nairātmyaparipṛcchā nāma mahāyānasūtram

nairātmyaparipṛcchā nāma mahāyānasūtram |

atha te tīrthikā upalambhadṛṣṭayaḥ savikalpāḥ savitarkā mahāyānikamupasṛtya sādarakṛtāñjalipuṭā nairātmyapraśnaṁ paripṛcchanti sma-nairātmakaṁ śarīramiti kulaputra sarvajñena nirdiśyate | yadi śarīraṁ nairātmakam, paramātmā na vidyate | tat kasmātsakāśādete hasitaruditakrīḍitakrodhamānerṣyāṁpaiśunyādayaḥ samutpadyante ? tadasmākaṁ saṁdehaṁ mocayitumarhati bhagavān-kimasti śarīre paramātmā, kiṁ vā nāsti ?

mahāyānikāḥ prāhuḥ-mārṣāḥ, śarīre paramātmā astītyucyate, na hi nāstīti | dvayamatra nocyate | asti paramātmetyucyamāne mārṣā mithyāpralāpaḥ | yadyasti, tatkathaṁ mārṣāḥ keśanakhadantacarmaromasirāmāṁsāsthimedamajjāsnāyuplīhāntranālaśiraḥkaracaraṇāṅgasakalaśarīre sa bāhyābhyantare vicāryamāṇe na dṛśyate paramātmā ?

tīrthikāḥ prāhuḥ-na dṛśyate kulaputra paramātmā | māṁsacakṣuṣā vayaṁ na paśyāmaḥ | kadāciddivyacakṣuṣaḥ paśyanti |

mahāyānikāḥ prāhuḥ-na mārṣā divyacakṣuṣo'pi paśyanti | yasya na varṇo na rūpaṁ na saṁskāraḥ, tatkathaṁ dṛśyate ?

tīrthikāḥ prāhuḥ-kiṁ nāsti ? mahāyānikāḥ prāhuḥ-nāstītyucyamāne mārṣā mithyāpralāpaḥ | yadi nāsti, tatkathamasya ete hasitaruditakrīḍitakrodhamānerṣyāpaiśunyādayaḥ saṁbhavanti ? tena nāstīti vaktuṁ na pāryate | ubhāvetau dvau nocyete |

tīrthikāḥ prāhuḥ-yadi kulaputra nocyate astīti vā nāstīti vā, tatkimatrālambanaṁ bhavatu ?

mahāyānikāḥ prāhuḥ-na mārṣāḥ kiṁcidālambanaṁ bhavati |

tīrthikāḥ prāhuḥ- kiṁ śūnyamākāśamiva ?

mahāyānikāḥ prāhuḥ-evametanmārṣāḥ, evametat | śūnyamākāśamiva |

tīrthikāḥ prāhuḥ-yadyevaṁ kulaputra, tadete hasitaruditakrīḍitakrodhamānerṣyāpaiśunyādayaḥ kathaṁ draṣṭavyāḥ ?

mahāyānikāḥ prāhuḥ-svapnamāyendrajālasadṛśā draṣṭavyāḥ |

tīrthikāḥ prāhuḥ-kīdṛśī maya, kīdṛśaḥ svapnaḥ, kidṛśa indrajāla iti ?

mahāyānikāḥ prāhuḥ-upalakṣaṇamātraṁ mayā agrāhā, pratibhāsamātraṁ svapnaḥ prakṛtiśūnyatāsvarūpaḥ, indrajālaḥ kṛtrimaprayogaḥ | evaṁ mārṣāḥ sarve svapnamāyendrajālasadṛśā draṣṭavyāḥ | punaraparaṁ dvau bhedau vinirdiṣṭau yaduta saṁvṛtiḥ paramārthaśca | tatra saṁvṛtirnāma ayamātmā, ayaṁ paraḥ | evaṁ jīvaḥ puruṣaḥ pudgalaḥ kārakaḥ vedakaḥ | dhanaputrakalatrādikalpanā yā, sā saṁvṛtirnāma | yatra nātmā na paraḥ, evaṁ na jīvo na pudgalaḥ na puruṣaḥ na kārakaḥ na vedakaḥ na dhanaṁ ----- sā madhyamā pratipattirdharmāṇām | tatredamucyate –

saṁvṛtiḥ paramārthaśca dvau bhedau saṁprakāśitau |

saṁvṛtirlaukiko dharmaḥ paramārthaśca lokottaraḥ || 1 ||

saṁvṛtidharmamāpannāḥ sattvāḥ kleśavaśānugāḥ |

ciraṁ bhramanti saṁsāre paramārthamajānakāḥ || 2 ||

saṁvṛtirlaukiko dharmastaṁ kalpayantyapaṇḍitāḥ |

abhūtaparikalpanādduḥkhānyanubhavanti te || 3 ||

muktimārgaṁ na paśyanti andhā bālāḥ pṛthagjanāḥ |

utpadyante nirudhyante ajasraṁ gatipañcasu || 4 ||

bhramanti cakravanmūḍhā lokadharmasamāvṛtāḥ |

paramārthaṁ na jānanti bhavo yatra nirudhyate |

veṣṭitā bhavajālena saṁsaranti punaḥ punaḥ || 5 ||

yathā candraśca sūryaśca pratyāgacchati gacchati |

bhavaṁ cyutiṁ tathā loke punarāyānti yānti ca || 6 ||

anityāḥ sarvasaṁskārā adhruvāḥ kṣaṇabhaṅgurāḥ |

ataśca paramārthajño varjayetsaṁvṛteḥ padam || 7 ||

svargasthāne tu ye devā gandharvāpsarasādayaḥ |

cyutirasti ca sarveṣāṁ tatsarvaṁ saṁvṛteḥ phalam || 8 ||

siddhā vidyādharā yakṣāḥ kinnarāśca mahoragāḥ |

punaste narakaṁ yānti tatsarvaṁ saṁvṛteḥ phalam || 9 ||

śakratvaṁ cakravartitvaṁ saṁprāpya cottamaṁ padam |

tiryagyonau punarjanma tatsarvaṁ saṁvṛteḥ phalam || 10 ||

ataḥ sarvamidaṁ tyaktvā divyaṁ svargamahāsukham |

bhāvayetsatataṁ prājño bodhicittaṁ prabhāsvaram || 11 ||

niḥsvabhāvaṁ nirālambaṁ sarvaśūnyaṁ nirālayam |

prapañcasamatikrāntaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 12 ||

na kāṭhinyaṁ na ca mṛdutvaṁ na coṣṇaṁ naiva śītalam |

na saṁsparśaṁ na ca grāhyaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 13 ||

na dīrghaṁ nāpi vā hrasvaṁ na piṇḍaṁ na trikoṇakam |

na kṛśaṁ nāpi na sthūlaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 14 ||

na śveta nāpi raktaṁ ca na kṛṣṇaṁ na ca pītakam |

avarṇaṁ ca nirākāraṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 15 ||

nirvikāraṁ nirābhāsaṁ nirūhaṁ nirvibandhakam |

arūpaṁ vyomasaṁkāśaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 16 ||

bhāvanāsamatikrāntaṁ tīrthikānāmagocaram |

prajñāpāramitārūpaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 17 ||

anaupamyamanābhāsaṁ adṛśaṁ śāntameva ca |

prakṛtiśuddhamadravyaṁ bodhicittasya lakṣaṇam || 18 ||

sarvaṁ ca tena sādṛśyaṁ niḥsāraṁ budbudopamam |

aśāśvataṁ ca nairātmyaṁ māyāmarīcisaṁnibham || 19 ||

mṛptiṇḍavad ghaṭībhūtaṁ bahuprapañcapūritam |

rāgadveṣādisaṁyuktaṁ svapnamāyā tu kevalam || 20 ||

abhrāntare yathā vidyut kṣaṇādapi na dṛśyate |

prajñāpāramitādṛṣṭyā bhāvayetparamaṁ padam || 21 ||

krīḍitaṁ hasitaṁ nityaṁ jalpitaṁ ruditaṁ tathā |

nṛtyaṁ gītaṁ tathā vādyaṁ sarvaṁ svapnopamaṁ hi tat ||22 ||

māyāsvapnopamaṁ sarvaṁ saṁskāraṁ sarvadehinām |

svapnaṁ ca cittasaṁkalpaṁ cittaṁ ca gaganopamam || 23 ||

bhāvayedya imaṁ nityaṁ prajñāpāramitānayam |

sa sa rvapāpanirmuktaḥ prāpnoti paramaṁ padam || 24 ||

iyaṁ sānuttarā bodhiḥ sarvabuddhaiḥ prakāśitā |

bhāvanāṁ bhāvayitveha nirvāṇaṁ labhate śivam || 25 ||

yāvantaḥ saṁvṛterdoṣāstāvanto nirvṛterguṇāḥ |

nirvṛtiḥ syādanutpattiḥ sarvadoṣairna lipyate || 26 ||

atha te tīrthikāstuṣṭā vikalparahitāstadā bhāvanāṁ samādhāya mahāyānayajñalābhino'bhūvanniti ||

mahāyānanirdeśe nairātmyaparipṛcchā samāptā ||