1 āśīrvādābhidhānam

 

tattvajñānasaṁsiddhiḥ

 

[āśīrvādābhidhānam]

 

namo bhagavatyai vajravārāhyai |

 

udyātā talacakrato'niladhutā vidyucchaṭābhāsvarā

dagdhāritritayā trilokamahitā pīyūṣadhārāplutā|

buddhajñānarasāvilā vikaluṣā sānandasandohadā

bhāvābhāvavicāraṇāvirahitā vārāhikā pātu vaḥ ||1||

 

 marmakalikāpañjikā

        om namaḥ śrīvajravilāsinyaī |

caṇḍālīkaralīlayā nijapadādullāsito viśvabhū-

rviśvagbhūri mahāsukhaṁ viracayaṁllīnaḥ svabodhodaye|

ambhojāgra[ga]to'pi nirvṛtipadaṁ prāpto'pi dhatte yayā

drāgadrāvudayadvayaṁ   ca   sahajānandāya  vandāmahe ||

 

jaladhiriva navo navopamaśrīḥ prabhurayamambaramātralabdhasaṅgaiḥ|

jagadavatu taḍidvatīva sandhyā vilasati vajravilāsinī yadaṅge ||

 

     eṣa śiṣyo'smi sarveṣāṁ divyopāyavidāmaham|

     vajradevīgabhīrārthagambhīrānandavartinām||

 

     kṣantavyamatra yadayaṁ mitro vyadhitapañjikaḥ|

     andhakāre padārthānāṁ mitra eva prakāśakaḥ||

 

     paramārtho gabhīro'yaṁ vyākhyātāro na tādṛśāḥ|

     iti cet kriyatāmatra saṁvṛtyaṁśe'pi gauravam||

 

  antarhite bhagavati saṁvarārṇave ācāryaḥ samādhivajro vajravilāsinīkṛtānugrahaḥ sadgurucaraṇāravindādupadeśamākṛṣya hetuphalasvarūpacāṇḍālīdvayarūpiṇyāḥ sahajarūpiṇyāśca śrīmadvajravārāhyāḥ sādhanamatipraṇītaguṇagaṇābharaṇaramaṇīyaṁ praṇītavān| ataḥ prathamaślokadvayenāpi pratiślokaṁ parasparapratibaddhabhinnabhinnārthadaśadaśaviśeṣaṇaviśeṣitasvarūpiṇīṁ

tadrūpiṇīmeva sakṛjjagadavidyāndhakāraśamanīṁ śamanītisamupanītacaturthakṣaṇalakṣaṇānandasandohasaṁjananīmiva tanayajanapratipālanapratiyoginīṁ yoginīṁ

vajravārāhīmāśīrvādadvāreṇābhidadhe-

 

udyātetyādi| vārāhikā vo yuṣmān pātviti sambandhaḥ| varayati

icchati viśveṣāṁ kṣemamiti varaṁ bodhicittam,varameva vāraḥ,"vara

īpsāyām"  curādāvadantaḥ,prajñāditvātsvārthiko'ṇvidhiḥ,pṛṣodarāditvād

vā''tvam| yadvā āvṛṇoti pratiromakūpaṁ śarīramiti vāraḥ śukram,"vṛṇu āvaraṇe",ā pṛṣādiḥ| taṁ mahāsukhacakrasthaṁ bindurūpaṁ herukaṁ nirmāṇacakrādāhinoti anugacchatīti vārāhikā| saṁjñāyāṁ kan| athavā varaṁ svāminaṁ sukhacakragataṁ māninīva kareṇa hatavatīti niruktyā svārthikādaṇṇantācca ḍābvidhervārāhī| atropadeśakramo'pi likhyate-

 

       vā-śabdo vāyuvācīha vā-dhātorgamanārthake|

       tasyaiva    preraṇādyasmāddevīyaṁ  samudevyati||

  tathā ca śabarapādīyasādhane prakāśitam-

       rākṣasāsyaṁ samākuñcya samujjvālya prabhāsvaram|

       ākāla(ra)stalacakrastho vārāhī so'bhidhīyate||

       rephastataḥ  samudbhūto yā rekhā vahnirūpiṇī|

       akāro  vā'vadhūtīti  sarvadharmasukhaṁ  hi  sā||

      repho vahnimayī rekhā tadvarttamānā(rtmanā)calitā satī|

       atrāpyakāro  draṣṭavyaḥ  prabhāsvarasukhākṛtiḥ||

       dvayoḥ  saṁyogato veti  madhyavarṇāyato bhavet|

       hakāraḥ sukhacakrastho  rekhayā''liṅgitastayā||

       tataḥ  saṁplāvayan  devīmikāro bindurucyate|

       tasmāllokottarā   kācillokottarasukhapradā||

       lakṣmīrakṣīṇavibhavā   seyamīkārarūpiṇī|

       enāṁ  saptākṣarīṁ  devīṁ  trailokyajñānaśuddhitaḥ||

       vārāhīmavadadvīro      heruko herukīmimām|

     caṇḍamālamalīkaṁ hi viśvamasyāḥ  prakāśyate||

      ata evāha bhagavān caṇḍālīmapi herukīm||

 

      ata eva mūlatantrasyādikārikāyām-"athāto  rahasyaṁ vakṣye"ityasmin "tata iti nirmāṇacakrasthitavajravārāhīsvarūpādakārād repheṇa sūryarūpaśikhayā sukhacakrasthitasaṁvararūpasya hakārasya sparśanādvindoḥ

spandanam"iti caṇḍālīyogaṁ vyākhyātavān bhagavānasmadguruḥ| etattu sadgurucaraṇaīrdāsapādaīrnandipādāt karṇākarṇikayā'dhigatya prakāśitam| ata eva mahatā[mā]mnāyatvādavadhānamapi vidheyaṁ sadbhiḥ| saīva kiṁbhūtetyāha-

 

      udyātetyādi ūrdhvaṁ gatā| talacakrata iti dharmasambhogamahāsukhacakraṇāttalasthitatvāt talacakraṁ nirmāṇacakram| tato'niladhuteti apānavāyunā preritetyarthaḥ| vidyucchaṭābhāsvareti taḍillekheva dedīpyamānā,jñānāgnirūpatvāttasyāḥ prakāśamayitvāt sarāgatvād vā| ata eva skandhadhātvāyatanadārudāhikeyaṁ bhagavatī| darśitaṁ ca vasantatilakaṭīkāyām-

        kālameghapaṭalāntarocchaladvidyudugrapaṭalādhikatviṣam|

        sattvabhājanayugapradāhikāṁ tvāṁ namāmi jagadambaherukīm||

        nābhicakrakuharāmburāśito vajravārijasamājasaṁbhavām|

        saudhasārarasapānalampaṭāṁ tvāṁ namāmi vaḍavānalatviṣam||

 

        dagdhāritritayeti| araśabdena ārā bhaṇyante,tadasyāstīti ari cakram| dagdhaṁ niḥsvabhāvīkṛtamekarasīkṛtaṁ cakratrayaṁ dharmasambhogamahāsukhākhyaṁ yayā sā tathā| trilokamahiteti| trayo lokāḥ svargamartyapātālāni tairmahitā| kāyavākcittairvā,tadākāreṇātmaniṣpatteḥ| pīyūṣadhārāpluteti| pīyūṣadhārābhiḥ sukhacakrasthitahaṁkārasantāpānantaragalatsudhādīdhitisudhādhārābhiḥ plutā āpyāyitā,sakalavikalpakalākalāpasamūlonmūlanasaṁjātā'vicchinnasahajasukhaikalolībhūtatvāt sthitībhūteti yāvat| ata eva tasmin samaye saiva jñānamayī bhagavatī vyapagatajñānajñeyakaluṣā acintyarūpeṇa niṣpādanīyā yogadharaiḥ| etadeva spaṣṭayatibuddhajñānarasāvileti| buddho'kṣobhyo vajravārijasamājasaṁyamasamāsāditamaṇimūlamadhyāgro viramaprāgdeśīyaḥ parameśvaro binduḥ,tasmādyadudbhūtaṁ jñānaṁ prathamopabhuktakumārīsuratavat,asamarasaviśeṣāsvādavat,mūkadṛṣṭaviśiṣṭasvapnavat ,svasaṁvedanamaprakāśyaṁ tattvaṁ tasya rasāsvādanam,tenāvilā tadekaniṣṭhā anavasareti yāvat| ata eva vikaluṣā| kaluṣaṁ kleśā rāgādayastairvirahitā vihīnā,teṣāmapi mahāsukha evāntarbhāvāt| uktaṁ ca-

 

       yatra yatra mano yāti jñeyaṁ tatra niyojayet|

       calitvā yāsyate kutra sarvameva hi tanmayam||

tathā ca-

       yena yena hi bhāvena manaḥ saṁyujyate nṛṇām|

       tena tanmayatāṁ yāti viśvarūpo maṇiryathā||

 

 athavā ke sukhe ruṣā roṣo yasmāttat kaluṣaṁ virāgaḥ,kapirekā (kapīlikā)ditvānniruktatvādvā rephasya latvam,tena rahitā|kaluṣaṁ pāpaṁ vā virāgavilakṣaṇasya pāpasyābhāvāt| pāpamapi virāga eva| tathā cāryadevapādāḥ-

 

na virāgātparaṁ pāpaṁ puṇyaṁ na sukhataḥ param |iti|

 

       cyutirvirāgasaṁbhūtirvirāgād duḥkhasambhavaḥ|

       duḥkhād dhātukṣayaḥ puṁsāṁ kṣayānmṛtyuḥ prajāyate||iti||

 

   sānandasandohadeti| ānandā viramāntāstaireva saha viśveṣāṁ samyagdoha ākarṣaṇaṁ nirābhāsīkaraṇaṁ yatra sa ānandasandohaḥ,taṁ dadātīti tathā| athavā samyagdṛśyante nirābhāsīkriyante indriyaviṣayavijñānānyaneneti sandohaḥ sahajānandaḥ| ānandā viramāntāstaiḥ sahita ekarasatāmāpannaścāsau sandohaśceti sānandasandohaḥ,taṁ dadātīti tathā| athavā seti vārāhikāviśeṣaṇam| ānandasandohaḥ srakcandanavanitādyupabhogaīrlaukikī sukhasampattiḥ lokottarā vā tatpradātrītyarthaḥ| enāṁ bhagavatīmārādhayatāmāstāṁ laukiko'bhyudayo lokottaramapi sukhamiti bhāvaḥ| uktaṁ cātraiva sādhane "ayantu saukhyasādhanaṁ dadātīti"| svānandasandohadetipāṭhe dvandvamaṇimūlamaṇimadhyamaṇyagrāvagatavipākavicitrādicatuḥ kṣaṇalakṣaṇacaturānandāmandāvabodhāt śobhanamānandānāṁ sandohaṁ samūhaṁ dadātīti tathā| etenaivaitaduktaṁ bhavati-etasyā eva bhagavatyāḥ prasādād durlabhadhyānakṣaṇalakṣaṇamutpadyate| anyathā kathaṁ na susthasya talādadhasthasya bindoravasthānamṛte kamalakiñjalkaṁ svakīyamiva ānandasandohamarpayatīti vā| bhāvābhāvavicāraṇāvirahiteti bhāvābhāvau śāśvatocchedau saṁvṛtivivṛtyaṁśau,tayorvicāraṇā svarūpanirūpaṇaṁ tena virahitā viyuktā| tatkṣaṇādekarasatāpattau śūnyatākaruṇā'bhinnameva rūpaṁ siddhamantra iva śāśvatocchede piśācadampatīkasya sāmyātkāraṇamutpadyate| yadāsmāttadvicāraṇāt dattajalāñjaliryominīreva śeṣaṁ sukhamanubhavatīti|

 

      vyākhyānāntaramapi-utpannakramayogamadhikṛtya vigrahavatīmapi sahajarūpiṇīmapi devīmāha-udyātetyādi|

 

      sā vārāhikā pātviti sambandhaḥ| āvṛṇoti viśvamiti vāraḥ kleśajñeyasvarūpamāvaraṇadvayaṁ tamāhatavatī vārāhī| etatpakṣe'pyupadeśāyāto vārāhīśabdaḥ pratipādyate |

 

        vāśabdo vāgatītārthe rephaḥ sarvarasaikatā|

        nityasvānubhavo'kāro hakāro'nāhataṁ sukham||

 

        vidaḥ prajñāsvabhāvatvājjīvaṁ tena nidarśitam|

        evaṁ piṇḍīkṛtārtheyaṁ(na)vārāhītattvamucyate||

 

   uktaṁ ca saṁvarākhye siddhācāryakṛṣṇapādaiḥ-

 

        vākpathātītavāśabdo  rākārākāravarjitaḥ|

        hetvanupalabdhihīkāraṁ vārāhīśabdakīrtitam||iti||

 

   udyātā talacakrata iti| talaśabdo'dhaḥsvabhāvārthe'pi prayujyate| talaṁ svarūpaṁ prabhāsvaraṁ śūnyateti yāvat,tadeva cakram,sakalavikalpocchedakatvāt| tasmāttaraṅgalekheva jaladhestadabhinnaīvodyātā samutthitā

praṇidhānādeva sāmarthyāditi bhāvaḥ | akāraḥ praśleṣo vātra śūnyatāpratipādako draṣṭavyaḥ | tenātra talacakrata iti boddhavyam| aniladhuteti| anilaśabdena tadyogādanilasamārūḍhaṁ vijñānamabhidhīyate,yathā mañcāḥ krośantīti mañce sthitā eva puruṣā abhidhīyante,tena prāṇavāyuvāhanena vijñānena dhutā niṣpīḍitā nirāsaṅgarūpeṇa nartata ityarthaḥ| yadidaṁ sapavanaṁ vijñānaṁ līnaṁ bhaved viśvamapi na racayet| ata evātra prayatnaḥ kartavyaḥ| etadarthameva sahajarūpiṇīyaṁ devī varṇacihnādirahitā sakalavāgviṣayātītāpi śakradhanuriva gandharvanagaramiva vicitramākāśacitraṁ pañcavarṇapañcaratnavinirgatapañcaraśmisamūhamiva sitakapālapītaśavakṛṣṇakartiharitaikapatākikādinānāvicitrayogiyoginīmadhye militameva bandhūkakusumasamapañcatathāgatātmakabhāvakapraṇidhānacittaratnavaśādātmani nirmalāntargaganadeśe nirmitavatī bhagavatī| ata evākārarūpiṇī ca devī,ukāreṇāmoghasiddhirūpapavanena saha samarasatāmāpannā vaṁkārarūpiṇī ca nirmitavatī nirmāṇacakram,etadabhimukhīkaraṇānavasaracittasyaiva pavanayornirodhādakṛtrimapadaprāpteḥ|

 

     uktañca śrīhevajre-

 

            bhāvenaiva vimucyante vajragarbha mahākṛpā|

            badhyante bhāvabandhena mucyante tatparijñayā||iti|

 

     tathā ca-

            bhāva eva paraṁ mitraṁ bhāva eva paraṁ ripuḥ|

            śuddhaḥ pīyūṣatāṁ gacchedaśuddho viṣato'dhikaḥ||

 

     vidyucchaṭābhāsvareti| sakaladuḥkhaharakiraṇabharadedīpyamānetyarthaḥ| dagdhāritritayeti| dagdhamanupalambhīkṛtamindriyaviṣayavijñānasvarūpamaritrayaṁ śatrutrayaṁ yayā| athavā dagdhā bhasmasātkṛtā moharāgadveṣā yayā| trilokamahiteti| trayo lokāḥ kāyavākcittaṁ taīstadākāreṇātmaniṣpatteḥ| mahitā satkṛtā| devīrūpeṇātmaniṣpādanameva devī pūjeti bhāvaḥ| pīyūṣadhārāpluteti| pīyūṣamiva pīyūṣaṁ sukham,anupamasukhadhārāsnātetyarthaḥ| buddhajñānarasāvileti| buddho yathāsvarūpavastubodhaḥ| tathā śrīhevajre-"buddho'haṁ vastubodhanād"iti| tadeva jñānaṁ tattvaṁ tatra rasa āsvādastenānābhogenā''vilā militā| vikaluṣeti| kaluṣaṁ kleśādi rāgādayo vikalpā vā,tena rahitā| ānandasandohadeti| ānandasandohapariśodhayitrī| 'daīp'śodhane,ānandatrayāṇāaṁ tadrūpeṇāgrahaṇāt,sahaje vā'ntarbhāvāt| svānandasandohadeti pakṣe sva ātmā satkāyadṛṣṭirvā tadviṣaya ānando abhiniveśaḥ,tasya sandoho'vicchinnā pravṛttiḥ,tasya khaṇḍayitrī|'do'khaṇḍane| ata eva bhāvābhāvavicāraṇāvirahiteti| bhāvaḥ trayopalambhaḥ,abhāva ucchedaḥ,tayorvicāraṇā grāhakacittaṁ tena virahitā|

 

     uktaṁ ca bhagavatyā-"asti taccittaṁ yaccittamacittamiti"

 

nirmāṇāridineśamaṇḍalagatā kādyādivarṇāvṛtā

projjvālajvalanojjvalā'mṛtasavā sūkṣmābjasūtropamā |

vidyā buddhakadambakaṁ dahati yā cakratrayodbhedinī

sānandā lalitordhvagā sphuratu vo vārāhikā cetasi ||2||

 

     viśeṣārthapratipādanārthamaparaślokamāha-nirmāṇetyādi| vo yuṣmākaṁ vārāhikā pūrvavat kṛtānvayā,sphuratu āvirbhavatu| kiṁbhūtetyāhanirmāṇāridineśamaṇḍalagatā iti| prathamato nirmāṇacakrasthitasūryamaṇḍalagatā sthitā| tatastalacakrata udyātā| bhāvakaprauḍhacittādhipatyāditi bhāvaḥ| kādyādivarṇāvṛteti| kakāra ādiryasyāsau kādiḥ kāliḥ| akāra ādiryasyāsau ādirāliḥ| "ako'ki"dīrghaḥ| kakāraṣakārābhyāṁ kṣakārasya niṣpāditatvāt kṣakāraṁ parityajya ūnapañcāśadvarṇāḥ pavanasyonapañcāśattvāt pavanapratipādakā boddhavyāḥ| ata ālikāliśabdena vāmadakṣiṇabāhu (vāyu)dvayameva grahītavyam| etenaitaduktaṁ bhavati-prathamataḥ pavanadvayenāvṛtā saṁvṛtā,tayorubhayorvāhvo(yvoḥ)parityāgāt,tata eva madhyamāpraveśāt paścādaniladhutā apānavāyunā preritetyarthaḥ| saṁvṛtyā tu ālikālipaṅktidvayena vāmadakṣiṇāvartamilitena ūrdhvaśirastadavasthena dineśamaṇḍalamevāvṛtaṁ boddhavyam| projjvālajvalanojjvaleti | prāk nirmāṇacakre saiva vaṁkārarūpiṇī bhagavatī jvalanarāśiriva samujjvalā''sīt| tato vidyucchaṭābhāsu (sva)rā taḍillekhevā' bhavadityarthaḥ| amṛtasaveti| amṛtasya pīyūṣasya savaḥ prasava utpattiryasyāḥ sā tathā| sukhacakragatabhagavatyādhipatyāditi bhāvaḥ |ata eva dagdhāritritayā| upamarditacakratritayā| sūkṣmābjasūtropameti| sūkṣmamatisūkṣmaṁ ca tadabjasūtraṁ mṛṇālasūtraṁ ceti sūkṣmābjasūtram,saivopamā sādṛśyaṁ yasyāḥ sā tathā| anupalambhasvabhāvatvādavadhūtī svarūpatvācca| ata eva trilokamahitā,'maha'pūjāyām|

 

     kāyavākcittānāṁ devīrūpeṇātmaniṣpādanameva devīpūjā sakalavikalpātītātisūkṣmā| nādamātrāvaśiṣṭāyāmasyāmevāntarbhāvo yukta ityabhiprāyaḥ | vidyeti| yā devī vid jñānarūpiṇī| vettīti vit|'vid'jñāne,kvip| ata eva pīyūṣadhārāplutā jñānajyotirūpiṇī hi sā devī sudhāsnāteti śuddhā| yadvā pīyūṣamiva pīyūṣaṁ mahāsukhaṁ tanmayītyarthaḥ| buddhakadambakaṁ dahati yeti| buddhakadambaḥ pañcatathāgatāsteṣāṁ kamātmānaṁ pṛthak pṛthag bodhaṁ yā dahati niḥsvabhāvīkaroti,pañcabuddhānāmevopalambhasvarūpatvāt| uktaṁ ca bhagavatā śrīguhyendau- 'pañcabuddhātmaku sarvajago'yam'iti| saṁdhyāvyākaraṇe'pi-'skandhā eva hi saṁbuddhāḥ'iti| eṣāmupalambhādviśvasyaivopalambha ityarthaḥ|

bhagavadbhagavatyorabhedāddevīnāmapi grahaṇam | buddha śabdenaiva vā tadgrahaṇam| 'abuddho nāsti sattvakaḥ'itivacanāt| ata eva buddhajñānarasāvilā yathāvad bodhamayī| vidyābuddhakadambakaṁ dahati yeti samāsapāṭhe vitaṁ jñānaṁ yānti prāpnuvantīti vidyā locanādayaḥ| tatpakṣe sūkṣmeti bhinnayogo'nupalambhajñānapratipādakaḥ kartavyaḥ| cakratrayodbhedinīti| cakratrayamudbhettuṁ śīlaṁ yasyāḥ sā tathā| bhiduraśikharagatamapi sarasijodarapatitamapi bhagavantaṁ bhagavatīmapi rajorūpiṇīmādāya cakratrayamudbhidya gacchantī veti bhāvaḥ|ata eva vikaluṣā kleśarahitā,mahāsukhasaṁvalitatvāt| tathā cāha- sānandeti| ānando binduḥ so'śeṣānandāvāptistena yuktaṁ kāryakāraṇam,athavā kāryakāraṇayorabhedāt sukhaṁ vā,tena mahitā ata eva svānandasandohadā śobhanānandavṛndapradātrī,svayaṁ samarthasyaiva parānugrahopapatteḥ| lalitordhvageti|lalitena mahārāgānubandhena madhyamānupraveśena,ūrdhvagāminītyarthaḥ| athavālalitā advayamahārāgānubaddhā cāsau ūrdhvagā| mahāsukhacakragā ceti vā| ata eva bhāvābhāvavicāraṇāvi rahitā mahārāgānubaddhasvarūpāyā vicāraṇā'nupapatteḥ| vicāro'pi vikṣepaḥ| sa ca mahārāgānubandhaśceti vyāhatametat| uktañca bhagavatā-

 

           bodhāmbhodhāvanulloke kataraḥ kalpabudbudaḥ| iti|

 

     vyākhyānāntaramapi-nirmāṇārītyādi| nirmāṇasyotpādasyāriḥ vairī śavarūpapratipāditaṁ viśuddhanairātmyam| tatra sthitadineśamaṇḍale jñānālokamaṇḍale gatā jñātā gamiratra jñānārthaḥ,sarve gatyarthā jñānārthā iti nyāyāt|

 

     kādyādivarṇāvṛteti| ālikālimayī| prajñārūpiṇyā asyāḥ sakalavāṅmayasvabhāvatvāt| athavā kaśca aśca ādī yeṣāṁ te kādayaḥ svaravyañjanāni,teṣāmādivarṇo'kārastena rūpeṇāvṛtā saṁvṛtā,athavā kādayaḥ ka ca ṭa ta pa ya śa svarūpāḥ sapta vargāḥ| teṣāmādiḥ ṣoḍaśakalāsvarūpo'kāraḥ| tena rūpeṇa saṁvṛtā,akārasyaiva sarvadharmasaṁvaraṇarūpatvāt| śrīhevajre ca-

 

            yoginyā  dehamadhyastham akārasaṁvarasthitam|

            yathā bāhyaṁ tathā'dhyātmaṁ saṁvaraṁ tat prakāśitam||iti||

 

      ekākṣarāyāmapi  prajñāpāramitāyāmasyaiva suviśuddhadharmadhātusvarūpeṇa pratipāditatvāt| projjvālajvalanojjvaleti| viśvavisarpāṅgagabhastibharabhāsvaraśarīrā|amṛtasaveti| amṛtaṁ mokṣaḥ sa eva savaḥ prasavo yasyāḥ sā tathā | sūkṣmābjasūtropameti| atisūkṣmābjaprabhavarūpatvāt| vidyeti| sahajaprajñārūpiṇī| athavā yā devī vit akṛtrimajñānamayītyarthaḥ| buddhakadambakaṁ dahati yeti| buddhāḥ śrāvakapratyekāsteṣāṁ kadambakaṁ kutsitamambakaṁ kudṛṣṭirevaikamātmānaṁ damayiṣyāmītyādyadhimokṣaḥ,taddahati yā tasya nāśamayītyarthaḥ| sattvārthaniṣṭhatvāt tasyāḥ| tathā ca vaibhāṣikasya vaiśeṣikamatānupraveśe bhagavadvacanamapi-

 

           varaṁ jetavane ramye śṛgālatvaṁ vrajāmyaham|

           na tu vaibhā(śe)ṣikaṁ mokṣaṁ gautamo gantumarhati||iti|

 

    yadvā buddhakadambā viṣayaviṣayiṇastān dahati anupalambhe niyojayatītyarthaḥ| cakratrayodbhedinīti| cakratrayaṁ kāyavākcittasvarūpam,tebhya eva viśakalitebhyo viśiṣṭadṛṣṭicchedaprasaṅgāt,tad bhettuṁ vidārayituṁ śīlaṁ yasyāḥ sā tathā| sānandeti sahajānandasvabhāvā| lalitordhvageti| lalitena mahārāgeṇa ūrdhvamatiśayitamavāggocaramarthaṁ gacchantī prāpnuvatītyarthaḥ||2||

 

praṇipatya vajrapūrvāṁ vārāhīṁ vajrayoginīṁ śirasā |

svasmṛtaye vakṣye'haṁ tattvajñānasya saṁsiddhim ||3||

 

    namaskāradvāreṇābhidheyaṁ pratipādayannāha-praṇipatyetyādi| ahaṁ tattvajñānasaṁsiddhiṁ samyaksiddhimupādāya vakṣya iti sambandhaḥ| kāraṇe kāryopacārāt| tattvaṁ svaparavikalpātītamanirvacanīyasatsukharūpaṁ tadvat tadjñānaṁ svasaṁvedanaṁ ceti tattvajñānam| tathā coktaṁ śrīhevajre-'satsukhatvena tattvañca'iti| kiṁkṛtvetyāha-vārāhīṁ praṇipatyeti| ubhayacaṇḍālīrūpiṇīṁ sahajarūpiṇīṁ namaskṛtyetyarthaḥ| vajrapūrvāmiti| vajra eva pūrvaṁ yasyāstāṁ vajravārāhīmabhedyajñānasvabhāvāmityarthaḥ| vajrayoginīmiti| vajreṇa bindunā mahāsukhena vā yogaḥ saṁyogo yasyāḥ sā tathā| śiraseti mastakena| svasmṛtaya iti| ātmanaḥ smaraṇāya| auddhatyaparihāro'sya vākyārthaḥ||3||

 

[ityāśīrvādābhidhānam ]    

2 bāhyārcanavidhiḥ

 

[atha bāhyārcanavidhiḥ]

 

vijanaṁ mano'nukūlasthānaṁ nāthāṅkakaḥ praviśya sudhīḥ |

tatra sukumāramāsanamupaviśya vibhāvayecchuddhim ||1||

 

   bhāvanāsthānamāha-vijanamityādi| śuddhiṁ viśuddhiṁ śūnyatāṁ vibhāvayediti sambandhaḥ,tadbhāvanāyaiva prākṛtāhaṅkāravyudāsāt| athavā adhimātrasattvānāṁ śūnyataiva paraṁ rakṣeti prathamataḥ śūnyataiva bhāvyā| uktañca-

 

tathataiva paraṁ rakṣā vighnāccittavinirmitāt|

sarvatra sarvadharmāṇāṁ viśuddhistathataiva hi||

 

kiṁkṛtvetyāha-vijanaṁ janarahitaṁ sthānaṁ praviśya| manonukūlamiti| manasaḥ prasādajanakam| tatreti tasmin vijane| āsanamupaviśyeti| āsanamāśritya| sukumāramiti| sukhasparśam| nāthāṅkaka iti| nāthaḥ śrīgurustadaṅkaṁ taccihnaṁ kaṁ śiro yasya sa nāthāṅkakaḥ| sudhīḥ niṣkala (luṣa)matiḥ| yoginī mayā'dhikṛteyaṁ bhagavatī,atra ca mahatāmevādhikāra iti guruṇā pratipāditaviśeṣo'pi likhyate| sudhīḥ śuddhiṁ cetaso nairmalyaṁ vibhāvayedutpādayediti sambandhaḥ| śobhanā dhīrbāhyaprajñā adhyātmaprajñā vā yasya sa sudhīḥ,saprajña ityarthaḥ|"saiva bhagavatī prajñā dhīti buddhaiḥ prakalpitā"iti hevajravacanāt| kutra sthitvetyāha - āsanamupaviśyeti| āsyate vajreṇotsargamaṇḍalena vā asyāmiti āsanaṁ dharmodayā| yaduktaṁ śrīhevajre-

 

        ekārākṛti yaddivyaṁ madhye vaṁkārabhūṣitam|

        ālayaḥ sarvasaukhyānāṁ buddharatnakaraṇḍakam||iti|

 

tadāśritya| sukumāramiti| manoharamaśithilaṁ sukhasparśamiti yāvat| tatreti dharmodayāyām| kathaṁ viśuddhirbhāvyetyāha-sthānaṁ praviśyeti sthīyate'smin sarvadharmairiti sthānaṁ mahāsukhaṁ tadālambyetyarthaḥ| vijanamiti| sarvadā jāyate iti jano vikalpaḥ,tena rahitam| uktañca vajraḍāke-

 

vijane'dhyātmasattvādivikalparahiteṣu ca |

 

athavā vajrakulādikanyāsamudbhavatvād vijanam| yaduktaṁ tatraiva tadeva sarvatathāgatapraśastavajrakulādiviśiṣṭa kanyājanodbhavatvād vijanam| ata eva manonukūlamiti| idaṁ kṛtamidaṁ na kṛtamityādivikalpamalakalaṅkitamanasaḥ sarvadaiva duḥkhaprasaṅgād viśvameva pratikūlamiti bhāvaḥ| nirvikalpakacittasya sarvadā sukhaprasaṅgāt| ata evoktaṁ bhagavatā - "sukhitasya manaḥ samādhīyate samāhitaśca yathābhūtaṁ prajānāti"iti| kiṁbhūtaḥ sannityāha- nāthāṅkaka iti| nātho bindustadaṅkaṁ taccihnaṁ kaṁ sukhaṁ yasya sa nāthāṅkakaḥ,bindurahitasya sukhasya duḥkharūpatvāt| athavā nātho gurustadaṅkaṁ cihnaṁ kaṁ sukhaṁ yatra sa tathā,prajñādyabhiṣeke guruṇā tatsukhasya pratipāditatvāt| tataśca kuliśasaroruhaśabdādeva mahārāgamutpādya viśuddhiḥ śūnyatākaruṇāmadhye kartavyeti sthitam| tathā ca śrīhevajre-

 

         paramartau na ca bhāvya na bhāvaka

             na ca vigraha na ca grāhya na grāhaka|

         māṁsa na śoṇita viṣṭa na mūtraṁ

             na ca ghṛṇa moha na śauca pavitram||

 

vajradharmasādhane'pyuktam- 'visphurad guhyavajraṁ padme praveśayet| tatra cittaṁ sthirīkṛtya nirvikalparūpaṁ mahāsukhaṁ bhāvayet| om śūnyatājñānavajrasvabhāvātmako'hamiti paṭhet| tadatra mahārāganaye vastutaiva śūnyatā bhāvanīyetyāmnāyaḥ'||1||

 

tadanu ca ṣaṣṭhajinena tryakṣarajaptena vajradharahṛdayam |

saṁllikhyānāmikayā lohitakusumārcitaṁ kuryāt ||2||

 

vidheyāntaramāha-tadanu cetyādi| tadanantaraṁ vajradharahṛdayaṁ  lohitakusumārcitaṁ kuryāditi sambandhaḥ| vajramabhedyatvāt sahajasukhaṁ tad dhārayatīti vajradharo binduḥ,sukhasaṁvalitasyaiva bindordarśanāt|

 

         uktañca śrīhevajre-

         śukrākāro bhaved bhagavān tatsukhaṁ kāminī smṛtam |iti|

 

tasya vajradharasya hṛdayaṁ tadekaniṣṭhatvād dharmodayāṁ lohitakusumairamlānakaravīrabandhūkaprabhṛtibhirarcitaṁ kuryāt| cakāro'bhidheyāntarasūcanārthaḥ|  vakṣyamāṇaślokadvayapratipāditasyā[śayā]ṅganyāsān vidhāya paścād dharmodayāmarcayedityarthaḥ| athavā upadeśādeva tadanantarametadvidhānamiti boddhavyam| tatpakṣe cakāro'pyartha eva| kiṁkṛtvetyāha-saṁllikhyeti| samyak likhitvā pravyaktatryaṅgulaṁ cetyarthaḥ| kenetyāha- ṣaṣṭhajineneti| akṣobhyeṇa| akṣobhyasya dravatvāt kṛṣṇatvācca kṛṣṇavarṇamadanenetyarthaḥ| śrīcakrasaṁvare akṣobhyasya ṣaṣṭhatathāgatatvena vyavasthitatvāt| tathā ca lūyīpādīyābhisamaye "vijñānaskandhe vajrasattvaḥ sarvatathāgatatve śrīherukavajram"iti| tryakṣarajapteneti| om āḥ hū ityanena vāratrayaṁ  śodhitena| kayā'bhilikhyetyāha-anāmikayeti| vāmakarānāmikayā,saṁvarāṇāṁ vāmācāratvāt| tathā coktaṁ śrīsaṁvare-"vāmācāraḥ sadā yogī vāmapādaṁ puraḥ kramet"iti|

 

vyākhyānāntaramapi-vajradharahṛdayaṁ dharmodayā| lohitakusumena rajasā arcitamullāsitaṁ kuryāt| mahārāgamayatvāt tadasyānenaiva mahārthasiddheḥ| tataśca viśvameva laukikarāgapatitamutpadyate kṣīyate ceti paramapadaprāptaye suviśuddharāgāvalambanamevocitamiti| karmamudrāmapi cittasthirīkaraṇahetutvena pratipāditavānācāryaḥ| tathā ca śrīhevajre-

 

        yathā pāvakadagdhāśca svidyante vahninā punaḥ|

        tathā rāgāgnidagdhāśca svidyante rāgavahninā||

 

        yenaiva viṣakhaṇḍena mriyante sarvajantavaḥ |

        tenaiva viṣatattvajño viṣeṇa sphoṭayedviṣam||

 

        yathā vātagṛhītasya māṣabhakṣyaṁ pradīyate|

        vātena hanyate vāto viparītauṣadhikalpanā||

 

yadvā vajradharahṛdayamadhyātma dharmodayāṁ lohitakusumena sarāgamānandacittenārcitamullasitaṁ kuryāt| vināpi prajñāyogasadgurucaraṇaprasādādeva tādṛgviśiṣṭacittotpatteḥ| tathā ca  dauḍīpādāḥ-

 

   vinā prajñāyogājjhaṭiti kurute vajrapadavīṁ

       satāṁ tadyogād vā śiśirakarasaṁbodhakaraṇāt|

   adhiṣṭhānajño yaḥ sa gururiha naivāpara iti

       prabhāvo yasya drāk praharati mano durjanamiva||

 

tasmāt sukhacittāyattaiva susiddhiriti sthitam| vajraḍāke ca-

 

       duṣkarairniyamaistīvrairmūrtiḥ śuṣyati duḥkhitā |

       duḥkhādvikṣipyate cittaṁ vikṣepāt siddhiranyathā||

 

   yadvā mahārasāyanatvādavaśyamevāsya nasyārthamabhāvabhāvārthañcotpādaḥ kartavya uktañca tatraiva-

 

       mahāraktaṁ sakarpūraṁ sarvotkṛṣṭarasāyanam|

       mahāraktaṁ bhavet puṣpaṁ ṛtukālasamudbhavam||iti|

 

   saṁllikhyeti| 'likha'akṣaravinyāse| akṣaraṇarūpeṇa vinyāsaṁ kṛtvetyarthaḥ| kayetyāha- anāmikayeti| na namatītyanāmikā,tacca bolaḥ| kena lakṣita ityāha- ṣaṣṭhajineneti| kṛṣṇamadanena lakṣitaḥ| tatsevayeti bhāvaḥ| lakṣaṇe tṛtīyā| yathā kamaṇḍalunā cchātramadrākṣīt| tryakṣarajapteneti| trayāṇāṁ kāyavākcittānāmakṣaraṇena acāñcalyena japtaṁ jalpanaṁ layo yasmāt tat tathā| bhāve ktaḥ| tathā ca-

 

       modakānāmapi vane vane vartmani vartmani|

       vinyāsena yathā vārivihārī kriyate gajaḥ||

 

       tathā cittagajaṁ netumicchuḥ sahajavārikām|

       sevate madanaṁ yogī balamapyabalāmapi||

 

       baddhaśceccittamātaṅgo guḍataṇḍulikādinā|

       bhayamastaṅgataṁ sarvaṁ koṭilābho'pi saṁsthitaḥ||

 

       sādhakastena sādhyārthamasādhyamapi sādhayet|

       taddvāreṇa yataścittamasādhyamapi sādhyate||

 

   guhyavajravilāsinīsādhane'pi-

 

       kṛṣṭaṁ (ṣṇaṁ)madanamāsādya sukhādyaṁ vidyayā saha|

       tāvanmātraṁ tu kartavyaṁ na mano vikalaṁ yathā||

 

       yathā mahauṣadhaṁ  kiñcitsusvādaṁ vyādhighātakam|

       prajñopāyasukhaṁ tadvad helayā kleśanāśanam||

 

       sarvaśya ramaṇī rāmā rāginī śuddharāgiṇām|

       ekasya galapāśaḥ syādaparasya bandhakarttikā||

 

   yadvā kiṁbhūtayā anāmikayetyāha- ṣaṣṭhajineneti| sahārthe tṛtīyā| ṣaṣṭhajinena bodhicittena sahitayā| samyaksaṁpūrṇabodhicittamilitayetyarthaḥ,tadadhīnatvādutthānasya| tryakṣarajapteneti| tryakṣaraiḥ kāyavākcittairjaptena layaṁ nītena| teṣāmavikṣepācca tadaskhalanāt| tathā ca śrīhevajre-

 

      jalpanaṁ japamākhyātam ālikālyoḥ prajalpanāt||2||

 

tadanu paramādyapātre karakamalaṁ dakṣiṇetaraṁ kṣiptvā |

vidadhīta vajrasavanaṁ  yathopadeśaṁ śayasparśāt ||3||

 

   kṛtyāntaramāha- tadanvityādi| vajrasavanaṁ vidadhīteti sambandhaḥ| vajraṁ śūnyatā tadabhimukhīkaraṇahetutvāt| vajraśabdena kṛṣṇayogi dravyamabhidhīyate,kāraṇe kāryopacārāt| savanaṁ snānam| 'ṣuñ'abhiṣave| kiṁ kṛtyami (kṛtve)tyāha-karakamalaṁ kṣiptveti| karapadmavinyāsaḥ| dakṣiṇetaramiti vāmam| kutretyāha-paramādyapātra iti| paramaḥ paramānandaḥ,tadarthamādyaṁ madanaṁ mādhvīprabhṛti,tasya pātre| yathopadeśamiti| upadeśānatikrameṇa| śayasparśāditi pāṇibhyāṁ gātrasparśāt|

 

    atropadeśaḥ-prathamamalibindumātraṁ gṛhītvā devīmantreṇa tryakṣareṇa vā snānaṁ kuryāt| tato vāmadakṣiṇahastābhyāmāliṅganābhinayena śiraḥprabhṛti pādāṅguṣṭhaparyantaṁ tatkara talalagna draveṇa gātraṁ sparśayediti| yadvā vāmakaratalabhāvitaraktapañcadalakamalasthitaṣaḍayoginīmantrāṇāṁ ṣaḍayoginīsvarūpāṇāṁ dakṣiṇakaravṛddhānāmikayā dravadravyeṇa sparśanaṁ śayasparśanam ,śayasparśa iti cāmnāyaḥ|

 

     vyākhyānāntaramapi- vajraṁ mahāsukhaṁ tena savanaṁ snānaṁ sudhīḥ kurvīta mahāsukhamayamātmānaṁ vidadhītetyarthaḥ| vajrasya bolasya bodhicittena savanaṁ vā| abhyāsadhṛt kiñcit patiteneti bhāvaḥ| kutretyāha-paramādyapātra iti| paramamanirvacanīyaṁ rūpaṁ tadarthamādyaṁ pātraṁ mahāsukhadhāraṇāt sarvatathāgatānāmādhārabhūtatvācca dharmodayā,tatrādhārasthitetyarthaḥ| tatraiva sahajasukhotpatteḥ| upāyaprajñānāṁ ca tasminneva bandhacchedāt| tathā ca śrīhevajre-

 

     yena tu yena tu badhyate lokastena tu tena tu bandhanamuñcet|

     loko muhyati vetti na tattvaṁ tattvavivarjita siddhi na lapsyet||

 

     yena yena hi badhyante jantavo raudrakarmaṇā|

     sopāyena tu tenaiva mucyante bhavabandhanāt||

 

     yadyevaṁ sahajasukhañca tadutpadyate ceti vyāhatametat,utpannasya nityavināśitvāt| vinaśvarasya ca laukikasukhasādhāraṇatvāt| bhavatu nāma tathāpi dṛṣṭāntatvenopanīte na doṣaḥ| yathoktam- 

 

     dhāvalyamātramilito haṁsaścandrasya dīyate hyupamā|

     dattaṁ tathaiva laukikasukhamapi likhitaṁ pratītipathe||

 

     yacca saroruhasaṅgatve pratipādyaṁ śrīmahāguruṇā|

     gatireṣā'gatikānāṁ yattad dṛṣṭāntabhūmirapi||

 

     bodho na saṁskṛtagirā hāsyaṁ bhāṣāntaraṁ viśiṣṭamapi|

     giribhillapallipuruṣāḥ svavacanakalpena sādhyante||

 

  yathoktam āryadevapādāḥ (daiḥ)-

 

     nānyayā bhāṣayā mlecchaḥ śakyo grāhayituṁ yathā|

     na laukikamṛte lokaḥ śakyo grāhayituṁ tathā||

 

  kiñca ,yathā svapnaputrasyotpattisthitināśādayaḥ sukhaduḥkhahetavo'nubhūyante prabhāte sarvameva mṛṣā,tathaiva sarvamabhyāsakāle vidyata eva,ādijñāne tu sahaje nāstyeveti sarvameva sustham| tataśca jāte pakṣapuṭe pakṣivadākāśagamanamabhīṣṭaṁ bhūmipatanamapi samanubhavannekalagnasujātapakṣapuṭaḥ kramaśo gaganābhogamapyātmādhīnamanubhavati| yogīndre[ṇa]tataścātra prapāte'vahitena bhavitavyamiti| uktañca śrīhevajre-

 

     sevitavyaḥ prayatnena yathā bhedo na jāyate |

 

  bhedaḥ kāyavākcittānāṁ pṛthagbhāvo bindorapi skhalanamiti| kiṁ kṛtvetyāha- karakamalaṁ dakṣiṇetaraṁ kṣiptveti| vāmakaravṛddhāṅguṣṭhāṅgulibhyāṁ kamalapakṣadvayasya ghaṭitoddhāṭitavidhānāt| uktañca guhyavajravilāsinīsādhane'pi-

 

     karavṛddhāṅgulībhyāṁ tu padmapakṣadvayaṁ śanaiḥ|

     ghaṭitodghāṭitaṁ kuryāt sphuradañcāmbujānanam||iti|

 

  athavā paramarthaṁ māti paricchinattīti paraṁ saṁvillakṣaṇakṣaṇaṁ bodhicittaṁ tasyādyaṁ pātraṁ bhiduraṁ tatra karakamalaṁ kṣiptvā karavannirlomatādiguṇasampannaṁ kamalaṁ prajñāpadmaṁ tadvinyasyetyarthaḥ| uktañca śrīcakrasaṁvare-''padmaṁ pāṇitalaṁ kuryāt''iti| guhyavajravilāsinīsādhane'pi- padmaṁ pāṇitalaṁ kuryād bāhumūladvayaṁ tathā | iti|

 

svayaṁ padmāsanāsīno nāyikāmaṅge niveśyeti bhāvaḥ| yadvā bāhyamudrāyā abhāvāt kara eva kamalaṁ  karakamalaṁ kareṇaivollāsayedityarthaḥ| na kevalaṁ karakamalaṁ dakṣiṇetaraṁ vāmadakṣiṇabāhu (yu)dvayañca kṣiptvā antarlīnīkṛtya| mahāsukha iti śeṣaḥ| kiṁ ca,cyavanamahāsukhamahauṣadhādinā bindustambhanamidaṁ dvayamaśuddharāgiṇāmapi sambhāvyate| kathaṁ vā anavacchinnarūpo mahāsukhamayaḥ karmāṅganāyāmutpadyatām ?yathoktam-

 

      yairyaistribhuvanamadhye kṣarasukhamanubhūtamekadā taccet|

      ekatra bhavati labhate na sahajasukhakoṭimāṁśamapi||

 

      laghutākāraṇajatvaṁ kṣaṇakṣayitvaṁ ca duḥkhakāritvam|

      yatrāsti tena sādhyaḥ satsukhanāthaḥ kathaṁ bhavitā||

 

iti śaṅkāyāmāha- yathopadeśaṁ śayasparśāt| śayanaṁ śayo nidrā vijñānendriyayā (yoḥ)nirodhaḥ,ananyagāmitvamekaniṣṭhateti yāvat| tasya sparśāttadabhimukhīkaraṇāt| yadvā śayo nidrā tatsāmyānmaraṇamabhidhīyate| maraṇaṁ ca vāyuvijñānendriyayornirodhasvarūpaṁ dhyānam tasya sparśāt tadabhimukhīkaraṇāt| yathoktaṁ śrīhevajre-

 

    maraṇaṁ yena sukheneha tatsukhaṁ dhyānamucyate|

 

   alpasya maraṇasya mithyārūpatvāt| yathoktaṁ śrīcakrasaṁvare-

 

    mṛtyurnāma vikalpo'yaṁ nīyate khecarīpadam| iti|

 

   atropadeśo'pyabhidhīyate-

 

   calaścet pavano daṣṭaṁ mahāsukhamanuttaram|

   taddvāreṇaiva śrayaṇaṁ pratidaṁśaḥ pratikriyā||

 

   sākṣātpūrvānubhūtāṁ vā mukhayan sukhasaṁpadām|

   antargatena manasā kāmasiddhiṁ tu bhāvayet||

 

 śrīhevajre ca-

 

   bhāvyate hi jagat sarvaṁ manasā yasmān na bhāvyate|

   sarvadharmaparijñānaṁ bhāvanā naiva bhāvanā||

 

   teṣāmekaṁ paraṁ nāsti svasaṁvedyaṁ mahatsukham|

   svasaṁvedyād bhavet siddhiḥ svasaṁvedyaṁ hi bhāvanā||

 

 tathā ca-

 

   bhuñjan mahāsukhaṁ supto vijñānaviṣayendriyaiḥ|

   stutinindāyaśolābhavikalpān kuṭivat kuru||

 

   iyaṁ bhusukacaryāpi  kriyate yadi cetasi|

   tadā śāntamanovāhān sukhena prahariṣyati||

 

   iyaṁ bhusukapādena kṛpayā pratipāditā|

   suptvāpi nivasanaṁ (n)kvāpi sidhyatyeva pratīkṣyatām||3||

 

pravidhāya karanyāsaṁ vṛddhāṅguṣṭhāṅgulisamāyogāt |

kurvītāṅganyāsaṁ ṣaḍbhirvīreśvarīmantraiḥ ||4||

 

   kṛtyāntaramāha- pravidhāyetyādi| aṅganyāsaṁ kurvīteti sambandhaḥ| kairityāha- ṣaḍbhirvīreśvarīmantrairiti| vīre śvaryo vajravārāhī-yāminī-mohinī-sañcālanī- santrāsanī-caṇḍikā'bhidheyāḥ ṣaḍayoginyastāsāṁ ṣaḍbhirmantraiḥ| tatrāyaṁ mantranyāsaḥ-om vaṁ nābhau | hoṁ yoṁ hṛdaye| hrīṁ moṁ kaṇṭhe | hreṁ hrīṁ mukhe| hū hū śirasi| phaṭ phaṭ sarvāṅgeṣvastram| pravidhāya karanyāsamiti| ādau karanyāsaṁ kṛtvā | vṛddhāṅguṣṭhāṅgulisamāyogāditi vāmahastavṛddhāṅguṣṭhamārabhyāṅgulīṣu samāyogāt kaniṣṭhāṁ yāvadityarthaḥ | tatrāyaṁ kramaḥ-om va aṅguṣṭhe| hoṁ yoṁ tarjjanyām| hrīṁ moṁ madhyamāyām| hreṁ hrīṁ anāmikāyām| hū hū kaniṣṭhāyām| phaṭ phaṭ sarvāṅgulyagre| sarvāsāmeva mūleṣvityāmnāyaḥ|

 

      vyākhyānāntaramapi-aṅganyāsaṁ kurvīteti sambandhaḥ| aṅgaḥ apānavāyuḥ| kairityāha-vīreśvarīmantrairiti| vīro mahāsukhacakrasthitaḥ śrīherukarūpo hakāraḥ,tasyeśvarī nirmāṇacakrasthitacaṇḍālīrūpiṇī bhagavatī,tasyā mantrairiti| mananāttrāṇāt,mantrairupāyaiḥ| ṣaḍbhiriti| prāṇāyāmādiṣaṭprakāraiḥ| athavā ṣaḍbhiriti sahārthe tṛtīyā| ṣaḍbhiḥ sahitamaṅganyāsaṁ kurvītetyarthaḥ| tathā coktam-

 

      pratyāhārastathā dhyānaṁ prāṇāyāmaśca dhāraṇā|

      anusmṛtiḥ samādhiśca ṣaḍaṅgo yoga iṣyate||

 

tathā ca śrīkālacakre-

 

      pratyāhāro jinendro bhavati daśavidho dhyānamakṣobhya eva

      prāṇāyāmaśca khaḍgī punarapi daśadhā dhāraṇā ratnapāṇiḥ|

      ḍombyāṁ cānusmṛtiḥ syādapi kamaladharaḥ śrīsamādhiśca cakrī

      ekaikaḥ pañcabhedaiḥ punarapi ca yato bhidyate hyādikādyaiḥ||

 

      pratyāhāro daśānāṁ viṣayaviṣayiṇāmapravṛttiḥ śarīre

      prajñā tarko vicāro ratiracalasukhaṁ dhyānamapyekacittam|

      prāṇāyāmo dvimārgaḥ skhalanamapi bhavenmadhyame prāṇaveśo

      bindau prāṇapraveśo hyubhayagatihato dhāraṇā caikacittam ||

 

      caṇḍālyālokanaṁ yadbhavati khalu tanau cāmbare'nusmṛtiḥ syāt

      prajñopāyātmakenākṣaraṇasukhavaśājjñānabimbe  samādhiḥ|

      etanmṛdvādibhedaistrividhamapi bhavet sādhanaṁ viśvabhartu-

      stistro mudrāstrimātrāstrividhagativaśāt karmasaṅkalpadivyāḥ||

 

       kiṁ kṛtvetyāha-pravidhāya karanyāsamiti| kaṁ mahāsukhacakraṁ rāti guhṇātīti karaḥ prāṇavāyuḥ,tasya nyāsaṁ haṭhena madhyamāmārgapraveśanaṁ kṛtvetyarthaḥ| tathā ca tatraiva-

 

      yā śaktirnābhimadhyād vrajati parapadaṁ dvādaśāntaṁ kalāntaṁ

      sā nābhau sanniruddhā taḍidanalanibhā daṇḍarūpotthitā ca |

      cakrāccakrāntaraṁ vai mṛdulalitagatiścālitā madhyanāḍayāṁ

      yāvaccoṣṇīṣarandhraṁ spṛśati haṭhatayā sūcivadbāhyacarma||

 

      āpānaṁ tatra kāle paramahaṭhatayā prerayedūrdhvamārga

      uṣṇīṣaṁ bhedayitvā vrajati parapuraṁ vāyuyugme niruddhe|

      evaṁ vajraprabodhānmanasi saviṣayāt khecaratvaṁ prayāti

      pañcābhijñāsvabhāvā bhavati punariyaṁ yogināṁ viśvamātā||

 

      kasmāt kartavyamityāha- vṛddhāṅguṣṭhāṅgulisamāyogāditi| aṅguṣṭho vajraṁ vṛddhaścāsāvaṅguṣṭhaśceti vṛddhāṅguṣṭhaḥ tacca bolaḥ| aṅge līyate ityaṅgulī śukraṁ nairukto varṇaviparyayaḥ| tābhyāṁ samāyogo'skhalanaṁ tasmādityarthaḥ|

 

      vīreśvarīśabdasyopadeśā'rtho likhyate-

 

         ūkārādūrdhvagāmitvaṁ   īkārātpavaneraṇā|

         repho vahnimayī rekhā īśvarī sarvasaukhyataḥ||

 

      iyaṁ tvālambanarūpā hetucaṇḍālī jñānarūpiṇītvād mudrotpannaspandasukhadāyinī| bindorutthāpanārthamevotthāpitetyasmadguravaḥ| ta de va dṛṣṭāntarasikānāṁ pratipādyate-

 

        kamalaṁ samapātrasthaṁ pradīpoddīpitāntaram|

        pidhānādhomukhī(kha)ghaṭīmūlaṁ mūrdhani tiṣṭhati||

 

vastutastu svarasavāhiniḥ spandasukhadāyinyāṁ sahajarūpiṇyāmeva yogibhiḥ patitavyam| yadāha-''ṣaḍaṅge bodhicittasya rakṣaṇamiti mṛdumātrā,spandagatirmadhyamātrā,niḥspandagatiradhimātramātreti| evaṁ karmamudrā kṣarasukhadāyinī,jñānamudrā spandanasukhadāyikā,mahāmudrā niḥspandanasukhadāyikā"iti| uktañca-

 

         kulīraśiśuvat pakvakadalīphalavad dṛḍham|

         niṣpratīhetusadbhāvānu(da)deti phalarūpiṇī||

 

         caṇḍālyevopadeśena mahāsukhavilāsinī|

         saiva nairātmikā devī vajravairocanī ca sā||

 

         tataścaṇḍālīparihāreṇa vyākhyāyate-aṅganyāsaṁ kurvīteti sambandhaḥ| aṁ-akārarūpiṇīṁ nirmāṇacakrasthitāṁ devīṁ gaṁ-gacchatītyaṅgo'pānavāyuḥ| tasya nyāsamākuñcanamuttolanaṁ vidadhīta| kiṁ kṛtvetyāha-pravidhāya karanyāsamiti| karasya dvidhātvāt karaśabdena  bāhu(vāyu)dvayamabhidhīyate,tasya nyāsaṁ nirodhaṁ kṛtvetyarthaḥ| tathā ca śrīhevajre-

 

           maṇḍalaṁ pādalekhaḥ syād malanād maṇḍalamucyate||

           karasphoṭo bhavenmudrā'ṅgulyā moṭanaṁ tathā|

 

        anyathā apānavātasya śaithilyotpatteḥ| anena pūrvoktameva bāhu(vāyu)dvayamākṛṣya mahāsukhe praveśanīyamiti sūcitam|vāyusthairyeṇaiva kāryasiddhiḥ|yathoktaṁ śrīkālacakre-

 

           madhye prāṇapraveśaḥ saraviśaśigaterbandhanaṁ savyavāme

           cittaṁ mudrāprasaṅge paramasukhagataṁ vajrasambodhanaṁ ca|

 

           abje vajradhvanirvā svakarasalilajollālanaṁ saukhyaheto-

           rbījātyāgaḥ sasaukhyo maraṇabhayaharaḥ śrīgurorvaktrametat|

 

     tathā ca-

 

           vāyorāyurvapurbindormuktiścittāt suniścalāt|

           trayāṇāmekasaṁyogāt tripuṭī sā prakīrtitā||

 

     kasmāt kartavyamityāha- vṛddhāṅguṣṭhāṅgulisamāyogāditi| aṅge tiṣṭhatītyaṅguṣṭho vajram| nairukto varṇaviparyayaḥ| vṛddhāṅguṣṭhastīvrabolaḥ,aṅgulī śukraṁ tābhyāṁ samāyogātskhalanam tasmāt| uktañca-

 

           yasya prajñāsaṅge patati śitāṁśuḥ kutaḥ sukhaṁ tasya |

           mukulaṁ vasantasaṅge patati phalaṁ kena cūtasya||

 

      tathā ca-

 

           prajñāsaṅge śaśī yasya parisīdati paṅkaje|

           anveṣate phalaṁ mūrkhaḥ sa bhittvā kusumāvalīm||

 

      guhyavajravilāsinīsādhane'pi-

 

           manthayet kamalāmbhodhiṁ sahajāmṛtakāṅkṣayā||

           vairāgyakālakūṭaṁ ca nottiṣṭhati yathā tathā|

 

      ṣaḍbhiriti| cakṣurādiṣaḍvijñānena lakṣitaḥ sahito vā| kiṁbhūtairityāha-vīreśvarīmantrairiti| vīro bhagavān tasya īśvarī śūnyatā saiva mananāttrāṇān mantra upāyo yeṣāṁ taiḥ| athavā vīreśvaryāḥ śūnyatāyā mantrairupāyaistāneva lakṣyīkṛtya tasyā udayāt||4||

 

tadanu ca vajradharopari raṅgāruṇayogajaṁ samamamatram |

bhujagabhavaiḥ suviśuddhaiḥ sicayagatairavakirecchanakaiḥ ||5||

 

      vidheyāntaramāha-tadanu cetyādi| ca-śabdaḥ punararthe| amatraṁ pātram avakiret churayediti sambandhaḥ| raṅgāruṇayogajamiti| raṅgo vaṅgaḥ,aruṇaṁ tāmraṁ tayoryogo melakam tasmājjātaṁ  kāṁsyamityarthaḥ| samamiti tulyaṁ kalaṅkakharadardurādirahitam| darpaṇamiti bhāvaḥ| kaiśchurayedityāha-bhujagabhavairiti| bhujago nāgaḥ śīśakastadbhavaiḥ| suviśuddhairiti dalarahitaiḥ| sicayagatairiti| sicayaṁ ślakṣṇaṁ vastraṁ tadgataiḥ| śanakairiti| laghukramāṅgulanyāsena raktavastreṇa dolikāṁ kṛtvā tatra sindūraṁ dattvā aṅgulyā kiñcit krameṇa cālayet ityāśayaḥ| kutretyāha-vajradharoparīti | vajraṁ madanaṁ tad dhārayatīti vajradharaṁ madanasahitaṁ pātram tasyopari|

 

        vyākhyānāntaramapi-amatraṁ pātramavakirediti sambandhaḥ| amo rogaścaturuttaracatuḥ śatavyādhyātmakaṁ duḥkham tasmāt trāyata ityamatraṁ mahāsukhaṁ viśveṣāmādhārabhūtatvād vā amatraṁ mahāsukhasvarūpaṁ pātram| tadavakiret saṁyojayet| samamiti sarvatraikarūpatvāt| raṅgāruṇayogajamiti| raṅgaḥ śubhratvāt sarāgatvād vā bodhicittam aruṇamamitābho rajaḥ,tayoryoga-stasmājjātam| kutra tadvidheyamityāha-vajradharoparīti| vajraṁ  kuliśaṁ tadeva dharaḥ sarvato'gamyatvāt prapātatvājjātasyopari tasya śikhare| kaiḥ sahāvakiredityāha-bhujagabhavairiti| bhujago nāgastadudbhavairviṣairviṣayā eva viṣam anarthahetutvāt| tathā ca śrīhevajre-

 

         sevitavyā ime sevyā nirviṣīkṛtya śuddhitaḥ|iti|

 

     tathā ca tatraiva-

 

         tadvat saṁsārakaṁ ratnaṁ pañcakāmaguṇairyutam|

         aśuddho viṣatāṁ yāti śuddhaḥ pīyūṣavad bhavet||

 

     kiṁbhūtaiḥ?suviśuddhaiḥ| ete'pi viṣayāḥ svarūpato mahāsukharūpiṇaḥ,kintvavidyāvaśādviṣavanniṣpadyanta iti sahajavṛttyā supariśodhitaiḥ| sicayagatairiti| sicaye karpaṭe nibaddhairiva saṁvṛtairityarthaḥ| śanakairiti dhairyeṇa| athavā bhujagaḥ sihlastadbhavai rāgaiḥ| saheti śeṣaḥ | laukikarāgo'pi tatra nikṣeptavya iti bhāvaḥ| yadvā bhujagabhavaiḥ sindūrairiva sindūraiḥ sarāgatvād mahārāgarasaiḥ| avakiredityarthaḥ||5||

 

tatra jinahṛdayahṛdayaṁ cakraṁ śikhikoṭikaṁ samabhilikhya |

tadgarbhe mantrālīṁ gāṅgeyaśalākayā vilikhet ||6||

 

     kartavyāntaramāha-tatretyādi| mantrālīṁ bhagavatīṁ mantrapaṅktiṁ vilikhediti sambandhaḥ| kiṁkṛtvetyāha- cakraṁ samabhilikhyeti| jinahṛdayahṛdayamiti| jinā vairocanādayaścatvārastathāgatāḥ,tasya (teṣāṁ)hṛdayamakṣobhyasvarūpo bhagavān śrīherukaḥ,tasyāpi hṛdayaṁ dharmodayā,tatsvarūpam| śikhikoṭikamiti| śikhiḥ agniḥ,tasya trayatvāt traya eva koṭayo'strāṇi yasya| svārthe kan| cakrasya trikoṇamityarthaḥ| tatreti sindūrakṣodadhūsaramukure| mantrālyeva kutra likhitavyetyāha-tadgarbha iti| darpaṇatalalikhitadharmodayāgarbhe| kayā tallikhanīyamityāha- gāṅgeyaśalākayeti| gāṅgeyaṁ suvarṇaṁ tacchalākayā vāmahastena likhitavyamityanantaraślokād boddhavyamupadeśād vā|

 

       atrāmnāyaḥ- ādau indubindunādasahitā vakārarūpiṇī bhagavatī dharmodayā kiñjalke likhanīyā| paścād dharmodayāmadhye kāyavākcittaviśuddhayā smaraśaṅkaradiksaṁkhyāmilitapaṅktitrayeṇa mantroddhārotthitabhagavatīmantrarājo likhanīyaḥ| ubhayacakrapratipādakabhagavadbhagavatīsvarūpahakārākārābhyāṁ hākārarūpaniṣpannaśeṣākṣara (rai)ścādvaitaviśuddhayā adhasi vakāropari likhanīyamiti| athavā kiñjalke omkāraṁ dattvā dharmodayārekhayaiva pārśve trayo likhanīyāḥ| madhye vakāra ityapi kasyacidāmnāyaḥ|

 

      vyākhyānāntaramapi- tatreti dharmodayāyāṁ mantrālīm avadhūtīṁ vilikhet| akṣararūpeṇa sthāpayedityarthaḥ| manasastrāṇānmantrāḥ pavanasahāyā bindavasteṣāṁ sukhacakragamanād ālī setuḥ paddhatiriti mantrālīśabdenāvadhūtyevābhidhīyate| kayā vilikhyai (khe)dityāha-gāṅgeyaśalākayeti| gāṁ pṛthivīṁ dharmodayāṁ gacchatīti gaṅgā sumeruśikharānnipatantī amṛtadhārā tasyāḥ saṁjātā iti gāṅgeyā bindavaḥ,tatpravāhādeva teṣāṁ maṇiśikharotpatteḥ,ta eva bindavastadvartmanā gacchantaḥ| śalākeva śalākā avadhūtīśuṣiramevāvāpya tadgamanāt| kiṁkṛtvetyāha-cakramityādi| jinaḥ śrīherukastasyāpi hṛdayaṁ mahāsukhākhyaṁ cakraṁ tatra sarvadaivodayāt| tadabhilikhya tadākāryetyarthaḥ| śikhikoṭikamiti| śikhī caṇḍālī jvālā tasyā koṭiragrabhāgaḥ,sa eva ke mastake yasya ,adhomukhatvād vakārasyeti bhāvaḥ| tadgarbhamiti| mahāsukhamadhya evetyarthaḥ| athavā mantrālīṁ vilikhed bindudhārāmarpayet| kayetyāha- gāṅgeyaśalākayeti| gāṅgeyo binduḥ,tadgamanārthaṁ śalākeva śalākā avadhūtī,tayā| kiṁkṛtvetyāha- jinahṛdayahṛdayaṁ samabhilikhyeti| jinaḥ śrīherukastasya hṛdayamakṣaro bodhicittaṁ tasya hṛdayaṁ mahāsukhaṁ tat samyak cetasi nidhāyetyarthaḥ| cakramiti| sakalavikalpocchedakatvāt| śikhikoṭikamiti śikhī vahnistasya koṭiragramatiśayarūpaṁ yasya tathā,ajñānendhanadahanādatitīkṣṇatvācca||6||

 

cakrasya bāhyabhāge pūrvottarapaścimārkidigdeśe |

satsvastikānabhilikhet krameṇa vāmena hastena ||7||

 

      viśeṣamāha- cakrasyetyādi| satsvastikānaviśiṣṭānāvartānabhilikhet| kutrābhilikhedityāha- cakrasya bāhyabhāga iti| dharmodayābahirbhāge| tatrāpyanekasthānasaṁbhavānniścayamāha-pūrvottarapaścimārkidigdeśa iti| arkasyāpatyamārkiryamaḥ| krameṇeti| pūrvottarādikrameṇa vāmahasteneti subodham|

 

      vyākhyānāntaramapi- sad vidyamānaṁ suṣṭhu svastikaṁ sukhaṁ yeṣāṁ te svastikā bindavaḥ| tānabhilikhed vinyasediti sambandhaḥ| kutra nyasedityāha- cakrasya bāhyabhāga iti| mahāsukhacakrasya bahirbhāge| kiṁbhūte?pūrvottarapaścimārkidiśa eva deśo yasya tasmin| pratiparamāṇu pratiromakūpamityarthaḥ| kena likhitā ityāha- hasteneti pavanena| pañcāṅgulīpratipāditapañcatvāt śarīrasthitānāṁ pavanānāṁ grahaṇam| kiṁbhūtena?vāmena manohareṇa,avikṣiptenetyarthaḥ| kathaṁ vilikhedityāha-krameṇātidhairyeṇa,acyutatvāt| pratiromakūpakrameṇa vā||7||

 

ākṛṣya vajradevīṁ praveśya mantrākṣareṣu baddhvā ca |

paritoṣayed vidhānāj jaḥ hū va horiti paṭhitvā ||8||

 

      vidhānāntaramāha- ākṛṣyetyādi| vajradevīṁ paritoṣayediti sambandhaḥ| kiṁkṛtvetyāha- ākṛṣyeti| mukuratalalikhitadevīmantramālāmayūkhairaṅkuśākārairakaniṣṭhabhuvanasthitāṁ devīṁ jaḥkāreṇākṛṣya | praveśyeti | mantrākṣareṣu darpaṇatalalikhiteṣu  hūṁkāreṇa praveśya| baddhveti| tatraiva mantrākṣareṣu vaṁkāreṇa baddhavā supratibaddhāṁ kṛtvā|kathamākarṣaṇaṁ kartavyamityāha- jaḥ hū va horiti paṭhitvā| etānākarṣaṇapraveśanabandhanato ma(mū)lamantrān pratyekaṁ pratikṛtya bhāvanāpūrvakaṁ paṭhitvetyarthaḥ| vidhānāditi| jā (jvā)lāmudrādikaṁ kurvan| "ākrāntapādordhvadṛṣṭistu mūrdhnā pheṁkāranādataḥ"iti cāmnāyaḥ|

 

       vyākhyānāntaramapi-vajradevīṁ caṇḍālīṁ paritoṣayedāpyāyitāṁ kuryāt| ākṛṣyeti| ūrdhvaṁ gatāmapi patitāmṛtadhārā(ra)yā'vanatāṁ kṛtvetyarthaḥ| praveśya mantrākṣareṣviti| mantro bodhicittaṁ tasyākṣareṣu mahāsukhajñāneṣvantarbhāvya tadrūpe niṣpādyetyarthaḥ| niṣpāditakalāyāstu tasyā heturūpeṇa sthātumayuktatvāt sahajacaṇḍālītvameva yuktamityabhiprāyaḥ| baddhavā ceti| mahāsukhe supratibaddhāṁ kṛtvā| vidhānāditi| yathā'bhidhānena| tadeva spaṣṭayati-jaḥ hū va horiti paṭhitvā| etadakṣaracatuṣṭayārthayuktakrameṇāmukhīkṛtve (tye)tyarthaḥ||8||

 

tadanu saparyāṁ vividhāṁ tasyā vidadhīta mantrarūpāyāḥ |

bhakṣyairbhojyairlehyaiḥ peyaiścoṣyaiḥ sakāmaguṇaiḥ ||9||

 

      pūjāmāha- tadanvityādi| tadanantaraṁ tasyāḥ saparyāṁ pūjāṁ vidadhīta kurvīteti sambandhaḥ| mantrarūpāyā iti| kṣīranīravadekīkṛtamantrarūpāyāḥ| vividhāmiti| nānāprakārām| bhakṣyairiti piṣṭakādibhiḥ| bhojyairiti annaiḥ| lehyairiti madhuprabhṛtibhiḥ| peyairiti pānakādibhiḥ| coṣyairiti āmrādibhiḥ| sakāmaguṇairiti pañcakāmopabhogaiḥ|

 

      vyākhyānāntaramapi-tasyā devyāḥ saparyāmanavaratābhyāsādekaniṣṭhatāṁ  kurvīta| mantrarūpāyā iti| mahāsukharūpāyāḥ| kairhetubhūtairityāha- teṣāmeva secanādbalavṛddhaiḥ,balācca sukhotpattiriti| sakāmaguṇairiti| pañcakāmaguṇopabhogamapi niḥsaṁgena vidadhītetyarthaḥ| yadvā kāmasya trayodaśatvād guṇānāṁ ca tritvāt kāmaguṇaśabdena ṣoḍaśa saṁkrāntayaḥ pavanānāmabhidhīyante| pratidinamanayā bhāvanayā śvāsalābhāt kramaśo mahāsukha evāntarbhāvāditi bhāvaḥ||9||

 

vividhairbalaiḥ samadanairupahāraiḥ pañcabhiratiparārdhyaiḥ |

gītairvādyairnṛtyaiḥ pradakṣiṇāpraṇatinutibhiśca || 10||

 

     na kevalametairityāha-vividhairityādi| balairmāṁsaiḥ| vividhairnānāprakārairgokudahanairityarthaḥ| samadanairiti dravyasahitaiḥ| upahāraiḥ pañcabhiriti| pañcopahāraiḥ| atiparārdhyaiḥ śreṣṭhaiḥ| gītairvajragītaiḥ| anyairiti sulalitaiḥ | vādyairvīṇāveṇuprabhṛtinirgataiḥ | nṛtyairvajrapadopanītaiḥ | pradakṣiṇāpraṇatinutibhiśceti| pradakṣiṇapraṇāmastavaiḥ|

 

      vyākhyānāntaramapi-balairiti| gokudahanasvarūpaiḥ pañcaskandhātmakavairocanaratnasaṁbhavāmitābhāmoghākṣobhyākhyebhyasteṣāmapi mahāsukhe'ntarbhāvāt| samadanairiti| madayatīti madano'ṅkārastatsahitaiḥ| upakriyate ādriyate viśvamebhiriti upahārā viṣayāstaiḥ| pañcabhiriti cakṣurādipañcavijñānaiḥ| atiparārdhyairdveṣādibhiḥ| gītairiti| mahāsukhotthitanādarūpadhvanibhirlakṣitaiḥ| vādyairiti kuliśaśabdaiḥ| nṛtyairiti suratāṅgabhaṅgaiḥ| pradakṣiṇeti vajrapadmasya  dakṣiṇāvartacālanaiḥ| praṇatiriti dhyānāvanatadṛṣṭitā| nutiriti hākārasītkārādiḥ| athavā etaiḥ sarvaireva sahetyarthaḥ| tatkārye sarveṣāṁ tulyarūpatvāt||10||

 

pratidivasaṁ pratipakṣaṁ pratimāsaṁ vā tithau daśamyāṁ sat |

kuryād yathoktapūjāvidhimasyāḥ siddhimākāṅkṣan ||11||

 

iti tattvajñānasaṁsiddhau bāhyapūjāvidhiḥ ||

 

     kadā kartavyamityāha- pratidivasamityādi| yathoktapūjāvidhiṁ kuryāditi sambandhaḥ| asyā iti| mantrarūpāyā devyāḥ| pratidivasaṁ nityaṁ pratipakṣaṁ sitāsitadaśamyām| pratimāsamiti kṛṣṇadaśamyām| yoginyāḥ kṛṣṇapakṣa evādhikārāt| tithau daśamyāmiti| daśamyeva devītithirityarthaḥ| sa tu paṇḍitaḥ siddhimākāṅkṣan iti| laukikalokottarasiddhimabhivāñchan|

 

     vyākhyānāntaramapi- asyā mahāsukharūpāyā yathoktapūjāvidhiṁ kuryāt| pratidivasamiti,dinasyopalambharūpatvāt pratyupalambham| yadyadupalabhyate tattanmahāsukhe praveśayedityarthaḥ| pratipakṣamiti| bhāvapakṣamabhāvapakṣaṁ  vā| pratimāsamiti| māsasya pakṣadvayamilitatvāt| ubhayapakṣamapi mahāsukhe niyojayediti bhāvaḥ| uktañca bhagavatā-

 

      arthapratiśaraṇena bodhisattvena bhavitavyaṁ na śabdapratiśaraṇena| iti|

 

      siddhimākāṅkṣanniti siddhimicchan| kutretyāśaṅkāyāmāha-daśamyāmiti| daśamyāṁ bhūmau daśabhūmīśvaratvamicchannityarthaḥ| tithāviti |

daśamībhūmireva devītithistatra sarvadā sannihitatvāt||11||

 

śrīmadvikramaśīladevamahāvihārīyamahāpaṇḍitabhikṣuvīryaśrīmitraviracitāyāṁ tattvajñānasaṁsiddhipañjikāyāṁ bāhyapūjāvidhiḥ || 

3 bhāvanāvidhiḥ

 

[atha bhāvanāvidhiḥ]

 

atha kṛtabāhyārcanavidhirurukaruṇo nirmitāriramadhyābje |

vyasuhṛdayoṣṇagubimbe dhyāyāt pūrvoditāṁ devīm ||1||

 

athetyādi| athānantaraṁ devīṁ dhyāyāditi sambandhaḥ| pūrvoditāmiti| vigrahavatīṁ sahajarūpiṇīṁ pūrvapratipāditāṁ pūrvatantre śrīsaṁvarārṇavādau bhagavatpratipāditāṁ vā| kṛtabāhyārcanavidhiriti| kṛta eva bāhye darpaṇatale arcanavidhiryena sa tathā| urukaruṇa iti| ururmahatī karuṇā kṛpā yasya| kutra dhyāyādityāha-nirmitāri(ra)madhyābja iti| nirmāṇacakramadhyapadme| vyasuhṛdayoṣṇagubimba iti| vigatā asavaḥ prāṇā yasya sa vyasurmṛtakaḥ,tasya hṛdayaṁ  vyasuhṛdayaṁ tasmin ,uṣṇā gauryasya sa uṣṇaguḥ sūryastasya bimbe maṇḍale mṛtakahṛdayagatasūryamaṇḍala ityarthaḥ|

 

      vyākhyānāntaramapi- devīṁ dhyāyāt| mahārāgarasena dīvyatīti devī| pūrvoditāmiti vyākhyātameva| kiṁbhūtaḥ sannityāha-kṛtabāhyārcanavidhiriti| uhyata iti vāhyā avadhūtī| bāhyāṅganātvāt karmamudrā vā| kṛta eva bāhyāyāmarcanavidhiḥ sukhodayo yena sa tathā| urukaruṇa iti| kaṁ sukhaṁ ruṇaddhīti karuṇā bodhicittam ,ururmahatī karuṇā yasya sa urukaruṇaḥ| kutra dhyāyādityāha- nirmāṇāri (ra)madhyābja iti| prabhāsvarānmanonirmitaṁ ca tadari tridalacakraṁ ceti nirmitāri dharmodayā ,tanmadhyapadme| vyasuhṛdayoṣṇagubimba iti | śavahṛdayasūryabimbe| suviśuddhadharmadhātusamupajātajñānāloka ityarthaḥ| tathā ca-

 

     nirātmakatvāt khalu dharmadhātorviśuddhitaḥ suptaśavo vimānaḥ|

     anālayaṁ tat suviśuddharūpaṁ pratītaye (yate)tadhṛdaye śavasya||

 

     prajñoṣṇagurjñānamayaṁ viśuddhaṁ vibhāvasormaṇḍalamugratejaḥ|

     tatroditeyaṁ suviśuddhadharmadhātusvarūpā jagadekarūpā||1||

 

sandhyāsindūravarṇāṁ kharakaranikarāpāstasaptārkakānti

kartrīṁ sarvārtihantrīṁ sphuradamitaghṛṇiṁ bibhratīṁ savyadoṣṇā |

bibhrāṇāṁ vāmadoṣṇā kamalamatisitaṁ raktapūrṇadhvajāḍhayāṁ

kālyā dambholikālyā parigataśirasaṁ muktamūrdhvotthahastām ||2||    

 

bhāvanāmāha-sandhyetyādi| sandhyāsindūrayoriva varṇo yasyāḥ suviśuddharāgamayītvāt ,tāṁ dhyāyādityanuvartanīyam| kharakaretyādi| kharastīkṣṇaḥ karanikaro raśmisamūhastena apāstā nirākṛtā saptārkasya saptasūryasya kāntiryayā sā tathā| punaḥ kiṁbhūtāṁ kartrīṁ vidhātrīṁ sarvārtihantrīmiti| sarvaduḥkhacchedikām| sphuradamitaghṛṇimiti| sphuradamito'paryanto ghṛṇirdīdhitiryasyāḥ| savyadoṣṇeti dakṣiṇabāhunā| punaḥ kiṁbhūtāṁ kamalaṁ biṁbhrāṇāṁ kapālaṁ dhārayantīm| atisitamiti nirmalam| raktapūrṇamiti| caturmārāṇāṁ raktena pūritatvāt| vāmadoṣṇeti vāmabāhunā| dhvajāḍhayāmiti vāmapārśvadhṛtakhaṭvāṅgām| parigataśirasamiti| anugatamastakām| kayetyāha- dambholikālyeti| dambholireva dambholikā| svārthe kan kuliśapaṅktirityarthaḥ| kiṁbhūtayā kālyeti kṛṣṇayā ,upadeśāt kapālāvalīmaṇḍitamastake (kaye)ti boddhavyam| kaṁ śiraḥ ,tadālyā tat paṅktyā parigataśirasamiti vā| etatpakṣe vajrāvalī kṛṣṇetyupadeśaḥ| muktamūrdhvotthahastāmiti| muktaṁ yathā bhavati tathordhvotthahastām| muktamūrdhvotthāḥ keśakalāpā muktāstatparyantamīṣallagno hasto dakṣiṇakaro yasyā   iti vā||2||

 

muṇḍālīmaṇḍitāṅgīṁ mukhagaladasṛjaṁ svādaguṁ muktanādāṁ

savye cordhvaṁ kirāsyāṁ varasubhagamanākkrodhamūlānanāntām |

sānandāṁ sānurāgāṁ vividharasayutāmardhaparyaṅkanṛtyāṁ

mudrābhirmudritāṅgīṁ vyapagatavasanāṁ ṣoḍaśābdāṁ varāṅgīm ||3||

 

     aparaṁ viśeṣaṇamāha- muṇḍālītyādi| naraśiromālāmaṇḍitaśarīrām| mukhagaladasṛjamiti| mukhātpadmamukhād galadasṛg raktaṁ yasyāḥ sā tathā| mahārajoyogāccaturmāraraktapānādvā vadanagaladasṛjam| svādagumiti| svādo rasaḥ ,sa ca ṣaṭprakāraḥ| svāda eva ṣaḍeva gāvaścakṣūṁṣi yasyāḥ sā tathā| pratimukhaṁ nayanatrayatvāt| muktanādāmiti muktamahāsukhajanitanādām| kirāsyāmiti śūkaravaktrām| kutretyāha- savya iti dakṣiṇapārśve|  ūrdhvamiti kriyāviśeṣaṇam| varasubhagetyādi| varaṁ viśiṣṭaṁ subhagaṁ manoharaṁ manāk īṣat krodhameva mūlaṁ pradhānamānanaṁ mukham,anyanmukhaṁ śūkaramukhaṁ ca yasyāḥ sā tathā| tāmiti dvitīyaikavacanaṁ vā| sānandāmiti| sahajānandamagnām| sānurāgāmiti mahārāgamayīm| vividharasayutāmiti| śṛṅgārādinavanāṭyarasasahitām ,sakalakleśopakleśaśamanāt| ardhaparyaṅkanṛtyāmiti|  ardhaparyaṅkena nṛtyantīṁ| kṛtakṛtyatvāt| mudrāabhirmudritāṅgīmiti| mudrābhiḥ kaṇṭhikā-rucaka-kuṇḍala-śiromaṇi-yajñopavītasvarūpapañcamudrābhiḥ sāṁvarībhiḥ samyag mudritamaṅgaṁ yasyāḥ sā tathā| tathā ca śrīcakrasaṁvare-

 

      kaṇṭhikārucakakuṇḍalaśiromaṇivibhūṣitam|

      yajñopavītaṁ bhasmeti mudrāṣaṭkaṁ prakīrtitam||iti|

 

    etā eva bhasmaparihāreṇa devyāḥ pañcamudrā boddhavyā ityāmnāyaḥ| tathā ca śabarapādīyasādhane'pi "pañcamudrāvibhūṣitām"iti| cakrikā mekhalā copamudrā boddhavyā| ṣaṇmudrāmudritāṅgīmiti pāṭhe etatpratipāditapañcamudrāmadhya eva mekhalāyā antarbhāvāt ṣaṇmudrā boddhavyāḥ| mudrayoḥ (drāyāḥ)ṣaṭ mudrāṣaḍiti ṣaṣṭhīsamāsaśca svīkartavyaḥ| ubhayapakṣe'pi ṣaṣṭhatathāgataviṣaye guruparamparaivāśrayaṇīyeti| vyapagatavasanāmiti| nagnām ,āvaraṇadvayarahitatvāt| ṣoḍaśābdāmiti| ṣoḍaśakalāsampūrṇacandratvāt ,ṣoḍaśānandamayītvād vā| yaduktaṁ śrīkālacakre-

 

    prajñādhṛg yena cakre śirasi dhṛtamidaṁ śukravairāgyasaukhya-

    muṣṇīṣe brahmarandhre'kṣaraparamasukhaṁ ṣoḍaśānandapūrṇam| iti|

 

varāṅgīmiti sakalasukumārādiślādhyayauvanaguṇopetatvāt||3||

 

jñānākarṣādividhiṁ prāgiva kṛtvā vidhānavinmantrī |

svastikamalikābhimukhaṁ bhramantamekaṁ drutaṁ dhyāyāt ||4||

 

    kṛtyāntaramāha- jñānākarṣādītyādi| mantrī bhāvakaḥ| svastikaṁ nandyāvartaṁ dhyāyāt| suṣṭhu asti kaṁ sukhaṁ yasmāt sa svastiko binduḥ| caṇḍāalīkarasaṁgamādāvartayati tadbinduviśuddhayā cintanīya ityupadeśaḥ| tathā ca śabarapādīyasādhane-"kolāsyāsannidhau dṛṣṭvā nandyāvartaṁ tu sadbudhaḥ"| tasyārthaḥ-sukharūpiṇyā devyā saha nandayatīti nandī binduḥ| tasya ca caṇḍālīsaṅgamādāvartānnandyāvarta iti| bhramantamityavicchinnaṁ kulālacakravad bhramantam| alikābhimukhamiti| alamivālaṁ daṁṣṭrā tadasyāstītyalikaṁ mastakaṁ tadabhimukham| athavā vajraḍāke "alikaṁ paśuḥ"ityaṣṭame chomāpaṭale pratipāditam| tadabhiprāyādvā| alikābhimukhaṁ paśumukhābhimukhamiti boddhavyam| ekamiti ekameva| drutamiti| anavaratabhramaṇayogāt| kiṁkṛtvetyāha-vidhānaviditi upadeśajñaḥ||4||

 

tadanu viyadvati dhātau trikūṭagirigahvare bhramaccakram |

prāguktamiva dhyāyādraktaṁ jājvalyamānaṁ sat ||5||

 

     viśeṣakartavyamāha-tadanvityādi| tadanantaraṁ cakraṁ dhyāyāt| kutra  taddhayātavyamityāha- viyadvati dhātāviti| viyad gaganaṁ śūnyaṁ śuṣiramiti yāvat ,tena yukto viyadvān devīkamalam| dadhātīti dhātuḥ ,pṛthivīdhātusādharmyāt tatra devīkamalodara iti vākyārthaḥ| trikūṭagirigahvara iti| trikoṇatvāt trikūṭaṁ durārohatvāt prapātabhūtatvācca giristasya gahvare'bhyantare devīkamalodaragataparadharmodayāyāmiti bhāvaḥ| kiṁbhūtaṁ cakram ?bhramat prāguktamiveti| yathā sindūrapātasamaye śikhikoṭikaṁ likhitaṁ tathaivetyarthaḥ| raktamiti lohitam| jājvalyamānamiti prakāśamayatvāt| saditi śobhanamanupamasukhayogāt ||5||

 

tat sthiramivātivegānnirvātaniṣkampadīpamiva dīptam |

drāvayaduru sukhacakraṁ sravadamṛtāsārakṛtasavanam ||6||

 

      viśeṣamāha- tat sthiramityādi| tadeva cakra mativegādatiśayitacalanāt sthiramiva niścalamiva dhyāyāt| atropadeśaḥ- anantaraślokasthitapaścācchabdotthapaścādityaparakriyāpadāccakrabhāvanānantaraṁ caṇḍālīrūpaṁ nirvātaniṣkampadīpamiva dīptaṁ niścalapradīpavad dedīpyamānaṁ paśyediti boddhavyam| etannirvātaniṣkampadīpamivetyādyavyabhicāraviśeṣaṇadīptaśabdasya punaruktasyopādānācca bhagavatyāścaṇḍālyā evaṁrūpasya sakalamavikalaṁ napuṁsakaśabdena viśeṣaṇamityāmnāyavidaḥ| anyathā saṁvṛtipakṣe caṇḍālīdarśanameva na syāt ,anuktatvāt| etadeva vā cakraṁ caṇḍālīrūpaṁ syāt| dvayamapyasaṁpradāyamiti tad vyākhyānaṁ parihṛtyocyate kiṁbhūtaṁ caṇḍālīrūpaṁ drāvayat uru mahat sukhacakraṁ drāvayat drutāpannaṁ kurvat| sravadamṛtāsārakṛtasavanamiti| mahāsukhacakrādamṛtasravaṇakṛtasnānam||6||

 

kāyatrayasvabhāvaṁ paramaṁ sahajātmakaṁ jagadvyāpi |

sphuradamitaśātasantatiṁ paśyet paścānmukhaḥ paścāt ||7||

 

     kāyatrayasvabhāvamiti| dharmasaṁbhoganirmāṇasvarūpamekalolībhūtatvāt| paramamiti| asādhāraṇarūpatvāt| paramatiśayitaṁ sahajakṣaṇaṁ māti paricchinattīti vā paramam| sahajātmakamiti| mahāsukharūpatvāt| jagadvayāpīti| tadvilakṣaṇasyānyasyābhāvāt| yadvā jagadvayāpi ceti jagadvayāpi jagato'pi tatsvarūpatvāt| sphuradityādi| sphuranti (ntī)amitā anavacchinnā śātasya sukhasya santatiryasmāt tat tathā| paścānmukha iti| paścimābhimukha eva devīṁ bhāvayediti niyamaḥ| paścānnirmāṇacakrād vakārarūpiṇīṁ devīmindubindusthitanādarūparekhayā ūrdhvaṁ gacchantīṁ yāvadevoktaviśeṣaṇasahitāṁ bhāvayedityāmnāyaḥ| sā ca rekhārūpiṇī bhagavatī cakratrayasamudbhede mahāsukharūpamāsādya mahāsukhamayaṁ svastikaṁ praveśya mahāsukhacakraṁ gatvā mahājvālāvalīvilīnasacchidraghaṭaghṛtenevānavaratasravadamṛtadraveṇātmānaṁ snāpayan sphuṭamevācintyapade viśramediti viśeṣaḥ|

 

      vyākhyānāntare tu caṇḍālyāḥ prathamamevoktatvāt cakrasyaiva viśeṣaṇametad boddhavyam| prathamataścakramuktaviśeṣaṇaviśiṣṭaṁ dhyāyāt| paścād mahā sukhacakraṁ bhāvayet drutāpannaṁ kārayet paśyet| na tu mahāsukhacakramatra boddhavyaṁ sphuradamitāsārakṛtasavanamiti ,caṇḍālījvalanāt| tasya cādhaḥ sthitatvāt| tatra ca śrīmati caṇḍālīyoge sakalaśaktinidhāne guruvākyādiṣu saṁyogaśaktisamutpāditaviśiṣṭarāgavat ,ikṣvādiṣu pīḍanaśaktisamupajāta divyarasavat ,kāṣṭhādiṣu śayanīyaśaktisamutpāditamahālokavat ,maithuneṣu dampatīprītiśaktisamutpāditasatprasavavat ,kṣīrādiṣu dhārāpātaśaktisamutpāditasāravat ,navanīteṣu jvālāśaktisamutpāditaviśiṣṭasāravat ,mṛttikādiṣu  āvartaśaktisamutpāditataijasavat ,drākṣādiṣu bhaiṣajyaśaktisamutpādita balaviśeṣavat ,mantrādiṣvākarṣaṇaśaktisamutpāditasakalavāñchitavat anuṣṭhānāt sakalamavikalamevotpadyate| ananuṣṭhānāttu śrāvakāṇāmiva mahāyānayāyināmapi samūlameva sarvamālūnaṁ viśīrṇam| tathā ca-

 

      saṁyogāt cakrapadmābhyāṁ pīḍanīyaṁ saroruham|

      kramaśo mathanīyañca prītimutpādya tāttvikīm||

 

      dhārāpāte'pi ca girerjvālāśaktiśca vaṁ-bhavā|

      āvartaśaktirjvālāyā  mahārāgauṣadhīvadhūḥ||

 

      ākarṣaṇaśaktiḥ pavanāt kathaṁ na syānmahodayaḥ|

      ananuṣṭhānadoṣeṇa kāraṇaiḥ saha naśyati||

 

      atha bhagavatyevātmānaṁ sakalasattvanistāraṇārthameva pratipāditavatīti viśuddhirabhidhīyate| tathā ca sādhanavibhaṅge sindūrapātaviśuddhāvasmadguravaḥ-

 

      prīteyaṁ kiravaktrā yadyapi sindūrapātato mukure|

      adhyātmarūpadevīpūjā śreṣṭhā tathāpīha||

 

      vajramabhedyajñānadhāraṇāt tasyāmbujaṁ ca madanaṁ ca|

      vajradharaśabdavācyaṁ tadupari śabdāttadāvalambya||

 

      mukuramiva nirmalatare cetasi rāgaṁ viśuddhamiva bhujagabhavam|

      vinyasya vikira bāhyābhyantaradharmodayāmathavā||

 

      mantrālīmiva mananāttrāṇānmantrākṣaraṁ vilikha bījam

      kāñcanaśalākayaiva sphuṭamavadhūtyā suśobhanayā||

 

      tatroditā vikaluṣā suviśuddhajñānarūpiṇī yā''sīt|

      ujjhitasakalavivādā tāmiha paritoṣayed yogī||

 

      muṇḍālī maṇḍitāṅgīyamālikālyorvidhāraṇāt|

      mahāsukhamayitvena rajoyogayutā sadā||

 

      yadvānanagaladraktā mārāṇāṁ raktapānataḥ|

      mūlāsyaṁ paramārthena saṁvṛtyā śaukaraṁ mukham||

 

      mūlānane triṇetreyaṁ traikālyekṣaṇaśuddhitaḥ|

      kolānane triṇetreyaṁ satyābhyāṁ tulyadarśanāt||

 

      ūrdhvānanasthito bindurmūrdhvotthamiti kathyate|

      pratyaṅgabhramaṇānmuktaṁ viyacchuddhayā śitadyutiḥ ||

 

      subaddhamuktagativadvāsanāśeṣanāśataḥ|

      manākkrodhaṁ mukhaṁ devyāḥ sausthityā subhagaṁ varam||

 

      bhāvābhāvavikalpānāṁ cchedārthaṁ kartikā kṛtā|

      dakṣiṇastīkṣṇakiraṇastīkṣṇatvād dakṣiṇe dhṛtā ||

 

      bodhicittaviśuddhayaiva kapālaṁ raktapūrṇatā|

      suviśuddhena rāgeṇa saṁyogapratipādikā ||

 

      yadvā mahāsukhasadākṛpārasamayaṁ nṛkam|

      raktapūrṇaṁ dhṛtaṁ vāme bindorvāmapravāhataḥ ||

 

      khe nāḍayāṁ tuṅgata iti khaṭvāṅgaṁ bindurucyate|

      tadeva dhvajamityuktaṁ yogicihnatayā'nayā||

 

      pañcātmako'yaṁ bhagavān krīḍate sukhacakrake|

      vihīnaḥ pañcato binduriti kālī śiraḥsthitā||

 

      kṛtāḥ sukhatayā bhedyāḥ sukhacakre tathāgatāḥ|

      iti dambholikīrājī rājate śirasi sthitā||

 

      ūrdhvaṁ binduḥ sahā'vidyāsuramunmūlituṁ kṣamaḥ|

      bindoḥ saṁvṛtirūpatvāt saṁvṛtyā śaukaraṁ mukham||

 

      tadudbhūtaṁ mahārāgarasaviddhaṁ mahāsukham|

      tathaiva paramārthatvāllohitaṁ mūlamānanam||

 

      nimīlyāpi dṛśaṁ paśyannabhaḥ sa na vilohitam|

      tacchuddhayā lohitā devītyāha me gururantimaḥ||

 

      dharmodayoditaṁ rūpaṁ sthirabījaṁ nirañjanam|

      tadeva cakramityuktaṁ kalpanājālanāśataḥ||7||

 

pratidivasaṁ pratisandhyaṁ yathākṣaṇaṁ vā vibhāvayedetat |

yāvatsiddhinimittaṁ tāvadidaṁ tūcyate vyaktam ||8||

 

kadā bhāvayedityāha-pratidivasamityādi| pratidivasaṁ pratyahaṁ bhāvayediti sambandhaḥ| evaṁ pratisandhyaṁ sandhyācatuṣṭaye| yathākṣaṇaṁ vā yathāvasaram| yāvat siddhinimittamiti| yāvat siddhinimittaṁ nopajāyate tāvadityarthaḥ| idaṁ tūcyate vyaktamiti| idaṁ punarvyaktameva nimittamucyate ,yena yogī utpannanimitto'bhidhīyate iti||8||

 

ayatnajaṁ prītirayānubandhād

yadā bhaved vyaktamidaṁ vibhāvitam |

kaśācapeṭādihate na vedanā

tadā bhavetsiddhiradūravartinī ||9||

 

   nimittamāha- ayatnajamityādi| tadā siddhirbhavediti sambandhaḥ| adūravartinī sannihitā| kadetyāśaṅkāyāmāha-yadā vibhāvitaṁ vyaktaṁ bhavet| ayatnajamiti| yatnanirapekṣyaṁ svarasavāhitayā ityarthaḥ|

 

  kutastadbhavedityāha-prītirmahāsukhaṁ tasya rayo vegaḥ ,tasyānubandhanamaparityāgaḥ,tasmāt| kadā kiṁ na bhavedityāha- kaśetyādi| kaśā carmaṭhī| capeṭaścavaṭuḥ| ādiśabdāt pādaprahārādiḥ| etairapi hate vedanā notpadyate| tadeva siddhirityarthaḥ||9||

 

pratāḍitānāṁ paṇavādikānāṁ

paṭudhvanirna śrutigocaraścet |

tadāpyate bodhiranuttarāgyrā

svapne'cirād dhyānavato'grasiddhiḥ ||10||

 

     dvitīyaṁ nimittamāha-pratāḍitānāmityādi| tadā bodhenā(dhirā)pyate prāpyate iti sambandhaḥ| anuttareti| na vidyate uttaraṁ śreṣṭhaṁ yasyāḥ| agryeti| sahajānandarūpā sarvopari vidyamānatvāt| kadetyāśaṅkāyāmāha - pratāḍitānāmityādi| prakarṣaṁ tāḍitānāmapi mṛdaṅgādīnāṁ paṭuḥ prakṛṣṭo  dhvaniḥ śrutigocare śravaṇaviṣayendriye nānubhavatīti śeṣaḥ| svapna iti| apiśabdo'tra boddhavyaḥ| svapne'pi nidrāyāmapi dhyānavato yogadharasyācirādevānuttarā siddhiḥ syāt| nidrāṇo'pi yogī mahāsukhasamādhilīna eva vajravilāsinīmanohārikārī bhavatīti bhāvaḥ| yadvā svapne'pi yadyevaṁ nimittamālokate tadāpi siddhirbhavatyevetyarthaḥ||10||

 

dṛṣṭvā siddhinimittaṁ pitṛvanagirikuñje vṛkṣamūlādau |

nivasannutpannakramayogamajasraṁ sudhīḥ kuryāt ||11||

 

     sthānaviśeṣamāha-dṛṣṭvetyādi| sudhīḥ paṇḍitaḥ saprajño vā| utpannakramayogamadhyātmayogaṁ kuryādabhyasediti sambandhaḥ| kiṁkṛtvetyāhadṛṣṭvā siddhinimittamiti| siddheretaduktanimittaṁ jñātvā| nivasanniti|  samāhitastiṣṭhan| kutretyāha-pitṛvanetyādi| pitṛvanaṁ śmaśānam| anyatsubodhameva| pakṣāntare tu piturvajradharasya vanaṁ vijanatvāt ,rāgāṭavītvācca mahāsukham| pitṛvanaśabdasya śmaśānaparyāyatvāt| aṣṭavijñānopaśamanalakṣaṇaṁ vā| tatra sthita ityarthaḥ| giriḥ prapātasthānatvāt kamalakiñjalkaṁ tasya kuñje koṣacarmapihitatvāt tadgarbhe| vṛkṣamūlādau| "kṛṣū vṛṣū secane "sicyate bodhicittaṁ dhārayatīti vṛkṣaḥ kuliśamavadhūtī vā ,tasya mūle nivasan cittamarpayanniti bhāvaḥ| ādiśabdānmaṇimadhyamaṇyagrayorapi grahaṇam| ajastramityanavarataṁ yathā bhavati ||11||

 

siddhau vasudhādīnāṁ bhavati layo hyuttarottare kramaśaḥ |

khyāti tadā gaganābhaṁ prabhāsvaraṁ jñānamātraṁ sat ||12||

 

      tatkṣaṇasya māhātmyamāha -siddhāvityādi| asya yogasya siddhau vasudhādīnāṁ pṛthivyādimahābhūtānāṁ layo bhavati|uttarottare kramaśa iti| uttaramuttarakrameṇa līyate ityarthaḥ| tathā ca-

 

      bhūdhāturlīyate toye toyaṁ tejasi līyate |iti|

āśayastu-

      pṛthvī kāṭhinyamabdhātuḥ snehatāṁ teja uṣṇatām|

      pavanaṁ preraṇāṁ muñcan bodhāmbhodhau nimajjati||

tathā ca hevajre-

      pṛthivyāpaśca vāyuśca teja ākāśameva ca|

      kṣaṇāt sarve na bādhyante svaparasaṁvittivedanam||

 

      yadvā vāmadakṣiṇanāḍīvāhagatāni pṛthivyādīni maṇḍalasvabhāvāni pṛthivīmaṇḍalamabmaṇḍalaṁ yātītyevaṁ kramato yāvadakṣayasukhasvarūpaṁ jñānamaṇḍalaṁ praviśantīti| yaduktaṁ kālacakre-

 

      pṛthvī toyaṁ prayāti jvalanamapi jalaṁ pāvako mārutaṁ ca

      vāyuḥ śūnyaṁ ca śūnyaṁ vrajati daśavidhaṁ vai nimittaṁ nimittam|

 

      sarvākāraṁ prayātyakṣaraparamasukhānāhataṁ jñānakāyaṁ

      jñānādṛddhiśca siddhirbhavati narapate janmanīhaiva puṁsām|

 

      tadā yoginaḥ kathamiva prakāśata ityāha- khyāti tadā gaganābhamiti| gaganasadṛśaṁ prakāśate| prabhāsvaramiti| niṣkaluṣaṁ talavilīnabāṣpakramavyapagamasaṁprāptanijarūpaṁ darpaṇavannirmalaṁ tādṛśi jñānadarpaṇa iva bāṣpaṁ viśvameva layamāpadyata ityarthaḥ| jñānamātramiti| svapnajñānavajjñeyanirapekṣaṁ svaprakāśamātram| saditi anavacchinnarūpam||12||

 

jānīyāttaccihnaiścihnāni tu pañcadhā vidustajjñāḥ |

ata eva tāni yogī samāhito lakṣayenmanasā ||13||

 

      jñānakāraṇamāha- jānīyādityādi| tajjñānaṁ cihnairvakṣyamāṇairjānīyāditi sambandhaḥ| cihnāni tviti| cihnāni nimittāni punaḥ pañcadhā pañcaprakārāṇi tajjñāstadadvaitayogajñā vidurjānanti ,teṣāmeva taccihnotpatteḥ| ata eveti asmādevākārāt| śūnyatāsamādhereva vā| yogī tattve nipuṇastāni lakṣayet| samāhita iti| avikṣiptacittaḥ| manaseti| dhyānāgracetasaivānyavijñānānāmaviṣayatvāt||13||

 

prathamaṁ mṛgatṛṣṇābhaṁ dhūmākāraṁ dvitīyakaṁ cihnam |

khadyotavattṛtīyaṁ turyaṁ dīpojjvalaṁ spaṣṭam ||14||

 

      kāni tāni cihnānītyāha- prathamamityādi| mṛgatṛṣṇābhaṁ marīcikāsamaṁ prathamaṁ cihnamutpadyate| yadyapyevaṁ tathāpyupadeśāddhūmākārameva prathamaṁ cihnamiti boddhavyam| marīcikā tu dvitīyā| prathamamākāśāsaktacitto yogī dhūmaṁ paśyati paścānmarīcikādikamiti|

 

      yaduktaṁ kālacakre-

 

      ākāśāsaktacittairanimiṣanayanairvajramārgaṁ praviṣṭaiḥ

      śūnyād dhūmo marīciḥ prakaṭavimalakhadyota eva pradīpaḥ|

      jvālā candrārkavajrāṇyapi paramakalā dṛśyate bindukaśca

      tanmadhye jñānabimbaṁ viṣayavirahitānekasaṁbhogakāyam||

 

ṣaḍaṅge ca tatra gurūpadeśenākāśe prathamaṁ yogī dhūmaṁ paśyati na  marīcikāmiti svānubhavato jñeyaṁ tato marīcikāḥ| paścādeva dhūmādikaṁ kalpanārahitaṁ pratisenāvaditi| uktañca ḍākinīvajrapañjare-

 

      sarvajñahetukaṁ taddhi siddhinikaṭe pravartakam|

      paścānmāyopamākāraṁ svapnākāraṁ kṣaṇātkṣaṇam||iti|

 

      yadvā mṛgatṛṣṇābhamiti| viśvameva yogino marīcikeva mithyā| pratibhāsa ityarthaḥ| atasmiṁstadgrahaṇena pratibhāsamānatvāt| dhūmākāramiti| dhūmākāramevākāśajñānamutpadyate| māyāgajādi ca| māyāgajaḥ pratītyasamutpanno niḥsvabhāva iti viśvameva pratītyajaṁ pratibhāsamātraṁ rūpaṁ  dhūmavat paśyatītyarthaḥ| khadyotavaditi| yathā khadyotaḥ khe ākāśe kṣaṇaṁ  kṣaṇaṁ dyotate ,tathaiva sphuṭāsphuṭabhāvena śūnyatāyāṁ jñānajyotirālambana iti tṛtīyaṁ cihnam| turyamiti| dīpavadujjvalaṁ caturthaṁ cihnam| yadvā dīpavadujjvalaṁ spaṣṭaṁ vyaktam| prakāśarūpaṁ ciramapi sthitvā bodhivirahitāt punarvinaśvaramiti| akalyāṇamitrasamparkāditi bhāvaḥ||14||

 

vigatābhragaganasadṛśaṁ pañcamaṁ cihnaṁ prakāśamavikalpam |

evaṁ labdhanimitto mudrāṁ mahatīmavāpnoti ||15||

 

     pañcamacihnamāha-vigatābhretyādi| śaradamalamadhyāhnanabhonibham| prakāśamiti| jñānasvarūpatvāt| avikalpamiti vigatadvaitātpañcamaṁ cihnamutpadyate| evamiti| evaṁ krameṇotpannajñānanimitto yogī mudamānandaṁ rāti gṛhṇātīti mudrā ,mahatīmiti mahāmudrāmavāpnoti pratipadyate,mahāmudrālābhī bhavatītyarthaḥ||15||

 

utthātukāmaḥ praṇipatya yoginīṁ

nāthaṁ ca kasthaṁ samudīrya mūḥkṛtim |

utthāya kṛtyaṁ vidadhīta tattvadhī -

stiṣṭhet sadā yogayugena yogavit ||16||

 

iti tattvajñānasaṁsiddhau bhāvanāvidhiḥ ||

 

      kartavyāntaramāha- utthātukāma ityādi| utthātukāmo yogī utthāya kṛtyaṁ vidadhīteti sambandhaḥ| kiṁkṛtvetyāha-praṇipatya yoginīmiti| devīṁ namaskṛtya| nāthaṁ ceti| nāthamapi gurumapi| kasthamiti| śiraḥ sthitam| mūḥkṛtiṁ samudīryeti| mūḥkāraṁ visarjanamantraṁ samuccārya visarjanānantarameva kṛtyaṁ kurvītetyarthaḥ| kṛtyamapi kurvan bhāvakaḥ kathaṁ  tiṣṭhatītyāha- tiṣṭhedityādi| yogayugena mudrādvayayogena sadaiva tiṣṭhannivaset ,  sacakrāṁ devīṁ caṇḍālīṁ ca bhāvayannityarthaḥ| yadvā hetuphalavyavasthayā  caṇḍālīdvayameva yogadvayamiti boddhavyam| ye tu bhagavatīdharmodayāntargatāparadharmodayācakre vaṁkāraṁ kādyādivarṇāvṛtaṁ jvaladrūpaṁ prathamato dṛṣṭvā paścād vaṁkārakiraṇarekhayā mṛṇālītantusūkṣmayā nirmāṇacakradharmasambhogasvarūpacakratrayamudbhidya mahāsukhacakramanugacchantyāplāvitaśītāṁśudvāreṇa mahāsukhamāmukhīkṛtya yogālambanaṁ vidheyamiti vyācakṣate vyākhyātāraḥ ,tanmate yogayugaśabdasya yogāsaṅgenetyapavyākhyānatvād eka eva yogaḥ  pratipāditaḥ| sa cāsmadgurubhiranāmnāyatvāt śabarapādīyasādhanavirodhācca na svīkṛtaḥ| dṛśyante'pi kecit tanmate'pi bhāvakā iti| yogaviditi yogajñaḥ| tattvadhīriti| tattvārthā dhīḥ prajñā yasyetyarthaḥ||16||

 

iti marmakalikāyāṁ tattvajñānasaṁsiddhipañjikāyāṁ bhāvanāvidhiḥ ||

4 śiṣyānugrahavidhiḥ

 

[atha śiṣyānugrahavidhiḥ]

 

adhyeṣitaśca bahuśaḥ śiṣyaiḥ kṛtamaṇḍalaiḥ padābjanataiḥ |

mantrī tithau daśamyāṁ vidadhītānugrahaṁ teṣām ||1||

 

     śiṣyānugrahavidhimāha- adhyeṣita ityādi| mantrī gurusteṣāṁ  śiṣyāṇāmanugrahaṁ vidadhīteti sambandhaḥ| adhyeṣitaśceti| śiṣyairbahuśo yācitaḥ| cakāra evārthaḥ| kṛtamaṇḍalairiti| kṛtagurumaṇḍalaiḥ| padābjanatairiti pādapadmapatitaiḥ| tithau daśamyāmiti| kṛṣṇāyāmanyāsāṁ samayatithitvenāsvīkārāt| yoginīnāmanupalambhasvarūpatvāt kṛṣṇapakṣa evādhikārāt||1||

 

saṁpūjya mantrarūpāṁ devīṁ cakrasthitāṁ vihitayogaḥ |

ādāya mantrajaptaṁ paramādyaṁ niṣkramet tasmāt ||2||

 

     guroḥ kṛtyāntaramāha- saṁpūjyetyādi| mantrī niṣkramediti sambandhaḥ| tasmāditi devīpūjāsthānāt| kiṁkṛtvetyāha-saṁpūjyeti| devīmabhyarcya| mantrarūpāmiti mantroddhārasthitamantrarūpām| cakrasthitāmiti| sasindūramukuratalalikhitatrikoṇacakrasthitām| tathā ca-

 

     tridalasaroruhamadhye sindūrakṣodadhūsare mukure|

     mantramayīmabhilikhitāṁ gururapi saṁpūjya nirgacchet||

 

iti sādhanavibhaṅge'smadguravaḥ| vihitayoga iti| kṛtabāhyādhyātmaprajñāsaṅgaḥ| prathamaṁ kiñcinmadanapānasamuttejitacittavīraḥ ,dūrotsāritavikalpagaṇaḥ samullāsitaśūnyatā ca| tataḥ prajñāsaṅgena samupajātaparamānando vihitayoga ityāmnāyaḥ| ādāyeti gṛhītvā| paramādyaṁ madanasahitapātram| mantrajaptamiti| pre (trya)kṣarādhiṣṭhitam| śiṣyatoṣaṇārthaṁ svayameva pātraṁ  gṛhītvā nirgacchedityarthaḥ||2||

 

atha vihitapañcamaṇḍalamūrdhvasthaṁ dattadakṣiṇaṁ śiṣyam |

kusumasrajaṁ dadhānaṁ dhyātakekanāthaṁ guruḥ paśyet ||3||

 

     guroḥ kṛtyāntaramāha-athetyādi| athānantaraṁ guruḥ śiṣyaṁ paśyediti sambandhaḥ| vihitapañcamaṇḍalamūrdhvasthamiti| vihitapañcamaṇḍalamadhye maṇḍalamūrdhani samupasthitam| ūrdhvasthitamityupadeśād boddhavyam| ūrdhvasthamiti yogavibhāgād vā| tatpakṣe ca maṇḍalamadhyasthamityupadeśaḥ| gomayādinā vinā mantraṁ pañcamaṇḍalikā kartavyetyāmnāyaḥ| vihitapañcatathāgatamaṇḍalaṁ śiṣyaṁ paśyediti ca paramparāṁ kecinmanyante| dattadakṣiṇamiti| dhanakanakadāsadāsīsvaśarīraniryātanāni samīham| kusumastrajaṁ dadhānamiti| īṣadvikasitasaṁpuṭīkṛtya (ta)hastadvayena puṣpamālādharam| dhyātake(ka)nāthamiti| dhyātaḥ ka eva ke śirasi nātho gururyena sa tathā| āveśamutpādayituṁ paśyedityabhiprāyaḥ||3||

 

tadanu ca yathoktaṁ devīcakraṁ prodyanmarīcikaṁ rayavat |

dhyātvā'ntavāsigātre vajrabhṛt tasya sandadyāt ||4||

 

     aparakṛtyamāha-tadanu cetyādi| tadanu darśanānantaraṁ vajraṁ bibhartīti vajrabhṛnmadanapātraṁ tasya śiṣyasya gururdadyādarpayediti sambandhaḥ| dhyātveti| cintayitvā| yathoktaṁ devīcakraṁ sindūrapātasamayoktatrikoṇacakram|

prodyanmarīcikamiti sphuratkiraṇaṁ ca| rayavaditi vegena bhramat| antavāsigātra iti| śiṣyasya śarīre| nābheradhobhāge dharmodayāyāmityupadeśād boddhavyam| antevāsīti pāṭhe trayodaśamātratvāt chandobhaṅga ityanuktasamāso na svīkartavyaḥ| etadgāthārtha upadeśād boddhavya iti kecidenāṁ na likhya(kha)ntyapīti cakropadeśo likhyate|

 

     ādau ca yallohitapuṣpapūrvamanāmikālekhyamavādicakram|

     trikoṇakaṁ tadvidadhīta dhīmān sū va kṣamiti tryaṅgulamujjvalañca||

 

     sindūrapāte tridalaṁ saroruhaṁ bāṇāgnisaṁkhyākṣaramantrapūrṇam|

     vakārayuktaṁ varaṭakañca kuryāt diśāsu ca svastikamabdhisaṁkhyam||

 

     śrīvajradevīkamale'pi kāmye dharmodayāntargatamantracakram|

     yaduktamāsīttadapi trikoṇaṁ bhrameccakra (laṁ)jñānavidāṁvaraṁ ca||

 

     śiṣyasya cāveśavidhau saroruhaṁ nābheradhaḥ sadgurubhāvanīyam|

     yanmantrapūrṇaṁ tadapi trikoṇaṁ ṣaṭkoṇamāmnāyavihīnameva||

 

     paṭe sarojaṁ tridalaṁ vidadhyād yatrāsti devī svayamekikaiva|

     ṣaḍdevatīvṛndavibhūṣitaṁ vā ṣaṭkoṇametaddvitayañca dṛṣṭam||

 

     bhūmau punarmaṇḍalakṛtyakāle ṣaṭkoṇamantraujamuṣanti santaḥ|

     devyaśca pūjyāḥ ṣaḍapīha koṇe pūrvādiṣu svastikamaṇḍalaṁ ca||4||

 

evaṁ syādāveśastasyotkalikā prakampanaṁ bāṣpaḥ |

pāto jñānotpādaḥ svāsārūpyaṁ cāpi paripāṭayāḥ ||5||

 

       āveśalakṣaṇamāha- evamityādi| evaṁ krameṇa tasya śiṣyasya| āveśo devatādhiṣṭhānaṁ syāditi sambandhaḥ| āveśalakṣaṇamāha-utkaliketyādi| utkalikā romāñcaḥ| prakampanaṁ prakṛṣṭakampaḥ| bāṣpo lolāpātaḥ| pātaḥ patanam| jñānotpādaḥ bhūtabhaviṣyadvartamānajñānalābhaḥ| sarvameva kathayatīti bhāvaḥ| svā (sā)rūpyaṁ ceti| anayā paripāṭyā āviṣṭasya śiṣyasya svarūpaparijñānamapi bhavenna kevalamāveśa ityarthaḥ| vinā svarūpaparijñānaṁ śiṣyānugrahānupapatteḥ||5||

 

tadanu kathayet samādhiṁ pūjāmantraṁ ca vajrayoginyāḥ |

śraddhānvitasya guṇino gurubuddhābhinnasadbhakteḥ ||6||

 

      anuttarakṛtyamāha- tadanvityādi| śiṣyajijñāsanānantaram| guruḥ samādhiṁ kathayediti sambandhaḥ| pūjāmantraṁ ca vajrayoginyā iti| kiravaktrāyāḥ pūjārthaṁ vihitaṁ mantramapi kathayet| śraddhānvitasyeti| satyaratnatrayakarmaphalādisaṁjātasampratyayasya| buddho'sti,dharmo'sti,  saṁgho'sti,pāpamasti,puṇyamastītyādiviśiṣṭavāsanāvāsitāntaḥ karaṇasyeti bhāvaḥ| guṇina iti| aśeṣaguṇaśālinaḥ| gurubuddhābhinnasadbhakteriti| guruśca buddhaśca gurubuddhau,tayorabhinnā samyag bhaktiryasya sa tathā| tathā coktam-

 

         gururbuddho gururdharmo guruḥ saṁghastathaiva ca| iti|

 

   ata eva nāthāṅkaka ityuktam| vairocanasthāne gurorevopādānāt||6||

 

kathayenna yogamenaṁ sadyaḥ pratyayakaraṁ susiddhaṁ vā |

śraddhāvirahitamanaso bhaktivihīnasya śiṣyasya ||7||

 

     niṣedhamāha- enaṁ yogaṁ śiṣyasya na kathayenna prakāśayet| kiṁbhūtasyetyāha-śraddhāvirahitamanasa iti| śraddhātyaktacittasya| bhaktivihīnasyeti| gurubuddhayorabhaktasya| sadyaḥ pratyayakaramiti| acirapratītijananam| saṁpratyayakaramiti pāṭhe mātrādhikaṁ ṣaṣṭhagaṇabhaṅgaśca| susiddhaṁ veti suṣṭhu siddhi[manta]mapi suniṣpannaṁ vā| susiddhidamiti pāṭho'pyapapāṭhaḥ| pūrvoktadoṣaprasaṅgāt||7||

 

vidadhāti yastu pūjāṁ devīcakrasya mantrayuktasya |

tasyāpayānti bhayānyaṣṭau pāpāni ca mahānti ||8||

 

      anuśaṁsāmāha- vidadhātītyādi| tasya yogino bhayānyapayānti naśyantīti sambandhaḥ| aṣṭāviti harikaridahanaprabhṛtijanitāni| pāpānīti pañcānantaryaprabhṛtīni| mahāntīti samucchritāni bhayāni| upaśamakāraṇamāha- vidadhātītyādi| yo yogī devīcakrasya bhagavatyāḥ ṣaḍā(ḍa)racakrasya pūjāṁ karoti tasyetyarthaḥ| mantrayuktasyeti| devīmantraṣaḍayoginīmantrakṛtārcanasya| athavā pūrvoktasindūramantrasaṁpūrṇatrikoṇasya||8||

 

durbhagatā dāridrayaṁ vyādhijarāduḥkhadaurmanasyāni |

bhramakalikaluṣakleśāḥ pīḍā nānāvidhāścāpi ||9||

 

      aparānuśaṁsāmāha- durbhagatetyādi| durbhagatā lokeṣvasaubhāgyam| dāridrayaṁ niḥsvatā| vyādhiḥ kaṣṭādiḥ| jarā vārdhakyam| duḥkhaṁ kāyacittopahatiḥ| daurmanasyaṁ cittaduḥkham| bhramo bhrāntiradharme dharmabuddhiḥ,yathā tīrthikānāṁ hiṁsā svargāya| kalirvivādaḥ| kaluṣaṁ pāpaṁ kalimāhātmyopadiṣṭakaluṣaṁ vā| kleśā rāgadveṣamohāḥ| pīḍā nānāvidhāśceti| nānāprakārabhūtapretapiśācādyupadravāśceti| cakāraḥ samuccaye| apiśabda evārthe| apayāntīti pūrvoktaślokena sambandhaḥ||9||

 

yo japati cakramantraṁ dhyātvā hṛdaye nirodhavācā'sau |

prāpnotyaṣṭau siddhīḥ pañcābhijñāstathāṣṭaguṇān ||10||

 

     aparānuśaṁsāmāha-yo japatītyādi| asau aṣṭau siddhirañjanaguṭikādīni prāpnotīti sambandhaḥ pañcābhijñā iti| divyacakṣuḥ,divyaśrotram ,paracittajñānam ,ākāśagamanam,pūrvanivāsānusmṛtiśca| tathā'ṣṭaguṇāniti| daśabalavaiśāradyādīn,aṇimādīn vā| ya ityādi| yaścakrasahitaṁ mantraṁ dhyātvā hṛdaye manasi nidhāya| japati,tasya syādevetyarthaḥ|  nirodhavāceti vāksaṁyamena||10||

 

dhyāyati yaḥ kiravaktrāṁ pratidivasaṁ yatnataścatuḥsandhyam |

hariharahiraṇyagarbhairjetumaśakyāṁ mṛtiṁ jayati ||11||

 

      aparānuśaṁsāmāha- dhyāyatītyādi| yaḥ kiravaktrāṁ kolamukhīṁ dhyāyati atiyogena manasyāropayati| sa mṛtiṁ jayatīti sambandhaḥ| kiṁbhūtāṁ mṛtimityāha-hariharetyādi| keśavādibhirapi jetumaśakyāmaparājitāmityarthaḥ| pratidivasamiti nityameva| yatnata iti pūjādipuraḥsaram| catuḥsandhyamiti prabhātamadhyāhnasāyāhnārdharātreṣu||11||

 

vastrānnapānadhanadhānyaviśālabhūmi-

prāsādadivyaśayanāsanasādhanāni |

tasyodbhavanti dayitā vividhāśca vidyā

yo bhāvayatyaśanikolamukhīṁ sacakrām ||12||

 

iti tattvajñānasaṁsiddhau sānuśaṁsāśiṣyānugrahavidhiḥ ||

 

      aparānuśaṁsāmāha- vastrānnetyādi| yo'śanikolamukhīṁ vajrakolāsyāṁ bhāvayati tasya vastrādaya udbhavanti sampadyanta iti sambandhaḥ| sacakrāmiti| dharmodayamadhyamantrapūrṇacakrasahitām| vastraṁ cīnāṁśukam| annaṁ bhakṣādikam| pānaṁ pānakādi| dhanaṁ ratnādi| dhānyaṁ yavagodhūmādi| viśālabhūmiḥ vipulatarā vasundharā| prāsādo ramaṇīyagṛham| divyaśayanaṁ vicitraratnakhacitapaṭatūlikā| āsanaṁ siṁhāsanādi| sādhanaṁ gajavājiprabhṛtayaḥ| dayitāśceti hṛdayaṅgamā yuvatayaḥ| vividhā iti nānāprakāraśṛṅgāragītavādyābhijñāḥ| divyā iti devairapi kāmyāḥ||12||

 

iti marmakalikāyāṁ tattvajñānasaṁsiddhipañjikāyāṁ śiṣyānugrahavidhiḥ || 

5 mantroddhāravidhiḥ

 

[atha mantroddhāravidhiḥ]

mantroddhāramataḥ paramabhidhāsye vajrayoginīhṛdayam |

karṇātkarṇamupāgatamāsyādāsyaṁ tathā kramataḥ ||1||

 

mantroddhāramityādi| mantroddhāramabhidhāsya iti sambandhaḥ|ataḥ paramiti| āveśādyanantaraṁ paraṁ śreṣṭhaṁ vā| vajrayoginīhṛdayamiti| kolamukhyā hṛdayaṁ hṛdayamantramityarthaḥ| hṛdayamiva hṛdayaṁ vā| karṇātkarṇamiti karṇākarṇikayā| upāgataṁ samāyātam| atirahasyabhūtatvāditi bhāvaḥ| āsyādāsyamiti| ekaguruvaktrādaparaguruvaktramityarthaḥ| tatheti| avyabhicā(ca)ritavṛttitayā dīpāddīpāntaramiveti bhāvaḥ| kramata iti| paripāṭyā vetyarthaḥ||1||

 

pūrvoditamiva cakraṁ saṁlikhya marudgaṇālayopetam |

tatra likhet paripāṭita āliṁ kāliṁ tathaivaikonām ||2||

 

     cakramāha- pūrvoditamivetyādi| ālimakārādiṣoḍaśasvarān| tathā tenaiva krameṇa kāliṁ kakārādihakāraparyantaṁ trayastriṁśadakṣarāṇi| likhediti sambandhaḥ| ekonāmiti| kṣakārarahitāṁ ṣakārakakārābhyāmeva tasyoktatvāt| kiṁkṛtvetyāha-pūrvoditamiva cakraṁ saṁlikhyeti| pūrvoditamiva cakraṁ dharmodayākāraṁ likhitvā tatra madhye likhedityarthaḥ| ivaśabdastu  dharmodayākāramātrasūcanārthaḥ,pūrvoktacakrasya devīmantralikhitatvāt| marudgaṇālayopetamiti| marudgaṇā ūnapañcāśavāyavastatsaṁkhyenālayena sthānenopetamupagatam| ūnapañcāśadapi koṣṭhakāni dharmodayākārāṇīti bhāvaḥ| uktañca śrīcakrasaṁvare- "sarva(rvaṁ)dharmodayaṁ viśvam"iti| paripāṭita iti kramataḥ| upadeśāgataścakrakramo likhyate-

 

  vidhu dahana bāṇa muni nava śaṁkara madana krameṇa koṣṭhānām| dharmodayākṛtīnāṁ kuryādupadeśato nyāsaḥ (sam)|

 

   dharmodayāṁ likhitvā rekhātritayasvarūpiṇīṁ purataḥ|

   yā yā yathā trirekhā ṣaṭ ṣaṭ pradeśā tathā tathā madhye||

 

   iti sapta saptaguṇitavyāni saṁlikhya gṛhāṇi dakṣiṇāvartaiḥ|

   varaṭake prathamamakāro nipatati madhye sa ca hakāraḥ|

 

   triguṇaviśuddhayā tridalaṁ kamalaṁ tasmin varṇāśca pavanaviśuddhayaiva dharmodayāsu līnāḥ| pavana ityeva sarvaṁ saṁkalitam|

 

   akārarūpiṇī devī kiñjalke saṁvyavasthitā|

   hakārarūpī bhagavān heruko madhyadeśagaḥ||2||

 

jhādharagaṁ ḍādharasthaṁ hādharagavibhūṣitaṁ samāyuktam |

trikamādito vilikhya sadakṣaraṁ tattvaparidīpi ||3||

 

  mantroddhāramāha-jhādharagetyādi| trikamādito vilikhyamiti sambandhaḥ| avyaktaguṇasaṁdohe napuṁsakaliṅgam| kiṁ tadityāha-jhādharagaṁ jhādharasthamiti  jhakārasyādharago'dhasi sthitaḥ,akāra ityarthaḥ| ḍādharasthamukāraḥ| hādharagavibhūṣitamiti hakārādharageṇa makāreṇa śirasyaṅkitam| samāyuktamiti| akārokārābhyāmokāraḥ,makārasya sthāne binduḥ| sendurityupadeśato boddhavyaḥ| prathamametadeva trikam omkārasvarūpaṁ likhanīyamityarthaḥ| om om om| sadakṣaramiti viśiṣṭārthapratipādakatvāt| indubindusamāyogādeva pavanarūpasyokārasya śūnyatāyāmakārarūpiṇyāṁ laya iti omkāraśabdasyāmnāyārthaḥ| tritvaṁ tu kāyavākcittarūpeṇaikaṁ (kya)pratipādanārtham| ata eva tattvaparidīpi tattvaprakāśakamityarthaḥ||3||

 

bhordhvagataṁ chordhvasthitasametaṁ ṭordhvasthitaṁ tadanu lekhyam |

ḍādharayutaṁ ṣādharagaṁ ṣordhvasthitayuktaśordhvagatam ||4||

 

    aparamāha-bhordhvagatamityādi| bhakārasyordhvagataṁ sakāraḥ| sa|  chordhvasthitasametaṁ ṭordhvasthitamiti| chordhvasthitena ba (va)kāreṇa sametaṁ saṁyuktam| ṭordhvasthitaṁ rephaḥ| tadanu lekhyaṁ tadanantara (raṁ)likhanīyamityarthaḥ| rva| ḍādharayutaṁ ṣādharagamiti| ḍakārasyādharam ukāraḥ,tena yutaṁ ṣādharagamiti bakāraḥ| bu| ṣordhvasthitayuktaśordhvagatamiti| ṣakārasyordhvasthitaṁ dhakārastena yuktaṁ  saṁyuktaṁ śakārasyordhvagataṁ dakāraḥ| ddha| likhyamiti sarvatra yojyam||4||

 

ñādharayutalṛtalasthaṁ ṭādharayutapordhvasaṁsthitaṁ tadanu |

ṭhādharagānvitaphordhvagamaivāmayutaṁ haṭāntaḥstham ||5||

 

    aparamāha- ñādharayutalṛtalasthamityādi| ñakārasyādharagam ākāraḥ,tena yutaṁ lṛkārasya talasthaṁ ḍakāraḥ| ḍā| ṭādharayutapordhvasaṁsthitaṁ  tadanviti| ṭakārasyādharam ikārastena yutaṁ pakārasyordhvasaṁsthitaṁ kakāraḥ| tadanu tadanantaraṁ lekhyam| ki| ṭhādharagānvitaphordhvagamiti|ṭhasyādharagam ī,tenānvitaṁ phakārasyordhvagaṁ nakāraḥ| nī| aivāmayutaṁ haṭāntaḥ sthamiti| aikārasya vāma ekāraḥ| tena yutaṁ hakāraṭakārayorantaḥsthaṁ yakāraḥ| ye||5||

 

casamadhyagataṁ ṭhasavyagasametaṁ bhādharasusaṁsthitam |

tadanu hathamadhyagataṁ tavāmagasaṁyuktaṁ ṭhalamadhyagaṁ paścāt ||6||

 

     punarāha-casamadhyagamityādi| cakārasakārayormadhyagaṁ ba(va)kāraḥ| va| ṭhasavyagasametaṁ bhādharasusaṁsthitamiti| ṭhasavyagena repheṇa sametaṁ saṁyuktaṁ bhakārasyādharasusaṁsthitaṁ jakāraḥ| tadanu lekhyamiti yojyam| jra| hathamadhyagatamiti hakārathakārayormadhyagaṁ vakāraḥ| va| tavāmagasaṁyuktaṁ ṭhalamadhyagaṁ paścāditi| takārasya vāmagaṁ ṇakārastena yuktaṁ ṭhakāralakārayormadhyagaṁ rephaḥ| paścāllekhyamiti śeṣaḥ| rṇa||6||

 

sarvakalāntaphamadhyaṁ tṛtīyavargādivāmagasametam |

ṇordhvayutaṁ lādharagaṁ chordhvasthaṁ bhatalagaṁ ṭhasavyayutam ||7||

 

     punarāha- sarvakalāntaphamadhyaṁ tṛtīyavargādivāmagasametamityādi| sarvakalāntā aḥkārastasya phakārasya madhyaṁ nakāraḥ| tṛtīyavargasyādiḥ ṭakāraḥ| tasya vāmagam īkārastena sametaṁ saṁyuktam| nī| ṇordhvayutaṁ lādharagamiti| ṇakārasyordhvam ekāraḥ,tena yutaṁ saṁyuktaṁ lakārasyādharagaṁ yakāraḥ| ye| chordhvasthamiti| chakārasyordhvaṁ ba(va)kāraḥ| va| bhatalagaṁ ṭhasavyayutamiti| bhakārasya talagaṁ jakāraḥ| ṭhasavyaṁ dakṣiṇaṁ rephaḥ,tena yutaṁ lekhyamiti yojyam| jra||7||

 

tordhvagayutaṁ ṣādharagaṁ thordhvagasaṁyuktaṁ ṇādharagaṁ paścāt |

phādharagaṁ ṭhādharayutaṁ phordhvasthaṁ ṇordhvayutaṁ lādharagam ||8||

 

    punarapyāha- tordhvagayutaṁ ṣādharagamityādi| takārasyordhvagam aikāraḥ,tena yutaṁ ṣakārasyādharagaṁ ba(va)kāraḥ| vai| thordhvasaṁyuktaṁ ṇādharagaṁ paścāditi| thakārasyordhvagam okāraḥ,tena saṁyuktaṁ ṇādharagaṁ rephaḥ paścāllekhyamityarthaḥ| ro| phādharagamiti phakārasyādharagaṁ cakāraḥ| ca| ṭhādharayutaṁ phordhvasthamiti| ṭhakārasyādhara īkāraḥ,tena yuktaṁ phakārasyordhvasthaṁ nakāraḥ| nī| ṇordhvayutaṁ lādharagamiti| ṇakārasyordhvaṁ ekāraḥ| tena yuktaṁ lādharagaṁ yakāraḥ| ye||8||

 

ḍādharaśūnyasametaṁ trivatalagaṁ cordhvasthitaṁ ratalam |

thādharayutaṁ śādharagaṁ ñādharagasamāyuktaṁ cāpi ||9||

 

    punarapyāha-ḍādharaśūnyasametaṁ trivatalagamityādi| ḍakārasyādhara ukāraḥ,śūnyaṁ binduḥ,indusahitamityupadeśaḥ| tābhyāṁ sametaṁ saṁyuktaṁ trayaṁ ca tato vakārasya talagaṁ hakāraṁ ceti trivatalagaṁ hakāratrayaṁ hrasvokāratrayasahitaṁ hakāratrayamityarthaḥ| hu hu hu | yadyapi śrīmacchabarapādīyasādhanaprakriyāyāṁ hūkāratrayamabhyupetam,tathāpi bhinnasādhanatvādatra hrasvasvīkāro'pyavivāda eva| cordhvasthitamiti cakārasyordhvasaṁsthitaṁ phakāraḥ| ratalamiti rephasya talaṁ ṭakāraḥ| eṣa phaṭkāroddhāre'pi| phaṭkāratrayamupadeśād boddhavyam| thādharayutaṁ śādharagaṁ ñādharagasamāyuktaṁ cāpīti| thakārasyādharagaṁ vakāraḥ,tena yutaṁ śakārasyādharagaṁ sakāraḥ| ñakārasyādharageṇākāreṇa samāyuktamiti tam| svā||9||

 

sayamadhyagaṁ jhavāmagasametamuktākṣarakṛto rahasyaḥ |

mantro'yamaśanidevyā lekhyo japyo vibhāvyaśca ||10||

 

      punarapyāha-sayamadhyagaṁ jhavāmagasametamiti sakārayakārayormadhyagaṁ  hakāraḥ| jhakārasya vāmagena ākāreṇa sametaṁ saṁyuktam | hā| uktākṣarakṛto rahasyamiti| uktākṣarebhya ālikālibhyaḥ kṛta āhṛta ākṛṣṭo'yaṁ rahasyo'prakāśyaḥ| paramapadaprāptihetutvāt| ko'sāvityāha- mantro'yamaśanidevyā iti| aśanidevī vajradevī kolāsyā,tasyā ayaṁ mantraḥ| kiṁbhūtaḥ?lekhyo japyo vibhāvyaśceti| lekhyaḥ sindūrapātavidyāvidhānādau| japyo bhāvanājanitakhedānandanam| vibhāvyo devīkamalodare| cakārastu lakṣaṇasūcanārthaḥ||10||

 

cintāmaṇiḥ kalpakuṭhāgrakumbhaḥ

śrīkāmadhugdhenurapi praśastāḥ |

te sādhyamānā dadatīha vittā -

nyayaṁ tu saukhyaṁ sadhanaṁ dadāti ||11||

 

iti tattvajñānasaṁsiddhau mantroddhāravidhiḥ ||

 

     anuśaṁsāmāha-cintāmaṇirityādi| ayaṁ tu mantrarājaḥ sadhanaṁ saukhyamanuttarasukhaṁ dadātīti sambandhaḥ| cintāmaṇiḥ vasuvarṣaratnaviśeṣaḥ| kalpakuṭhaḥ kalpavṛkṣaḥ,agrakumbho bhadraghaṭaḥ,śrīḥ sampattiḥ,kāmo abhilāṣaḥ,tatprerikā dhenuḥ śrīkāmadhenurityarthaḥ| te sādhyamānā iti| te catvāro'pi sādhyamānā iha saṁsāre vittāni dhanāni dadati arpayanti,ayaṁ tu bhuktimuktī pradadātītyarthaḥ||11||

 

iti śrīmarmakalikānāmatattvajñānasaṁsiddhipañjikāyāṁ mantroddhāravidhiḥ ||

6 pūjāvidhiḥ

 

 pūjāvidhiḥ

     paramparāyātapūjāvidhirlikhyate| ādau ca bhagavatyahaṅkāramavalambya om sumbha nisumbha hū hū phaṭ| om gṛhṇa gṛhṇa hū hū phaṭ| om gṛhṇāpaya gṛhṇāpaya hū hū phaṭ| om ānaya ho bhagavan vajra hū hū phaḍiti caturmukhamantrairdigbandhaṁ kṛtvā śucau pradeśe tryakṣareṇa bhūmimadhiṣṭhāya kuṅkumaraktacandanādisarāgasugandhidravyaiḥ om ā gā rā ḍe mā kā pre tri kā ka ra ka hi pra gu so lu ma ku | pūrvoktacaturmukhamantrāṇāmekaikamantroccāraṇapūrvakaṁ pūrvādiṣu vāmāvartena vāmahastena caturasraṁ maṇḍalaṁ kārayet| pū jā ityādi  caturviṁśatyakṣarapīṭhopapīṭhakṣetropakṣetracchandohopacchandohamelāpakopamelāpaka śmaśānopaśmaśānoccāraṇamapi kartavyamiti kecidāmnāyavidaḥ| tato vāmakarānāmikāgre ṣaṭkoṇamaṇḍalamadhyavilasitavakāraṁ bahiḥ pūrvādidikkrameṇa vinirmitacatuḥ svastikaṁ vilikhya om vajrarekhe hū svāhā iti rekhāmākṛṣya om surekhe sarvatathāgatādhitiṣṭhantu svāheti rekhāmadhitiṣṭhet| tata ākrāntapādordhvadṛṣṭistu mūrdhnā pheṁkāranādato jvālāmudrāṁ baddhavā vāmāvartena bhrāmayet| jaḥ hū va hoḥ ityādi karṣaṇādimantrapuraḥ saramakaniṣṭhabhuvanavartinīṁ devīmākṛṣya praveśya baddhāṁ kṛtvā paritoṣayet| tatastāmeva devīṁ ṣaḍyoginīparivṛtāṁ raktāṁ śṛṅgārādinavanāṭyarasopetāmaṣṭadikpatisahitāṁ nānāyogayoginībhūtapretapiśācaḍākaḍākinīsamābaddhasuviśuddhasamayamaṇḍala(ma?)sya śmaśānasya madhye nṛtyantīṁ bhāvanayā abhimukhīkṛtya mantroddhārotthitahṛdayamantreṇaiva devīṁ raktavarṇakusumairarcayet| tataḥ om va ho yo hrī mo he hrī hra hra  phaṭ iti mantraistryakṣaramantramilitaiḥ ṣaḍdevīsambodhanapādavidarbhitaiḥ ṣaṭkoṇeṣu ṣaḍdevīrarcayet| om āḥ nandyāvarta hū phaṭ iti nandyāvartānapi caturdikṣu pūjayet| ḍākinyādicaturdevīrapi madhyeṣu pūrvādiṣu pūjayedityāmnāyāntaram| tataḥ stutipūjādikaṁ kṛtvā muriti visarjayet| yathāśaktito  vastrānnapānapiṣṭakādibhiḥ kumārīpūjā'vaśyaṁ vidheyā||

 

            iti pūjāvidhiḥ||

7 balividhiḥ

 

balividhiḥ

   balividhirabhidhīyate| prathamataḥ padmabhājanādikaṁ viśiṣṭānnapānakhādyādipūritaṁ purataḥ saṁsthāpya ya- kāreṇa vāyumaṇḍalaṁ  tadupari ra-kāreṇāgnimaṇḍalaṁ tataḥ śukla-āḥkārapariniṣpannaṁ muṇḍatrayaṁ kṛtacullikopari saṁsthitaṁ padmabhājanaṁ vicintya tatra sthitayāvadekabhaktādikaṁ om trā ā kha hū lā mā pā tā vakārajātapañcāmṛtapañcapradīparūpeṇa niṣpādya pavanamaṇḍalabalapreritaprajvalitāgninā pravilīnadaśabījādhiṣṭhitadaśasamayadravyamabhinavoditadivākaravarṇamālokya pāradavarṇahūkārajanitavitastimātrāntaropasthitā'dhomukhāmṛtamayaṁ khaṭvāṅgaṁ vibhāvayet| tatastadapi bāṣpavilīnaṁ miśrībhūya pāradasadṛśaṁ śītībhūtaṁ cintayet| tadupari ālikālipariṇataṁ om āḥ hū ityakṣaratrayaṁ dṛṣṭvā tadraśmayaśca daśadigvartivīravīreśvarīṇāṁ jñānāmṛtamākṛṣya tatraivākṣareṣu praviṣṭāścintanīyāḥ| tataḥ omkārādikamapi kramaśo vilīnamavalokya tryakṣareṇaiva yatheṣṭamadhitiṣṭhet| tato jvālā (jāla)mudrāṁ baddhavā pheṁkārapāṭhapūrvakaṁ bhagavatīmākṛṣya purataḥ saṁsthāpyārghapādyādikapuraḥsaraṁ saṁpūjya ūrdhvavikacavajrāñjalikṛtakaradvaye tatpātramavasthāpya dhyātvā vā balisvīkārārthamidaṁ paṭhet-

 

     devyaḥ pramāṇaṁ samayaḥ pramāṇaṁ taduktavācaśca paraṁ pramāṇam|

     etena satyena bhaveyuretā devyo mamānugrahahetubhūtāḥ||

 

     tatastadamṛtabhāṇḍaṁ vāmāvartena bhrāmayet| om vajrāralli hoḥ hū jaḥ hū va hoḥ vajravārāhīsamayastvaṁ dṛśya hoḥ ityanena vāratrayoccāritena upaḍhaukayet| bhagavatī ca sūkṣmahūkārodbhavaśuklaikaśūkavajrajihvāraśminā''tmānaṁ prīṇayantī cintanīyā| tatastāmbūlādikaṁ dattvā sampūjya saṁstutyābhimatasiddhiṁ prārthayet|

 

 bhavaśamasamasaṁgā bhagnasaṁkalpasaṅgāḥ

        khamiva sakalabhāvaṁ bhāvato vīkṣamāṇāḥ|

     gurutarakaruṇāmbhaḥ sphītacittāmbunāthāḥ

        kuruta kuruta devyo mayyatīvānukampām||

 

     tato'ṣṭaśmaśānasthānāṁ (nā)om kha kha khāhi khāhi sarvayakṣarākṣasabhūtapretapiśāconmādāpasmāraḍākaḍākinyādaya imaṁ baliṁ gṛhṇantu samayaṁ rakṣantu mama sarvasiddhiṁ prayacchantu yathaivaṁ yatheṣṭaṁ bhuñjatha pibatha jighratha mātikramatha mama sarvākāratayātmasukhavivṛddhaye sahāyakā bhavantu hū hū phaṭ phaṭ svāhā| anena vāra trayoccāritena ḍhaukayet| tadamṛtabhakṣaṇāt sphītāścintanīyāḥ| samudāyena tāmbūlādikaṁ dattvā sampūjya saṁstutyācchomakahastena saṁcchobhya nyūnādhikavidhiparipūraṇārthaṁ śatākṣaraṁ paṭhet |

 

     tataḥ kamalāvartamudrayā paritoṣya mudropasaṁhāreṇāliṅganābhinayapūrvakaṁ vāmānāmikayāṅguṣṭhacchoṭikādānapūrvakaṁ vajramuriti paṭhan taccakramātmanyantarbhāvayet| tataḥ praṇidhānaṁ kṛtvā devīrūpeṇa viharet| bhagavatīmantreṇaiva balirdeya ityāmnāyaḥ | suprasiddha eva (ṣa)balividhiḥ||  

8 japavidhiḥ

 

  japavidhiḥ

 

    yathāvidhiniṣpāditākṣasūtreṇa niṣpāditā mantrāḥ susiddhidā bhavantīti tadvidhānaṁ kiñciducyate| akṣaṁ jñānamadhimuktadevatārūpamucyate| tatsūcanādakṣasūtraṁ tantreṣu parigīyate|

 

      akṣarāṇāṁ ca mantrāṇāṁ sūcanādakṣasūtrakam|

      pṛṣodarādipāṭhena rephalopaṁ ca darśitam||

 

      sakalakleśajālānāṁ vidveṣāya niraṁśukaiḥ|

      mahārthasādhakaḥ kuryāt mālikāṁ sukhapālikām||

 

   uktañca vikalparāje-niraṁśuke vidveṣaṇamiti|

 

      putrajīvaṁ ca kathitaṁ saṁpuṭe sārvakarmikam|

      śatena śāntikaṁ khyātamaṣṭādhikena pauṣṭikam||

 

      vaśyaṁ syāt pañcaviṁśatyā pañcāśat sārvakarmikam|

      vaiśāradyādisaddharmarūpo meruḥ prakīrtitaḥ||

 

      dharmadhātuviśuddhayā tu tadūrdhvamaparāṅgulīḥ|

      iti kecinnavaiḥ sūtraiḥ kumārīkartitairguṇaiḥ||

 

      mukhānnisṛtya kamalaṁ praviśya madhyavartmanā|

      punaḥ punarmukhātpadmamiti jāpasya lakṣaṇam||

 

      va bījādeva nirgacchediti kaścid gururmama|

      atra prayojanābhāvānnoktaivāparamālikā||

 

      śāntike krodhavinyastuḥ pauṣṭike madhyatattvataḥ|

      anāmā vaśyamityuktaṁ paryantamabhicārataḥ||

 

    iti vajraḍākakārikāyāmaṅgulīniyamaḥ| iti japavidhiḥ||

9 samayaparipālanavidhiḥ

 

     samayaparipālanavidhiḥ

     samayaparipālakānāmeva śīghraṁ siddhirbhavatīti samayāḥ katiciducyante| tathā ca śabarapādīyasādhane-

 

        varaṁ prāṇaparityāgo varaṁ mṛtyusamāgamaḥ|

        yadi siddhiṁ parāmicchan rakṣayetsamayaṁ sadā||

 

    piśuneṣu ca dayācittaṁ na tyājyam| suśīlānāmaparādhināṁ nābhicāro vidheyaḥ| lābhasatkārādyarthamātmaguṇodbhedaḥ pariharaṇīyaḥ| bhayamānamadakrodhalobhamohādayo nivāraṇīyāḥ| vāmācāra eva sadā bhavet| mantradevatayorna bhedaḥ kāryaḥ| prakṛtipariśuddhimadhimucya lokāvadhyānamanurakṣya bhakṣyābhakṣyavicāraḥ pariharaṇīyaḥ| duṣkaracaryayā nātyantamātmā khedayitavyaḥ| yoṣito nāvamantavyā viśeṣato mudrādhāriṇyaḥ|

 

     styānamiddhamauddhatyādikaṁ ca pariharaṇīyam| mūlāpattayaścāṣṭau pariharaṇīyāḥ| sarvadā sattvakāryeṣu dakṣo bhavet| snānādiparicaryā yatnato  vidheyāḥ|

 

        evameva parān svakārye niyojayet|

        sarvaśaṅkāvinirmuktaḥ sarvadvandvavivarjitaḥ||

 

   siṁhavadviharet yogī| ete cānye ca samayāstatroktāḥ paripālanīyāḥ| śabarapādīyasādhanoktāśca samayāścintanīyāḥ|

 

          iti samayaparipālanavidhiḥ|

 

 śrīmadvikramaśīladevamahāvihārīyamahāpaṇḍitabhikṣuvīryaśrīmitraviracitā marmakalikānāma tattvajñānasaṁsiddhipañjikā samāptā|

 

        anena yatkṛtaṁ puṇyaṁ likhatā tattvapañjikām|

        tenāstu nikhilo loko jñānasaṁsiddhibhājanam||

 

        vyalekhi pustakarājaṁ cchāttravijayarakṣitena dinapañcakena niṣpattīyaṁ (nnedaṁ)pustakam|

 

        śaśāṅkabinduviṣayagatābdamāghe'śite bhūmisute daśamyām|

        āṣāḍhapūrvavariyānayoge śrutaṁ tadā śrīraṇameghapālaiḥ||

 

            śrīmarmakalikāsārāṁ tattvajñānasya pañjikām|

            śrutāṁ pañcādhirājena meghapālena dhīmatā||