamityādikān ārocayediti vartate|| (63)saṁpannatāṁ samyaktayā ca prepsitasya udgrāhya śīla sāmānyagatatā''rāgaṇe niyuñjīta|| prakarṣeṇepsitaṁ prepsitaṁ abhipretam| yaste bhūtapūrva āśāsakaḥ 'kaccidahaṁ labheya' ityādi idamasyābhilaṣitam| tasya saṁpannatāmudgrāhya sattvaṁ,etarhi pravrajita-upasampannetyādinā| samyaktā punaḥ sampannatāyāḥ pratirūpeṇopādhyāyena ityādinā abhihitā| saṁpannatāmudgrāhya kiṁ karttavyam ityāha-śīla sāmānya gatatā-ārāgaṇe niyuñjīta|| yatra varṣaśatopasaṁpannena ityādinā śīlena sāmānyagatatā śīlasāmānyagatatā| tasyā ārāgaṇaṁ ārādhanam|| (64) pātrikasaṁbandha-pratibimbane niyuñjīta| iti sarvatra adhikṛtaṁ veditavyam|| pātrikasaṁbandho mātāpitṛsambandhaḥ, tasya pratibimbanaṁ-adyāgreṇa te upādhyāyasya mātṛpitṛ-saṁjñetyādinā| evaṁ te so'bhyasto gṛhisaṁbaṁdhaḥ pratibimbayitavyaḥ iti|| (65) vinīta-saṁvāsatāyām| adyāgreṇa te sagauraveṇa ityādinā|| (66) prayojanānuṣṭhāne|| adyāgreṇa te uddeṣṭavyamityādinā| (67) saṁpatyasyamānatāṁ asamākhyātāṁ samāttaparijñānasya ācakṣīta|| imāni ca imāni te mayā audārikaudārikau [itye] -vamādinā, saṁprati anākhyātasya samāttasya vṛttasya parijñāmeva saṁpatsyate iti|| (68) ādare niyuñjīta|| 'eṣatvamupasaṁpanna' iti gāthābhyāṁ 'prāstadikasya' iti anayā kṣaṇasampado daurlabhyaṁ darśayati, yasmāt asatsvapi anyeṣu akṣaṇeṣu, labdhe'pi prāpye'nukampakaiḥ dṛṣṭi saṁpanne ca manuṣyatve bahavo'tra apariśuddhisaṁkhyā antarāyā [vairū] pyaṁ ca| tasmāt durlabhā eṣā|| (69) sopāyākhyānaṁ ca saṁpādane|| sahopāyākhyānena sopāyākhyānam, yadarthaṁ pravrajyopasaṁpat tatsaṁpādane niyuñjīta-upasaṁpannastvaṁ āyuṣman apramādena saṁpādaya ityanena| tadyathā anuprāptastvaṁ etatsthānaṁ, abhiratiridānīmatra kartavyā iti| sāmīcyām ādau triḥkaraṇaṁ saṁghasaṁghaṭitāyāṁ anuśiṣṭau ca niṣa[ṇṇasyo] tkuṭukikayā purataḥ iṣṭake pārṣṇibhyāṁ rahonuśiṣṭau upasaṁpadi sthitasya pātraṁ vāme pāṇau pratiṣthāpya, praticchādya dakṣiṇena pāṇinā ityādeḥ karmavastuni vakṣyamāṇatvāt iha anupanibandhaḥ|| upasaṁpad vidhiḥ||

(iii) niśrayagatam

(70) nānavalokya niśrayam niśritakaraṇīyaṁ kuryāt|| apṛcchanaṁ anavalokanam, apṛṣtvā na kiñcitkuryādityarthaḥ|| karaṇīyeṣu avalokanaprasaktasya kiṁñcitkaraṇīyasya apṛṣtvā'pi karaṇamuktaṁ bhagavatā, ityāha-(71) muktvā uccāraprasrāvaṁ dantakāṣṭhavisarjanaṁ sopavicāravihāracaityābhivandanam|| yad antarvyāpārasaṁkhyena kaṇḍanādinā vyāpāreṇa abhivyāpyate taccaityāṅganam, so'tropavicāro yujyate| saha upavicāreṇa sopavicāraḥ, tatra caityaṁ, tasyābhivaṁdanam|| (72) ekānnapañcāśat-vyāmaparyantādvihārato gamanam|| muktvā ityanubandhaḥ| ekānna[pañcāśat] iti 'āṭa'-sandhiḥ ekānnapañcāśat-vyāmasya paryantādyāvat ityarthaḥ|| yatra vihāre khātako vā prākāro vā anyo vā parivāro vidyate, tatra sa vihārānta iti adhyavasānaṁ yujyate| anekaprākārādi-sadbhāve sarvabāhyaḥ| tasmāt tatra tasya bāhyapārśvamasya pramāṇasyāvadhiḥ| yastu[nopa]-vicāraḥ tatra vihārabhittirevāvadhiḥ| yadatra parataḥ pūrvoktasyopavicārasya sthānaṁ, na tadgataṁ caityaṁ abhivanditavyam, ityatropatiṣṭhate || parisarpaṇabhūtasya etadanujñānam || anyacca, ataḥ caityābhivandanamiti tatra kiṁ pratipattavyam?-tadartha na gantavyam anāpṛṣṭvā| parisarpaṇārthaṁ tu gatena vanditavyamiti|| dvividhametatkaraṇīyam-[ārambha]-bhutaṁ abhinamanabhūtaṁ ca| tatra yadārambhabhūtaṁ tasyaiva pratiṣedhaḥ, abhinamanabhūtasya tu apratiṣedhyatvaṁ vyavatiṣṭhate|| nānāpṛcchya ālapitavyaṁ, na saṁlapitavyaṁ, na pratisaṁmoditavyaṁ, na prativacanaṁ dātavyaṁ, nodakadigdhena pāṇinā dharmitena pādau vā mukhaṁ vā hṛdayādikaṁ vā anuparimārṣṭavyaṁ, nodakena hastādeḥ [parimārjanaṁ(?) rajovakīrṇa]-vasrādi prasphoṭayitavyaṁ ityādeḥ iti hāsapadabhūtasya vṛttasya āpatteḥ|| upānaha-dantakāṣṭha-pāṭhaḥ svādhyāyopasaṁhārāṇāṁ karaṇapratīṣṭoḥ tajjāṭīyasya bhikṣorantikāditi viśeṣaparigrahāt abhipretamatra abhinamanabhūtaṁ iti gamyate| duṣṭo'tra pravrajito jñātaḥ śaṁkito vā anāpṛṣṭo [aparityakta] vyo(?), nānyaḥ| na hi paṭhati, svādhyāyaṁ vā kurvati, upasaṁhārasya tadanurūpe kāle karaṇaṁ ityādeḥ karaṇayītvena prajñānam| abhinamanaprakāratvena hyetasya manasi nilayanam| duṣṭe tu vipakṣānugatitvena etatpratibhāsāmāṇaṁ ārambhatvena khyātimupagacchati| tasmāt yatra yatnaḥ kartavya ityatrābhiprāyo dṛśyate|| udakapānasya anāpṛcchākaraṇaṁ anena pravicāreṇa kṛtaṁ veditavyam|| tadvidhaṁ hyetad yadvidhaṁ dharmitasya gātrāṇāmudakena saṁsparśanam|| niśritavṛttaṁ ucyate-(73) pātracīvarakarmaṇi, glānopasthāne, kaukṛtyaprativinodane, pāpakadṛṣṭigatapratiniḥsarge tīvraṁ autsukyamāpadyeta-aho bata ahaṁ kuryām kārayeyaṁ vā iti|| raṅgakarma api atra kecit paṭhanti| tasya cīvarakarmaṇo nātirekāt grahaṇam|| (74) saṁghe praṇidhātukāme-utkṣepaṇīyādi-praṇidhikarma kartukāme saṁghe aho bata saṁgho niśrayasyedaṁ praṇidhikarma na kuryāt|| iti tīvramautsukyamāpadyate, nivartate-yāvat āvṛhet iti sarvatraitadanuṣaktaṁ veditavyam|| (75) kṛte avasārayet|| iti praṇidhikarmaṇi kṛte-aho bata saṁgho'sya avasārayet iti|| (76) parivā [sa]-mūlaparivāsamānāpya-mūlamānāpya-ābarhaṇārthini niśraye aho brata saṁgho asya aprivāsādicatuṣkaṁ dadyāt, ābarhaṇārthini aho bata ābṛhet iti|| (77) so'pyetadasmai kuryāt, utsṛjyāvalokanam|| so'pi niśrayaḥ| etad pātracīvarakarmādi| asmai niśritāya kuryāt| utsṛjyāvalokanaṁ avalokanamekaṁ muktvā|| (78) nonadaśava [ṣaḥ upasaṁpadaḥ u]-pādhyāyatva-niḥśrayatva-aniśritavāsān kuryāt|| upasaṁpadāya ūnadaśavarṣaḥ sa etat trayaṁ na kuryāt|| (79) anūna-daśavarṣo'pi upasaṁpadā, nāsamanvitiḥ kenacidanantarebhyaḥ samāyogena|| ye'nantaraṁ vakṣyamāṇāḥ pañcāṅgikāḥ samāyogāḥ tebhyaḥ yena kenacit ekenā'pi samanvito yogyo[nā'nya i]ti bhāvaḥ|evañca yaduktaṁ aparairapi pañcabhirdharmaiḥ samanvāgatena ityatra na samuccayo vijñātavyaḥ ebhiḥ imaiśca aparairiti| api tu ebhiḥ tāvatkartavyaṁ ityuktam, imairapi aparaiḥ iti vikalpaḥ|| kuta etad?| asaṁbhavāt sarvāsāmāsāṁ pañcikānāṁ sākṣyasya|| ādyāyāṁ tu pañcikāyāṁ daśavarṣa[tvāṅga] ukte daśavarṣo bhavatyupasaṁpadeti | tadebhiḥ daśavarṣagrahaṇaṁ ādau sarvasya uttarasya eṣa viṣāyaparigraha iti khyāpanārtham| sthitārthatvaṁ vinaye, daśavarṣatve sati upādhyākaraṇādau kāraṇaṁ| viśeṣabhūtatvāṁ śeṣasya tatrā'sti cet saviśeṣatvaṁ uttamakalpaḥ| na cet etanmātrakamapi atrāvalambi[tavyam| yathā] śaikṣatvādeḥ viśeṣasya laṅghyatvam evamasyāpi daśavarṣatve sati vinaye sthitārthatvasyeti| te idānīṁ samāyogāṁ ucyante| (80) glānopasthāna-kaukṛtyaprativinodana-pāpakadṛṣṭigatapratiniḥsarga-anabhiratiṣṭhānapramīlanānāṁ karaṇakāraṇe sāmarthyam|| kaukṛtyaprativinodanakaraṇasāmarthyagrahaṇena [vinaye sthitārtha-] tvasya pratipādanam| dṛṣṭigatapratiniḥsargagrahaṇena dharmasthitau kuśalatvasya| anabhiratisthitipramīlanagrahaṇena apayujyatvasya ādeyavākyatvasya vā|| nā'tra kāraṇagrahaṇena aśaktenā'pi karaṇaṁ kṛtaṁ mantavyam| api tu vineyavaśāt gamyatve sati, parapravartanāyāṁ vyāpāragamane sāmarthyasya upagṛhītatvam| evañca atra bhavati anatilaṅghyasya kāraṇasya vinaye sthitārthatvasya alaṅghanam|| (81) prākśaikṣatvāt apañcake sa-śīlavattā bāhuśrutyam|| śaikṣatvaṁ aśaikṣatā ityataḥ prāk yatsahoktaṁ pañcakaṁ na bhavati, tadyathā-śraddhāśīlādisamāyogābhyāmanye samāyogāḥ tad śīlavattayā'pi bāhuśrutyena ca sahitaṁ veditavyam| saha śīlavattā-bāhuśrutyābhyāṁ śīlavattā-bāhuśrutyaṁ pañcakam| śīlavatta atra duḥśīlena sārdhaṁ saṁvāsasyaiva ayogāt prativiśiṣṭā, yathā kalyāṇo'yam iti manyante [sā]'sya veditavyā|| bāhuśrutyaṁ punaḥ yasmin samāyoge piṭakānāṁ grahaṇaṁ vidyate, tatra tadvipakṣabhūtānāṁ parapravādānāṁ, vastu-pada-vākyādyaṅgānāṁ, chandovicityādeḥ, itihāsavṛttakānāṁ vā abhijñatvaṁ yatra na vidyate tatra piṭakānāṁ grahaṇaṁ boddhavyam|| (82)piṭakābhijñatvam|| sūtra-vinaya-mātṛkābhijñatvaṁ, śīlavattā bāhuśrutyaṁ ca prakṣipya pañcakam| vinaye uktam-'sūtradharo, vinayadharo, mātṛkādharaḥ; sūtravyakto, vinayasya vyakto, mātṛkāyāḥ vyaktaḥ, sūtrakuśalo, vinayakuśalo, mātṛkākuśalaḥ, sūtrakovido, vina[ya]kovido, mātṛkākovidaḥ' iti| tatra udgṛhītasyā vismṛtiḥ sūtrādidhāraṇam, piṭakatraye cedam|| ekatra gatasya itaratradarśanāt sāṁkaryeṇa avasthitam| tathāvasthitasyāsya vivekena paricchedasāmarthyaṁ idaṁ kauśalam| yuktyāgamābhyāṁ sūtrādiyojanaṁ kovidatvam|| tathā yojitena yatparapratipādanasāmarthyam etad vyaktatvam|| sahāvismṛtyā sarvametad abhijñatvamiti sāmānyena abhijñāvacanenoktam|| (83) grāheṇa eṣāṁ pratibalatvam|| piṭakānāṁ nānabhijñaḥ teṣu tad-grāhaṇe pratibalo bhavati, tasmāt viśeṣasyaitad piṭakābhijñavacanaṁ veditavyam|| (84) adhiśīlacittaprajñā śikṣattā|| śikṣadbhāvaḥ śikṣattā, dvaṁdvaikavadbhāvaḥ|| adhiśīlagrahaṇena sarvasya vinayavṛttasya grahaṇam, adhicittagrahaṇena [dhyānānām], adhiprajñagrahaṇena satyadarśanābhyāsasya || (85) pratibalatvaṁ vā śikṣaṇāyām || adhiśīlādāviti saṁpratyayotpādanārthaṁ vā-śabdaḥ kṛtaḥ, na vikalpārtham| nāśikṣitaḥ adhiśīlādau tacchikṣaṇe pratibalo bhavati| viśeṣasyaiva etad 'śikṣā' iti vacanaṁ iti veditavyam|| (86) evaṁ adhyācāravinayaṁ prātimokṣam, iti| evaṁ iti anena śikṣattā, pratibalatvaṁ vā śikṣaṇāyāṁ ityasya parāmarśaḥ|| tataśca dvāvetau samāyogau bhavataḥ| tatra adhyācāraḥ āsamudācārikam, vinayaḥ śeṣabhūtam| prātimokṣaśikṣaṇāḥ vastuvidhayaśca saparikarāḥ prātimokṣaḥ tadākhyaḥ| tatra paryāpannāni śikṣāpadāni|| (87) śraddhā-śīla-śruta-tyāga-prajñāsaṁpannatvam|| śīlagrahaṇenātra vinayasya grahaṇam|| (88) śīla-samādhi-prajñā-vimukti-tajjñāna darśanaiḥ|| saṁpannatvamityanubandhaḥ| śīlasaṁpannagrahaṇena atra vinayakhyākṣiptatvaṁ, nānyathā, bhikṣośīla-saṁpatteḥ saṁbhavaḥ iti| tajjñāne iti tacchabdena vimukteḥ parāmarśaḥ, vibhuktijñānadarśanamiti|| (89) sārabdhavīryatvaprājñatvaṁ ca|| prākśaikṣatvācchīlavattābāhuśrutyaṁ ityasya ca-śabdātpratyupasthānam| ita ūrdhvaṁ prākśaikṣatvāt yatsahoktaṁ pañcakaṁ na bhavati tadārabdhaṁ-vīryatvaprājñatvābhyāṁ ca sahoktaṁ veditavyam| śīlavattābāhuśrutyābhyāṁ ca trīṇyatra ekakānyuktāni-(90-92) smṛtimatvam|| pratisaṁlīnatvam|| samāhitatvam| iti|| teṣāṁ etaccatuṣka-pūraṇam-śīlavān bhavati bahuśrutaḥ, ārabdhavīryaḥ, prājñaḥ, smṛtimān| punaretaccatuṣkamuktvā pratisaṁlīnaśca bhavatīti vaktavyam| punaḥ samāhita iti|| (93) śaikṣatvamiti| śaikṣeṇa śīlaskandhena samanvāgato bhavati| śaikṣeṇa samādhi-prajñā-vimukti-vimukteḥ jñānadarśanaskandena ityasya eṣā saṁgrahaḥ|| (94) aśaikṣatā iti|| aśaikṣeṇa śīlaskandhena ityādeḥ yad anayoḥ dharmatā-viniyataṁ vṛttaṁ tatra yatsādhvasādhutāparijñānaṁ, tad tāvat anayoḥ ādhigamikameva| yadāpattivyavasthāparijñānaṁ [yacca śiṣṭasya] vinayavidheḥ, tatrāpyetau daśavarṣāditvāt svātantrye vyavasthitau niyataṁ kṛtaprayatnau iti na atra anatilaṅdhyakāraṇā[d] atilaṁghanaṁ kṛtaṁ veditavyam|| (95) utpatti-prajñapti-anuprajñaptiḥ-pratikṣepa-abhyanujñā-bhijñatvam|| ata etad utpannamiti śikṣapadotpattinidāne asyotpattiśabdenā-bhidhānam| śikṣāpadavyavasthāpanaṁ prajñaptiḥ| prajñaptigraḥaṇena iyatā antike ca sthūlātyayo deśayitavyaḥ ityādeḥ grahaṇam| idamatra punaḥ pratikṣiptaṁ abhyanujñātaṁ ceti anuprajñaptiḥ| tadyathā-upānadabhyanujñānena saṇasaṇāpattiḥ ityādeḥ viśeṣasya pratiṣedhaḥ| akālabhojanapratikṣepe ca glānasya vaidyavacanādabhyanujñānam| atyantamidaṁ na kartavyamiti hi vidhānaṁ pratikṣepaḥ| tadyathā-tṛṇāgreṇāpi madyasyāpānaṁ abrahmacaryādi ca| abhyanujñā punaḥ yasya karaṇīyasya akaraṇe vā nā'sti doṣaḥ kāmacāro'tra pravṛttau| tadyathā-paravādinigrahārthaṁ bahiḥśāstrāṇi adhyeyānītyādi| atra akaraṇe karaṇe [ca] na kaścidāpattidoṣaḥ| etāvacca karaṇīyākaraṇīyaparijñānaṁ prativinaye śeyam| tade tad avinayābhijñatvaṁ adhikaṁ pañcakena khyāpitaṁ veditavyaṁ, āpattyādipañcakena ca||
(96) āntarāyika-anāntarāyikābhijñatvaṁ ākhyāpitā'naśāsakatvaṁ (ca)|| ātnarāyika-anāntarāyika-abhijñatvaṁ ca ākhyāpitā ca anuśāsakatvaṁ ceti vigrahaḥ| akaraṇīyaṁ yadvinaye tad āntarāyikaṁ, karaṇīyaṁ yattad anāntarāyikaṁ, tayoḥ abhijña-tvaṁ vinaye sthitārthatvasya etad-dvayaṁ udbhāvakam| ākhyāpitā punaḥ vaktuṁ bodhayituṁ vā asyaitad-dvayasya kauśalabhūtaṁ sāmarthyaṁ anālasyaṁ vā| anuśāsakatvaṁ vyātikrame saṁsthāpanānurūpaṁ vaktṛtvaṁ, ālasye ca avartanānurūpaṁ ācakṣako bhavati, anuśāsaka ityasyai[va] pāṭhasyārtha uktaḥ|| kecidanayoḥ sthāne 'avavadati ' 'anuśāsti' iti paṭhanti| tatra anuśāsti iti tulyaṁ anuśāsako bhavatīti-anena| avavadatīti manasikārārthaṁ ya upadeśaḥ tasyānena abhidhānam|| etadarthaṁ pravrajyā| tasmādeṣo'tra viśeṣato arhati, parṣatsaṁgrahaṁ iti vā asyopasaṁgrahaḥ|| (97) saha grahaṇapratibalatvena niśrayasyopaniśrayasya vā|| grāhaṇe pratibalatvaṁ grāhaṇa atibalatvaṁ, saha anena grāhaṇapratibalatvenaita dāntarāyikā'bhijñatvādipañcakam| dvāvetau samāyogau, eko niśrayagataṁ atra catuṣke prakṣipya, aparaḥ upaniśrayagataṁ iti pratipādanārthaṁ vā śabdaḥ| upādhyāye anyatra prakrāmati, niśrayagrāhaṇe pratibalatvamupayujyate| upādhyāye anyatra vā niśraye tāvatkālikābhiprāyeṇa prakrāmati tiṣṭhati ca kasyaci jjanasya vaśāt upaniśrayagrāhaṇe (pratibalatvaṁ) upayujyate|| (98) āpatti-anāpatti-gurulaghutābhijñatva-pravṛttaprātimokṣavistaratvam|| tatra āpatyanāpatti-abhijñatvasya karaṇīya(-akaraṇīya-) viniyoge niśrita-pratyupayogaḥ, gurulaghutābhijñatvasya sthūlātyayadeśanāyām| pravṛttaprātimokṣavistaratvena vinaye adhiṣṭhitārthatvaṁ darśitam| [ta]ccānena vistaraśabdena vinayasya gṛhītatvam| na ca mantavyaḥ prātimokṣavistaraśabdo na bibhaṅgāt-śiṣṭasya vastukṣudrakādeḥ pratipādakaḥ iti| sarvasyāsya prātimokṣavistarabhūtatvāt| sarvasya ādyādapi prātimokṣādutthānam| 'yaḥ punaḥ bhikṣu-bhikśuṇībhiḥ sārdhaṁ' ityataḥ pravrajyāvastunaḥ (utthānam)| 'poṣadhaṁ āyuṣmanta' iti [poṣadhava] stunaḥ, 'poṣadhaviśeṣaḥ pravāraṇā ūnavarṣakāḥ" iti vārṣikavastunaḥ| ataeva pravāraṇāvastuno varṣāvāsābhisaṁbaṁdhena vyavasthāpanāt| 'uddhṛte kaṭhina" iti kaṭhinavastunaḥ, "niṣṭhitacīvareṇa bhikṣuṇā" iti cīvaravastunaḥ| 'cīvarapakṣaṁ carma-bhaiṣajyapakṣaṁ ceti' tadutthānakāraṇādeva carmavastunaḥ, 'yāni tāni bhagavatā glānā[nāṁ bhikṣūṇāṁ bhaiṣajyāni amyanujñātāni' iti bhaiṣajyavastunaḥ| 'anāgatānāṁ āyuṣmatāṁ ca chandaṁ ca pariśuddhiṁ ca ārocayata, mā samagrasya saṁghasya bhedaya parākramata' ityādeḥ sauśāmbikavastunaḥ saṁghabhedavastunaśca| ataśca pravrajyādikarma-saṁsūcakāt alābhaśca, ihāpi tenetyādeśca karmavastunaḥ| saṁkrāmaṁ tena bhikṣuṇā saṁghe parivastavyam iti [ādinā pāṇḍulohitavastunaḥ| akāmatvena karmādinā parivāsavastunaḥ|| yad āpattivyavasthānasya paścāt karaṇadeśanā saṁghāvaśeṣapratideśanā ca,t asmāt poṣadhasthāpanavastunaḥ| 'bhikṣūṇāṁ mahāvihāra' ityanena śayanāsanavastunaḥ| adhikaraṇasāmarthyapradarśanārtha api āpattipoṣadhavyavasthāpanāt adhikaraṇavastunaḥ| vacaṇāṅgabhūtaṁ tajjātīya-anyacchīlā (cāro iti) dvividhatvena prātimokṣaḥ vastūnāṁ śeṣaśca| kṣudrakāṇāṁ mātṛkāgatavastūnāṁ ca uktiḥ ityādīnāṁ nirdeśaḥ pṛcchā| caryānirdeśastu pṛcchā-vinītakaraṇāni| carmavastvādayaḥ dārakeṣu| tathāhi etadanavaśiṣṭaṁ prātimokṣavistaratvaṁ na bhavati| vibhaṅgamātreṇa pravṛtte pravrajyādikaraṇaṁ na bhavati, evaṁ karaṇīyatveṣvapi etanmātrapradarśanatvāt|| (99) vṛddhābhāve navakaṁ niśrayet|| yadi vṛddhaḥ yena kenā'pi pratirūpakena pañcakena samanvāgataḥ na syāt, tadā'yaṁ vidhiḥ-bhadantaḥ bhikṣuḥ upasaṁpadaḥ ūnaṣaṣtivarṣaḥ, anena prātimokṣasūtraṁ vistareṇa udgṛhya paṭhitvā (dhāritaṁ) na bhavati tena, anyatra prakramitaṁ vā tena, upāli, anyaniśrayeṇa bhavitavyam iti uktam| atra ṣaṣṭivarṣaḥ asvataṁtraḥ (=niśritaḥ) api bāhuśrutyasya viśeṣābhāvāt 'vṛdhābhāve' ityādi uktam| (100) sāmīciṁ kevalaṁ sthāpayitvā| ityasmin vandanā na śīlavrate paryāṁpannā, anyatra bṛddhasya niśritena navakena (saha) anusaṁvāsayitavyaḥ ityabhiprāyaḥ|| (101) caret aniśritaḥ pañcavarṣaḥ paścimasamāyogena samanvitaḥ janapadacārikām|| āpatti anāpatti-ityādiḥ paścimasamāyogaḥ, tena ca samanvitaḥ pañcavarṣaḥ aniśritaḥ janapadacārikāṁ caret|| (102) nānyathā traividyo'pi|| pañcadharmaiḥ samanvāgataḥ, ūnapañcavarṣo'pi, yato mārgāt vinayabhraṣṭo'pi tato pañcavarṣaśīlabhāva-samāyogāt duḥkhavipariṇato bhavati| aparipūrṇavarṣo na bhavati ityatra abhisaṁdhiḥ dṛṣṭaḥ| 'traividyau'pi' iti| niśraye niśritārthaṁ karaṇīyākaranīyaparijñānaṁ dvividhaṁ ca parivinītam| tatra yadyapi asya dharmatā abhijñānatvāt, pūrvanivāsajñānatvena pravṛtti-darśanatvāt, duṣkara-alpasaṁvitpratisevanayā āgatasaṁpadā ca karaṇīyākaraṇīyesu parijñānaṁ siddhaṁ bhavati| evaṁ parivineyārthaṁ niśrayaṁ niśrayet| yadartheṁna duḥkhavyavahāravinayatve pūrvātma-sahitabhāvasya svabhāvaparihārāt| arhatāṁ pūrvasvabhāvaparihāraḥ śrūyate| kaścidarhan pūjākṣetraḥ, pūjākṣetrebhyaḥ saṁtīrṇaḥ, āyuṣmān pilindavatsaḥ ca gaṅgādevyai 'vṛṣalī'rti coditavān ityādi| anyacca, vinayaparijñānaṁ kathamapi na kṛtaṁ bhavati, duṣkaratvāt| sthūlakumāryoḥ sārdhaṁ ekabhūmau anavasthānavat udyameṣu ca antarāyabāhulyāt| yataḥ prakaraṇamidaṁ vividhaṁ bhavati||] (yaduta) cet bhadanta traividyaḥ trivarṣa-trimalaprahīṇaḥ, sa ca pañcabhirdharmaiḥ samanvāgataḥ[na] syāt, tenā'pi aniśritena janapadacārikā caritavyā? nopālin ityuktam|| rakṣyaṁ cānena vinayagataṁ, dūreṇa dūraṁ apasārayatu enaṁ parihṛtatāsaṁpattyartham| yadadhyācārāt pareṣāṁ aprasādaḥ syāt tatparihārārtham| śikṣasu kṛtārtho'pi atrādaravān, gauravotpādanārtham| [śāsa] nasthityarthaṁ ca prasiddhatādyatikramo gacchati| kenacidatikrame sati iti dhvaṁso'nyathā śāsanasya saṁpadyate| tasmāt, yathaiva anyasya atra ananujñānaṁ tathaiva trividyasya|| niśrayagatam||

(iv) saṁgrāhyagatam

(103) mā'si tīrthyaḥ iti pravrajyārthaṁ upasaṁkrāntaṁ pṛcchet, upasaṁpādakāśca|| pṛcchet ityupādhyāyaḥ| pṛccheyuḥ iti pariṇātasya upasaṁ[pādakā i-] tyanena saṁbaṁdhaḥ| upasaṁpādakaireva sa praśnaḥ yo rahonuśāsakena, tanniyuktatvāttasya|| (104) na-anārādhitacittaṁ, utsṛjya śākyaṁ āgneyaṁ ca jaṭilaṁ, tīrthyaṁ pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvā|| śākyāgneyajātyoḥ nūnaṁ kiñcidāśayasabhāgyaṁ lakṣitam-'niyataṁ anayoḥ pratipattau satyāṁ bhā[vataḥ prati-]pattiḥ na kṛtakena " iti|| yataḥ etadanujñātamiti pratipattavyam-yacca uktaṁ-'dadāmyahaṁ jñātīnāṁ jñātiparihārami'ti, tatra jñātitvaṁ ananupaśyatāṁ eṣāṁ bhavataḥ pratipattiḥ bhaviṣyatīti bhagavatā'babuddham, tato jñātinimittaṁ-parihāro datta iti uktamiti| āgneyo'tra pravṛttaḥ agniparicaraṇakarmaṇi bhāvataḥ, tadāśaya [-pariśuddhau varta-] māno gṛhīta iti veditavyam, tadbhūtasya āśayavipatteḥ asaṁbhāvyatvāt|| kṛt etad tīrthya-anārādhitādi-tīrthyānta-varjaṁ[na]m iti śabdāt pūrvatīrthyaśabdaṁ varjayitvā, 'anārādhitacittaṁ' utsṛjya 'śākyaṁ āgneyaṁ ca jaṭilaṁ tīrthyaṁ' ityetacca anārādhitaśabdādi-tīrthyaśabdāntaṁ varjayitvā yadetad 'mā'si' ityādyu[ktaṁ ta-] tkṛt-saṁjñaṁ veditavyam| yatra 'kṛt' ityucyate tatra 'mā'si' iti pravrajyārthamupasaṁkrāntaṁ pṛcchet, uparsaṁpādakāśca na pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvā' iti uccāritaṁ pratipattavyam|| kṛt-pradeśā iti urdhvaṁ atraiva pravrajyāvastuni kṣudrakeṣu ca etadgatesu| kiyatā tīrthyaḥ ārādhitacitto vaktavyaḥ iti nirjñānārthaṁ āha-(105) ratnānāṁ varṇasya tīrthyānāmavarṇasya bhutasya uktau akupyatvaṁ ārādhitacittatā|| na kupyatīti akupyam, akupyadbhāvo'kupyatvam|| (106) tadartha atadvantamenaṁ kṛtopāsakatāntaṁ caturo māsān parivāsayet saṁgho datvā [parivāsaṁ karmaṇā|| 'tadarthamiti' ārādhitacittatārthaṁ, tacca atadvantaṁ iti an(?) ārādhitacittavantam| 'tad' iti tīrthyam| kṛtopāsakatāntaṁ iti upāsakatāntavidhiṁ kṛtvā upāsakatāntaḥ| evaṁ tatra jñapticaturthena karmaṇā saṁghaḥ caturo māsān parivāsaṁ dattvā parivāsayet|| parivāsadāno (107) saṁghāt tasya bhaktam|| (108) upādhyāyāt cīvaram|| (109) kartṛtvaṁ karmādānasya (110) paripūrṇa] pañcadaśavarṣo'si iti pravrajyārtha upasaṁkrāntaṁ pṛcchet|| upādhyāyaḥ|| (111)nonaṁ asamarthaṁ kākoḍḍāyane, samartha vā saptavarṣaṁ pravrājaye-yuḥ|| dvāvetau na pravrājyau-asamarthaśca pañcadaśavarṣatvādūnaḥ samarthaśca saptavarṣatvāt| na pravrājayeyuḥ iti bahuvacanaṁ kimartham| ārocakena ayaṁ aśuddha iti jñātvā na ārocayitavyam, saṁghe[na] na anujñātavyam, śrāmaṇeratvopanāyinā śrāmaṇeratvaṁ nopanetavyam iti upasaṁgrahārtham|| (112) na ekata ūrdhvai śramaṇoddeśamupasthāpayet|| dvitīyaśramaṇoddeśānupasthāpane dvitīyasyāpravrājanamapi āpannaṁ tadapavādārtham āha-(113) aruciścet anakadhyaṁ pravrajyāyāṁ, pravrajyātiriktaṁ upasaṁpādayet|| dvayoḥ pravrajyārthaṁ ekatra āvābhyāṁ pravrajitavyam-ityevaṁ niścitya āgatayoḥ yadi anaikadhyaṁ pṛthakpravrajyāyāṁ aruciḥ, tataḥ ubhau pravrājya ekasmādatiricyamānaḥ upasaṁpādyaḥ|| (114) ūnaścet anyasma upaniśrityarthaṁ arpayet|| viṁśativarṣatvādyadi ūnaḥ tato anyasmai bhikṣave upaniśrayārthaṁ arpayitavyaḥ|| yasya upaniśrayārthaṁ arpitaḥ-(115) nāsau tamācchindyāt|| yena arpitaḥ sa enaṁ (116) upasaṁpādayet| aprayacchato balāt anādāya|| yataḥ kalpārthaṁ parasya upaniśrayeṇa dānaṁ, na samarpitakatayā, tasmāt a[nā]cchedaḥ|| (117) kṛt dāsaḥ|| kṛdityanayā saṁjñayā 'mā'si" ityādeḥ saṁjñino dāse saṁbandhinaḥ prtyupasthanam| ato'smin saṁjñānidaśe yo'tirikto'ṅgīkriyate, sa yathārthaṁ pariṇato'pi yathāsthānaṁ saṁniviśate| vākyaṁ cedamatra jñāyate| 'mā'si dāsa' iti pravrajyārthaṁ upasaṁkrāntaṁ pṛcchet, upasaṁpādakāśca na dāsaṁ pravrājayeyu[rupasaṁpā] dayeyuḥ vā iti|| (118) vyasiste kasyacitkiṁviddeyaṁ alpaṁ vā prabhūtaṁ vā|| vigatāsirvyasiḥ| asiśabdavarjitaḥ kṛt vācyaḥ ityarthaḥ| 'asi' ityasya ca sthāne 'te' iti vaktavyam, tataśca idaṁ vākyam-"mā te kasyacitkiṁciddeyaṁ alpaṁ vā prabhūtaṁ vā" iti pravrajyārthamupasaṁkrāntaṁ pṛcchet, upasaṁpādakāśca, na ṛṇavantaṁ pravrājaye[yurupa] saṁpādayeyuśca iti mantrāt| atra śakṣyāmi pravrajyopasaṁpadaṁ vā ādātuṁ iti pratijānānaṁ muktvā, na ṛṇavantaṁ iti viśeṣaḥ pratipattavyaḥ|| (119) jīvatpitṛkaṁ ananujñātaṁ tābhyāṁ adūradeśaṁ pravrajyāpekṣaṁ saptāhaṁ dhārayet| jīvataḥ pitarau yasyāsau jivatpitṛkaḥ, tābhyāmiti mātāpitṛbhyām| tābhyāṁ śabdācca mātāpitroratra pitṛ-śabdaḥ iti|| (120) nānārocitaṁ dūradeśamapi enaṁ saṁghe pravrājayet|| enamiti jīvatpitṛkaṁ anujñātam| tābhyāṁ ājīvatpitṛkasya tu anujñātasya vā mātāpitṛbhyāṁ anārocanamapi nirdoṣamiti pratipattavyam| tathā vā'jīvātpitṛke pṛcchāpāṭhaḥ-yasya tāvat bhadanta mātāpitarau kālagatau bhavataḥ tiryagyonigatau vā ta(sya keśāvaro-] paṇāya sarvasaṁgho'valokayitavyaḥ,'no hīdaṁ upālin' iti| dūradeśagrahaṇaṁ kimarthaṁ kṛtam| yato anyatamayā gṛhapatipatnyā putraḥ pravrajitaḥ āgatyoktaḥ-'tvaṁ eṣāṁ śākyaputrīyāṇāṁ caurāṇāṁ madhye kasmāt pravrajitaḥ, ehi gaccāvaḥ", tayā'saugṛhītvā gṛhaṁ nītaḥ| tadevaṁ cauryeṇa samudācāro'tra ādīnavaḥ, na ca dūradeśake asyā-bhāvaḥ, svasthānasthābhyāmapi śrutvā kṛtasya ādīnavabhutatvāt, āgatyāpi ca ādīnavakaraṇasya saṁbhavatvāt, tasmāt dūradeśamapi iti sūtritam|| (121) yuktaṁ pravrajyāpekṣasya saṁghena bhaktadānam|| yuktamiti naiṣa niyamaḥ, avadhyāne tesāṁ bhikṣūṇāṁ pravṛtteḥ iti khyāpayati|| (122) kṛt anujñāto'si mātāpitṛbhyāṁ ante muktvā dūradeśakam|| anujñato'si ti mā'sītyasya sthāne etad| kṛditi anena uktasyānte muktvā dūradeśakamityayaṁ śabdo'dhikaḥ pratipattavyaḥ| tataśca idaṁ vākyaṁ-anujñato'si mātāpitṛbhyāmiti| pravrajyārthamityādi yāvat nānanujñātaṁ mātāpitṛbhyāṁ pravrājayeyurupasaṁpādayeyurvā muktvā dūradeśakam iti|| (123) ma'si glāna ityupasaṁpasaṁkrāntaṁ pṛcchet|| pravrajyārthamiti prakaraṇāt gantavyam|| (124) mā te glānyaṁ kiñcidastīti vā|| pāthavikalpasya eṣa upanibandhaḥ| dvayoḥ anyataraḥ vaktavya iti darśayati|| (125) viśeṣata upasaṁpādakāḥ|| pṛcchedityasya pariṇatasya pṛcche [yu] rityanuṣaṅgaḥ bhavanti khalu purusāṇāmete evaṁ-rūpāḥ kāye kāyikābādhāḥ, tadyathā-kuṣṭhaṁ gaṇḍaṁ [ca] ityādi-viśeṣayuktam| na etāvanmātrakaṁ 'mā'si glāna' iti|| (126) na glānaṁ pravrājayeyurupasaṁpādayeyurvā|| ārocaka-pravrājaka-śrāmaṇeratvopanāyisaṁghānāṁ bahūnāṁ vyāpāra iti bahuvacanam|| (127) kṛt prākpraṇihitāt|| "na abhyupagato nimittaviparyayaṁ praṇihitaṁ" ityataḥ prāk yāvannirdeśaḥ sarvatra kṛditi adhikṛtaṁ veditavyam| sarve te kṛtsaṁbaṁdhinaḥ|| (128) nāsti asya prarohaṇadharmatā iti ca|| yo'tra pratiṣidhyate nirmitādiḥ tasya 'ca'-śabdaḥ prākpraṇihitāditi saṁbaṁdhārthaḥ|| (129) nāśanaṁ evaṁvidhasya liṅginaḥ|| evaṁvidhasyeti aprarohaṇadharminaḥ| liṅgi [na] iti pravrajitasya upasaṁpannasya vā|| gṛhasthabhūtasya tu bhikṣumadhye vasato yātrika-prayojanavaśāt nāśanaṁ na vā|| idānīṁ kṛdādisaṁbandhino nirdiśyante(130) nirmitaḥ|| 'mā'si nirmita' iti pravrajyārthaṁ upasaṁkrāntaṁ pṛcchet, upasaṁpādakāśca, na nirmitaṁ pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvā|| 'nāstyasya prarohaṇadharmatā, nāśanaṁ evaṁ-vidhasya liṅginaḥ' ityevaṁ anyatrāpi paṇḍakādau yojyam|| (131) paṇḍakaḥ|| pāñcavidhyamasyeti|| asyeti paḍākasya|| [pañcavidhaṁ katamam|] || (132) jātyā-, pakṣa-, āsaktaprādurbhāva-, īrṣyā[prādurbhāva]-āpatkṛt iti|| jātyā jāti paṇḍako, yo janmanā eva nastrī na puruṣaḥ|| pakṣa iti yaḥ pakṣe strī pakṣe puruṣaḥ sa pakṣapaṇḍakaḥ| pakṣo'rdhamāsaḥ|| āsaktaprādurbhāva iti yasya pareṇa upakrāntasya prādurbhāvo bhavati [sa] āsaktapaṇḍakaḥ|| īrṣyayā yasya pareṇa upakrāntaṁ striyaṁ dṛṣṭvā prādurbhāvo bhavati sa īrṣyāpaṇḍakaḥ|| ā[pa]tkṛt iti āpatpaṇḍako, yasya chedādinā puruṣendriyaṁ vinasṭaṁ bhavati|| (133) antyasyātra doṣabhaktua nāśanam|| antyasyeti āpatpaṇḍakasya|| sapadi paṇḍakadoṣaṁ bhajate, tato nāśayitavyo, nānyathā ityarthaḥ|| (134) steya-saṁvāsika|| ityasya lakṣaṇamāha-jānato akṛtatāṁ vidheḥ upasaṁpado aprarūḍhatāṁ vā dvitīyāyāṁ saṁghena sārdhaṁ karmaṇaḥ pratyanubhūtatāyāṁ tattvam| upasaṁpadgato yo vidhiḥ jñaptyādikaḥ tasya akṛtatvaṁ jānataḥ, kṛtatve'pi arūḍhatāṁ, yadyapi vidhikṛto na tūpasaṁpadrūḍhaḥ, ūnaviṁśati-varṣatā[di]nā doṣeṇeti| saṁghena sārdhaṁ dvitīyasya karmaṇaḥ pratyanubhave tattvaṁ iti steyasaṁvāsikatvam|| nanūktam-'yataścopālin, prakṛtisthaiḥ bhikṣubhiḥ sārdhaṁ dve trīṇi vā poṣadhakarmāṇi pratyanubhūtāni bhavanti iyatā steya-saṁvāsika' iti| atha kasmāt 'trīṇi vā' ityetanna sūtritam?-yato naitanniyamakāri vacanam, api tu prabandhasyaitad pradarśanam| prabandhamārabhamāṇo dhvasyata iti| itarathā dve iti asya vyavasthānasya 'trīṇi vā' ityetad ucchvāsa iti vijñāyate|| tataśca kṛtrimametad prajñaptikaṁ, na dharmatayā vyavasthāyītyāpadyate ca|| atra ca grantho'pi| kathāvastuni syāt, yena vastunā steyasaṁvāsiko na pravrājayitavyo nopasaṁpādayitavyaḥ, tenaiva vastunā pravrājayitavyaḥ upasaṁpādayitavya syāt[iti cet] āha-yena dvau trayo vā poṣadhāḥ pratyanubhūtā bhavanti, ayaṁ na pravrājayitavyo nopasaṁpādayitavyaḥ| yena tu sakṛtpoṣadhaḥ anubhūto bhavati ayaṁ pravrājayitavya upasaṁpādayitavyaśceti, na hi anyathā ekaṁśena, dvayapratyanubhavena arhatvam|| yuktiḥ punaḥ yasmādatra prathamaṁ pravartamānaḥ sāśaṁko bhavati, nāsya tasmin mithyātvaṁ prakṛtitāṁ gataṁ bhavati, prabadhnaṁstu tanmayatāṁ āpadyata iti|| nanu atra poṣadhagrahaṇaṁ kṛtam, tadeha kasmāt aviśeṣeṇa sarvakarmapratyanubhāvaḥ, ucyate-saṁghasaṁniśraye etad-karaṇīye antarbhavanam, yat poṣadhe tulyaṁ vā anyeṣāmapi karmaṇāṁ saṁghābhiniśrayatvam|| tasmāt nidarśanatvena popadhagrahaṇaṁ vyavasthitam|| aparipūrṇaṁ-upasaṁpad-āpattipṛcchākarmaṇi atra āgamo'pi bhavati| jñapticaturthena karmaṇā anupasaṁpanne saṁghakarmaṇi poṣadhe vā pravāraṇāyāṁ vā dvādaśapudgalo ddīṣṭānubhūtiḥ, etāvatā steyasaṁvāsako bhavati ityuktam| yāvat anupasaṁpannena akaraṇīyānulakṣitaṁ saṁghasya pravrajyā''rocanādi tad sarvasaṁghāghīnatvāt [saṁgha?] karmapakṣatvam| tataḥ karmagrahaṇamapi atra pratipattavyam, yadi tasya pravrajyā''rocana-śrāmaṇeratvopapatti-rahonuśāsana pāriśuddhi saṁgraha-parivāsādyārocanānāṁ anuprāptīnāṁ api pratyanubhūtasya steyasaṁvāsikatvaṁ vyavasthitam|| (135) tīrthikaprakrāntaka iti|| tatsvarūpaparijñāpanārtham-(136) samāttedaṁ-pravrajyasya taddṛṣṭeḥ nikṣipyedaṁ cīvaraṁ tena dhvajena tatrāruṇodgamane tattvam|| ityuktam| samāttedaṁ pravrajyasya iti samādānena pravrajyā asya, taddṛṣṭeriti tīrthikānāṁ dṛṣṭau, asyāṁ sthitaḥ taddṛṣṭikaḥ| cīvaramidaṁ nikṣipya iti sugatabhikṣuveṣaṁ utsṛjya| tena dhvajena iti tīrthikasya dhvajena| tatra iti tīrthikasya avasthitau| aruṇodgamane tattvam tīrthikāvakrāntakatvam|| (137) tadakṛtamapi steyavat|| tathāgataveṣamutkṣipya abhikāṁkṣitasya tīrthikasya abhikāṁkṣitaliṅgena ācchādya uṣite aruṇodgamanaṁ iti| idaṁ tathāgataliṅgasamādānam, na tīrthikadṛṣṭiḥ| idaṁ tadakṛtam|| paścāt imasminnakṛte anyathāpi tīrthikagatatvaṁ bhavati cet, tadyathā steyavat|| steyasyā'pi antarbhūtam(?) tato anubhūtidvayamityarthaḥ| (iti)steyasaṁvāsikatvaṁ uktam|| (138-145) mātṛghātakaḥ|| pitṛghātakaḥ|| arhadghātakaḥ|| saṁghabhedakaḥ|| tathāgatasyāntike duṣṭacittena rudhirotpādakaḥ|| bhikṣuṇidūṣakaḥ|| caturṇāṁ pārājikānāṁ anyatamāmāpattiṁ āpannaḥ [na veti]|| na abhyupagato nimittaviparyayaṁ praṇihitaṁ pravrajyopasaṁpadoḥ akaraṇam|| iti nimittaviparyayaḥ iti yena nimittena kalahavivādādinā tarjanīyādi iṣṭakarmakaraṇaṁ bhavati tasya viparyayaḥ kalahavivādādyabhāvaḥ|| praṇihitānabhyupagamo hi sādhanatvābhāvaḥ|| (134)upasaṁpadaḥ kṣānti-jñaptiriti|| akṣāntā anupasaṁpannāḥ, upasaṁpannatvakṣamatvāt punaḥ anyakṣāntikāryaṁ na kṣāntiriti kṣāntikāryam| 'bhadantāḥ bhikṣavaḥ, tarjanīyakarmaṇaḥ tāvat upasaṁpatkaraṇe upasaṁpaditikaraṇaṁ anupasaṁpaditi vā karaṇaṁ (iti)upamaṇḍalopasaṁpad uktā| upasaṁpatkaraṇe sātisāre sati, kṣāntirhi jñaptiḥ iti nidāne uktam|| (147) upasaṁpadaṁ anupapannaścet, sāmagrī punaḥ praṇidhānam|| iti upasaṁpadaḥ kalahākaraṇatvādi nimittaviparyaye anupapannaḥ cet sāmagryāṁ punaḥ karma kartavyamityarthaḥ|| (148) adarśanoktau mṛṣā cet, prāyaścittikam|| iti āpattiḥ mayā na dṛṣṭā iti mṛṣoktau āpattikaraṇe asya prāyaścittikam|| etādṛśanyāyavataḥ mṛṣāvādeṣu prāyaścittikābhāvaḥ na prajñaptavyaḥ||

hastacchinnāḥ pādacchinnā aṅgulīphaṇahastakāḥ|

anoṣṭhakāśca citrāṅgāḥ ativṛddhā atibālakāḥ||

khañjaḥ kāṇḍarikaḥ kāṇaḥ kuṇiḥ kubjo'tha vāmanaḥ|

galagaṇḍamūkabadhirāḥ pīṭhasarpī (ca) ślīpadaḥ||

strīcchinnā bhāracchinnā mārgacchinnāśca ye narāḥ|

tālamuktāḥ kandalīcchinnā evaṁ-rūpā hi puruṣāḥ||

-pratikṣiptā maharṣiṇā||

prāsādikasya pravrajyā pariśuddhasyopasaṁpadā|

ākhyātā satyanāmnā vai saṁbuddhena prajānatā||iti||

hastacchinā iti maṇibandhamudgṛhya yeṣāṁ hastāḥ chinnāḥ|| pādacchinnā iti yeṣāṁ āgulphaṁ chedaḥ te pādacchinnāḥ|| yesāṁ hastāṅgulayo nāgaphaṇasaḍṛśāḥ aṅgulīphaṇahastakāḥ| yeṣāṁ oṣṭhakadvayābhāvaḥ te anoṣṭhakāḥ|| yesāṁ kāye citracinhāni te citrāṅgāḥ| hastādiṣu citritaḥ citrāṅgāḥ| avirataṁ sravanta iva ityādayaḥ|| ativṛddhā iti śatavārṣikādayaḥ| atibālakā iti kākoḍḍāpane'samarthaḥ asaptavarṣakaḥ|| khañjā iti pādena khañjagamanāḥ|| kāṇḍarika iti sakthipakṣa-gṛdhrasīvātena saṁdhvastagamanaḥ|| kāṇaḥ ekākṣaḥ|| kuṇiḥ yasya maṇibandhapakṣe cihnamātrahaste sati kiñcidapi karaṇe asamarthaḥ|| galagaḍaḥ grīvā-gaṇḍikā yasya sa galagaṇḍaḥ|| mūkaḥ vāgasamarthaḥ|| pīṭhasarpi iti ādhārārthaṁ hastadvayaṁ pratiṣṭhāpya caturūpeṇa sarpati| dvitīyaḥ paryāyaḥ phakkaḥ ityapi| strīcchinnaḥ|| strīṇāṁ utkaṭasevanayā kṣatavīryaḥ, yasya kāyaḥ asukhaḥ strīcchinnaḥ|| tathaiva akṣamabhāradhāraṇāt mārgagamanātiśayatvāt ca yathānukrameṇa bhāracchinnā mārgacchinnāśca|| tālamuktāḥ, ye samyagbhojane asamarthatvāt udigaranti|| kecidevaṁ vadanti-ye niruddhakramaṇena hatagranthitvāt gamanāvarodhena iva parikramākāriṇaḥ, ye ca yuvānaḥ karṣāntarvyāṁdhyādibhiḥ tathaiva asamarthitāḥ aparyantāḥ, prabalajīrṇatayā ca upakliṣṭa-?-sadṛśāḥ sarvakāryeṣu asamarthāḥ te kandalīcchinnā iva, taiḥ na yauvanahāniḥ ityarthaḥ||

iti saṁgrāhyagatam||

samāptaṁ ca pravrajyāvastu||

(v) kṣudrakādigatam

(149) kṛt rājabhaṭaḥ| ananujñātaṁ rājñā adūradeśikam|| ityasmin 'na rājabhaṭo'si' iti pravrajyātvamupasaṁkrāntaṁ praṣṭavyam| upasaṁpādakairapi rājabhaṭaḥ rājñā'nanujñātaḥ adūradeśikaḥ na pravrājayitavyaḥ upasaṁpādayitavyaśca iti|| yaḥ pravrajyāvastumārgaṁ gṛhṇāti tasmai etena upadeṣṭavyam| yo rājā vā tadvijitaḥ prabhurvā, tena yena kenacit mārṣeṁṇa vā tatpadasaṁbaddhaḥ sa atra adūradeśikaḥ|| (150) kṛt cauro prajñātaḥ|| iti rājñā nā'nanujñātaḥ adūradeśikaḥ ityetannirākaraṇārtha punaḥ kṛcchabdaḥ| cauro] nāsi dhvajabaddhakaḥ iti pravrajyārthaṁ upasaṁkrāntaḥ pṛcchet upasaṁpādakāśca, na cauraṁ dhvajabaddhakaṁ pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvā| ityetāvatā evamapi atra vidhānasya bhāvaḥ|| prajñātacauro dhvajabaddhakaḥ| yatra yasya na prajñāyamānatvaṁ na tatra tasya dhvajabaddhakatvam|| (151) na rathakāra-[carmakāra]-caṇḍāla-pukkala tadvidhān pravrājayet|| rathakāraḥ carmakāraḥ, tadvidhān iti abhokṣya-[anu]śrāmaṇeratvaśikṣamāṇatva-upasaṁpādanā'narhatvaṁ rathakārādīnāṁ apravrājane nimittam| tasmāt āsāṁ api etadakaraṇīyatvasya pratipādanam|| (152) nidarśanaṁ hastacchinnādayaḥ|| yadetad pravrajyāvastuni hastacchinna-pādacchinnetyādi uktaṁ nidarśanaṁ tadveditavyam, na parisaṁkhyānam| yeṣāmetad nidarśanaṁ tānīdānīṁ upanyasyati—

haridrakeśā harikeśā haritakeśāstathaiva ca|

avadātakeśāśca ye narā nāgakeṣā akeśakāḥ|

ghātīśirā bahuśirā atisthūlā vipāṭakāḥ|

kharasūkaraśīrsāśca dviśīrṣā alpaśīrṣikāḥ|

hastikarṇā aśvakarṇā goṇamarkaṭakarṇakāḥ|

kharasūkarakarṇāśca ekakarṇā akarṇakāḥ|

lohitākṣā atīvākṣā cullākṣā atipiṅgalāḥ|

kācākṣā budbudākṣāśca ekākṣāścāpyanakṣakāḥ|

[hasti] nāsā aśvanāsā goṇamarkaṭanāsakāḥ|

kharasūkaranāsāśca ekanāsā anāsakāḥ|

hastijoḍā aśvajoḍā goṇamarkaṭajoḍakāḥ|

kharasūkarajoḍāśca ekajoḍā ajoḍakāḥ|

hastidanta aśvadantā goṇamarkaṭadantakāḥ|

kharasūkaradantāśca ekadantā adantakāḥ|

atigrīvā agrīvāśca skandhākśā atikubjakāḥ|

lāṅgūlacchinnā vātāṇḍā ekāṇḍā apyanaṇḍakāḥ|

atidīrghā'tihrasvāśca kṛśāścā'tikilāsinaḥ|

caturbhiśca chavivarṇaiḥ khelāvikaṭakāstathā|

evaṁ-vidhānāmapi taṁ pratikṣepaṁ adhārayet||

tamiti hastacchinnāḥ pādachinnāḥ ityevamādikaṁ pratikṣepaṁ evaṁ vidhānāmapi pradhārayet ityarthaḥ|| haridrā iva raktā keśā yeṣāṁ te haridrakeśāḥ| siṁhakeśā harikeśā|| nīlyā iva raktā keśā yeṣāṁ haritakeśāḥ|| janmanā eva śuklā keṣā yesāṁ te avadātakeśā, na tu palitinaḥ|| hastina iva yeṣāṁ keśā te nāgakeśā|| tāmrabhājanamiva ślakṣṇaṁ vigatakeśaśiro yeṣāṁ te akeśakāḥ|| yasya śirasi tasraḥ catasro vā sthūlavalayaḥ, yābhiḥ nimnonnataṁ lakṣyate, sa ghāṭośiraḥ|| yeṣāṁ piśvitamiva śarīraṁ vaipulavataḥ|| [pṛthagvat] saṁkṣiptakaṁ te vipātakāḥ|| yasya atisaṁkṣipte vartulākṣiṇī te saṁcūrṇākṣāḥ [=cullākṣāḥ?]|| śiraso'ntaḥ praviṣṭatvāt skandhasthāne akṣiṇī yasya asau skandhākṣaḥ|| lāṅgūlaṁ yasya prasravakaraṇaṁ ta[d yasya chinnaṁ] sa lāṅgūlachinnaḥ|| yesāṁ svalpenā'pi vyāpāreṇa viśiṣṭaśramotpattiḥ te'tikilāsinaḥ, klamasyaitadabhidhānam|| caturbhiśca chavivarṇaiḥ iti nīlapatīlohitāvadātaiḥ (ninditarūpāḥ)| ye evaṁvidhā varṇaviśeṣāḥ teṣāṁ eva pratikṣepaḥ na tu ye devānāmiva praśasyarūpāḥ|| evaṁ tāvat evaṁvidhānāṁ pravrājanādikaṁ pratikṣiptam| pravrajitopasaṁpannānāmeṣāṁ api saṁgraho na ityu padarśanāya āha|| (153) na jātikāyaduṣṭaṁ pravrajitaṁ upasthāpayet|| rathakārādikaṁ abhokṣyaṁ jātiduṣṭam| hastacchinnādikaṁ varṇataḥ saṁsthānato vā kāyena duṣṭaṁ| nopasthāpayet, vāsasthāne'pi antardāne, na anuparivāritvena ca, na kevalaṁ niśrayadāne| tathā ca bhikṣuṇā parṣad dūṣakaparṣad, na upasthāpayitavyā, upasthāpayati sātisāro bhavati| ityuktvā kiyatā parṣad dū[ṣakā] parṣad iti vaktavyā?| jātito varṇasaṁsthānena ca|| kathaṁ jātitaḥ?| rathakāracaṇḍālapukkasakulāt|| kathaṁ varṇasaṁsthānataḥ? haridrakeśā ityādyatroktam|| (154) yujyate naikasyopādhyāyasya ekena vacasā upasaṁpādanaṁ ātrayāt| anekasyeti dviprabhṛteḥ| eka upādhyāyaḥ asyeti ekopādhyāyaḥ, tasya| ekena vacasā iti ekaprajñaptyā| ki yato'nekasya ityāha| ātrayāṭ tribhyo yāvat yujyate, na pareṇa ityarthaḥ|| 'na gaṇo gaṇasya karmāṇi karoti' ityāgamāt|| kecit-aṁgīkṛtopādhyāyabhedaṁ atra granthaṁ kurvate 'labhyaṁ bhadanta ekakāle ekakṣaṇe ekena karmakārakeṇa ekayā jñaptyā dvābhyāṁ karmāṇi kartum? kṛtāni ca vaktavyāni? na ca saṁghaḥ tena sā tisāro bhavati'?-' labhyaṁ upālin sa cet karmakārako bhikṣuḥ pratibalo bhavati| upādhyāyānāṁ nāmaparikīrtanaṁ kartuṁ upasaṁpatprekṣāṇāṁ ca jñaptiṁ ca na hāpayati karma ca karoti' ityādi|| ārya-upālino dāsakaḥ pālakaśca śrāmaṇerakau sapremakau gatau, anyonyānurakṣayā'yugapat nopasaṁpādyau, [tasmāt pṛthak] dvau nopasaṁpadyate|| etannidānaṁ ekopādhyāyasya anekasya upasaṁpādanānujñāne, asmānnidānāt ekopādhyāyasya anekasyāṅgīkaraṇaṁ atra nidānāt dṛśyate| ityevaṁ aṅgīkṛtaṁ na caitaṁ prayujyate|| (155) ābhāvaḥ tulyasamayānāṁ parasparaṁ sāmocīkaraṇasya|| ekakāle ekakarmavācanopasaṁpāditānāṁ, pṛthagvā upasaṁpannānāṁ, yeṣāṁ tulyasamayaḥ tesāṁ sāmīcīkaraṇasya parasparaṁ abhāvaḥ| sāmīcī vandanā|| (156) saṁprāpte prāthamyam|| tulyasamayānāṁ lābhakarmādānoddeśādi sthānaṁ, yaḥ prathamaṁ saṁprāptaḥ 'yathāgatikayā lābho grahītavyaḥ' iti vacanāt tasya lābhagrahaṇe prāthamyam|| karmādāne yaḥ paścādāgataḥ tena pūrvakarma kartavyam paścādāgataḥ karmādāne prathamaṁ iti vacanāt| prathamaṁ kāryatādi ayamarthaḥ| lābhagrahaṇe prathamaṁ sthānaṁ saṁprāpte prāthamyam, karmādānakaraṇe pañcātsthānaṁ saṁprāpte prāthamyamiti|| (157) na dvyaṅgulādūrdhvaṁ āraṇyakaḥ keśān dhārayet|| (158) naitad arvāktvāt grāmāntikaḥ|| arvāgbhāvaḥ arvāktvam| etasya dvyaṅgulasya arvāgbhāvāt ūrdhvaṁ dvyarghāṅgula pramāṇatā saṁprāptā| yāvanna dhārayitavyā ityatra jñānaṁ bhava[tīti veditavyam| grantho']tra-āraṇyakena bhikṣuṇā dvyaṅgulā bālā dhārayitavyā, arvāk grāmāntikena iti|| kecit-'dvyaṅgulāvartā' iti dvyaṅgulasthāne adhīyate| yadyasya pāṭhasya dvyaṅgulapramāṇa āvarto yeṣāṁ ityarthaḥ, anarthāntaratvaṁ pūrvakātpāṭhāt|| atha dvyaṅgulasya āvarta ityayuktatā| liṅgāntardhānabhūtatvāt iyato dīrghatvam, asya yena ca nidānadoṣe śikṣā padaṁ prajñaptaṁ taddoṣāpātasya ca tadavasthatvāt| yasmāt atiriktapañcāṅgulamettpramāṇaṁ, pravrajyākālikamuṇḍanādividhānāt parato'pi muṇḍanādiḥ karaṇīyatvaṁ nyāyyam| ityatra asya sthāne viniveśanam|| (159-162) na golomakān keśān chedet|| muktvā vraṇasāmantakam|| na cūḍāṁ kārayet|| na saṁbādhi-[pradeśe] romakarma kārayet|| iti|| na kārayediti anuṣaṅgaḥ| saṁbādha-pradeśo guhyasthānam|| (163) kārayet vraṇanimittaṁ arūḍhau anyathā vijñān sthavirasthavirān avalokyeti|| arūḍhau anyatheti-bhagavānāha-'kaṣāyaiḥ (pañcabhiḥ tataḥ) śodhayitavyam| paścāt yadi svāsthyaṁ na bhavati, sūtradhara-vinayadhara-mātṛkāḍharān bhikśūn āpṛsṭvā saṁbādhaśmaśru kārayitavyam' ityatra granthaḥ|| tatra nidarśanametad, śocanavidhānaṁ yujyate iti prakārāntarāṇyapi cikitsitasya avaruddhāni, sthavirasthavirān bhikṣūnavalokya vraṇanimittaṁ prāṇakanimittaṁ vā saṁbādhe pradeśe romakarma kārayitavyamiti| apareṣāṁ atra granthaḥ, tatra pramukhaviditaṁ kṛtamiti eta davalokanam| dvābhyāṁ ca vṛddhābhyāṁ pramukhatvaṁ śīlato dharmavinayābhijñatayā ca, ityubhayamapi etad avalokyagataṁ saṁgṛhītam vijñātaṁ tatra| piṭakadharatvavacanaṁ vijñānam| prāṇakanimittaṁ atra vraṇagataprāṇakābhiprāyaṁ yujyate, na yūkādyabhiprāyam| asya ca vraṇanimittatvenaiva antaḥkṛtatvamiti na gṛhītam|| (164) na aṅganāḍīmapi [tannimittaṁ] kārayet|| atannimittaṁ iti avraṇanimittaṁ| jaṅdhāmuṇḍanaṁ aṅganāḍī||(165) na anyatra kāye|| iti|| saṁbādha-aṅganāḍībhyāṁ anyatra kāye grīvātaḥ prabhṛti yaḥ kāyānuvyavahāraḥ tatra eṣa romakarma-pratiṣedhaḥ| tasmānnānena keśaśmaśruṇo'pi kartavyatāpratiṣedhaḥ| nāsāromṇaḥ śātanasya abhūdvacanaṁ iti prasiddhe pratyayaḥ|| mātṛkā yāmatra granthaḥ-keśaśmaśrū sthāpayitvā tadanyeṣu aṁgapratyaṁgeṣu roma na śātayitavyam| yaḥ śātayet duskṛtaḥ syāt āpattiḥ iti|| (166-168) kṣuradhārakaṁ vā nakhacchedaṁ bhajeta vāsīmukhaṁ vā| naiṣāṁ mṛṣṭiṁ bhajet|| bhajeta lekhaṁ malāvakṛṣṭyai| na cīvareṇa keśaśmaśrū avatārayeteti|| upariprāvaraṇasya atra grahaṇaṁ yujyate, na antarvāsasaḥ| sarvasya ca na saṁghāṭi-uttarāsaṁgayoḥ eva| atra paribhuktasya anyadupariprāvaraṇaṁ yujyate| ityatra pratikṣepanimittasya vyavasthāpanāt|| (169) dhārayet keśapratigrahaṇam|| iti cīvaraṁ keśapratigrahaṇam, tadarthameva yasya upayogaḥ| pratigṛhyante anena keśāḥ iti tu niruktiḥ| cīvaramiti kuta etad, 'cīvaraṁ keśapratigrahanaṁ adhiṣṭhānaṁ' iti adhiṣṭhānamantre vacanāt| kathaṁ puna etad vijñāyate prāvaraṇārthamiti? na punaḥ tatraiva keśānāmavatāraṇārthamiti| abhāve saṁkakṣikābhidhānāt| apratikṣepaṁ hi saṁkakṣikāyāṁ keśāvatāraṇam|| (170) abhāve saṁkakṣikayā|| keśapratigrahaṇasya cīvarasyābhāve saṁkakṣikayā āvṛtayā keśaśmaśrū avatārayet|| (171) na saṁstare| iti na keśaśmaśrū avatārayet| nidāneṣvapi ādāveva nakhacchedanam iti etadante granthaḥ|| (172) na yatra sāṁdhika-saṁmārjanīnipātaḥ|| iti vihārādhikārikametad|| (173-174) avatārayeta prāsādādau jīrṇo glāno vā vātātapavarṣeṣu ca|| taṁ pradeśaṁ parikarmayet|| niṣkeśatvaṁ nirudakatvaṁ ca parikarmaṇaḥ| tadyathā saṁpadyate tathā karaṇīyam|| (175) saṁkirṇe bālocchāraṇam|| sasaṁkāre pradeśe ityarthaḥ|| (176) evaṁ nakhacchedanam|| na saṁstare ityādeḥ eṣo'tideśaḥ| keśapratigrahe nipuṇagrāhiṇī kriyamāṇā bhūmau kṛtā bhavati| tasmāt nātracchedanena yatra sāṁdhika-saṁmārjanī nipātaḥ| ityasya atikrāntatvaṁ, parikarmabhavyatā vā bhūmeḥ| keśaśmaśru-avatāraṇe asya parihārasya asaṁbhavo veditavyaḥ|| (177) na anadhiṣṭhitā bhikṣuṇī eṣā purūṣeṇāvītarāgā keśāṁśchedayet|| eṣā iti bhikṣuṇī avītarāgā iti 'anāpattiryadi vītarāgā syāt' ityatra granthaḥ| chedayeta iti muṇḍanasya caitadatriavaṁ vacanam| atha mahāprajāpatī gautamī pañcabhiḥ śākyāyanikāśataiḥ sārdha svayameva keśāṁśchedayitvā kāṣāyāṇi vastrāṇī ācchādya iti keśacchedanasya uktasya '[evameva tvaṁ gautamī muṇḍā śobhanā]' iti muṇḍātvena abhidhānāt; dīrghatvāt keśānāṁ anya-muṇḍane sanimittametadabhidhānam| anyatra anuvyavahāraḥ-avītarāgā bhikṣunī bhikṣuṇyā anadhiṣṭhitā na [puruṣeṇa] keśāṁśchedayet ityarthaḥ|| (178) saṁrajyamānāṁ adhiṣṭhātrī samanuśiṣyāt-'smṛtimupasthāpaya kimasmin klevare sāramasti' iti| saṁrajyamānāṁ iti kalpake tāṁ bhikṣuṇīm|| (179) mātṛsaṁjñā bhaginyā duhituśceti kalpake [upasthāpaya] iti| saṁrajyamānāṁ adhiṣṭhātrī samanuśiṣyāt -mātrādisaṁjñāmupasthāpaya iti||(180) snānaṁ kṛte'tra kurvīta iti|| atra iti keśaśmaśru-avatāraṇe|| (181) pacāṅgikaṁ vā śaucamiti|| kalpāntara-upādānārthaṁ vā śabdaḥ|| satyapi pānīyasya saṁbhave, kalpata evaitad-'bhikṣuṇā keśapratigrahaṇaṁ dhārayitavyam, snātavyaṁ vā, antato hastapādā prakṣālayativyāḥ' ityatra granthaḥ|| (182) na nagnaṁ snāyāt iti| trimaṇḍalācchāditatve paripūrṇaṁ anagnatvam| yāvat trimaṇḍalācchādite romāṅgajātayoḥ chāditvam, tāvat chāditatvena sarvasya (aparasya) aparihartavyatā iti etad atra sāmarthyāt gantavyam|| (183)na bhikṣuṇī puruṣatīrthe snāyāt, na strītīrthe cūrṇena iti|| puruṣatīrthe bhikṣaṇyāḥ snānasya eva pratiṣedhaḥ| strītīrthe tu mudgacūrṇādinā, kevalasya (prādeśika snānasya) aprativedhaḥ| 'dvādaśavargiṇyaḥ strītīrthe snānti, gṛhapati-patnīnāṁ snāntīnāṁ auddhatyaṁ kurvanti, māṣacūrṇādi kṣipanti| bhagavānāha-na bhikṣuṇyā strītīrthe cūrṇena snātavyam' ityatra granthaḥ|| (184) kalpyate mudgādeḥ gandhaparibhāvitam cūrṇamiti|| sarvādhikāritā'tra|| (185-186) pratigrahaṇamasya|| bhaiṣajyaparibhāvitasya ca glānena|| iti, 'kalpayate' ityanuṣaṅgaḥ|| (187) na bhikṣuṇī yoṣiti cūrṇaṁ kṣipet|| snānakāle api anyadā'pīti-viśeṣāparigrahāt pratipattiḥ nagna (tva)-parihāraprasaṁgena ucyate|| (188) no'grathitādhastyapūrvapaścimanivasitānto niśrayaṇīmadhirohet|| nivasitasya vāsasaḥ pūrvapaścimādhastyaḥ adhastādbhavāntaḥ agrathito yena ityarthaḥ| kaupīnaduṣṭi-parihāram etad| vṛkṣādyadhirohe'pi ca kaupīnadarśanasya saṁvittiḥ| tasmāt nidarśanamatra niśrayanī-grahaṇaṁ pratipattavyam| āpadi adhirohe yatpratīkārārthaṁ yo'dirohaḥ tasya cet nivasanasyaiva grathanenoparodhaḥ anurakṣyatvamasya| na cenneti, vṛkṣādhirohānujñānāt gantavyam|| (189) na anyadā evaṁ syāt|| niśrayaṇyadhirohaṇād anyasminkāle na grathitādhastyapūrvapaścima nivasitāntena [sāmīcīsthitena] bhavitavyamityarthaḥ| antarmukhasya kaupīnapakṣatvaṁ iti tannāgnyasya atra pradeśe pariharaṇamucyate| (190) na apraticchanna-vaktrāya avṛtiṁ bhajeta|| apraticchannasya vastrādinā yā avṛtiḥ apraticchannavaktrāya avṛti stāṁ na bhajet| 'vijṁbhamāṇena bhikṣuṇā hastena mukhaṁ pratichādayitavyam' ityatra granthaḥ| nidarśanamatra hasto vyavatiṣṭhate|| vijṛṁbhaṇaṁ ca kāmakāro yadvidhāraṇaṁ pratītamadhikṛtya etadevamuktam| asati āśaktau yadapāvaraṇaṁ na tadbhajane doṣaḥ|| (191-192) dhārayet snātraśāṭākam|| āsaktiḥ dvipuṭe prāṇakānām| saktiriti vaktavyaṁ granthacchāyā-yāṁ saṁpattyarthaṁ ā-iti upādānam| kāraṇādeśametad| yasmāt saktiḥ dvipuṭe vāsasi prāṇakānāṁ, tasmānna saprāṇake'mbhasi tadvidhena vāsasā snātavyamityarthaḥ|| (193) traicīvariko'pi iti|| dhārayet snātraśāṭakamityunubandhaḥ| grantho'tra-"bhagavānāha-traicīvarikeṇa bhikṣuṇā snātraśātako dhārayitavyaḥ" iti|| kecit 'anadhiṣṭhāya dhārayitavyaḥ' ityadhī yate, tadyuktam| snātraśāṭakaṁ sametya anutpādite saṁkalpe naiḥsargikasya utthānāt niyataṁ eṣa saṁkalpo'tra utpādayitavyaḥ| asya cotpādane jātaṁ bhavati atra mānasasya adhiṣṭhānasya kartavyattvam| tataśca anyasyādhiṣṭhānasya karanaṁ yuktam, sukaratvāt vācikasya asmādeva anujñānāt na anenāsya samādānamraṁśo bhavatīti veditavyam|| (194) patrāṇi abhave dattvā purataḥ pṛṣṭhataśca pratigupte pradeśe snānamiti|| sarve na traicīvarikā eva| [atra granthaḥ]-apareṣāṁ snātraśāṭakasya prāptirnāsti, bhagavānāha-taiḥ patrāṇi purataḥ pṛṣṭhataśca datvā pratigupte pradeśe snātavyamiti aviśeṣeṇa etadabhihitam|| (195) mocanena saktasya prāṇinaḥ apagatiḥ|| ekapuṭāt atyāsaktiḥ dvipuṭe prāṇakānāmiti ataḥ pratipattiḥ| nāsya śāṭake dvipuṭatvasya abhāvaḥ| tasmāt nānena saprāṇake'mbhasi snātavyamityatra sthitaṁ veditavyam|| (196) udakabhrame vihāre etaditi|| vihāre cediti etad snānaṁ kriyate udakabhrama eva kartavyaṁ nānyatra|| (197) cchoraṇaṁ ca dravasya|| iti pādaprakṣālanādikasya dravasya udakabhrama eva cchoraṇaṁ nānyatra|| (198-199) karaṇaṁ snātraśālikāyāḥ|| [asyāṁ] iṣṭakāstārasya ādānam|| [asyāṁ] snātraśālikāyāḥ|| (200) udakabhramasya mokṣaḥ| syandanikāyāḥ śocanam|| bhagavānāha-udakabhramo proktavyaḥ|| syandanikā bhavati, bhagavānāha, kālānukālaṁ śocayitavyā| api tu udakabhrame eva snātavyamiti, tatsaṁgrahārthamāha|| (201) bhrame snātau anutthānam|| syandanikāyā ityanubandhaḥ| snātiḥ snānam| syaṁdanikā iti pratividheḥ ākhyānametad| bhrame snāne sati anutthānaṁ syandanikāyāḥ| na tu bhrame eva snātavyamiti niyamabhūtaṁ, snānārthatvāt śālikāyāḥ|| (202) neṭṭanodgharṣeṇa kāyaṁ śodhayet pādābhyāmanyam|| na iṭṭanena bhikṣuṇā kāyo gharṣitavyaḥ iti granthaḥ | anyamiti pādavyatiriktam| tayoḥ tu apratiṣedhaḥ|| (203) nidarśanametad tīkṣṇaśauṭīrayoḥ| īṭṭanam kīdṛśasya dravyasyetyāha-tīkṣṇaśastrakādi, śautīraṁ ṣaunakādi cittavikārasaṁpādanāt| ājñaptaṁ bhagavatā-na iṭṭanena kāyo ghṛṣitavya iti| bhikṣavaḥ śuktyā ghṛṣanti, bhagavānāha-muṇḍaśuktiḥ karanīyā ityatra granthaḥ| atra hi tīkṣṇatvāt śukteḥ pratiṣedhaḥ| tasmāt nidarśanaṁ iṭṭanam| anyasyāpi tīkṣṇasya śauṭīrasya ca dravyasya tenā pi kāyo no ghṛṣitavyaḥ|| (204) agninā śukteḥ śodhanam|| pratāpanamātrakaṁ ca agninā asyāḥ śodhanam| anyathā śukternāśāt|| (205) na kiñcitkenacit āmuṣṭicailavartte(ḥ) bhikṣuṇī uddhṛṣet|| na kiṁciditi kāyam, mṛduṣtrīśarīram, mṛduślakṣṇādapi tasmin vikārasya saṁpattiḥ| sunikṛṣṭenāpi etatkaraṇe striyaḥ sauṭīrapitatvamiti bhikṣuṇīṣu sarvapratiṣedhaḥ bhavati| kiñcinmuṣṭi[taḥ] sukumārāntaraṁ vastramiti, muṣṭimātratvena uktvā cailavartteḥ vacanam|| (206) na anapagatasaṁbhāvakodakaḥ cīvarāṇi prāvṛṇvīta|| prāvriyamāṇacīvaravināśaparihārārthametad| tasmādeṣāṁ udakaṁ anapagataṁ yasya iti gatiḥ| yaḥ ādhānaṁ na icchetpratīkṣituṁ, taṁ prati uttarau vidhī|| (207-208) dhārayetkāyaproñchanam|| abhāve muhūrttaṁ utkuṭukena sthitvā snātraśāṭakena proñchanamiti|| yāvatā vā anena saṁpannena snātraśāṭakaproñchanārthasaṁpattiḥ tāvatā'sya yāvatyā kālamātrayā saṁpattiḥ tadupalakṣaṇamatra muhūrtaḥ| stokasya vā yasya tasya muhūrtamiti abhidhānametad| utkuṭukena sthitvā iti evaṁ āśu-apagamasya ambhasaḥ kāyāt saṁpattiḥ guptarūpaṁ caitadavasthānam| ato'sya [nāgnyasya] na yuktaṁ bhajanamityatra saṁśrayaṇam|| (209-210) pratiṣeveta jentākam|| karaṇḍasya karaṇaṁ uccharkare sādhu|| jentākārthaṁ āvāsaḥ karaṇḍakaḥ| udgataśarkaram, uccharkare pradeśe karaṇḍaḥ kartavyaḥ|| ityatra granthaḥ-'saṁpadyate anyapradeśe gatādapi ato aparipūrṇārthaḥ| uccharkare tu paripūrṇārthasaṁpādakatvāt sādhutvaṁ' ityarthaḥ| e [vama] trāpi 'sādhu' śabdaprayoge veditavyam| tatra karaṇḍe yatkartavyaṁ taddarśanārthamāha-(211) vahiḥ saṁvṛttasya antarviśālasya samudrākṛteḥ vātāyanasya mokṣo madhye|| karaṇḍagatabhittimadhye nā'dho nā'pyūrdhvamityarthaḥ|| (212) jālavātāyanaka-vāṭikā-cakrikā-ghaṭikā-sūcīnāṁ atra viniveśanam|| atra iti vātāyane|| (213) aja[padakada]ṇḍopasthāpanaṁ ca|| atra ityasya saṁbaṁdhopanayanārthaḥ 'ca'-śabdaḥ|| tena ajapadakena daṇḍena vātāyane sūcī praveśyate niṣkāsyate|| (214) dvāre kavāṭa-arguḍa-kaṭakāyāṁ ghaṭṭasamāyojanam|| dvāra iti karaṇḍadvāre|| (215) taptajalasthāpanārthaṁ abhyantarapārśvakapotamālākaraṇam|| piṇḍikā'tra kapoṭamālā yasyāṁ [jalaghaṭā]ḥ sthāpyante|| (216-217) agnikaraṇasthāne bhūmau iṣṭakā-stāra-dānam|| agneḥ anirvāṇāya saṁvarttanam|| (iti) vartulīkaraṇam|| (218) tadartha āyasasphijadharaṇam|| tadarthamiti agnisaṁvarttanārtham|| (219) jvalatyagnau aklamāya praveśapariharaṇam|| jentākaśālāyām|| (220) tamikānutpattaye saktūnāṁ kaṭutailamrakṣitānāṁ aganau prakṣepaḥ|| agnimadaḥ tamikā|| (221) daurga-ndhyavinivṛttaye dhūpadānam|| yad tatsaktubhirdaurgandhyaṁ kṛtam|| (222-223) cikkasapiṇḍikayā kṣipratailadharaṇe pratividhānam|| āmalakapiṇḍikayā ca| kakṣapiṇḍiko'tra āsanam|| atra jentāke kakṣapiṇḍakāsanam| nāsya snehena āsanārtham, ityasya anujñānam|| (224) tṛṇairbhūmerāstaranaṁ ādraiḥ, autpattikena ārdreṇa temanena vā|| tatra autpattikaṁ utpattyā eva yadārdratvam, [tadabhāve] temanena yadārdratvaṁ tatsaṁśrayaṇīyam, adāho'tra arthaḥ|| (225-226-227-228) kaṇḍūyanārthaṁ āyasadarvikākaraṇam|| cidreṇa upanibadhya sūtrakeṇa asyāḥ sthāpanaṁ upadhivārikeṇa gupte pradeśe|| nirmāditatāsaṁpatyarthaṁ asyāṁ agnikalpakaraṇam|| asnānaṁ tatra|| tatra iti jantāke|| (229) śālāyāḥ tadartha karaṇam|| tadarthamiti snānārtham|| (230)

anāśāya snapayanacīvarāṇāṁ iṣṭakābaddhagarta karaṇam|| [snapayanacī] varāṇāṁ anāśārthaṁ garte avatīrṇena snānaṁ uttamasthena udakadānam| ityataḥ āpannaṁ veditavyam|| (231) udakabhramasya asya mokṣaḥ|| asya iti gartasya|| (232) śiṣṭānāṁ atyuṣṇatāyāṁ jalasya ārocanamiti| uṣṇaṁ udakaṁ ityavetya pariśiṣṭānāṁ pravrajitānāṁ ārocayet ityarthaḥ|| (233) śītenāsya bhedaḥ iti|| uṣṇasya ambhasaḥ|| (234) sekādau api|| sekādyartha mapi śītena asya bhedaḥ|| (235-236-237-238-239) pāṣī-gomaya-dantakāṣṭhaparipurṇakarparopasthāpanam|| kṣāmatā cet purobhaktikā(ka?)-karaṇam|ṁadhyapātena pratyupatiṣthamānaṁ ajñātaṁ atraitadgato nirjñānārthaṁ pṛccheta|| [dvārapālasya etadarthaṁ sthāpanaṁ|| apraveśārthaṁ ca bhikṣoḥ] iti|| madhyapātena iti yuṣmadanyatamo'haṁ etyantarbhāvena| etadgata iti jentākagataḥ| kimayaṁ bhikṣuḥ uta ājīvikādiḥ iti [nirjñānārthaṁ] pṛcchet|| dvārapālasya etadarthaṁ sthāpanam iti ajñātasya madhyapātena pratyupatiṣṭhamānasya nirjñānāya praśnārthaṁ apraveśārthaṁ ca iti| nāyamasmadanyatama iti praśnena asya jñātasya| kīdṛśasya dvārapālasya ityāha bhikṣoḥ| nidarśanametad anupasaṁpannasyāpi pravrajitasyaḥ; bhikṣunīṣu vā tatpakṣasyeva pudgalasya|| (240) nāśraddhasya atra praveśaṁ dadyāt|| atra iti jentāke| pratyupatiṣthamānasyāpi madhyapātena, eṣo'tra aparo dvārapālasyārthaḥ|| (241) sārdhavihārī-antevāsikaiḥ atra parikarmakaraṇam|| atra iti jentāke|| (242) navakeriti aparamiti|| matāntarasyaitatpradarśanam| keṣāṁcit pāthāntaram| navakaiḥ parikarma jantāke kartavyamiti| rūpadarśanārthaṁ parikarmaṇaḥ āha-|| (243-244) dīpanakaṭāhaka-taila-dantakāṣṭha-gomaya-mṛccūrṇa-pāṇīyādyupasthāpana-kāṣṭhapratyavekṣaṇa-udvarttana-snehena snapana-saṁmārjana-saṁkārocchoraṇādau|| parikarmaṇaḥ karaṇaṁ tesāṁ paraspareṇa| iti sārdhaṁ-vihāryantevāsināṁ udvarttanādeḥ parikarmaṇaḥ parasparaṁ karaṇam|| (245) pīṭhaśuktikayoḥ caukṣitāṁ kṛtvā nikṣepo yathāsthāne|| ityādi śabdaira (pekṣitasya ? ) parikarmaṇaḥ saṁgrahamātṛkāyāṁ "etadādinā agrataḥ sthitvā "vitapet" ityantam|| (246) sarvatra eṣa bhāṇḍe vidhiḥ|| caukṣatāṁ kṛtvā yathāsthāṇe nikṣepa iti 'eṣaḥ'|| (247) sarvamupakaraṇaṁ suguptake lāyitaṁ kuryāt|| na bhāṇḍagrahaṇena kasyacidupakaraṇasya agrahaṇam, anyatra tu jentakāntān| vidhānārthametatsūtram-| (248) alpaśabdo'tra praviśet|| jentāke||(249-250) prāsādikaḥ| susaṁvṛtteyaḥ [īryāpatha-prāsādika-] saṁprajānan| susaṁvṛtaḥ svīryaśca kāyavācoḥ avikṣepaṁ susaṁvṛtteyatvena darśayati| saṁprajānannityanena cetasaḥ| [īryāpatha]-prāsādikatvasya etatprakāradvayena darśanam|| (251) nāgrataḥ sthitvā vitapet|| na paraṁ vitapaṁtaṁ vyavadhāya ātmanā vitapedityarthaḥ|| (252) saṁgaṇikāvarjanamiti|| atreti vartate, kāmānuguṇaṁ pratipadya jentāke vṛttaṁ, 'saṁdīpikā ca kāmānāṁ saṁgaṇikā' iti ato'syā varjanaṁ atra viśeṣataḥ|| (253) āryatūṣṇībhāvāvalaṁbanamiti|| atretyeva [saṁbadhyate]| asad-vikalpa-tadanuguṇacittavinivartanārthaṁ etatsūtram| yoniso-manasikāra-saṁmukhīkaraṇaṁ ārya-tūṣṇībhavo veditavyaḥ|| (254) tridaṇḍakādānaṁ gantavye|| gamanakāle|| (255) naikarcāvaraḥ parika[rma kuryāta]|| jentākagrahaṇamatra kaiścitkriyate kāyagatakhyāpitaṁ paraspara-grahaṇam| na bhikṣubhiḥ jentāke ekacīvaraiḥ parasparaṁ parikarma kartavyamiti| sarvatra parikarmaṇi na kāyagata eva sarvatra ca sthāne, na jentāke eva asya vidheḥ vyavatiṣṭhamānatā, iti tannāśritam|| (256) naitad kāyasya aśraddhena kārayet|| 'etad' iti parikarma, yad [bāhyaṁ] bhārodvahanādikaṁ karma na pratiṣidhyate|| (257) anitvarā atra pūrvatra ca śraddhā abhisaṁhitā|| 'anitvarā' iti cirakālotpattyā yā aniṣkampā sā anitvarā| 'atra' iti anantaroke parikarmavidhau| 'pūrvatra ca' iti 'nāśraddhasya atra praveśaṁ dadyāt' ityatra| 'abhisaṁhitā' iti abhipretā|| (258) na siṁhasamaḥ śṛgālasamamu(pa)tiṣṭheta|| śīlavatā duḥśīlasya upasthāpanaṁ na kāryamityarthaḥ| apavādo'sya kriyate|| (259-260) paramaduḥśīlau ācāryopādhyāyau upastiṣṭheta|| mātāpitṛglānāṁśca agārikānapi|| paramopakāritvādeṣāṁ ityetad abhyanujñānam|| (261) snānaṁ saṁbhārakasnātreṇa|| [glānaḥ]| atra nidānaṁ paṭhyate| glāna-grahaṇaṁ prajñaptau na kṛtam, [na cānyasya] anyatra apratirūpatvam| viśeṣāparigrahāt sarvādhikarikaṁ upanibaddham| ta tsvarūpopapradarśanārthaṁ āha-||(262) vātaharamūla-gaṇḍa-patra puṣpa-phalakvāthasnānaṁ tadākhyam|| saṁbhārakasnātrākhyaṁ ityarthaḥ|| vṛṁhaṇaṁ snāne'rthaḥ| ityeṣāṁ atra aṅgatvam| kathaṁ snānamityāha-|| (263-264) abhyakṣā'rūkṣatārtham| upasnānakena apagatyai tasya|| tasya arūkṣatārthasya [tailādi-] abhyaṁgasya apagatyarthaṁ upasnānakena, abhyakṣā ityarthaḥ|| (265) [pūrvārthaṁ] udakumbhe paścime dvitrasnehabindu-dānam|| pūrvārthamiti arūkṣatārtham| dvau trayo vā snehabindavaḥ paścime udakumbhe deyāḥ ityarthaḥ|| (266) snāyāt ayodroṇikāyām| dhārayedenāṁ glānaḥ iti|| enāmiti ayodroṇikām| dharaṇaṁ aglānena asyāḥ na yujyate, na upayojanaṁ ayaspiṇḍavat, ityasya pratipattavyam| [au]ddhatyaṁ evaṁ-jātīyakasya vinārthena karaṇam, tacca sarvaṁ duṣkṛtamiti gamyamānatvāt na sūtritam||(267) dadyāt upari asyāḥ pidhānakam|| uṣṇa syodakasya śītabhāvaparihārārtham|| (268) grīvāyāṁ cātra gaṇḍopadhānikām|| dadyāt iti vartate| avilaṁbitamatra snānam, aduḥkhanārtham| ato asyāḥ dānam|| (269) na yatra kva cana pādau prakṣālayet|| vihārādhikṛtametad|| (270) sthānamasya pranāḍimukham|| 'asya' iti pādaprakṣālanasya| bhagavānāha 'pranāḍīmukhe prakṣālayitavyam' ityatra granthaḥ|| (271) kārayeran pādadhāvanikām| anayā vinā pranāḍīmukhādau arthasiddhervidhātaḥ| iti kāmakāro'tra, na niyamaḥ iti saṁdarśanārtham ādau kriyāpadasya prayogaḥ| sāṁghikaṁ vastu asyāḥ sthānam| na ca sāṁghike vastuni ekasya prasaṁgaḥ iti bahuvacanam| kasminpradeśe ityāha-|| (272) uparivihārasya pūrvadakṣiṇakoṇe|| kimākāramiti -(273) karmākṛtiṁ kharām| malāpaharaṇamatra arthaḥ|| (274) upasthāpayet kaṭhillam|| pratigrahasyaitannām| kimmayaṁ ityāha-mṛṇmayam, na suvarṇa-rūpya-vaīḍūrya-sphaṭikamayāni kaṭhillāni upasthāpayitavyāni, api tu mṛṇmaya[mi]tyatra granthaḥ| kiṁ-saṁsthānam-|| (275) hastipadabudhnaṁ karṇikāvantam iti| aluṭhanamatra arthaḥ| karṇikāvanta miti dhāvyamānapādāvasthānārthaṁ etatkaraṇam| kva saṁniviṣṭayā karṇikayā tadvantamityāha-|| (276) madhye saṁniviṣṭayā| kimākārayā ityāha-|| (277) kadambapuṣpākārayā kharayā ca|| pādā'picchalanārthaṁ kharatvam|| (278) prakṣālya sthāpanaṁ avāṅmukhasya|| prāsādikatārtha etatprakṣālanam| nairmalyaṁ prāsādikatvam| na cāsya yad tatra śaucodakaṁ avatiṣṭhate| tataḥ na saṁpattiḥ, tasmāt anyenāmbhasā iti mantavyam| 'pādau prakṣālya bahirvihārasya pranāḍīmukhe vā pādodakaṁ chorayitvā punaḥ prakṣālya' ityatra granthaḥ| kva sthāpanamityāha-|| (279-282) talakopari sāṁdhikasya| paudgalikasya layane kapāṭasaṁghau|| pātranirmādanādi yatrapradeśe vihāre kuryāt, tasyā mārjanaṁ udakena pralepanaṁ vā|| kuntaphalākāreṇa mṛdaṅgasya vā| ākāreṇeti vartate| kena pralepanamityāha-|| (283) gomayena mṛdā vā|| [ityucyate]|| (284) na vidyate ratnārthatāyāṁ pralipteḥ ākārasya [niyamaḥ]|| (285-287) na apātrakaṁ pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvāṁ|| nonena adhikena pāṇḍunā vā| trīṇi pātrāṇi, jyeṣṭhaṁ madhyaṁ kanīya iti|| tatpramāṇanirjñānārtha ucyate-|| (288) śeṣeṇa ūrdhvabhāgānta-anantarāt aṁguṣṭhodarāt pakvataṇḍulaprasthasya ūrdhvaṁ vā, taddvayānmāgadhakasya udvāhi sasūpasavyaṁjanasya etanmadhyaṁ [tajñāyyam]|| ūrdhvabhāgasya nādhobhāgasya| antato nānyasmāt pradeśādanantaraṁ, yad aṁguṣṭhodaraṁ, parvapradeśe yā aṁguṣṭhasya pṛthutā, tanmātram| tataḥ śeṣeṇādhareṇa [aṁśena] prasthaṁ vā pakkānāṁ taṇḍulānāṁ māgadhakaṁ, tata ūrdhvaṁ vā dviguṇaṁ prasthaṁ, yāvat svānurūpavyaṁjanasahitaṁ yāvadudvahati, tadetad anapetaṁ āpyaṁ ityarthaḥ| taila-ghṛta-madhuḥ-udakādīnāṁ dvātrīṁśatpalāni māgadhakaḥ prasthaḥ| anyeṣāṁ adravāṇāṁ ṣoḍaśeti dravyamātravyaṁjakānām|| tataḥ, ṣoḍaśānāṁ atra palānāṁ māgadhakena prasthena abhidhānaṁ iti pratipattavyam|| "yatra dvau māgadhakau pakkataṇḍulaprasthau sasūpavyaṁjanau prakṣiptau aṅguṣṭhodareṇa tittikaṁ na spṛśataḥ tad jyeṣṭham| yatraikaḥ tatkanīyo, atrāntarāt madhyam|" ityatra granthaḥ| vyaṁjanīyārthatvena atra sūpavyaṁjanayoḥ grahaṇāt bhāgaśaḥ sūpavyaṁjanayoḥ atra temanatvaṁ iti śritam, tasmāt anekatve vyaṁjana-prabhedānāṁ bhāgaśo'tra abhiniśreyatvam| yāvatā vyaṁjanena bhojanīyaṁ vyaṁjitaṁ bhavati, tavato vyaṁjanasya pātrapramāṇe saṁśreyatā, na pareṇa ityarthaḥ| palasya deśabhedena hīna-madhya-utkṛṣṭa-sāṁkaryadoṣavyudāsārtha āmnāyāgataṁ pramāṇamucyate| -"māṣo'ṣṭaraktiko jñeyaḥ| tolo [māṣāṣṭa] kaḥ smṛtaḥ|| tolaṁ suvarṇamityāhuḥ| palaṁ tvaṣṭasuvarṇakam" || (289) na bhikṣuṇī ūrdhvaṁ bhikṣukanīyasaḥ| dhārayet|| yad bhikṣūṇāṁ kanīyaḥ tadasyāḥ jeṣṭham| kanīyo'syāḥ yāvatpātra mātrakapiṇḍapātasaṁpādanaṁ ityarthāt pratipattiḥ|| (290) trapumaṇḍalakasya anayā'tra niṣāde dānam| anayā iti bhikṣuṇyā| atra iti pātre| yena pradeśena asya niṣādo bhūmau tiṣṭhāpanaṁ sastu niṣādaḥ, tatra ityarthaḥ| kimākārasya ityāha-|| (291) bodhivaṭapatrakasya pāṇitalakasya vā (292) parimāṇaśca|| na kevalaṁ ākāṣrataḥ parimāṇato'pi etāvadeva etaddeyam| na adhikam atikramādarthasya| monasaṁpatteḥ ityarthaḥ| bhūsparśe koṭaka-alaganaṁ atra etad dāne'rthaḥ|| (293) bhavati satattvaṁ yācitena|| sa-tattvaṁ yācitasapātratvam| na yācitenānena nāpātrakaṁ pravrājayeyuḥ upasaṁpādayeyurvā|| "na varṣāsu apātrākaḥ syāt"-ityevamādikaṁ atikrāntaṁ bhavati ityasyaitatkaraṇam|| (294) tadvatpañcakam|| tricīvaraṁ, niṣadanaṁ, pariśrāvaṇaṁ ca yathāpātreṇa bhavati sa-tattvaṁ evamanenāpi ityarthaḥ|| "tasmāt anujānāmi yācitakairapi ṣaḍbhiḥ pariṣkāraiḥ pravrājayitavyam" ityatra granthaḥ| parisrāvaṇa-niṣadanābhyāṁ api vinā na pravrajayitavyaṁ iti [tritayam]| ataḥ āpannaṁ veditavyam|| (295-296-297) na varṣāsu apātrakaḥ syāt|| na janapadacārikaṁ caret|| caret sabhayatāyāṁ kupātrakeṇa| "upanandena apātrakaḥ pravrājitaḥ, sa bhikṣubhiḥ sārdhaṁ janapadacārikaṁ caran karvaṭakaṁ anuprāptaḥ| tatra gṛhapatinā bhikṣavo bhaktena upanimantritāḥ| yāvat tasya navapravrājyasya pātraṁ nāṣti, sa gṛhapatiḥ avadhyāyati bhagavānāha-'na bhikṣuṇā pātreṇa vinā janapadacārikā caritavyā| adatta-ādāyikaiḥ musyante, bhagavānāha-'kupātraṁ netavyaṁ, pātraṁ sthāpayitavyam, varṣāsu pātraṁ upasthāpayitavyam' ityatra granthaḥ|| (298-299-300) na pravrājayet abhāve|| na utthitaḥ pātraṁ karṣayet, prakṣipet, śoṣayedvā|| mātrayā paribhuṁjīta| tad-bhogapradarśanārthamāha-|| (301) na anyenātra niḥsargaṁ akṣipet| anyena iti bhājanāntareṇa| niḥsargamiti choraṇadharmakam|| (302) na anena saṁkāraṁ chorayet|| nāvacaṁ chorayet iti vartate|| (303-308) na hastamukhodakaṁ dadyāt|| na pramadanadharmaṇā śrāmaṇereṇa nirmādayeta|| na savālukena go-śakṛtā || na atyārdraṁ pratiśāmayeta | nātiśuṣkaṁ adhyupekṣeta | na śilāyāṁ sthāpayet|| tāvatkālikametad sthāpanam|| (309) na aśucau pradeśe|| (310) na yatra kva cana|| pradeśa iti vartate sthāpanaṁ ca|| (311) nāsmin nikṣipet|| yatra kva cana atināmanārthaṁ eṣa niṣedhaḥ, na tatkālārtham|| (312) mālakasya etadarthaṁ karaṇam|| pātrasthāpanārtham|| mālakamiti gavākṣakasya nāma| kathaṁ karaṇamityāha-|| (313) uttiṣṭhatorvihāraparigaṇayoḥ na khananena bhitteḥ|| (314) cakorakasya āraṇyakaiḥ|| pātrasthāpanārthakaraṇam| ākāśa-mālakamityasya pāṭhāntareṇa vyavahāraḥ kimmayasya ityāha-|| (315) latāmayasya rajjvā vā| vikārasya rajjumayasyetyarthaḥ|| (316) liptasya gomayamṛdā|| (317) sa-tadvidhapidhānasya|| pidhānakamapi asya latāmayaṁ rajjumayaṁ ca āliptaṁ gomayamṛdā kartavyamityarthaḥ|| (318-319-320) lambanamasya kāntārikayā vṛkṣe sādhu|| na bhūmau sthāpanam|| na enaṁ anyatra nayet|| (iti) cakorakam|| (321) prakṣiptaṁ sthavikāyāṁ nayet|| pātram|| (322) na hastena iti nayet|| (323) kakṣayā asya|| iti pātrasya (324) nayanaṁ ālayanakaṁ dattvā|| (325) pṛthaksthavi[kā]su pātrabhaiṣajyakolāhalāni sthāpayet|| anyasyāṁ pātraṁ, anyasyāṁ bhaiṣajyaṁ, anyasyāṁ lolāhalamityarthaḥ|| kolāhalaṁ punaḥ ārā-vadhrikādidravyam|| (326) dhārayedenaḥ|| iti pātrādisthavikāḥ|| (327) na tulyāvalambanānāṁ āsu ālayanakānāṁ niveśaṁ upayuñjīta|| āsu iti pātrādisthavikāsu na-tulyabalambanānāṁ ālayanakā dātavyā ityarthaḥ| tathā ca "ārya, kimayaṁ mṛdaṅgaḥ" iti nidānam| ataḥ tulyaniveśopayogapratiṣedhaparaṁ etad|| (328) avistīrṇānāṁ ca duḥkha'nicchuḥ]|| na ālayanakānāṁ niveśaṁ upayuñjīta| kiṁkāra[ṇa]mityāha-duḥkhā'nicchuḥ|-(329) saṁkocāsaṁpattaye na matadānam|| kasminpradeśe na matadānamityāha-|| (330) madhye|| ālayana kamiti prakaraṇāt gantavyam| pṛthaktvasya asya madhye, na dīrghasya iti arthāt gantavyam|| (331) sthānāya asyeti antarāntare kākapadakadānam|| (332-335) cakṣuriva pātraṁ pālayet|| tvacamivasaṁghāṭim|| śiṣṭaṁ ca cīvaraṁ ca|| na pratisaṁskaraṇamupekṣeta|| bandhana-pacana-dhāvana-secana-raṁjanāni-| ubhayaṁ hi pātraṁ cīvaraṁ ca apekṣya etadvacanam|| (336) anutiṣṭhet pātra bandhanaṁ pratigupte pradeśe|| nāpra-tigupta etad kriyamāṇaṁ aprasādavastu iti khyāpanārthaṁ etatsūtram|| (337-338) upasthāpayet saṁghaḥ karmārabhāṇḍikām|| chidrasyataditi|| bandhanam|| (339) na tu sādhu guḍa-jatu-siktha-trapu-sīsaiḥ|| kena tarhi sādhu ityāha-|| (340) sādhu paṭṭikā-kīlikā-thiggalikā-makaradantikā[bhiḥ]|| (341) cūrṇikayā ca| lohasya pāṣāṇasya vā|| bandhanaṁ sādhu iti anubandhaḥ|| (342) tailena dhṛṣṭiriti|| cūrṇikayā| kuto yāvaditi āha-(343) āsiktha-sādṛśyāt|| kena dhṛṣṭiḥ ityāha-|| (344) lohena kuruvindena vā|| anena [cūrṇikāyāḥ tailena ārdrīkṛtvā yāvat sikthasadṛśībhāvaḥ tā-[va]tdhṛṣṭirityarthaḥ|| (345) uṣṇe dānamiti|| pātre iti prakaraṇāt pratipattiḥ| tāṁ ca pātre dattāṁ cūrṇikām|| (346) avaguṇṭhya ūrjena (?) mṛdā'nulipya, pākasya dānam|| ityanuṣaṅgaḥ| kīdṛśasya pākasya dānamityāha-| madhyasya|| (347) dhṛṣṭistailena| tasya bandhasya tailatemanena dhṛṣtiḥ|| (348) guḍa-mṛdā mṛṇmayasya iti|| mṛṇmayasya pātrasya guḍa-mṛdā bandhaḥ|| paṭṭikā ityādeḥ pañcakasya sthāne-guḍa-mṛd-grahaṇam| tasmāt śeṣasya ato'tra sādhutvaṁ na ityāeḥ pūrvasyānuṣaṅgaḥ yathāsaṁbhavaṁ veditavyaḥ|| bhujyamānatve saṁskārasya pratyupayogaṁ upāyaḥ| tatra kiyatā kālena pātrasya ta[dasaṁskṛ] tatvaṁ, yena tapanārhatā, ityatra ucyate-|| (349) bhujyamānatve pākyatvaṁ māsaṣaṭkānte|| tadetad viśeṣoktaṁ-mārte yotyate-|| (350) mārta cet pakṣasya|| -ante pākyatvaṁ ityanuṣaṅgaḥ| abhujyamānatve'pi yathāyogaṁ pātrasya pratisaṁskaranaṁ anuṣṭheyam|| (351) varṣāścet, virukṣaṇa-mrakṣitatvena kāryāṁntarāle saṁyojyatvam|| prāṇyupaghānamantareṇa [a śakyatāyāṁ] adeyatve varṣāsu pākasya adeyatve avasthite, yāpanasya etadākhyānam| dvayoḥ upayogakālayoḥ madhyaṁ kāryāntarālam| tatra asya pātrasya virūkṣaṇena mrakṣitattvena ca saṁyojyatvam| kāryaṁ kṛtvā mrakṣayitvā sthāpayitavyam|| aparatra kāryakāle virūkṣayitavyaṁ ityevametatsaṁyojanaṁ ityarthatvāt gantavyām|| (352) pacanamasyā|| pātrasya|| (353) naitadātmanā kartu ayuktam|| pravrajitasya [ātmanā kartuṁ ayuktam] ityarthaḥ|| (354) kaṭāhakasya tadarthaṁ upasthāpanam|| tadarthamiti pākārtham| kīdṛśasyetyāha-|| tattvotpatteḥ| tadbhāvatattve kaṭāhakatvena eva yasyotpattiḥ, tadbhūtatayā eva yasya karaṇaṁ, na ghaṭādyavayavadvayena ityarthaḥ| kimasyaiva ekasya, na ityāha-|| (355) tattvotpatteḥ karparakasya vā||upasthāpanamityanubandhaḥ| yathāsya karparakāmena kaṭāhakasya saṁpādanārthaṁ sādhu ghaṭādeḥ bhedanakena [deśita tvāt]-|| (356) bhasmanā pūrayitvā sādhu bhedanaṁ ghaṭabhedanakena|| [kathamiti cet ghaṭabhedakena ityuktam]| lohamayasya etad kīlakasya nāma-|| (357) dhāraṇamasyeti|| ghaṭabhedanakasya|| (358) tena avacchādanaṁ apalāyidhūmam|| tena kaṭāhakena pātrasyā'vacchādanaṁ kīdṛśamityāha-apalāyīdhūmam| tadvidhaṁ etatkartavyaṁ yadvidheḥ dhūmo na palāyate ityarthaḥ| kiṁ aliptenaiva bahiḥ kaṭāhakena ityāha-|| (359) dattatuṣamṛttikābahila pena|| dattaḥ tuṣamṛttikayā bahirlepo yasmin tenetyarthaḥ| abhyantare kimadattena asya kasyacita dravyasya lepena ityāha -|| (360) piṇyākena gomayena vā liptābhyantareṇa|| kiṁ aśuṣkena dattālepena ityāha-||(361) upagataśoṣeṇa| kīdṛśyāṁ kimastarāyāṁ vā bhūmau nihitasya pātrasya anena avacchādanaṁ ityāha-|| (362) kṛtaparikarmāyāṁ bhūmau vā stṛtatuṣāyāṁ avakīrṇaṁ rūciradhūmakarakapiṇyākādidravyāyāṁ nihitasya adhobilam|| tuṣāṇāmupari rocanaśīla-dhūmakarakānāṁ piṇyākādīnāṁ dravyāṇāṁ avakīrṇamityarthaḥ| kathaṁ nihitasya ityāha-adho bilam| kimataḥ paraṁ kartavyamityāha-|| (363) gomayai| palālena vā avaguṇṭhya ādīpanam|| (364) suśītalasya apanayanamiti| pātrasya|| (365) āniṣpanna-raṁga saṁpatteḥ āvṛttiḥ|| tāvatpāko deyo yāvat raṁgasaṁpannam|| (336) nirmādya nirmādya āropaṇam|| pratipākaṁ nirmādayitavyamityarthaḥ|| (337) sāmantakasya prāṇakānāṁ anukampayā saṁmārjanaṁ sekaśca|| ambhasā sāmantakasyaiva| uktaṁ-'na apātrakaṁ pravrājayeyuḥ' ityetatprasaṁgāgataṁ saparikaraṁ pātravidhānam|| aparaṁ pravrajyāvastusaṁbaṁdhā ducyate-|| (368) prarohasya parivyaṁjanaṁ ajñātau varṣāgrasya upasaṁpādyāṁgīkaraṇam| prarohasyeti bālaprarohasya| kasminpradeśe ityāha-| parivyaṁjanaṁ, vyaṁjanātsamantataḥ| ajñātau varṣāgrasya upāsaṁpādyasya aṁgīkaraṇam| aprajñāyamāne viṁśativarṣatve upasaṁpannibhittaṁ vyaṁjanasāmantakena romajanmano aṁgīkaraṇamityarthaḥ| vyajyate anena puruṣabhāvaḥ iti vyaṁjanam| puruṣendiryam|| (369) vyājena asya pratyvekṣaṇam|| asyeti parivyaṁjanaṁ romaprarohasya| kīdṛśena vyājenetyāha-|| (370) ūrdhvanāgadantaka-cīvaravaṁśastha bhāvāvatāraṇādinā| ucce nāgadantake cīvaravaṁśe'vatiṣṭhato vastrādeḥ bhāvasya avatāraṇa-āropaṇādinā|| (371) na upasaṁpatprekṣaṁ vṛkṣamadhirohayet| (372) na bahiḥ sīmāṁ preṣayet|| upasaṁpatprekṣamiti| avadarśana-upavicārāntaḥ atra sīṁā vyatiṣṭhate| kuto darśanopavicārāntaḥ upasaṁpādanasthānaṁ tatsthānāt| uccalitāyāṁ upasaṁpādanasthānam| tadarthaṁ vyāpṛtāt śāsanādhimuktāt śīlavataḥ ca bhikṣoḥ sopadhivāra-vihārasthānato gamane tanmārgapratipannāt| anyada vihāra-taditikaraṇīya-caṁkramaṇa-atināmanasthānagatāt-(373) darśanopavicāra enaṁ apakāsane sthāpayeyuḥ ganābhimukhaṁ pragṛhītāṁjalim|| enamiti upasaṁpatprekṣam| apakāsana iti rahonuśāsakagatasya karmaṇo aśravathaṁ saṁghamadhyāt asya pṛthakjñāpanaṁ yattadatra apakāsanagrahaṇena gṛhītam| apakāsane gaṇābhimukhaṁ pragṛhītāñjalīḥ saṁghamadhyāt anapakāsito na kartavyaḥ ityarthaḥ|| (347) na gṛhiṇo niśrayānārocayet|| (375) na upasaṁpannamātrāya na ārocayet|| niśrayāniti vartate| 'gṛhaniśritāya niśrayaṁ na ārocayet'-yāvat 'apravrajitāya' iti| asya paścāt ayaṁ granthaḥ-anyatamaḥ brāhmaṇadārakaḥ pravrajyopasaṁpadārthaṁ upādhyāyena yāvatpiṇḍapātaṁ gaccha iti ājñaptaḥ, tena ājñapte sati svabhikṣā(yācana) hetunā udvignaḥ, kiṁ pravrajitenā'pi piṇḍapātaḥ kartavyaḥ iti śikṣāṁ pratiṣedhate, bhagavatā garhitvā uktam-"upasaṁpannamātrāya catvāraḥ niśrayā ārocayitavyāḥ" ityatra saṁgraho'yam|| (376)yatra niśrayā'bhāvaḥ tatra poṣadhopāsanā-niśrayapratijñā-grahaṇaṁ ca na kartavyam|| (377) niḥśrayapratijñāgrahaṇaṁ pūrvaṁ nānurakṣitavyam|| niśrayābhāve "pratijñāyāḥ pāścāt arthasiddhiḥ dṛśyate' (iti) etadvacanaṁ dṛṣṭam, tatra purvakasmin sati paścāt pratijñā kartavyā iti jñāyate, iti veditavyam|| (378) paścādapi dvimāsatodhikam|| paścāditi grahaṇam| dvimāsato'dhikaṁ niśrayā'bhāve na rakṣitavyam ityasya anupratiṣedhārthaṁ 'api'-śabdaḥ| dvimāsaṁ nāśrityāpi niśritaṁ kartavyaṁ ityatra jñātavyam|| (379) vastu-karma-upasthāpakaparihāreṇa enaṁ parīccheyuḥ|| evaṁ iti vastu, vastvādiparihāraiḥ enaṁ vastu parīccheyuḥ| vastu-parihāraḥ iti niśraya-gṛhe parihāraḥ| niśrayārhasaṁghe pudgalabahulatvāt parīccheyuḥ, ityalam vistareṇa|| (380) daharamadhyeṣu abhāve vṛddhataramāpṛcchet|| abhāve iti niśrayasya| 'varṣāvāse aniśritaḥ, ityukte vacane niśritānāṁ madhye ekavarṣīyaṁ ācāryakālamatītya varṣā-vicchedāt vihāre aniśritya gatānāṁ vihāre anāśrayaḥ api na kartavyaḥ, kṛtvā tu sātisāro bhavati| atha ca yasteṣu ativṛddhaḥ sa praṣṭavyaḥ| tadanantaraṁ pravāritena ācāryaparihāraḥ kartavyaḥ| uktagranthe etad saṁgṛhītaṁ bhavati| arthataḥ(?) tesāṁ vṛddhataro daharaḥ sa niśritaḥ| vṛddhatarastatra dahareṇa prārthito bhavati, 'niścaye aniśrita' iti veditavyam|| (381) bhāve'pi upaniśrayatvena|| iti niśraye| bhāve'pi āśraya sya āśraye| dahareṣu vṛddhataraḥ praṣṭavyaḥ| atrāyaṁ granthaḥ -"upaniśrayatvena ayameva upādhyāyasamaḥ bhavati| ayameva tena praṣṭavyaḥ| ayameva tasya śikṣito bhavati, paṭhito'pi pāthito bhavati" iti pravrajyāvastuni nirmāṇe (?) uktam|| (382) na anavalokya tajjātīyaṁ parikarmayet tena vā ātmānam|| atra tajjātīyaṁ nikāyāntara-pravrajitaṁ jñātaṁ āśaṁkitaṁ vā|| (383) nirdoṣaṁ abhāve [niśrayārhasya] pravṛttaparyeṣaṇasya aniśritasya vā'pi|| nirdoṣamiti nirapavādam| abhāve iti āśrayasya| nirapavādaḥ kasminniti cet-tadarthaṁ pravṛttapareṣaṇa ityādyuktam|| kiyatkālamiti cet-||(384) āpañcarātraniṣṭhānāta|| ityuktam| yāvatpañcarātraparyantamityrathaḥ| yāvatpañcarātratvaṁ hi 'lābhe arhatvam'| atra granthaḥ nidānāt-'aniśirtaṁ deśaṁ, upāli', yāvat gatvā parīkṣya pañcarātramupādāya'|| (385) arhatvaṁ ca lābhe|| ityuktaṁ bhavati|| tadapi apratihatasaṁbaṁdhe niśrayaparyeṣaṇe ceti|| (386-387) viśramya āgantuko dvitīye tṛtīye vā anhi niśrayaṁ gṛhṇīta|| na ekāhasya arthe|| iti niśrayaṁ gṛhṇīta ityetena anubandhaḥ|| (388) anyaṁ asāṁnidhye niśritasya āpṛcchet|| niśrayakṛtena 'niśritaḥ'| eṣa karmaṇi ka-(=ktaḥ) (pratyayaḥ) niśrayatvena grahaṇe ityarthaḥ|| (389) nirdoṁṣama-nāpṛṣṭau gatasya karmādāne apara-tad-āgatau|| karmādānanimittaṁ gatasya aparasya karmādānasya āgamane doṣābhāvo'nāpṛṣṭau ityarthaḥ| vibhaṅgādetad śayanāsana-śikṣāpadāt| 'niśrayaṁ gṛhṇītaṁ' iti vartate|| [(390) na yasya tasyāntikāt||] (391) nirjñāya vṛtta-jñāna-parivārānugrāhakatvaṁ praśnādinā asya grahaṇam|| vṛttaṁ ca jñānaṁ ca parivāraśca grāhakatvaṁ ca anuvādanādau pravartamāna tāṁ asya pudgalasya praśnena anyena vā samācāreṇa jñātvā niśrayasya grahaṇamityarthaḥ| [katamena vidhinā iti cet]|| (392) saṁvaravat|| iti upāsaka-saṁvarādivat mantrādinā vidhinā ityarthaḥ|| pragṛhītāñjalinā saṁvarasya grahaṇam| asya tu-|| (393)-(394) prapīḍya ubhābhyāṁ pāṇibhyāṁ ubhau pādatalau| parīkṣya dānamiti|| niśrayasya kimasya saṁvaro rūḍhaḥ śaikṣaśca| śāsane sthāpayituṁ ityeṣā parīkṣā|| (395) putra-pitṛ-saṁjñayoḥ niveśanam|| yathāsaṁkhyaṁ niśrayaniśritābhyāṁ parasparam|| (396) tattve eva upādhyāye niśritatvam|| tadbhāvaḥ tattā, tacchabdena upādhyāyasya parāmarśaḥ| upādhyāye sthite upādhyayatā eva niśritvam-[atrāpi] karmaṇi ktaḥ| niśrīyata iti niśritaḥ, niśraya ityarthaḥ| tadbhāve niśritattvam|| (397) tasmāt agrahaṇamasya tatra|| asyeti niśrayasya| tatreti upādhyāye| etaduktaṁ bhavati-yasmādupādhyāyatve eva niśrayatvaṁ, tasmāt 'na yasya tasyāntikāt' niśrayo grāhyaḥ iti|| (398) nirapekṣatāsaṁpattiḥ ubhayoḥ āttaniśrayadhvaṁse kāraṇam|| ubhayoriti niśritaniśritavatoḥ sākṣeṇa krameṇa vā nirapekṣatāyāḥ saṁpattiḥ saṁpannatā| āttasya gṛhītasya niśrayasya dhvaṁse kāraṇam| ekatra nirapekṣa[tā-bhūte] tāvat niśrayasyānuvṛttiḥ yāvat aparo nirapekṣābhūtaḥ iti| parṣaṁtsaṁbaṁdha eṣa yā [niśrita-] niśritatva-upagatiḥ, na caikasya sāpekṣatāyāṁ parṣatsaṁbaṁdhasya apetatvam, ityeṣā atra vyavasthā|| [sahadarśaṁnāt upādhyāyasya udghāto niśrayo vaktavyaḥ]-(399) sannipattau anaupādhyāyena abhimatena pravṛttiḥ||yadukte upādhyāye saṁnihite nānyaḥ āprāptavyaḥ ityasya tatpratipādanam| [sāpe ] kṣatve parṣatsaṁbaṁdhāpagamasya| upādhyāyagatāt niśrayādanyo niśrayaḥ anaupādhyāyaḥ| sannipatanaṁ sannipattiḥ, tena sannipattau satyāṁ abhimatena niśrayeṇa niśritasya pravṛttiḥ| yo'sya rocate tasya niśrayeṇa vastavyam ityarthaḥ|| (400)tenaiva tena|| tena upādhyāyagatena niśrayena sannipāte, tenaiva upādhyāyena pravṛttiḥ| [nāstyatra kādācitkaṁ akādācitkaṁ ca]|| (401) nirantaraṁ duṣṭavā upādhyāyaṁ āsanaṁ muñceta|| nidarśanaṁ upādhyāyaḥ, anyatrā'pi niśraye vidheḥ vyavasthānāt|| (402-403) trirdivasena niśrita upasaṁkrāmet tadvihārasthaḥ|| araṇyavāsī krośe cet pratyaham|| yadi krośe tadaraṇyaṁ bhavati, yatra niśrayo bhavati pratyahamāgatya upasaṁkrāmet ityarthaḥ|| (404-405) pañcaṣaiḥ ahobhiḥ krośapañcake|| poṣadhe ca ardha-tṛtīyeṣu yojanesu|| ataḥ paraṁ eka [sīmā tva]-syābhāvāt niśrayatvasyābhāvo veditavyaḥ|| (406-409) na niśritaṁ avasādanārthaṁ nāvasādayet|| pañcāvasādanā-|| anāsāyo, anavavādaḥ, upasthānadharmābhiṣaiḥ

asaṁbhogaḥ, prārabdhakuśalapakṣasamucchedo niśrayapratipraśraṁbhaṇaṁ ca|| aśraddhasya etadarhatvaṁ kusīdasya durvacaso, nāhatasya, pāpamitrasya ca|| avasādanārhatvameva|| (410) avasāditasaṁgrahe anyasya sthūlātyayaḥ|| evamapi kriyamāṇe yadi asau kṣamāṇe ādaraṁ na kurute, tatra kiṁ kartavyam-| (411) anādutau bhikṣoḥ praguṇīkaraṇāya prayogaḥ abhijñasya|| kīdṛśasyetyāha-abhijñasya, yastatpraguṇīkaraṇāya abhijñaḥ tasya|| (412) tyaktaḥ nimittasya kṣamaṇaṁ kṣamayataḥ|| yena nimittena avasāditaḥ, tasya parityāge kṣamaṇam| na ca evameva, kiṁ tarhi, kṣamayataḥ-|| (413-415) na anarhamavasādayet|| na arhasya na kṣameta|| na anarhasya kṣameta|| sarvathā|| (416-418) niṣkāsanaṁ aka[ra]ṇīyatāyaṁ layanāt|| parisrāvaṇa-kuṇḍike datvā sāntarottaraṁ ca śrāmaṇerasya|| upasaṁpatprekṣaścet pañca pariṣkārān|| datvā niṣkāsanamiti anubandhaḥ| parisrāvaṇasya prāgeva uktatvāt, yaditinoktaṁ (tri) cīvaraṁ niṣadanaṁ pātraṁ ceti pañca|| (419) upasaṁpannasya ca|| pañcapariṣkārānityabandhaḥ|| (420-421) na siṁhaniṣuro bhavet|| na vighātasaṁ vartanaṁ kriyākāraṁ kurvīran|| saṁghabhūtā bhikṣavaḥ|| (422) paliguddhatā parthuṣitatvaṁ āsyasya|| (nāśo rādhate(?), rātrivāsādutthitena dantakāṣthena anyena vā mukhe, niśrayasya anyasya vā vandanaṁ abhyavaharaṇaṁ vā akāryam iti asyaitatpratipādanam| "na bhikṣuṇā dantakāṣṭhaṁ avisarjyaṁ piṇḍapātaḥ paribhoktavyaḥ| bhukte sātisāro bhavati" iti| vastumanāntarīyake nidāne yaduktaṁ-'apratigrāhita-saṁnihitābhyavahāraḥ pratikṣepagataḥ eṣaḥ| anavetya mukhamalaṁ āhārapakṣatāṁ bhavadbhiḥ atikramaḥ kriyate ityasya, tadevaṁ pratipādanam|| niśrayavṛttau ihokttikaṁ-"sārdhaṁvihārī antevāsī vā kalyameva utthāya parimāṇḍalaṁ nivasya āvṛtya ca, dantakāṣṭhaṁ visarjya antaḥ sīmni caityavaṁdanaṁ kṛtvā ityādi yatpariśodhatvaṁ mukhamālasya tadetaddantakāṣthaṁ visṛjya" ityatra vacanam| ataḥ etatsūtram-|| (423) visarjayeddantakāṣṭham|ṁaitad pratirūpam, tasmāt mukhamālaśodhanārthaṁ avalaṁbanīyatvamasya| kathaṁ visarjayedityāha|| (424) praticchannameva|| (425) uccāraprasrāvikriyā ca|| praticchannameva|| (426) nopabhogyasya ante vṛkṣasya kuḍyasya vā|| ante iti samīpe, yatra mahājanaḥ sadā āste tadatra upabhogyaḥ, na tatra dantakāṣṭhavisarjanādi kartavyamityarthaḥ|| (427) pramāṇamasya dvādaśakāṅgulīnāṁ prabhṛtyā'ṣṭakāt|| asyeti dantakāṣṭhasya| ā-aṣaṭakādipāṭhe'tra saṁdhiḥ dvādaśāṅgulamārabhya yāvat aṣṭāṁgulatvaṁ pramāṇamasya ityarthaḥ|| (428) ācatuṣkottarāt abhāve bahuśleṣmaṇaḥ|| aṁgulicatuṣkasya yaduttaraṁ anantaraṁ pramāṇaṁ tad yāvadbhāve pūrvapramāṇasya, bahuśleṣmaṇe dantakāṣṭha sya pramāṇam| grantho'smin- "atrāntarānmadhyam, api tu ye bahuśleṣmāṇaḥ taiḥ caturaṁgulavinirmuktaṁ dantakāṣṭhaṁ visarjayitavyam" iti|| (429) na ayuktatvaṁ visarjanasya layane kaṭhillakasyopari|| visarjanasya iti prakṛtatvāṭ dantakāṣṭhavisarjanasya|| (430) nā'saṁpattiḥ atra gupteḥ pranāḍīmukhe|| atra dantakāṣṭhavisarjane pranāḍīmukhe guptiḥ praticchannatā saṁpadyata eva ityarthaḥ|| (431) hastasāmaṁ takasya atra evaṁ-jātīyake saṁbhāvyatvam|| atreti praṇāḍīmukhe| evaṁ-jātīyake iti dantakāṣṭhavisarjanajātīyake, pādadhāvanādau karaṇīye| hastasāmantakasya saṁbhāvyatvaṁ na hastasāmantakāt pareṇa dantakāṣṭhavisarjanādi kartavyamityarthaḥ|| (432) jihvāmasya anunirlikhet| asyeti dantakāṣthavisarjanasya|| (433) upasthāpayet jihvānirlekhanikām|| (434) sūcīdravyam|| sūcīpuṭā kriyate raiti-tāmra-ayaḥ kāṁsaiḥ tadrūpaiḥ ityarthaḥ|| (435) kalpate atrārthe dantakāṣthavidalaḥ|| atrārthe iti jihvānirlepanārthe|| (436) parasparaṁ asyā'tīkṣṇatāyai dhṛṣṭiḥ|| parasparamiti anyonyam, asyeti dantakāṣṭhavidalasya|| (437-438) na tīkṣṇena dantaṁ jihvāṁ karṇaṁ coddhṛṣet|| na aśanaiḥ| śanaiḥ uddhṛṣedityarthaḥ|| (439) abādhayantaṁ māṁsam|| iti dantamāṁ sādi|| (440)-na aprākṣālya digdhaṁ mukhamalena pradeśaṁ [anavaguṇṭhya vā pāṁśunā dantajihvayoḥ pavanaṁ chorayet]|| dantakāṣṭhasya pavanaṁ chorayet ityanena saṁbaṁdhaḥ | asaṁbhave ambhasaḥ anavaguṇṭhya vā pāṁśunā dantajihvayoḥ pavanaṁ chorayet| pavanaṁ punaḥ anayoḥ yathākramaṁ dantakāṣthaṁ vidalaṁ ca|| (441) na viśabdyeti|| yathoktaṁ dvayaṁ chorayet|| (442) nidarśanametad|| viśabdanasya dantajihvayoḥ pavanaṁ, anyadapi anena ākṣiptamityarthaḥ| nidarśanena yadākṣiptaṁ taddarśayati-|| (443) uccāra-prasrāva-kheṭa-siṁghāṇaka-vānta-viriktamapyanyacca|| bhavati akheṭabhūtaṁ vāntaṁ, viriktaṁ vānuccārabhūtam,-tadyathā nāsāvireke atisāriṇaśca, yathā pītanirgame| tasmāt uccāra-kheṭābhidhāne satyapi vānta-virikta-grahaṇam| uccāridiṣu atirikta [sya sa]rvasya upasaṁgrahārthaṁ anyacca-itivacanam|| (444) nirmādanasya ato'pi saṁpattiḥ|| uṣāṭuka-gomayādapi|| iti dantakāṣthavisarjanāt| uṣāṭuka-gomayādapi saṁpattiḥ-| "dantakāsthasya alābhe gomayena uṣāṭukena ca mukhaṁ śodhayitavyam" ityatra granthaḥ|| (445) caityaṁ anantaraṁ kāyakaraṇīyānuṣṭhānāt vandeta|| dantakāṣṭhavisarjanāntaraṁ yatkaraniyānuṣṭhānaṁ, tasmāt-||

(a) niśritapratipad

(446) atha niśrita-pratipat|| atha-śabdo'dhikarārthaṁ nānantaryārthaḥ| ita ūrdhvaṁ niśrita-pratipat adhikṛtā veditavyā|| (447) ato'nantaraṁ kālyaṁ upasaṁkramya vandanam|| ataḥ iti kāyakaraṇīyānuṣṭhānāntarāt caityavandanāṭ niyatam| niśritasya svāsthyakalye kāyakaraṇīyānusthānaṁ, ityataḥ kālyataraṁ niśrayasya iti pratipattavyam| pariśuddha-āsyena vandanasya agratve iṣṭavyatvāt| anyathā niśritasya vighātajāteḥ| na ca mantavyaṁ-uṣāṭuka dantakāṣṭhopanāmanaṁ ityanenāsya virodhaḥ iti, glānādau avakāśasadbhāvāt|| (448) vārtā-pṛcchanam|| (449) uṣāṭukadantakāṣṭhopanāmanam||(450)mahānasaṁ avalokya ārocanam|| iti yattatra upakalpitamanupānaṁ tasya ārocanasya-|| (451) priyasya upanāmyatvena manasikaraṇam|| iti ārocite yatrāsau prītiṁ saṁdarśayati tasya priyasya upanāmayiṣyāmi asyedaṁ ityevaṁ manasikaraṇam|| (452) pātranirmādanam|| (453) piṇḍapātikaścet niścayo bhavati rāvakasya ca|| ravakṣaraka-dvitīya-nāmnaḥ nirmādanam, raiti śabdaṁ karotīti rāvakaḥ|| (454) saprayojanaṁ cet parisrāvaṇasyā'pi|| nirmādanamiti saṁbaṁdhaḥ| prayojanaṁ punaḥ kadācit bahireva bhoktavyaṁ bhavati| [tadapi bhavati cet praṣṭavyam] || (455) so'pi cet praśnaḥ|| piṇḍapatiko bhavati, tataḥ piṇḍapāta-praveśārthaṁ sāhya-asāhya-praveśābhyāṁ kimasya abhirucitamiti jñānārthaṁ praśnaḥ|| (456) sāhyaṁ cet-|| niśrayasya niśritena saha praveśe ||-abhirucitaṁ tenaiva niśrayena saha praveśaḥ|| (457) viṣamādau purato gatiḥ|| (458) praṇītasya tasmai ca pariṇāmanam|| yadi praṇītaḥ piṇḍapāto labhyate, tasmai pariṇāmayitavyo asme dehīti|| (459) asahaḥ cet-|| iti praveśaḥ||-āgatya upadarśanam|| [iti] piṇḍa kasya| [kīdṛśaṁ pariṇāmayitavyaṁ iti cet-||) (460) varatarasya upanāmanam yattatra prapītakhādyabhojanaṁ bhavati, tanniśrayāya upanāmayitavyaṁ gṛhāṇa iti|| (461) mātrajña'sau sarvatra syāt|| (iti) niśrayaḥ|| (462-463) udakasthālakapūrṇam|| kālārocanam|| iti bhojana-kalasya|| (464) bhukte pātrādinirmādanam|| (465) sthāpanamasya|| nirmāditasya pātrādeḥ|| (466-471) caityābhivandanāyāṁ uṣāṭukodakādyupanayaḥ|| pādaprakṣālanagatānuṣṭhānam|| śayanāsanaprajñapanam|| pratinivāsanārpaṇam|| nivāsanagrahaṇam|| pādodakādhiṣṭhānakaṭhilla-upanāmanam|| pādaśabdasya udakādhiṣṭhānābhyāṁ pratyekaṁ abhisaṁbaṁdhaḥ| pādodakapādādhiṣṭhānāṁ kaṭhillānāṁ upanāmanam|| (472-274) upānat-proñchanam|| asammataṁ utthānakārakatvena gṛhitasaṁmārjanīkaṁ dṛṣṭvā alpotsu kaṁ kuryāt|| gṛhīta-sūcīkaṁ ca asammataṁ cīvara sevakatvena|| dṛṣṭvā alpotsukaṁ kuryāt iti vartate| sammataṁ tu utthānakārakattvena [cīvarasevakatvena vā] alpotsukaṁ akurvato nasti doṣaḥ|| (475) kalpikīkaraṇa-alpaharitāpādāna-puṣpaphalloccaya- daṁtakāṣṭhopasaṁhārādyapi śramaṇoddeśe|| niśrayaṁ prati karaṇīyamiti arthāt gatiḥ| pūrvoktaṁ ca sarvaṁ iti 'api'-śabdāt| saṁghe'pi vyāparanīyatāyāṁ asyaitatkaraṇīyamiti anusārād gantavyam|| (476) argaḍaka-ākoṭanena abhyatarasthaṁ bodhayet|| niśrayaṁ anyaṁ ca bhikṣum| sarvādhikarikaḥ eṣa vidhiḥ|| (477)śanaiḥ etad|| argaḍakākoṭanam|| (478) nāti velam|| iti na muhurmuhuḥ argaḍakaṁ ākoṭayedityarthaḥ| na tvenaṁ vidhyet|| (479) ena nātivegena prapīḍayet|| enaṁ argaḍakaṁ kavāṭadvitīyasaṁjñaṁ nātivegena kṣipedityarthaḥ|| (480)śanaḥ saprajānan āpraviśet niskrāmecca asaṁgharṣaṇena dvāraśākhe|| yathā anyoḥ dhṛṣṭiḥ na bhavati tathā ityarthaḥ|| (481) satkuryādenam|| [ena miti' niśrayam| antarāle niśraya-niśritādhikārasya aviccinnatvāt enaṁ-śabdo niśrayaparāmarśārthaḥ|| (482) ālīyeta|| enamityanuṣaṅgaḥ, saṁśliṣṭena niśrayasya vihartavyam, na dūrībhavitavyamityarthaḥ|| (483) na tadviruddhamiti|| ālīyeta ityanubandhaḥ| niśrayaviruddhasya na upaśliṣyāt ityathaḥ|| (484) apatrapeta ataḥ|| ataḥ iti niśrayāt| yāvaduktaṁ bhavati-salajjenāsya bhavitavyamiti|| (485) dakṣo'sya kṛtye syāt|| dakṣo'nalasaḥ, asya niśrayasya|| (486) satkṛtyakārī|| yadasya karaṇīyaṁ tatsakṛtya katavyamityarthaḥ|| (487) prāsādikaprasthānaḥ|| prāsādikena abhikramādinā yuktaḥ|| (488) hrīmān sagauravaḥ| yadyapi hrīviśeṣo gauravaṁ, tathāpi netacchabdādasya gatiḥ ityasya grahaṇam| prasara-saṁ koco hrīḥ|| (489) sapratīśa iti|| parāyattatāsaṁvedanarūpo apatrāpyaviśeṣaḥ sapratīśatā|| (490) nīcacittaḥ|| nihatamānaḥ|| (491) saṁprajānan ahāpayan svakāryam|| dhyānādhyayanādikam|| [(492) kiṁ-kuśalagaveṣī kṛtye vā|| etadgata-niśrayagrahaṇā'pṛcchatā parivāradānādau ca anyatra vā niśritena kiṁkuśalagaveṣiṇā bhavitavyaṁ, na lokayātrāpareṇa etatkartavyaṁ ityarthaḥ|| (493) vikriyāṁ] āpadyamānaṁ nivārayet||yadyasau niśrayaḥ kāṁcidvikriyāmāpadyeta, sa niśritena vārayitavyaḥ|| (494) avṛddhau kuśale anyatra tatkare samarpaṇāṁ yāceta|| yadi asya niśritasya tasminniśraye kuśaleṁ na vṛddharbhavati, tato'sau enaṁ anyasmin kuśalavṛddhikare niśraye samarpaṇāṁ yāceta|| so'pi enaṁ praśnādinā-(495) nirjñāya niśrayārhe arpayet|| [tato'pi ? ] paraṁ niśrayeṇa niśritasya karaṇīyam-|| (496-497-498) pāpamitrāt vāraṇam|| kuśale niyogaḥ|| tadupasaṁhāraḥ|| kuśalopasaṁhāraḥ ityarthaḥ|| (499) [vyutthā] panāyāṁ āpatteḥ ānulomike jīvitapariṣkārasaṁpattau ca udyogaḥ|| yathā niśritasya etad-dvayaṁ saṁpādyate tathā niśrayeṇa udyogaḥ karanīyaḥ | so'pyetad asmai kuryāt iti [catuḥ]-atikrāntātsūtrāt niśritenāpi ni [śrayasya] etad-dvayasaṁpattau udyogaḥ kartavyaḥ iti pratipattavyam|| (500) sārdhavihārī antevāsika-upādhyāya-ācārya-samānopādhyāya samānācārya-ālaptaka-saṁlaptakasaṁstutaka-sapremakaṁ glānamupatiṣṭheta|| ālaptako hi nāma priyatāṁ ālapanādi-priyācaraṇena upanītaḥ| saṁlaptako yena sārdhaṁ asya viśvastakasya kālena kālaṁ saṁlāpo vartate|| saṁstutako yena sārdhaṁ asya ekatra [sthāna-] gamanādinā saṁstavopagamanāt aṅgāṅgībhāvo jātaḥ| sapremako yad dṛṣṭvā śrutvā vā vinā'ṅgāṅgībhāvena prītimātrakamutpannam|| (501) pūrvakriyā'bhāve uttara iti|| sārdhavihārī-antevāsyādiṇāṁ pūrveṇa upasthānakaraṇasyābhāve uttara-uttaraḥ upatiṣṭhet| sārdhavihāriṇā upasthānakaraṇasyā'bhāve antevāsikaḥ upatiṣṭhet, tena upādhyāyaḥ, tena ācārya ityādi| gurutvāt upādhyā-yasya tataḥ pūrvayoḥ prathamaṁ arhatvaṁ, ācāryacca antevāsikasya, sārdhāṁvihāriṇo antevāsikāt| ataśca pratyasannataratvāt kṣiptasya pūrvasya prathamaṁ arhatvam|| (502) pāthācāryasyāpi atra gṛhītatā|| ityācāryagrahaṇena ca|| (503) sāhye aśaktau niśritaṁ yena pravṛttiḥ|| sāhya iti glānyasya anekatra upastheye|| aśaktau iti yadyekataḥ api upasthātumaśaktiḥ, tato niśritamupa[tiṣṭhe] dityarthaḥ| katamaṁ niśritamityāha-yena pravṛtti, yamāpṛṣṭvā karaṇīyaṁ karoti| antarā, yadā yasya yena atipattiḥ, tadā tasmin pravrartitavyam| atyayakāriṇāṁ atipattau, sarvamutsṛjya ityarthāt gantavyam|| (504) pravrajitavat atra prārabdha-talliṅgaḥ|| atreti glānopasthānaviṣayatve, yaḥ pravrajyārthaṁ muṇḍanādinā veṣamātreṇa yojitaḥ nādyāpi pravrājitaḥ sa pravrajitavat drasṭavyaḥ| yathā pravrajitasyopasthānaṁ tathā tasya glānasya kartavyamityartha|| (505) na glānaṁ sabrahmacāriṇaṁ abhyupekṣeran|| (506) upāsthāyakaṁ asya abhāve dadīran ā'ntāt| abhāva iti sārdhaṁ vihāryādeḥ| kuto yāvaddeyam ityāha-ā'ntāt iti| yadi dattenā'pi ekena abhavo bhavati upasthāyakasya, tne aśaktyā saṁbhāvanakārya-asadbhāvāt aparaṁ dadīran| evaṁ yāvatparyantabhūtaḥ saṁghasya ityarthaḥ| "sarvasyābhāve saṁghena upasthāyako deyo glānāvasthāṁ paricchidya, eko vā dvau vā saṁbahulā vā, antataḥ sarvasaṁghena upasthāpanaṁ karaṇīyam"-ityatra granthaḥ|| [bhaiṣajyapratiśaraṇatvāt-] (507) kalpate bhaiṣajyaṁ saṁghataḥ kevalasya glānasya paribhoga iti|| muṇḍagṛhapatidravye bhaiṣajyaṁ [yad] tatsāṁghikāyāṁ glānakoṣṭhikāyāṁ sthāpayitavyam, glānaiḥ bhikṣubiḥ paribhoktavyaṁ iti yattasyaitena saṁgrahaḥ|| (508) asatve etad upasthāpakaḥ samādāpayet iti|| abhāve sati etad upasthāpakena samādāpayitavyam|| (509) asaṁpattau sāṁdhikaṁ dadīran|| yadi samādāpyamānamapi na saṁpadyate, tataḥ sāṁdhikaṁ deyamityarthaḥ|| (510) abhāve (sāṁdhikasya) bauddhikaṁ āśarīragatāditi|| āmuktakamapi yatpratimāyāṁ caitye vā ābharaṇādibhirapi yāvaddeyaṁ anyābhāve kaḥ [puna] rvādo'nyasyetyarthaḥ|| (511) pānaka-chatrāropaṇādikārān enamuddiśya [sāṁdhikāt] kuryuḥ|| asaṁpattāviti vartate, svasyābhāve, sāṁdhikat| asyeti sāṁghikasya (512) abhāve asya bauddhikāt| (513) deyatvaṁ ābhyāṁ ārtasya tenāmṛtyau sati vibhave|| ābhyāmiti sāṁghikabauddhikābhyām, asati tu dāne doṣābhāvaḥ|| (514) nopasthāyakaḥ enaṁ nopatiṣṭhet|| enamiti glānam|| (515) na arthyāṁ asya dharmyā ca ājñāṁ vilomayet|| arthyāmiti jīvitapātra-pratisaṁyuktām| asyeti glānasya| dharmyāmiti puṇyopasthāna pratisaṁyuktām|| (516) nādhyavasāna-vastūpayācito vidhārayet|| adhyavasānavastu yatra pātrādau glānasya tṛṣṇā| upayācita iti glānena, upasthāyakaḥ|| (517) na nāvavadet iti|| glānamupasthāyakaḥ|| (519) nainaṁ glāno atilaṁghayet upasthāyakena kṛtaṁ avavādaṁ na glāno atikramedityarthaḥ|| (519) sāṁghikādenaṁ asau upasthāyakaḥ-maraṇaśaṁkāyāṁ śayanāsanādutthāpya paudagalike niveśayeta|| (520) abhyaṁjana-snapanapūrvakatāvyājena iti|| abhyaṁjana-snapanapūrvakatayā vyājabhūtayā niveśayet ityarthaṁḥ| vyājasya atra pradhānatvāt, nidarśanametad-dvayaṁ veditavyam|| (521) yatnavān tadavasthāparicchede syāt|| iti maraṇāvasthāparicchede yasyāṁ śarīrāvasthāyāṁ maraṇāśaṁkā bhavati tasyāmityarthaḥ| yatnaśca atra muhurmuhuḥ pratyavekṣaṇam|| (522) tatkāryatvaṁ tatkṛtasaṁkleśānāṁ tanmṛtacīvarāṇāṁ dhāvanasya|| tena glānena kṛtasaṁkleśānāṁ tanmṛtacīvarāṇāṁ iti yasyāsau glānasya upasthāyakaḥ tasya eva mṛtasya yadi tāni cīvarāṇi bhavanti, na anyasya, tesāṁ dhāvanam| tasya upasthāyakasya karaṇīyamityarthaḥ|| (523) saṁghasya tatsthaviraḥ saṁnipāte pūrvagamaḥ syāt|| niśraya-niśritaprakāra eṣāḥ ityetasminnavadhau saṁghasthavirādhikārasya upanyāsaḥ| saṁghasya saṁnipāte saṁghasthaviraḥ pūrvaṁgamo bhavedityarthaḥ|| (524) gamane vilaṁbitaṁ udīkṣeta|| tatsthaviraḥ|| (525) te'pi enamiti| yeṣāṁ asau sthaviraḥ, te'pi enaṁ gamanavilaṁbitaṁ udīkṣeran|| (526) anirgataṁ ca dūraṁ gatvā|| (527) grāmānte ca| samīpavācī atra antaśabdaḥ|| (528) praveśaścet atra anuyāntam|| praveśaścedabhipreto anvāgacchantaṁ enaṁ grāmānte udīkṣeran| udīkṣamāṇānāṁ-(529) dūtaścet syāt "āgamaya yāvatsthavira āgacchati" iti brūyuḥ|| enamiti dūtam|| (530) pāṇyudakadāne ca gatatve abhyavahārāya asti cetkālaḥ iti|| gatatve bhojanāya pānakāya vā pāṇyudakadānavelāyāṁ yadi bilambamānānāṁ kālo'sti, tato dūtamenaṁ brayuḥ-"āgamaya yāvat saṁghasthavira āgacchati" iti|| (531) asati atra upadeśe asyāsanaṁ muñceran|| asati udīkṣaṇakāle bhojanādi-upaveśe saṁghasthavirasya āsanaṁ moktavyam|| (532) saṁniṣaṇṇatāyāṁ [bahiśca pra] tyavekṣeta|| saṁniṣaṇṇaḥ antargṛhe, bahiḥ iti āśramapadāt|| anayoḥ avasthayoḥ pratyavekṣaṇāṁ saṁghasthavireṇa kartavyam|| mā'tra kaścit dusprāvṛto anivasto vā ityedarthaṁ-|| (533) dusprāvṛtatve durnivastatāyāṁ vā sauṣṭhavārthaṁ anayoḥ nimittaṁ asmai kurvīta|| anayoḥ iti duṣprāvṛtatā-durnivastatayoḥ| nimittamasmai iti yo'sau duṣprāvṛto durnivasto vā|| (534) aprativedhe anantareṇa kārayet|| yadi asau durnivastaḥ saṁghasthavireṇa kriyamāṇaṁ nimittaṁ na pratividhyati, tato yastasyā'nantaraḥ tena kārayet|| (535) asaṁpattau svayam|| evamapi sauṣṭhavakāraṇasya asaṁpattau svayameva kārayet| nimittasya aprativedhe vacanena kārayet|| (536) na enāna saṁ [lā] payet navakān| yeṣāṁ sa tatra saṁghasthaviraḥ-|| (537) yatraiṣāṁ vihārāraṇyayoḥ vṛttiḥ tadvṛttaṁ grāhayet [niyuñjīta ca]|| yeṣāmiti navakānām| tadvṛttamiti vihāravṛttaṁ araṇyavṛttaṁ ca| niyuñjīta ceti, na kevalaṁ tadvṛttaṁ grāhayet, api tu tasya vṛttasyānuṣṭhāne niyogo'pi eṣāṁ kāryaḥ||

(b) paścāt-śramaṇaḥ

(538) āgantukaḥ pratyavekṣya ā[vā] sikānāṁ ārocayet śayanāsanārtham|| śayanāsanārthaṁ āgantukasaṁghasthaviraḥ pratyavekṣeta, yeṣāṁ asau saṁghasthaviraḥ āvāsikānāṁ, ārocayet śayanāsanārtham|| (539) gamiko dik-sārtha-āvāsa-śayanāsana sahāyakāṁścaglānye na-sahāyitvena tolayitvā prakramet|| gamikaḥ saṁghasthaviraḥ| gamikānāmiti arthātpratipattiḥ-yasyāṁ diśi gantavyāṁ yena sārthena mārgeṇa ca ya āvāsaḥ tatra ca gatasya śayanāsanaṁ tad sarvaṁ buddhyā yuktāyuktatayā saṁtolya, sahāyakāṁśca glānye sati na kenacit kaścitparityaktavyaḥ, ityevaṁ tolayitvā tato yathābhimatasthānasaṁpādanārthaṁ prakramedityarthaḥ|| (540) sarvaṁ paścāt mā kasyacit kiṁcit pramuṣitamiti apetya ādūraṁ utsmārayet|| saṁghasthavira eva|| (541) anuddhatān anunnaḍḍatve na[va]kān pratiṣṭhāpayet|| anupaśamaḥ auddhatyam, stabdhatvaṁ [unnaḍatvaṁ] tadviparyaye pratiṣṭhāpayedityarthaḥ|| (542) kuśalaṁ ca upagatān sarvaḥ sarvān iti|| anuddhatānanunnaḍḍatve pratiṣṭhāpayet ityanuṣaṅgaḥ| na gamikaḥ sthavira eva, api tu anye'pi| na ca navakāneva api tu anyānapītyarthaḥ|| (543) saṁjānīta| gamikaḥ saṁghasthaviraḥ|| saṁghacaryā-īryā-upadeśa-uddeśādiṁ-bhaktalābha-glānasaṁvidhānādi-karanīya-saṁpādanena anu-[gṛ]hṇīta|| caryā-gocaraḥ| īryāpatha-īryā| tayorupadeśaḥ, ayaṁ gocaraḥ ayamagocaraḥ evaṁ gantavyamityādi| uddeśādi ityatra svādhyāyanikādīnāṁ ādiśabdena grahaṇam|| (544) varṣopagato anusaṁjñāya vihāraṁ apratisaṁskurvataḥ saṁskārayet, saṁskurvato abhyutsāhayet|| (545) parṣadgatān sarvaḥ kathaiṣitāyāṁ anulomikadharmopasaṁhāreṇānugṛhṇīta|| sa cet parṣadgatāḥ kathāṁ eṣante tato yo yasyānukūlo dharmopasaṁhāraḥ tena anugṛhṇīta| sarvaḥ iti saṁghasthaviraḥ, na ca varṣopagatasaṁghasthavira eva|| (546) tūṣṇītve ra[tā]n upekṣeta|| tūṣṇībhāvaḥ tūṣṇītvam| āryaḥ atra tūṣṇīṁbhāvo'bhipretaḥ, na maunamātram|| (547) gṛhiṇaḥ upagatān bhaktān saṁvibhājayet|| yuktameṣāṁ bhaktaṁ dātumiti| bhikṣūn bodhayitvā yadi te bhikṣavaḥ saṁghasthavireṇa uktāḥ saṁvibhāgaṁ na kurvanti, te vā gṛhiṇo bhoktuṁ necchanti tataḥ-|| (548) akaraṇe aniṣṭau vā dharmyāmetāṁ kathāṁ kṛtvā idamasmākaṁ saṁvidyate iti brūyāt|| (549) parṣadaṁ tadvān sarvaḥ pratyavekṣeta|| sarvaḥ parṣadvān, na saṁghasthaviraḥ eva ityarthaḥ|| (550) mudhācāriṇaṁ nigṛhṇīyāt|| sarvaḥ parṣadvān ityanuṣaṅgaḥ| yathā na vṛthā kālamatināmayati, na nirarthikāṁ pravrajyāṁ karoti tathā kartavyamityarthaḥ|| (551) gamanādi atra yathā etatkuryāt|| evaṁ gantavyaṁ, evaṁ sthātavyaṁ ityādi saṁniveśāpekṣaḥ 'ādi'-śabdaḥ|| 'atra' iti parṣadi| 'yathā etad' iti yathā parṣad, parṣadanurūpaṁ ityarthaḥ|| (552) a-nānātiryak-kathaḥ syāt|| atra iti vartate| dharmavinayādapakrāntā'pārśvena asya vartinī, tiryak kathā, nānākathāviprakīrṇāḥ|| (553-554) na puraḥ paścācchamaṇo gacchet|| na tiṣṭhediti|| purataḥ paścāt (vā) śramaṇe na tiṣṭhedityartha|| (555) ukto brūyāditi|| nānuktena kiṁcidvaktavyam|| (556) saṁpādayedveti|| yadasya ucyate puraḥśramaṇena tatsaṁpādayet ityarthaḥ|| (557) na antarākathāṁ avapātayet iti|| puraḥśramaṇe kathāṁ kurvāṇe, na antarā-kathāṁ kuryādityarthaḥ|| (558) adharmaṁ bhāṣamāṇaṁ| (iti) puraḥśramaṇaṁ| prativadet|| (559-560) dharmaṁ anumodeta|| saṁpannadhārmikaṁ lābhaṁ pratigṛhṇīta|| iti paścācchramaṇaḥ|| etatpaścāt-śramaṇavṛttam||

(c) kulopasaṁkrāmī-bhikṣugatam|

kulopasaṁkramiṇo vṛttamucyate|| (561) anunnaḍaḥ| iti sarvaḥ| kule syāt anunnaḍaḥ anavasthitaḥ|| gṛhādapakramitukāmatā, anavasthitatvam|| (562) avakṣiptacakṣuriti|| viṣayebhyaḥ pratisaṁvṛtacakṣurityarthaḥ|| (563) dharmyāṁ gṛhibhyaḥ kathāṁ kuryāt|| (564)dāna-dama-saṁyama-brahmacaryavāsopoṣadha-śaraṇa-gamana-śikṣāpadagrahaṇeṣu enānniyuñjīta|| enāniti gṛhiṇaḥ| damo vaśīkaraṇam, vaśīkṛtatvaṁ cendriyāṇāṁ kāyavācośca saṁyamo'visaraṇaṁ eṣām, vinayanaṁ viniyatāvasthānam| brahmacaryavāsaśca iti pravrajitavṛttam, gṛhitve ca yāvajjīvikā grāmyadharmāt prativiratiḥ|| (565) sarvatra-āpattimukhabhūte prasthāne smṛtaḥ pratipadyeta|| smṛta iti āpattiṣu ityarthāt gatiḥ| kula[prave] śādau yadgamanādiprasthānaṁ āpatti-utthānadvārabhūtaṁ, tatra tathā smṛtrupasthāpyā yathā na kiṁcidāpadyate|| (566) na na-śiṣṭaḥ anugama iti|| pratipadyeta ityanuṣaṅga| nānuśiṣṭo'yaṁ anubaddhaḥ, tena na pratipadyeta| na vilaṅghayeta asyānuśāsanīmityarthaḥ|| (567) ehi iti svāgatapūrva-priyālāpyabhigate syāditi|| ehi iti svāgatālāpī pūrvaṁ ca āgatālapanāt priyālāpī syādityarthaḥ| [abhi]gate iti gṛhiṇi pravrajite vā|| (568) uttānamukhavarṇaḥ| iti agahanāyamānaḥ|| (569) smitapūrvaṁgama iti|| smitena prathamaṁ gantā, sāṁmukhyasya dātā ityarthaḥ|| bhavati sāntare'pi prasthāne sasmitatvamiti, āha-|| (570) vigatabhrukuṭiḥḥ|| (571) gṛhī cedabhyāgataḥ, dharmyāṁ asmai kathāṁ kuryāt|| (572) [anāgacchati atra grāmāntikaḥ saṁraṁjanīyaṁ yathā śākti pravartayet]|| [anāgacchati iti gṛhini| grāmāntiko bhikṣuḥ| saṁraṁjanīyaṁ bhojanādinā] yathāśakti pravartayet|| (573) pānīyā'sanamupasthāpayet|| āraṇyake'pi, pānīyaṁ āsanaṁ ceti vigrahaḥ|| (574) saṁmārga-śayanāsanaprajñapanapānīyasthāpana-cāraṇa-bhaktaniḥsargān navakaḥ kuryāt|| yatra tatra samāgame samāgame sarvametattena navakena kartavyam|| (575) upagacchet vilomāṁ parijanakriyāṁ, na cet sva-paropaghātāya|| upagacchediti adhyupekṣeta| na cet abhyupagamyamānā ātmanaḥ paresāṁ vā upadhātāya bhavati|| (576) asmai cet-|| parijanasya sā kriyā upaghātāya cet|| śaktau satyāṁ samucchidya enāṁ-vilomāṁ kriyāṁ anyām|| dharmyāṁ-|| kriyām|| utpādya tathā-|| parijanaṁ|| saṁjñāpayet|| (577) bhaṅge'praroge vā tannidānaṁ parijanasya pratisaṁskaraṇam|| iti tasyāṁ dharmyāyāṁ kriyāyāṁ utpādyamānāyāṁ tasya parijanasya yadi cittabhaṅgo bhavati durmanaskatā'praroge vā anyena prakramaṇaṁ tasya pratisaṁskaraṇam| tathā dānādinā pratisaṁskartavyam| parijane yathā'sya etad dvayaṁ na bhavatīti|| (578) aśaktatve anyena prakramaṇam|| iti samucchettumaśaktatve anyena prakramitavyam|| (579) na tu tatpratyayaṁ vigṛhya-|| parijanasya|| brūyāt|| (580) saṁghārāme'parādhyanstathā kuryādyathā svayaṁ grāhikayā grahaṇaṁ gacchet|| (581) agacchantamanārocya sahasā kasyacit kumāra-mitra-amātya-bhaṭṭa rājaputrebhyaḥ pādamūlikān grāhayitvā śuddhikāyāṁ parṣadi nihanyāt|| grāhayitvā iti bodhayitvā| śuddhikāparṣad yatra na daṇḍyate tatra nihanyāt parājayedityarthaḥ| kumārādināṁ tu yatprāgbodhanaṁ tadetadartham āparājitaḥ tadāśrayeṇa nāpakuryāt ityarthaḥ|| uktaṁ pravrajyāvastusambaddhaṁ bhikṣugatam||
(d) bhikṣuṇīgatam|

bhikṣuṇīgatamidānīmucyate|| tatra yat pravrajyopasaṁpadoḥ 'puruṣaḥ' uktaṁ, tadeva striyāmiti aṅgokṛtya viśeṣaḥ ākhyāyate|| (582) bhikṣuṇī bhikṣusthāne|| saṁghaikadeśabhūtaḥ [ekabhū-] to vā upādhyāyarocakādi yatra bhikṣurukto bhikṣunī tatra draṣṭavyā ityarthaḥ|| kiṁ sarvasya bhikṣoḥ sthāne'tha kasyacidityāha-||(583) sarvasya pravrajyāyām|| pravrajyāviṣaye sarvasya upādhyāyādeḥ bhikṣoḥ sthāne bhikṣuṇī pratipattavyā| upādhyāyikārtha ārocanaṁ, śrāmaṇerīsaṁvaradāṇaṁ ityetatsarvaṁ bhikṣuṇībhireva anuṣṭhātavyam| nāstyatra bhikṣoradhikāra [ityasya] tat-pratipādanam|| (584) upasaṁpadi anyasya tadyācanādau karmakatuḥ|| upasaṁpadi na sarvasya bhikṣoḥ sthāne bhikṣuṇī draṣṭavyā| api tu upasaṁpadyācanādau, yaḥ karmakartā tato'nyasya bhikṣoḥ sthāne bhikṣuṇī upasaṁpadyācanātprabhṛti karmakārako'tra bhikṣureva na bhikṣuṇī iti uktaṁ bhavati| prāk tu upasaṁpadyācanā[yāḥ] bhikṣuṇī karmakārikā, yā'sau kevalabhikṣuṇīsaṁghamadhye brahmacaryopasthāne saṁvṛtiṁ dadāti iti|| (585) atrāca[ya]ssaṁghaḥ|| atra upasaṁpadi yācanādau bhikṣusaṁghaḥ|| ācayabhūtaḥ pratipattavyaḥ| ubhayasaṁghe sannipatite yācanātprabhṛti karma kartavya mityarthaḥ|| (586) kathanaṁ bhikṣuṇyāntaritaṁ āntarāyiko syāt vā|| ityāntarāyikakathane saṁghamadhye kriyete-ekaṁ kevalabhikṣuṇīsaṁghamadhye, brahmacaryopasthāna-saṁvṛtidānanimittadvayamubhayasaṁghamadhye|| dvayasyā'pi eṣa vidhiḥ pratipattavyaḥ| lajjānimittametaduktam-tasmāt kāmacāravijñānārthaṁ ādau kriyāpada prayogaḥ|| (587) śikṣamāṇātvaṁ nāma striyāmaparaṁ parva|| śrāmaṇerikātvaṁ bhikṣuṇītvaṁ ityetatparvadvayaṁ puruṣasādhāraṇam| idaṁ tu tṛtīyaṁ asyāḥ parva| tacca-|| (588) niśritāyāmeva|| śrāmaṇerikātva-bhikṣunītvābhyāṁ aviśeṣatāsaṁdarśanārthaḥ 'eva'śabdaḥ, yathā ime parvaṇī| niśritāyāmevaṁ etadapīti| ataśca upādhyāyikātvena bhikṣuṇīṁ kāñcicca, na tāmeva yāṁ śrāmaṇerikārthaṁ iti pratipattiḥ| tadevaṁ striyāṁ tritvamupādhyāyasya, puruṣe tu dvitvaṁ iti jātaṁ bhavati| kasyāmavasthāyāṁ śikṣamāṇātvaṁ nāma striyāṁ aparaṁ parva, kiyantaṁ vā kālaṁ asya caraṇaṁ ityāha-|| (589) śrāmaṇerikātva-bhikṣuṇītvayoḥ antarāle varṣadvayacaraṇasya kālaḥ|| tāvantaṁ kālaṁ ācaritvena upasaṁpādanaṁ ityevaṁ kālapari graho, na atrordhva caritavyametad vratamiti| tasmāt na pūrṇatve'sya kālasya prāgupasaṁpatteḥ aśikṣitavyaṁ asyāṁ śikṣāyām, dhvaṁso vā asya saṁvarasya iti pratipattavyam| ko'sya śikṣamāṇātva-prarohasya kāla ityāha-|| (590) tadūnopasaṁpatkālādyādikaḥ prarohasyeti|| upasaṁpatkālasyādiḥ| sa dvi[vi]dho'syāḥ| kumārikāyāḥ viṁśativarṣatvaṁ, gṛhoṣitāyāḥ dvādaśavarṣatvam| tena caraṇakālena varṣadvayena ūna-upasaṁpatkālādinā ādiḥ, [tadūnopasaṁ patkālādiḥ] asya kālasya so'yaṁ kālaḥ tadūnopasaṁpatkālādyādikaḥ| eṣo'sya śikṣamāṇātvaprarohasya kālaḥ| kumārikāyāḥ aṣṭādaśatvaṁ varṣāṇāṁ, gṛhīṣitāyāḥ daśavarṣatvamityarthaḥ|| grantho'tra bhikṣunīvibhaṅge-"yā gṛhoṣitā daśa varṣā, kumārikābhūtā vā aṣṭādaśavarṣā| tasyāḥ dve varṣe śikṣā saṁvṛtirdeyā" iti|| upasaṁpatkālasya atra vighau aṁgīkṛtasya viśeṣaḥ ākhyāyate-||(591) dvādaśatvaṁ varṣāṇāṁ upasaṁpadi-ūḍhatāyāṁ ādiḥ|| ūḍhatāyāṁ kṛtāvāhanatayā kṛtavivāhatāyāṁ, dvādaśatvaṁ varṣāṇāṁ upasaṁpadi kālasya ādiḥ|| (592) dānādutthānam| śikṣamāṇātvasya ityanuṣāṅgaḥ| kena [dā] nādityāha-|| (593) bhikṣuṇīsaṁghena|| kathamityāha-|| (594) śikṣāsaṁvṛtiriti dānam|| "iyaṁ evaṁnāmā śikṣāsaṁvṛtiṁ yācate, yāvattatsaṁghaḥ śikṣāsaṁvṛtiṁ dadāti" ityevamādeḥ mantrasya etadulliṁganam|| (595) anantaramasya śikṣotkīrtanam asya śikṣāsaṁvṛtidānasya anantaraṁ śikṣāyāḥ utkīrtanam -ṣaṇṇāṁ dharmāṇāṁ, ṣaṇṇāṁ anudharmāṇām|| tatra ṣaṭ dharmāḥ katame—

nai kākinī pravrajet mārgam| nadīpāraṁ na saṁtaret||

na spṛśet puruṣaṁ, tena| naukāgāre saha svapet||

sāṁcaritraṁ tu no kuryāt| avadyaṁ chādayenna ca||

ityete śikṣamāṇāyāḥ| ṣaṭ-dharmāḥ parikīrtitāḥ||

ṣaṭ anudharmāḥ katame|-

jātarūpaṁ na gṛhṇīyāt| na guhye roma śātayet||

na khanet pṛthivīṁ cā'pi| na chindyāt haritaṁ tṛṇam|

nā'pratigrāhitaṁ svādet| svādetsaṁnihitaṁ na ca||

uktā ime'nudharmāḥ ṣaṭ| śikṣamāṇeṣu śikṣaṇāt||

(596) na alabdhabrahmacaryopasthāna-saṁvṛteḥ upasaṁpad|| upasaṁpad atra brahmacaryam, tasyopasthānaṁ upajananaṁ, brahmacaryopasthānāya saṁvṛtiḥ brahmcaryopasthānasaṁvṛtiḥ, sā na labdhā yayā sā iyaṁ alabdhabrahmacaryopasthānasaṁvṛtiḥ, tasyāḥ| upasaṁpad na bhavati, [yasmāt] upasaṁpadārthā saiṣāṁ saṁvṛtiḥ| kṣetratāyāṁ niyamanaṁ ityato asyāṁ alabdhārthā nopasaṁpad| kadā asyāḥ dānam-(597) rahonuśāsanādūrdhvaṁ taddānam|| tasya brahmacaryopasthānasaṁvṛteḥ dānam|| kenetyāha--|| (598) saṁghena|| prakṛtatvāt bhikṣuṇīsaṁghena pratipattiḥ|| kiṁ evameva asyā dānamityāha-|| (599) pṛṣṭvā āntarāyikam|| tadevaṁ asyāḥ trayaḥ āntarāyikapraśnāḥ bhavanti| eko-rahonuśāsikayā bhikṣuṇyā, dvitīyaḥ-kevalabhikṣuṇī saṁghamadhye brahmacaryopasthāna-saṁvṛtyaṁgabhūtaḥ, tṛtīyaḥ ubhayasaṁghe yācitāyāmupasaṁpadi upasaṁpadaṅgabhūtaḥ| yacanamatra yācite| karmādānaṁ ityataḥ prāptam, tato'syāmapi yācitāyāmeva dānaṁ yuktarūpaṁ, ityāha-|| (600) yācitāyāmiti|| yācitāyāṁ brahmacaryopasthānasaṁvṛtau asyāḥ brahmacaryopasthānasaṁvṛterdānaṁ, na ayācitāyāmityarthaḥ|| (601) paṁcatvaṁ cīvareṣu|| bhikṣuṇyāḥ tricīvaraṁ, kusūlakaṁ saṁkakṣikā ca adhike|| (602) niśrayeṣu vivṛkṣamūlatvam|| vivarjitavṛkṣamūlatvaṁ, vṛkṣamūlaṁ varjayitvā anye trayo'syāḥ niśrayāḥ|| (603) aṣṭatvaṁ patanīyeṣu|| 'sparśaḥ paṁjaranikṣepaḥ praticchādo nivāraṇaṁ' ityadhikāścatvāraḥ|| (604) gurudharmārocanam|| aṣṭau gurudharmā ārocayitavyāḥ| te punaḥ-"upasaṁpad bhikṣubhyaḥ| pratipakṣaṁ cāvavādaparyeṣṭiḥ|| nā'bhikṣuka āvāse| kutraci varṣopagamanaṁ ca|| bhikṣorāpa tsucodanam| aroṣaṇaṁ vandanā ca navakasya|| ubhayagaṇāt mānāpyam| pravāraṇā ceti gurudharmāḥ||" kasmin kāle tadārocanamityāha-|| (605) patanīyaśramaṇakarakāntarāle|| (606) kṛt-ṣaṭke|| 'pūrvapravrajite' ti-ato yāvatkṛt iti asya yaḥ saṁjñāvān 'mā'si' iti pravrajyārthamupasaṁkrāntāṁ pṛcchet upasaṁpādakāśca na pravrājayeyurupasaṁpāda[ye]yurvā iti sa pratipattavyaḥ ityarthaḥ|| (607) nāsti asyāḥ prarohaṇadharmatā iti ca|| etacca atra vidhiṣaṭkaṁ pratipattavyam| nāśanaṁ evaṁvidhasya liṅginaḥ ityetatsarvādhikārikatvāt vaktavyam| punariheti veditavyam| katamatṣaṭkamityāha-|| (608)-(613) ubhayavyaṁjanā|| saṁbhinnavyaṁjanā|| sadāprasravaṇī|| alohinī|| naimittikī|| keyaṁ naimittikī nāma ityāha-|| nimittamātrabhūtavyaṁjanā tadākhyā|| nimittamātrabhūtaṁ vyaṁjanaṁ yasyāḥ tasyāḥ naimittikīti ākhyā, saṁjñā|| (614) pūrvapravrajitā| mā'si ubhayavyaṁjanā' yāvat 'mā'si pūrvaṁ pravrajitā' iti pravrajyārthamupasaṁkrāntāṁ pṛcchet|| yāvat'nāsti asyāḥ prarohaṇadharmatā' ityeṣa atra nayaḥ pratipattavyaḥ||

kṣudrakādipravrajyāvastugatam||

(vi) pṛcchāgatam| (a) saṁvara-asaṁvarau

(615) na amanuṣyagatikauttarakauravakayoḥ savarasya kṣetratvam|| manuṣyagateḥ anyasyāṁ gatau upapannaḥ, manuṣyagatikatve'pi auttara-kauravakaḥ [ca]; naiṣāṁ saṁvaraḥ ārohati ityarthaḥ|| (616) na tatīyasyāṁ parivṛttau vyaṁjanasya|| saṁvarasya na kṣetratvamityanubandhaḥ|| yasya trir-vyaṁjanaṁ parivartate, na tasya saṁvaro rohatītyarthaḥ|| (617) na prathamadvayoḥ dvastiriti|| na prathamadvitīyayoḥ vyaṁjanaparivṛtyoḥ dhvaṁsaḥ saṁvarasyetyarthaḥ| kṣudrakebhyaḥ etadvidhidvayaṁ sādṛśyād hṛṣṭam|| (618) utthānaṁ gṛhyamāṇatve|| samādīyamānatve vyaṁjanaparivṛttau satyāṁ utthānaṁ saṁvarasya|| "upasaṁpadāpekṣiṇo vyaṁjanaṁ parivartate-upasaṁpanno vaktavyo'nupasaṁpanno vaktavyaḥ|| āha-anupasaṁpanno vaktavyaḥ|| bhikṣubhyo hi bhikṣuṇyā upasaṁpadā bhikṣuṇībhāvaḥ paryeṣitavyaḥ" iti atra granthaḥ|| nidarśanamatra puruṣasyavyañjanaparivṛttiḥ| nirāśaṅka-taratvāt anyatvamatra vidheḥ| upasaṁpadyamānāvastho'tra upasaṁpatprekṣī gṛhītaḥ, prākparivṛtto bhikṣumātrasaṁnipātasya ayogāt|| (619) anupādhyāyakatāyāṁ tadvataḥ|| tadvataḥ iti upādhyāyavataḥ| saṁvarasya vinā'pi upādhyāyena bhavati utthānam|| (620) anupasaṁpannatve'sya|| upādhyāyasyopa saṁpannatve'pi upādhyāyavataḥ saṁvarasya bhavatyutthānam?-|| (621) na, jānāne'sya abhikṣutvam|| na utthānaṁ upādhyāyavataḥ saṁvarasya jānāne samādātari asyopādhyāyasya abhikṣutvaṁ anupasaṁpannatvaṁ dhvastatāṁ vā| grantho'tra-'upasaṁpadāpekṣī stainyasaṁvāsikena upādhyāyena upasaṁpādyate, upasaṁpanno vaktavyaḥ, anupasaṁpanno vaktavyaḥ?-| āha-yadi jānīte stainyasaṁvāsiko me upādhyāyaḥ ityanupasaṁpanno vaktavyaḥ|yadi na jānāti, upasaṁpanno vaktavyaḥ|| evaṁ pūrvāpannakena upādhyāyena"........ityādi|||| ādivyagrakeṇāgārikeṇa upādhyāyeneti| nanu ca anupādhyāyatve'pi saṁvarasyotthānam, tatkathaṁ jānāne asyā'bhikṣutvaṁ na bhavati, yasmāt vipanno jānā[tī] tyāśayo bhavati, śīle'nāhato bhavati, anartho vā śīlena ityataḥ etadutthānam [iti cet, tanna]| nājānāti anupādhyāyatāṁ yāvat, tasmāt avirodho'tra anutthānasya|| yattu upādhyāyasya anupasaṁpannatve saṁvarasya utthānamuktaṁ saṁghamadhikṛtya etad, saṁghasyānupasaṁpannatāṁ jānānena bhavati utthānaṁ, na upasaṁpatprekṣī [itī]|| (622) nainaṁ pratyācakṣaṇe|| saṁvaramukhatvāt upādhyāyasya tad-pratyācakṣaṇe nāsti saṁvarasya utthānam|| grantho'tra-upasaṁpadyamānaḥ upādyāyaṁ pratyākhyātaṁ upasaṁpanno vaktavyo'nupasaṁpanno vaktavyaḥ?-āha-anupasaṁpanno vakta[vya] iti|| (623) na anayoḥ nāma-anudbhāvane|| anayoḥ kṣetropādhyāyoḥ samādātrā [karma] kārakeṇa vā nāmānutkīrtane na bhavati saṁvarasya utthānam|| (624) na saṁghasya tadyoneḥ|| samādātṛ-karmakārakābhyāṁ anyatareṇā'pi saṁghasya nāmno'nudbhāvane, tadyoneḥ, saṁghayoneḥ, tadvaṁśasya, saṁvarasya na bhavatyutthānam|| grantho'tra-"samādātāraṁ prati trayaḥ pudgalāḥ anupasaṁpannāḥ, ātmano nāma na ācaṣṭe, upādhyāyasya nāma nācaṣṭe, upasaṁpadaṁ ca na jānāti" iti|karmakārakaṁ prati ayaṁ granthaḥ -"trayāṇāṁ nāma na parikīrtayati-upādhyāyasya, upasaṁpadāprekṣinaḥ, saṁghasya ca| upasaṁpanno vaktavyaḥ, anupasaṁpanno vaktavyaḥ iti| [āha-anupasaṁpanno vaktavya iti]| apratyupasthāpanametad, gṛhītṛtvena yadatra samādātuḥ ātmano nāmā'nukīrtanam | saṁghasyaitad pratyupasthāpanam | anugṛhītatvena yat saṁghasyā nena nāmānudbhāvanam| yad karmakārakeṇa samādātuḥ tadviṣayatvasya upanīteḥ tadakaraṇam| yatsaṁghasya saṁghakartṛkatvasya upanīteḥ tadkaraṇam| yadupādhyāyasya karmakārakeṇa nāmā'nudbhāvanaṁ, tadapi saṁghakartṛkatvasyaiva upanīteḥ akaraṇam| yasmāt yatra karmaṇi tatra saṁghasya kartṛtvapratipattiḥ, tato'nyasya tatkarmaṇaḥ karaṇam| yadupādhyāyasya samādātrā nāmānudbhāvanaṁ, tad yasya karmaṇaḥ karaṇaṁ sopādhyāyakasya, na tatra tasya viṣayatvena pratyupasthānam| tadanutthānaṁ eṣāṁ nāmānudbhāvane saṁvarasya|| (625) na'gārika-tīrthikadhvaje|| pratyekaṁ dhvajaśabdasya parisamāptiḥ| āgārikadhvaje tīrthikadhvaje iti bahuvrīhiścātra samāsaḥ| āgārikadhvajo dhvajo yasya, tīrthikadhvajo dhvajo yasya| ābhyāṁ dhvajābhyāṁ gṛhītābhyāṁ na bhavati saṁvarasyotthānam| veṣaścātra dhvajaḥ|| (626) na nagnakupita puphālinīṣu|| saṁvarasyotthānaṁ ityanuṣaṅgaḥ| samādānato nagnībhūtasya tīrthikadhvajaḥ iti anenaiva saṁgrahāt| anyārthaṁ nagnagrahaṇam, pramuktapragrahatvaṁ asyāmavasthāyāṁ cittasya iti saṁvarasyānutthānam| kupitatve sthairyabhaṅgaḥ| puṁphāliṇīṁ tāvatā bhadantā upasaṁpādayanti, upasaṁpannā vaktavyā atha anupasaṁpannā? [āha]-anupasaṁpannā vaktavyā| upasaṁpādakāśca sātisārā iti| puṁphālinī puraḥ yatsaṁyogāt puruṣo mriyate|| (627) na nimittaviparyayā'nabhyupetau utkṣiptakasya|| sa-dṛṣṭeḥ virati āśayasya saṁvarasaṁpattiḥ, tasmāt yena nimittena āpattyadarśanādinā-utkṣepaṇīyaṁ karmakṛtaṁ bhavati, tadviparyaya-anabhyupagame nāṣti saṁvarasya utthānam| nidarśanamatra utkṣiptakaḥ| sarvapraṇihiteṣu eṣa vidhiḥ| kalahakaraṇādi-āśayasyāpi avirati-āśayatvāt|| (628) duṣkṛtamātrakaṁ apūrva-parvatāyām| vinā upāsakatvena śrāmaṇeratvopagatau, vinā śrāmaṇeratvena bhikṣutvopagatau duṣkṛtamātrakaṁ bhavati, na anutthānaṁ saṁvarasya|| grantho'tra- "āgārika-apravrajitakaṁ upasaṁpādayanti, upasaṁpanno vaktavyo'nupasaṁpanno vaktavya ityāha-'upasaṁpannaḥ, upālin, upasaṁpādakāśca āpadyante duṣkṛtā [patti]miti"|| (629-630) ayāñcāyāmupādhyāyasya antarāyikayā'praśne|| ubhayatra atra duskṛtamātrakam, na anutthānaṁ saṁvarasyetyanuṣaraṅgaḥ|| (631) pratijñāne'sya asato dāne|| asato iti asaṁvidyamānasya, samādātra antarāyikasya 'asti me'ntarāyikam' iti pratijñāne saṁvarasya dāne duṣkṛtamāṭrakaṁ, na anutthānam|| nidāneṣvatra granthaḥ-"antarāyikaiḥ tāvat bhadanta dharmaiḥ samanvāgatam, 'samanvāgato'sti'iti vadantaṁ upasaṁpādayanti| upasaṁpanno vaktavyo'nupasaṁpanno vaktavyaḥ, āha-'upasampannaḥ' upasaṁpādakāstu sātisārāḥ" iti| tad atra antarāyikaṁ abhipretaṁ vyavatiṣṭhate, yadvidhe tu ahamupasaṁpannaḥ|| (632) na puruṣānukṛtitvaṁ striyā, strya nakṛtitvaṁ ca puruṣasya vyaṁjanāntaraprakāraḥ|| nātra anutthānaṁ saṁvarasya, etatpradarśanaṁ-vyañjanāntarasya prakāratvāt atrotthānaṁ na syāt| na caitadeṣa bhavati-||

(b) ākṣiptatvam||

(633) ākṣiptatvamasya hastacchinnādinā| asya puruṣasya anukṛtitvasya hastacchinnāḥ pādacchinnā ityādinā ākṣiptatvam, ākṣiptatvācca duṣkṛtāmā[trami]tyuktaṁ bhavati|| (634) pāpalakṣaṇa-bhinnakalpadvīpāntarajayoḥ|| anayorapi hastacchinnādinā ākṣiptatvamityarthaḥ|| "pāpalakṣaṇaṁ upasaṁpādayanti" [iti] yāvadupasaṁpanno vaktavyaḥ| bhikṣavastu upasaṁpādakāḥ āpadyante duṣkṛtāmiti" pāpalakṣaṇe granthaḥ|| [nidāna]-dvīpāntarajo'pi granthaḥ-jambudvīpakā bhikṣavaḥ pūrvavidehakamupasaṁpādayanti, upasapanno vaktavyaḥ'.......... yāvad-'upasaṁpannaḥ, upālin'| 'upasaṁpadakāstu sātisārāḥ'| [iti] vistareṇa cakrapeyālaṁ karvatyam|| saṁsthāna-pramāṇa-daśābhedo manuṣyāṇāṁ yatra dvīpe tanmātravyudāśasavaraṁ atra dvīpagrahaṇaṁ vyavatiṣṭhate| etadatra bhinnakalpagrahaṇena viśeṣitamukhādibhedo'pi atra kalpabhedo'bhipretaḥ| evaṁ ca ekadvīpakānāmapi eṣa mukha-karṇaprāvaraṇādīnāṁ pratikṣiptatvaṁ veditavyam|| (635) ekanakha-samudralekha-pakṣahata-liṅgaśiro-gulmakeśa-antarbahirdvi-kubja-ṣaṭsahitā'naṅguli-pakṣma-nakula-kiṁpila-viparīta-milita-śikya-kaśmīlita-akṣākṣa-akṣiśāla-śantra-dardru-vicarcika-pīta-avadāta-rakta-nāḍīkarṇa-kaṇḍu-piṇḍa-sthūlakacchu-aṇḍalāṅgūlapraticchanna-mūḍha-ajihva-ekahastapāda-[ahastapāda]-nīlakeśa-hastyaśvaśvagomeṣamṛgamatsyāhi-dīrghabahuśīrṣa-tālakaṅṭhaśūleryāpathacchinnebhyaśca anābādhikānāṁ, glānena ca itareṣām|| ekanakhādīnāṁ ca adhuktānāṁ [hasta] chinnādinā ākṣiptatvaṁ, itaresāṁ tu ābādhikānāṁ, glānena 'mā'si glānaḥ' ityanena ākṣiptatvaṁ ityarthaḥ|| ekanakho, yasya ekameva nakham| samudralekho, yasya mudrāyuktamiva lekhaṁ śarīrāvayavaḥ| pakṣaheto, yasya ekaṁ pārśvaṁ śuṣkam| liṅgaśirā, yasya liṅgākāraṁ śiraḥ| gulmakeśo yasya vidūṣakasya ivā'ntarāgulmena avasthitāḥ keśāḥ| antarbahidvikubja iti pratyekaṁ kubjaśabdasya parisamāptiḥ, antaḥ kubjo bahīḥ kubjaḥ antarbahiḥ kubja iti, uktametad anyatra-'kāṇaḥ, kuṇiḥ,kubjo'tha, vāma' iti, prabhedasaṁdarśanārthaṁ tvetad| ṣaṭ-sahitā'naṅguli[riti] aṅguliśabdasya pratyekaṁ parisamāptiḥ| ṣaḍṅguliḥ sahitāṅguliḥ anaṅguliśceti | ṣḍaṅgulitvaṁ, sahitāṅgulitvaṁ, (anaṅgu)litvamātrakam | aṅguliphaṇāhastakatvenā'tra saktāṅgulitvasya antarbhāvaḥ| pakṣma-nakula-kiṁpila-viparīta-milita-śikya-kaśmīlita-akṣākṣa-iti akṣaśabdasya pratyeka samāptiḥ-pakṣamākṣaḥ, nakulākṣaḥ, kiṁpilākṣaḥ, viparītākṣaḥ, militākṣaḥ, śikyākṣaḥ, kaśmīlitākṣaḥ, akṣākṣaḥ| pakṣmākṣo, yasya akṣṇo'ntaḥ carmapuṭe pakṣmasaṁbhavaḥ| [nakulākṣaḥ yasya akṣaḥ nakulākṣavat|] ulūkākṣaḥ kiṁpilākṣo [kapilākṣākṣatvāt] rakṣākṣaḥ sadṛśākṣo vā| apāṅgasamīpavarti yo akṣyavayavaḥ sa yasya nāsāsamīpe, tatsamīpavarti ca apāṅgaṁ sametya, asau viparītākṣaḥ| yasya vigatanāsāvaṁśe parasparaṁ akṣiṇī-saṁśleṣṭe, asau militākṣaḥ| śikyākṣo, yasya śikyavat atilaṁbite akṣiṇī| galitapakṣmaromatvāt vigaladraktamāsavat akṣṇaḥ paryanto yasya asau kaśmīlitākṣaḥ| akṣākṣaḥ iti akṣayoḥ akṣiṇī yasya asau akṣākṣaḥ| akṣiśāla-śantra dardru-vicarcikā iti akṣiśabdasya pratyekaṁ nipātaḥ| akṣiśālaḥ, akṣiśantraḥ, akṣidardruḥ akṣivicarcikā| ativiśāle yasya akṣiṇī asau viśālākṣaḥ|| pītāvadātaraktanāḍīkarṇa iti karṇaśabdasya pratyekaṁ nipātaḥ-pītakarṇaḥ, avadānakarṇa, raktakarṇaḥ, nāḍīkarṇa iti|| kaṇḍu-piṇḍa-sthūlakacchuriti kacchuśabdasya pratyekaṁ saṁbandhaḥ-kaṇḍukacchuḥ, piṇḍakacchuḥ, sthūlakacchuriti|| aṇḍalāṅgulapraticchanna iti aṇḍābhyāṁ lāṅgūlaḥ praticchannaḥ asya iti aṇḍalāṅgūlapraticchanna iti aṇḍābhyāṁ lāṅgūlaḥ praticchannaḥ asya iti aṇḍalāṅgūlapraticchanaḥ|| mūḍha-ajihva-ekahastapāda iti, mūḍha ityanena upasaṁpadaṁ na jānātītyasya saṁgṛhītatvam|| ajihva iti [jihvāhī] nasya| mūkavadhira iti mūkagraḥaṇena satyāṁ jihvāyāṁ vaktumasamarthaḥ jihvāhīnaḥ, anyasya ajihva iti uktatvāt|| [ekahastapādaḥ iti ekaśabdasya] hastapādaśabdayoḥ pratyekaṁ saṁbandhaḥ- ekahastaḥ, ekapādaḥ, ahastapāda iti|| nīlakeśa iti aharitabhūtaṁ nīlaṁ, tasmāt haritagrahaṇena nīlasyoktatvam|| hasti-aśva-śva-go-meṣa-mṛga-matsya-ahi-dīrgha-bahuśīrṣa iti śīrṣaśabdasya pratyekaṁ abhisaṁbaṁdhaḥ-hastiśīrṣaḥ aśvaśīrṣaḥ, śvaśīrṣo, gośīrṣaḥ, meṣaśīrṣaḥ, mṛgaśīrṣaḥ, matsyaśīrṣaṁḥ, ahiśīrṣaḥ, dīrghaśīrṣa, bahuśīrṣaḥ iti| 'sarvanīlaḥ sarvapītaḥ sarvalohitaḥ sarvāvadāta' iti etadapi yatpaṭhyate, eṣāmapi caturbhiḥ bhūtaṁ chavi-varṇaiḥ ityuktatvam|| tālakaṇṭha[vat-śūla-] śūlacchinna-īryāpathacchinna iti|| (636) caureṇa dasyoḥ|| ākṣiptatvamiti anuṣaṅgaḥ| pāpavṛttirūpatā sāmānyena| nanu naiva asya ataḥ pṛthaktvam?-bhavani hi adasyubhūto'pi cauraḥ saghṛṇaḥ paraharaṇaḥ, sarveṇa sarvaṁ yadbhūyasā yasya vā abhiprāṇātipātapravarttā| dasyuśca acaurabhūtaḥ nirghṛṇo vadhyaghātakādiḥ| tasmāt pṛthaktvamevāsya bhavati||

(c) anujñā

(637) pitṛ-vat pitrāśayatve anujñāyāṁ rājā|| pitrāśayatvena rājñā'nujñātaḥ pitṛbhyāmevānujñāto draṣṭavyaḥ| rājānujñayā pravrājite [adoṣo] draṣṭavyaḥ iti bhāvaḥ|| (638) parigṛhītroḥ anujñāna-dhāraṇā-ārocaneṣu pitṛtvam|| asatyapi janakatve mātāpitṛparigraheṇa avasthitayoḥ anujñāne saptāhadhāraṇe saṁghe ca ārocane [mātā-] pitṛtvaṁ, na janakayoreva parigṛhītṛtvena avasthitayoḥ ityarthaḥ| "putrakṛtakaṁ tāvat, bhadanta, upasaṁpādayanti, kasya sakāśā[dava]sāritavyaḥ?-yasya putratvamupagataḥ, evaṁ dhītikṛtikā yasya dhītitvaṁ upagatikā"-ityatra granthaḥ|| (639) na amanuṣyagatikayoḥ|| anujñānadhāraṇā'rocaneṣu pitṛtvaṁ ityanuṣaṅgaḥ|| "yasya tāvat, bhadanta, mātāpitarau kālagatu bhavataḥ, tiryagyonigatau vā, tasya keśāvaropaṇāya sarvasaṁgho'valokayitavyaḥ?-no hīdaṁ, upālin" ityatra granthaḥ|| (640) na ataḥ ānantaryotthāṇam|| amanuṣyagatikābhyāṁ pitṛbhyām ānantaryotthānam|| (641) janakābhyāmetad, parivṛttavyaṁjanābhyāmapi|| apuṁstvamapi mātṛgatātve'pi tuṣka strītvaṁ utthānamānantaryasya|| (642) etad-kṛtvaṁ mātṛghātakādau tattvam|| etatkṛtvaṁ ānantaryakṛtvaṁ, yad māṭṛghātakādeḥ pravrājanaṁ pratiṣiddhaṁ tatra ānantaryakṛtvaṁ tattu pratipattavyam| ānantaryakārī na pravrājyaḥ ityevaṁ puna stad| na sarvamātṛghāṭako na pravrājya ityevaṁ ca| tiryagyonigatamātṛghātakasya apratiṣiddhaṁ bhavati pravrājanam||

(d) saṁkīrṇam

kasmin bhikṣuṇyāṁ kṛte bhikṣuṇīdūṣakatvaṁ jātaṁ bhavati, bhikṣuṇyā'pi bhikṣudūṣakatvaṁ bhavati, kenārthena etadubhayamityāha-|| (643) dūṣakatvaṁ abrahmacaryeṇa svādayatoḥ, aparājitatve|| "kiyatā, bhadanta, bhikṣuṇīdūṣako vaktavyaḥ? -yena abrahmacaryeṇa, [upālin], bhikṣuṇī dūṣitā bhavati" iti granthaḥ| kiṁ yattaccetasoḥ asyotthānamityāha?- svadayatoḥ| gamya'pi dūṣakatvasyosthānaṁ, gantaryapi ityasya saṁdarśanārthaṁ atra dvivacanam| no tu sahite pratiyogisvādanena dūṣakatvasya utthānam, ityasya na hi anya-pradoṣeṇa anyasya saṁbaṁdhaḥ, iti anaṅgatvaṁ atra pratiyogisvādasya| vītarāgadūṣaṇe ca dūṣakatvānutthānaprasaṁgāt| 'chandaśaḥ' iti yadvacanaṁ, eṣo'tra āgamaḥ| svecchayā ityasya arthaḥ| pārājitatve'pi bhikṣu-bhikṣuṇītvaṁ vidyate kim, tadavasthayoḥ nā'pyanayoḥ dūṣaṇe dūṣakatva mityatra āha- aparājitatve| grantho'tra -"aṣṭau tāvat, bhadanta, pudgalā pratyekavastubhīḥ bhikṣuṇīṁ dūṣayanti| duṣṭā sā bhikṣuṇī vaktavyā? duṣṭā, upālin, vaktavyā| katarāḥ tatra pudgalā bhikṣuṇī-dūṣakā vaktavyāḥ?-āha, na kaściditi| nipātane vā āmarṣaṇe vā aparājitatvaṁ bhikṣuṇyā iti hi etad adūṣakatva-vijñānam| kathaṁ tarhi ?-anyenārthena nipatitāyāṁ, nikubjayāṁ vā, asvīkurvatyāṁ, āmarṣaṇa-parāmarṣana-saṁpraveśane, nipātyāpi asvīkāre tayā nipātanasya| svayaṁ vā saṁspṛśantyā puruṣagātraṁ, puruṣasyopakrāntiḥ|| (644) arhatvaṁ pravrajyopasaṁpadoḥ upagatau puṁstvasya hīnāyāṁ yoṣiti|| śikṣāṁ pratyākhyāya hīnāyāṁ vṛttāyāṁ striyāṁ vyaṁjanaparivṛttyā puṁstvogatau arhatvaṁ pravrajyopasaṁpadoḥ| na-strītvāvasthāyāṁ iva anarhatvaṁ ityarthaḥ|| (645) asādhāraṇaṁ ca pārājayikaṁ adhyācaritavatyām|| 'arhatvaṁ pravrajyopasaṁpadoḥ upagatau puṁstvasya hīnāyāṁ yoṣiti'-ityanubandhaḥ|| (646) āvāsikānāṁ strīupasaṁpādane aṅgatvaṁ|| poṣadhavastu atra granthaḥ-"yaduktaṁ bhagavatā bhikṣuṇī bhiḥ bhikṣūṇāmantike bhikṣuṇībhāvaḥ paryeṣitavyaḥ iti katamesāṁ bhikṣūṇāṁ āvāsika-naivāsikānāṁ, upālin", iti| tatsthānagatā vāsasthaṁ bhikṣusaṁghaṁ upaniśritya bhikṣuṇīnāṁ vāsaḥ| tataḥ kālena kālaṁ avavāda-anuśāsanīmārgaṇāt, na ca niśrayātikramo yuktaḥ ityetad vijñānam| āvāsikatvamevātra viropitataratvena viśiṣyamāṇaṁ naivāsikatvaṁ vyavatiṣṭhate|| (647) dhvaṁso bhavatvasya [utsṛ]ṣṭau|| bhavadbhāvye bhavatvaṁ jāyamānatvamityarthaḥ| gṛhyamāṇe saṁvare tasya saṁvarasya yadbhavatvaṁ tasya tadavasthasya utsṛṣṭau pratyākhyānādinā utsarge dhvaṁso bhavati| āvedha eṣa saṁvarasya yajjāyamānatvam| na ca āneghasya pratyudāvṛttiḥ laṅghanādau dṛśyate| tasmāt, na bhavatyasyā'jāyamānatve saṁvarasya pratyudāvṛttiḥ iti yo manyeta tannābhinivṛttyartha etatsūtram| muktakeṣu atra granthaḥ--"upasaṁpannastābat, upālin, gṛhitvaṁ pratijānāno anupasaṁpanno vaktavyaḥ| prāgeva upasaṁpadya māna iti|| pṛcchā prāyaṁ pravrajyāvastugatam||

vinayavṛttau [svavyākhyā nataḥ] pravrajyāvastu samāptam||