1 prabhāsāvadānaṁ

kṣemendraviracitā

bodhisattvāvadānakalpalatā |

namaḥ sarvajñāya |

1 prabhāsāvadānaṁ |

cittaṁ yasya sphaṭikavimalaṁ naiva gṛhṇāti rāgaṁ

kāruṇyārdre manasi nikhilāḥ śoṣitā yena doṣāḥ |

akrodhena svayamabhihato yena saṁsāraśatruḥ

sarvajño'sau bhavatu bhavatāṁ śreyase niścalāya ||1||

sacchāyaḥ sthiradharmamūlavalayaḥ puṇyālavālasthiti-

rdhīvidyākaruṇāmbhasā hi vilasadvistīrṇaśākhānvitaḥ |

saṁtoṣojjvalapallavaḥ śuciyaśaḥpuṣpaḥ sadāsatphalaḥ

sarvāśāparipūrako vijayate śrībuddhakalpadrumaḥ || 2 ||

jāyate jagaduddhartuṁ saṁsāramakarākarāt |

matirmahānubhāvānāmatrānuśrūyate yathā || 3 ||

asti prabhāvatī nāma hemaharmyagṛhairvṛtā |

purī prabhāvatīva dyaurvimānaiḥ puṇyakarmaṇām || 4 ||

vidyādharavatī siddhagandharvagaṇasevitā |

gāṁ śritā śakranagarī sukṛtena satāmiva || 5 ||

sevitā satataṁ satyavratadānadayāmayaiḥ |

rājadhānīva dharmasya puṇyāvasathaśālinī || 6 ||

abhūdbhūtilakastasyāṁ prabhāso nāma bhūpatiḥ |

saprabhā sādarairyasya kīrtirabhyarcyate suraiḥ || 7 ||

guṇasaurabhasaṁbhārāḥ sarvāsāṁ hariṇīdṛśām |

yadyaśaḥpuṣpamañjaryo yātāḥ karṇavataṁsatām || 8 ||

upāyajñasya yasyājñāṁ suvaṇakusumojjvalām |

mālāmiva mahīpālā maulicakreṣu cakrire || 9 ||

taṁ kadācitsamāsīnamabhyetya bhuvaneśvaram |

uvāca kṣitivinyastajānurnāgavanādhipaḥ || 10 ||

deva divyadyutirdantī gṛhīto'smābhiradbhutaḥ |

tvatkīrtiśravaṇādbhūmimairāvaṇa ivāgataḥ || 11 ||

dvāri sthito'sau dviradastridaśārhaḥ pradṛśyatām |

bhṛtyānāṁ prabhunāṁ dṛṣṭaḥ saphalo hi pariśramaḥ || 12 ||

etadākarṇya nṛpatirnirgatyāmātyasaṁmataḥ |

dadarśa dviradaṁ dvāri kailāsamiva jaṅgamam || 13 ||

uddāmasaurabhāhūtairbhramarairgaṇḍaḍiṇḍimaiḥ |

śṛṅgārābharaṇodāraṁ vasantamiva sevitam || 14 ||

dantaparyantaviśrāntakaraṁ mīlitalocanam |

smarantaṁ vindhyakadalīsallakīkānanaśriyaḥ || 15 ||

agastyaśāsanād yātaṁ bhuvi kuñjararājatām |

sphuratsaptacchadāmodaṁ vindhyācalamivonnatam || 16 ||

taṁ vilokya kṣitipatirdantastambhavibhūṣitam |

lakṣmīvilāsabhavanaṁ vismayādityacintayat || 17 ||

aho navanavotkarṣā nirmāṇāścaryaśālinām |

karmaṇāmanavacchinnā saṁsārasargasaṁtatiḥ || 18 ||

amanthena sudhāmbhodheranāyāsena vāsukeḥ |

anākarṣeṇa śailasya kenāyaṁ janito gajaḥ || 19 ||

atha hastimahāmātraṁ saṁyātaṁ nāma bhūpatiḥ |

ādideśārcitādeśaṁ gajo'yaṁ damyatāmiti || 20 ||

tadādiśya mahīpāle yāte'ntaḥpuramandiram |

nāgaṁ jagrāha saṁyātaḥ sarvaśikṣābharakṣamam || 21 ||

sa sacchiṣya iva prājñaḥ prāgjanmābhyāsayantritaḥ |

nītastena prayatnena sarvaśikṣāvinītatām || 22 ||

bahudānanirudvegaḥ śaktyutsāhayutaḥ kṣamī |

ripupraghātasugatiḥ sa rājñastulyatāṁ yayau || 23 ||

damyakriyāsamuttīrṇaṁ tatastaṁ kuñjareśvaram |

nareśvarāya saṁyātaḥ kṛtakṛtyo nyavedayat || 24 ||

dṛṣṭvā tamaṅkuśāyattaṁ nirvikārabalodayam |

utsāhaśikharārūḍhaṁ mene rājā jayaśriyam || 25 ||

sa saṁjātapraharṣotthadākṣyaśikṣādidṛkṣayā |

tamāruroha sotsāhaḥ sahasrāṁśurivodayam || 26 ||

saṁyāto'tha gajendrasya mantrīva vaśavartinaḥ |

sarvamaṇḍalasaṁcāracāturthaṁ samadarśayat || 27 ||

gajaprekṣāprasaṅgena mṛgayākelilālasaḥ |

rājā nijotsāhamiva vyagāhata vanaṁ mahat || 28 ||

sa yayau ratnakeyūrakiraṇairdūrasarpībhiḥ |

sallakīpallavavarairdignāgānāhvayanniva || 29 ||

vrajantaṁ tatra dadṛśustaṁ vane vanadevatāḥ |

praharṣavismayākīrṇakarṇapūrīkṛtekṣaṇāḥ || 30 ||

śabarīkabarīpāśapuṣpasaurabhanirbharāḥ |

vaindhyā vasuṁdharādhīśaṁ marutastaṁ siṣevire || 31 ||

atha vindhyopakaṇṭheṣu svacchandasukhaśākhiṣu |

smṛtvā vilāsavṛttāntaṁ gajaḥ sotkaṇṭhatāṁ yayau || 32 ||

kariṇyāḥ premabaddhāyā gandhamāghrāya sa dvipaḥ |

nītiṁ nṛpa ivotsiktastatyājāṅkuśayantraṇām || 33 ||

savegaṁ dhāvatastasya rāgākṛṣṭasya daṇḍinaḥ |

vimūḍhasyeva saṁsāre nābhavadviratiḥ kkacit || 34 ||

dṛṣṭvā prabhañjanajavaṁ kuñjaraṁ rājakuñjaraḥ |

vrajantaṁ jātasaṁdehaḥ saṁyātamidamabravīt || 35 ||

aho batāyaṁ bhavatā vinayaṁ grāhito gajaḥ |

dṛṣṭaḥ prayāto vaimukhyaṁ gurorasyāṅkuśasya yaḥ || 36 ||

bhramatīva diśāṁ cakramanuyāntīva pādapāḥ |

pādanyāsabhareṇāsya kṣībeṇādhūrṇate kṣitiḥ || 37 ||

asmin deva ivākāle prayāte pratikūlatām |

sarvāḥ puruṣakārasya niṣphalā yatnavṛttayaḥ | 38 ||

vacaḥ śrutveti saṁyātaḥ prabhorāyātasādhvasaḥ |

śikṣāpavādavailakṣyāduvāca racitāñjaliḥ || 39 ||

deva sarvakriyāyattaḥ kuñjaro'yaṁ mayā kṛtaḥ |

kariṇīgandhamāghrāya yātaḥ kiṁ tvadya vikriyām || 40 ||

nopadeśaṁ na niyamaṁ na dākṣiṇyaṁ na sādhutām |

smaranti jantavaḥ kāmaṁ kāmasya vaśamāgatāḥ || 41 ||

kena ratirasotsiktā viṣayābhimukhī matiḥ |

adabhraśvabhravibhraṣṭaśaolakulyeva vāryate || 42 ||

śarīraśramaśikṣāyāṁ damakāḥ kuśalā vayam |

manoniyamaśikṣāyāṁ munayo'pi na paṇḍitāḥ || 43 ||

rāgādagaṇitāyāsaḥ skhalitākhilasaṁyamaḥ |

eṣa dhāvatyamāreṇa mūrkhaḥ khala iva dvipaḥ || 44 ||

vṛkṣaśākhāṁ samālambya tyajemaṁ pṛthivīpate |

vyasanī patitaḥ satyaṁ pātayatyeva durjanaḥ || 45 ||

saṁyātasya vacaḥ śrutvā tatkālasadṛśaṁ nṛpaḥ |

tenaiva sahitaḥ śākhāmālalambe mahātaroḥ || 46 ||

avatīrya taroraśvamāruhya nṛpatau gate |

prāpyāliliṅga kariṇīṁ vigāhya gahanaṁ gajaḥ || 47 ||

tataḥ śāntasmaro hastī dinairabhyetya saptabhiḥ |

svayamālānasaṁbaddhastasthau bhuktvā yathāsukham || 48 ||

śikṣāsaṁyamayantritaṁ taṁ dṛṣṭvā svayamāgatam |

saṁyātaḥ kauśalotkarṣaharṣādrājñe nyavedayat || 49 ||

rāgavāgurayākṛṣṭaḥ prayayau yaḥ smarāturaḥ |

śikṣāyāmavisaṁvādī so'yaṁ prāptaḥ svayaṁ gajaḥ || 50 ||

saṁketayantrito vaśyo rasajñaḥ sallakībhuvām |

saṁtaptalohakavalaṁ gṛhṇāti vinaye sthitaḥ || 51 ||

eṣa kāmarasākṛṣṭaḥ kaṣṭāṁ vikṛtimāyayau |

punaḥ prakṛtimāpannaḥ praśāntamadanajvaraḥ || 52 ||

śakyā damayituṁ deva siṁhavyāghragajādayaḥ |

na tu rāgāsavakṣībaviṣayābhimukhaṁ manaḥ || 53 ||

etadākarṇya bhūpālastattatheti vicintayan |

uvāca satyamucitaṁ saṁyāta kathitaṁ tvayā || 54 ||

apyasti kaścilloke'smin yena cittamadadvipaḥ |

nītaḥ praśamaśīlena saṁyamālānalīnatām || 55 ||

ityukte de vatāviṣṭaḥ saṁyātastamabhāṣata |

deva santi jagatkleśaniḥśeṣonmūlanodyatāḥ || 56 ||

vivekālokitā loke vairāgyajanitāgrahāḥ |

śamasaṁtoṣaviśadā buddhā eva prabodhinaḥ || 57 ||

iti buddhābhidhāṁ śrutvā samyaksaṁbodhicetasaḥ |

rājñaḥ prāgjanmajābhyāsapraṇidhānamajāyata || 58 ||

vinimajjajjagadidaṁ saṁsāre makarākare |

saṁtārayeyaṁ saṁbodhimuktaḥ kuśalasetunā || 59 ||

athocurdevatā vyonmastaṁ śuddhāvāsakāyikāḥ |

samyaksaṁbodhisaṁbuddho bhaviṣyasi mahāmate || 60 ||

iti tadvacanaṁ śrutvā rājā virajasāṁ varaḥ |

jātismaro divyacakṣuḥ prayayau bodhisattvatām || 61 ||

atha sa vipulasattvastattvanikṣiptacakṣu-

rbhavajalanidhimajjatsarvabhūtānukampī |

abhavadabhinavodyatsaṁvuditsāhayogā-

ddalitakuśalasetuḥ sattvasaṁtāraṇāya || 62 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

prabhāsāvadānaṁ nāma prathamaḥ pallavaḥ samāptaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

2 śrīsenāvadānam

2 śrīsenāvadānam |

te jayanti jagatyasjin puṇyacandanapādapāḥ |

chedanirgharṣadāhe'pi ye parārtheṣu nirvyathāḥ || 1 ||

gaṇanīyā guṇagaṇairastyariṣṭābhidhā purī |

spardhayā śakranagarī yasyā na syādgarīyasī || 2 ||

tasyāṁ babhūva bhūpālaḥ śrīsena iti viśrutaḥ |

samagraguṇaratnānāṁ ratnākara ivākaraḥ || 3 ||

paropakāraśaktasya caturasya prabhāvataḥ |

anuraktā diśaḥ sarvāḥ sūryasyeva prabhāvataḥ || 4 ||

yaśobhi śobhitaṁ yena dhanadānasugandhibhiḥ |

gajaiśca bhūtidhavalairjagatkalpadrumairiva || 5 ||

kalālayo'pi saralaḥ saralo'pi mahāmatiḥ |

yo babhūva prajāpuṇyairmatimānapyavañcakaḥ || 6 ||

yāvattapati tigmāṁśuryāvadvahati mārutaḥ |

tāvadājñā ca kīrtiśca yasyāpratihatābhavat || 7 ||

śamavyāyāmaviduṣāṁ ṣasṅguṇajñānacakṣuṣām |

yaṁ dvādaśasahasrāṇi mantriṇāṁ paryupāsate || 8 ||

tasmindharmapare rājñi babhūva sukṛtī janaḥ |

bhartṛtulyā bhavantyeva guṇaiḥ striya iva prajāḥ || 9 ||

tasya puṇyādhivāsena janāstridivagāminah |

vimānaiḥ śakranagarīṁ niḥsaṁcārāḥ pravakrire || 10 ||

dṛṣṭvā manujalokena suralokasamāvṛtim |

jātavairaḥ kṣitiopatau śatakraturacintayat || 11 ||

seneva lakṣmī vasudheṣu cāra-

syāścaryakartavya ca dattanityam |

kalyāṇaśīlena ca sa rvaceta-

nyapravyahāsāmana asmakāśca (?) ||12||

tasyākhaṇḍitacetasaḥ daddhidvalyānubhāvapām (?) |

kartavyā dhairyājijñāsā mayā māyāvidhāyinā || 13 ||

iti saṁcintya suciraṁ sarvairanugataḥ suraiḥ |

rūpaṁ śakraḥ parāvartya martyalokamavātarat || 14 ||

atrāntare prajākāryaparyālocanatatparaḥ |

rājyarakṣāgururmantrī nṛpamūce mahāmatiḥ || 15 ||

rājan virajasā rājyarājamānena nirjitaḥ |

nirvyājadānairbhavatā lajjate tridaśeśvaraḥ || 16 ||

parasya pūrṇaguṇatāmātmanastadvihīnatām |

dṛṣṭvā ko nāma nāyāti mātsaryasya vidheyatām || 17 ||

īrṣyālavaḥ parotkarṣasaṁgharṣasya juṣo janāḥ |

prāyeṇodvegamāyānti mahatām sukṛteṣvapi || 18 ||

sarvasvadānamaryādādānavyasanino'stu te |

putradārātmadāne tu saṁkalpo hyatisāhasaḥ || 19 ||

dṛśyante dāruṇāste te svapnāḥ sādhvasahetavaḥ |

jagataḥ sūcyate tīvraṁ yaiścūḍāmaṇikhaṇḍanam || 20 ||

daivajñānāṁ pravādaśca śrūyate tattvavādinām |

śarīraṁ pṛthivīpālo dāsyatīti suduḥsahaḥ || 21 ||

śarīradānaṁ sarvārthisārthanaiṣphalyakāraṇam |

sarvaprado bhavatyeva tiṣṭhan kalpamahīruhaḥ || 22 ||

tasmādasmānmahīpāla virama tyāgasāhasāt |

rakṣāratnaṁ hi jagataḥ prajāyattaṁ vapustava || 23 ||

iti mantrireṇoktamākarṇya vasudhādhipaḥ |

tamūce sattvadhavalasmitaghautādharadyutiḥ || 24 ||

uktaṁ hitaṁ mhāmātya bhavatā sacivocitam |

kiṁ tvarthinavaimukhyasaṁtāpaṁ nāhamutsahe || 25 ||

dehīti vādiṣu giro niṣedhaparuṣākṣarāḥ |

sphuranti vadane yeṣāṁ sajīvāste gatāsavaḥ || 26 ||

idamasmādavāpsyāmītyādhāya hṛdi yācakaḥ |

prāpyaḥ prayāti vaimukhyaṁ yasmin kiṁ tena jīvatā || 27 ||

dhigjanma puṇyahīnasya tasya niṣkaruṇātmanaḥ |

yasyārtajanasaṁtāpaśravaṇe śītalaṁ manaḥ || 28 ||

etadarthamayaṁ kāyaḥ sāpāyo'pi satāṁ priyaḥ |

yatkasyacit kkacid yāti kadācidupakāritām || 29 ||

śrutveti nṛpatervākyamamātyaḥ sattvaśālinaḥ |

novāca kiṁcidacalāṁ vicintya bhavitasyatām || 30 ||

tataḥ kadācidbhūbhartustasya līlāvihāriṇaḥ |

jāyāṁ jayaprabhāṁ nāma ratiṁ ratipateriva || 31 ||

dūrād yadṛcchayāyātāṁ cittasāsaṅgavāgurām |

muniradhyāpakaḥ kāntām dadarśa vinimeṣadṛk || 32 ||

prāgjanmābhyāsasaṁbandhasnehātparicitāmiva |

tāṁ dṛṣṭvā sa dhṛteḥ prāpa dhairyarāśiranīśatām || 33 ||

tasya vītaspṛhasyāpi vāsanollasitaṁ manaḥ |

utsṛjya bhavavaimukhyamabhilāṣabhuvaṁ yayau || 34 ||

iyaṁ hi satatasyūtā saṁtataprītitantubhiḥ |

nāpaiti sarvajantūnāṁ prāgjanmābhyāsavāsanā || 35 ||

tadāśramapadaṁ prāptaḥ samāptādhyayanavrataḥ |

śiṣyo māṇavakaḥ prāha dakṣiṇā gṛhyatāmiti || 36 ||

sa tamūce na me vatsa vane vṛttiḥ prayojanam |

tathāpi yadi nirbandhaḥ śrūyatāṁ yadabhīpsitam || 37 ||

śrīsenasya kṣitipateyadi devī jayaprabhā |

labhyate bhavatā dātuṁ tadasau mama dakṣiṇā || 38 ||

ityuktaṁ guruṇā śrutvā śiṣyaḥ kampitamānasaḥ |

aśakyaprārthanālābhe saṁśayākulito'bhavat || 39 ||

sa gatvā satatasvecchāvivṛtadvāramarthinām |

viveśa svairaviśrambhabhavanaṁ bhūbhṛtāṁ prabhoḥ || 40 ||

alabhyārthārthanādainyacintātikliṣṭamānasaḥ |

namrānano'tivailakṣyād vīkṣamāṇa iva kṣitim || 41 ||

taṁ dṛṣṭvārthinamāyātaṁ prahṛṣṭo'bhūnmahīpatiḥ |

sudhāpradānasannaddhasamudbhūtirivāmbudhiḥ || 42 ||

kiṁ tavepsitamityuktvā pūjitaḥ sa mahībhujā |

uvācānucitākhyānavailajjaskhalitākṣaraḥ || 43 ||

anarthitaparaḥ pūrvamarthikalpatarostava |

garvarthamarthitāṁ yātaḥ sudurlabhapade'pyaham || 44 ||

mama vidyāvrate pūrṇe dakṣiṇābhimatā guroḥ |

rājan jayaprabhā devī dīyatā yadi śakyate || 45 ||

ityukre muniśiṣyeṇa sahasaiva mahīpateḥ |

snehadānasāviddhaṁ dvidhābhūtamabhūnmanaḥ || 46 ||

sa jagād vijaṁ dantajyotiṣāgravisāriṇā |

gṛhyatāṁ dayitā svacchavāsasācchādayanniva || 47 ||

avicārya mayā deyamīpsitaṁ tava yadguroḥ |

viyogacakitaṁ cetaḥ satyaṁ na gaṇayāmyaham || 48 ||

ityuktvāhūya dayitām rājā rājīvalocanām |

sadā hṛdayasaṁsaktām jīvavṛttimivāparām || 49 ||

nivārito'pi guruṇā viyogavyasanāgninā |

niṣiddho'pyativṛddhena snehena smarabandhunā || 50 ||

pradadau muniśiṣyāya sahasā hariṇīmiva |

kimetaditi sāyāsasaṁtrāsataralekṣaṇām || 51 ||

dattāyāṁ tyāgaśīlena priyāyāṁ pṛthivībhujā |

cakampe tyāgabhīteva bhūmirlolābdhimekhalā || 52 ||

yatkṛte durdaśāṁ dehe sehire duḥsahāmapi |

indracandrādayo devāstāh priyāḥ kasya na priyāḥ || 53 ||

śīlaṁ keciddhanaṁ keciddharmaṁ kecittapaḥ pare |

lajjāṁ kecittanuṁ kecittyajanti yoṣitāṁ kṛte || 54 ||

yadeva rāgasarvasvaṁ puṁsāṁ jīvitajīvitam |

tadeva sphīṭasattvānām dāne tṛṇalavāyate || 55

tāmādāya gate tasmin virahākulito nṛpaḥ |

viraheṇa sukhadveṣī manobhava ivābhavat || 56 ||

śiṣyeṇa munirānītām dṛṣṭvā bhūpativallabhām |

rahitāṁ jīviteneva paralokabhuvaṁ gatām || 57 ||

gāḍhānuśayasaṁtaptaḥ paraṁ lajjānimīlitaḥ |

acintayadanaucityamātmanaḥ karmavuplavāt || 58 ||

aho nu bālakeneva mayā kevalacāpalāt |

niḥśankamayaśaḥpaṅke svayamātmā nipatitaḥ || 59 ||

iyaṁ prajānāṁ jananī bharmyāṇāṁ dharmakāriṇā |

varṇāśramagurorjāyām mayā duḥkhānale'rpitā || 60 ||

kiṁ tu nākalitaṁ śīlaṁ na smṛtaḥ saṁyamo mayā |

gaṇitaṁ naiva vairāgyaṁ viveko nāvalokitaḥ || 61 ||

aho|tra nirvicārāṇāṁ sanmārgavimukhaṁ manaḥ |

asaṁyamāsavakṣībamapatheṣveva dhāvati || 62 ||

iti saṁcitya sa munirvailakṣyakṣapitadyutiḥ |

abhyetya rājadayitāmuvāca vinatānanaḥ || 63 ||

samāśvasihi he mātarna śokaṁ kartukarhasi |

bhavitavyatayaivāyaṁ kleśaste durnayaśca me || 64 ||

tyaktvā hi śramasaṁtāpamasya tīrataroradhaḥ |

adhunaiva nijaṁ dhāma sahāsmābhirgamiṣyasi || 65 ||

ityukte muninā devī sīktevāmṛtavṛṣṭibhiḥ |

avāptajīvitadhṛtistatyāja bhayasaṁbhramam || 66 ||

śrutvaitat tridivavyāpi dātuścaritamadbhutam |

rājñaḥ sattvadayām jñātuṁ vāsavaḥ samupāyayau || 67 ||

bhakṣitādhaḥśarīrārdho vyāghreṇa vijane vane |

putraiścaturbhirākrandairgṛhīto brāḥmaṇākṛtiḥ || 68 ||

prasravadbhūrirūdhiro lambamānāntramaṇḍalah |

kṛccheṣvapagataprāṇaḥ pāpairiva dṛḍhīkṛtaḥ || 69 ||

pratyagrāmiṣyāgandhena kravyādairbhṛśamanvitaḥ |

lubdhapārthivacaurotthairanarthairarthavāniva || 70 ||

nagarāntaramāsādya sa yayau puravāsinām |

kāruṇyadainyaduḥkhārto smayāvismayahetutām || 71 ||

sa śoka iva sākāraḥ sa trāsa iva duḥsahaḥ |

vidadhe sādhvasāyāsaṁ sahasā paurayoṣitām || 72 ||

so'rthisaṁdarśanasthānasthitasyātha mahīpateḥ |

putrarūpaiścaturbhistairnyasto'gre mañcikārpitah || 73 ||

taṁ dṛṣṭvā vaiśasāveśaviṣamakleśavihvalam |

niṣkūṇitānanavano jano'bhūnmīlitekṣaṇah ||74 ||

sa kampavihvalaṁ vakṣo muktamudyamya dakṣiṇam |

bhujaṁ jagāda bhūpālaṁ vyathāśithilitākṣaraḥ || 75 ||

svasti tubhyaṁ mahīpate brāhmaṇo'hamimāṁ daśām |

tīvrapāpa iva prātaḥ paśya māṁ karuṇānidhe || 76 ||

saṁsāreghoragahane vane vyāghreṇa bhakṣitaḥ |

jīvāmyavaśyabhogyatvādduḥkhasyāsya garīyasaḥ || 77 ||

asminnapi vipattāpe tīvrakleśasahiṣṇavaḥ |

vimuñcanti na māṁ prāṇāḥ sahṛdaḥ sajjanā iva || 78 ||

dadāti yadi te kaścit chittvā dehārdhamātmanaḥ |

tatte jīvitamastīti māmūce vyomadevatā ||| 79 ||

ko dadāti jagatyasmin jīvitaṁ karuṇānidhe |

prāyeṇa svasukhānveṣī parārthavimukho janaḥ || 80 ||

sarvadā sarvadātāraṁ dīnavyasanabāndhavam |

dehadāne'pyavimukhaṁ tvāmasmi śaraṇaṁ gataḥ || 81 ||

ekastvameva loke'smin jātaḥ sukṛtapādapaḥ |

nirvyājamādarodāraṁ dānaṁ yasya phalodgatiḥ || 82 ||

kimanyairvā vadānyasya kīrtitairbhavato guṇaiḥ |

dānamevāhato yasya loke sukṛtaḍiṇḍimaḥ || 83 ||

āpannārtiparitrāṇapavitracaritavratāḥ |

prāyante puṇyapaṇyena vipatkāle bhavadvidhāḥ || 84 ||

amandānandasuhṛdo haricandanaśītalāḥ |

haranti santaḥ saṁtāpaṁ dakṣiṇāḥ pavanā iva || 85 ||

pūrṇendusundarādasmāduditā vadanāttava |

jyoptsneva jīvayatyeva vāṇī pīyūṣavarṣiṇī || 86 ||

ityuktastena sahasā hṛdi saṁkrāntatadvyathaḥ |

saṁmohamūrcchitaṁ rājā tamūce vācamākulam || 87 ||

samāśvasihi muñca tvaṁ bahyaṁ prāṇaviyogajam |

prayacchāmi śarīrārdhamavicāryaiva te dvija || 88 ||

dhanyasy ayātyayaṁ kāyaḥ paropakṛtaye kṣatim |

kṣaṇakṣayī hi deho'yaṁ rakṣyamāṇo'pi nākṣayaḥ || 89 ||

ityuktavati bhūpāle samutkampitamānasaḥ |

vajrāhata ivovāca mahāmātyo mahāmatiḥ || 90 ||

aho nu sāhasābhyāsādāyāsavyasanī prabhuḥ |

hitaṁ na gaṇayatyeva prajāpuṇyaparikṣayāt || 91 ||

prajānāṁ bhūtaye śaktaḥ ko'nyastvatsadṛśo guṇī |

yadbhaktimukharo bhṛtyaḥ śrotā kartā ca bhūpatiḥ || 92 ||

na karoti hitaṁ svāmī gajalīlānimīlitaḥ |

gaṇanīyāḥ subhṛtyānāmiyatyo bhogasaṁpadaḥ || 93 |

bhānti t e suciraṁ karṇe yaiḥ kṛtā madhumañjarī |

kalyāṇakarṇikākīrṇā vāṇī vinayavādinām || 94 ||

rākṣaso'yaṁ piśāco ca chadmanā brāhmaṇākṛtiḥ |

rakṣāratnasya jagatāṁ śarīrairarthitām gatah || 95 ||

yadi nāma na māyeyaṁ kṛtā tena mahīyasī |

tatkathaṁ kṛttadehasya kṣaṇamapyasti jīvitam || 96 ||

avicāryaiva sukṛtaṁ kriyate durgraheṇa yat |

tadātmapīḍāoparuṣaṁ paraloke'pi niḥsukham || 97 ||

śakyameva sadā dadyādaśakyaṁ dīyate katham |

sarvasvadehadānādipravāda eva śobhanaḥ || 98 ||

karṇāmṛtamidaṁ dūrādyanmahārthimaṇipradaḥ |

saṁprāptānāṁ punastatra pānamasyānyato'rthinām || 99 ||

rakṣyaḥ sarvaprayatnena pareṣāmapi jīvitaiḥ |

prajānāṁ jīvitaṁ rājannarthicintāmaṇirbhavān || 100 ||

prasīda dayasvāsmāsu deva mā sāhasaṁ kṛthāḥ |

n akācaśakalasyārthe kriyate cātmavikrayaḥ || 101 ||

ityuktvā pādayoḥ patyuḥ papātāmātyapuṁgavaḥ |

śarīradānasaṁkalpānnoccacāla ca bhūpatiḥ || 102 ||

so'vadat praṇayasmeracikasaddaśanadyutiḥ |

jīvitasnehasaṁmohatamah pariharanniva || 103 ||

kevalaṁ bhaktisaṁyuktamuktaṁ vyaktamidaṁ tvayā |

na sahe'haṁ mahāmātya viprasya prāṇasaṁśayam || 104 ||

hāraistuṣāraiḥ kamalairmṛṇālairinducandanaiḥ |

nivartate'ntaḥsaṁtāpo nārthivaimukhyaduḥkhajaḥ || 105 ||

sarvathā sarvaduḥkhārtiharaṇodyatacetasaḥ |

na bodherantarāyaṁ me sumate kartumarhasi || 106 ||

janmāntare'pi dadato dehaṁ me na vyathābhavat |

smarāmyatītavṛttasya samyaksaṁbodhicetasā || 107 ||

purā dṛṣṭvodyatām vyāghrīṁ kṣutkṣāmāṁ potabhakṣaṇe |

tadrakṣāyai mayā dattaṁ śarīramavikṣariṇā || 108 ||

śibijanmani cāndhāya dattaṁ netrayugaṁ mayā |

rakṣitaśca svadehena kapotaḥ śyenakādbhayāt || 109 ||

candraprabhāvatāre ca raudrākṣāyārpitaṁ śiraḥ |

sarvasvaputradārādi dattaṁ cānyeṣu janmasu || 110||

ityukte bodhisattven abhūbhujāmātyapuṁgavaḥ |

na sajīvo n anirjīva ivābhūdvyathitendriyaḥ || 111 ||

alaṅghyaśāsanenātha rājñā krakacadhārayā |

niyuktau palagaṇḍākhyau śarīracchedakarmaṇi || 112 ||

tau tīvraśokavivaśau śakramāyāvimohitau |

kathaṁcidiva bhūbharturdehacchede samudyatau || 113 ||

nṛpaternirvikārasya krūrakrakacadhārayā |

vidāryamāṇe dehārdhe pṛthivī samakampata || 114 ||

bhraṣṭolkā raktavasanā virghātacyutatārakā |

dyauḥ saśabdaṁ rurodeva kīṇāśrukaṇasaṁtatiḥ || 115 ||

vaiśasālokanedbhūtatḻvraduḥkhāsahiṣṇunā |

tūrṇaṁ rajaḥpaṭeneva raviṇā pihitaṁ mukham || 116 ||

tasmin prajāh prajānāthe krakacākrāntavigrahe |

cakranduḥ pūritākrandā digvadhūmiḥ pratisvanaiḥ || 117 ||

akṣubdhasattvamālokya nṛpaṁ śakro dvihākṛtiḥ |

vismayānuśayākrāntacittaściramacintayat || 118 ||

aho mahāmaterasya karuṇākomalaṁ manaḥ |

prāptaṁ parārthapīḍāsu vajrādapi kaṭhoratām || 119 ||

sāgarādapi gambhīraṁ merorapi samunnatam |

tridivādapi sāścaryamaho vṛttaṁ mahātmanām || 120 ||

ahi prāṇapravāse'pi sattvaṁ sattvamahodadheḥ |

sādhoriva vipatpāte mahattvaṁ nāvahīyate || 121 ||

iti cintayati kṣipraṁ sahasrākṣe kṣitiprabhoḥ |

nābheradhaḥśarīrārdhaṁ nikṛttamapatat kṣitau || 122 ||

sa dvidhābhūtadehoapi harṣotsāhamayo'bhavat |

sarvabhūtaparitrāṇasattvena dhṛtajīvitaḥ || 123 ||

tadājñayā śarīrārdhe śleṣṭe saṁpūṇavigrahaḥ |

svasthakṣatiḥ samutthāya brāḥmaṇastamabhāṣata || 124 ||

aho virājase rājan pūnjaṁ virajasastava |

nirvyājadehadānena viśeṣaṁ tu bnhavadyaśaḥ || 125 ||

tvanmanomaṇivaimalyatulyaṁ kiṁcidakurvataḥ |

upamānena dāridyramaho mugdhasya vedhasaḥ || 126 ||

kṛttaḥ suvṛttaḥ saralaḥ parārthe madhurāśayaḥ |

sahase duḥsahāṁ pīḍāmikṣukāṇḍa ivonnataḥ || 127 ||

ityuktvā brāhmaṇākāraḥ śakrasta smṛtijanmabhiḥ |

saṁjīvanaiṣadhijātaiḥ sudhāsyandairapūrayat || 128 ||

tataḥ prakaṭitākāraḥ paritoṣātpuraṁdaraḥ |

suśliṣṭanijadehārdhaṁ praśaśaṁsa mahīpatim || 129 ||

athābmarānnipatitaḥ sitakusumasaṁcayaḥ |

tatkālollāsitakṣoṇīharṣahāsa ivābabhau || 130 ||

atrāntare munistasmau priyāṁ jāyāṁ jayaprabhām |

ādāyābhyetya tadvṛttaṁ jātāścaryo nyavedayat || 131 ||

pūtayā saṁgataḥ patnayā svakīrtyeva viśuddhayā |

uvāca pṛṣṭaḥ śakreṇa nikāre nirvikāritah || 132 ||

tataḥ siṁhāsane divyae viśvakarmavinirmite |

ratnavarṣasamākīrṇe jambudvīpe sa bhūpatiḥ || 133 ||

abhiṣiktaḥ surendreṇa prasādya dayitāsakhaḥ |

dānapuṇyaprabhāvotthakuśalavyāpitaprajaḥ || 134 ||

samāptasattvasaṁsārasaṁtāraṇakṛtavratah |

samyaksaṁbodhisaṁbuddhamanāḥ pramudito'bhavat || 135 ||

maitraṁ cetastaruṇakaruṇaṁ sattvasiddhaṁ viśuddhaṁ

āpannārtipraśamanaphalasphūītamātmapradānam |

dṛṣṭvā rājñah pramudasalilakṣālitākṣo vilakṣaḥ

śakraḥ prāyādamaranagarīṁ pūritāṁ tadyaśobhiḥ || 136 ||

iti sa vibudhavṛndaiḥ siddhayakṣoragendraiḥ pulakaruciravarcairarcyamānaprabhāvaḥ |

avanimavanaśaktaḥ kalpayannākakalpā-

mabahvavibhavaśobhāmāptavān bodhisattvaḥ || 137 |||

pūrvāvatārasaṁvāde dānotkarṣamudāharan |

upadeśāya bhikṣūṇāmityāha bhagavān jinah || 138 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śrīsenāvadānaṁ nāma dvitīyaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

3 maṇicūḍāvadānam

3 maṇicūḍāvadānam |

asminnadbhutasarge makarākarajāyamānamaṇīvarte |

ko'pi prakaṭitasugatiḥ puruṣamaṇirjāyate (bhavyaḥ) || 1 ||

asti saubhiprabhāpūrakarpūraparipāṇḍuram |

sāketaṁ nāma nagaraṁ saubhāgyatilakaṁ bhuvaḥ || 2 ||

sevyaiḥ prabhāsattvamayairgaṅgāvimalamānasaiḥ |

tīrthairiva sthitaṁ yatra pavitraḥ puṇyakartṛbhiḥ || 3 ||

yaśaḥkusumite yatra puṇyasaurabhanirbhare |

ramante sukṛtodyāne nandane puravāsinaḥ || 4 ||

tatrābhūd bhūpatirbhuriguṇaratnamahodadhiḥ |

bhīturyaśaḥśaśāṅasya mehacūḍa iti śrutaḥ || 5 ||

sadā sadāśrayārheṇa kalikālāpahāriṇā |

kṛtaḥ kṛtayugeneva yena dharmadharo janaḥ || 6 ||

mahīpatiḥ kṣamāśaktaḥ śrīvṛtaḥ karuṇārataḥ |

vallabho'bhūt prajānāṁ yaḥ prakhyāto vijitendriyaḥ || 7 ||

amarāsavasaṁpūrṇamahiṁsāsatradīkṣitaḥ |

dadau yaḥ sarvabhūtānāṁ puṇyāmabhayadakṣiṇam || 8 ||

nirmado yaḥ prabhāve'pi vibhave'pi priyaṁvadaḥ |

kṣamāśīlaḥ prabhutve'pi yauvane'pi jitendriyaḥ || 9 ||

gambhīreṇonnatimatā śūreṇa śaśikāntinā |

satpakṣeṇa kṣitibhṛtā yenātanyata vismayaḥ || 10 ||

rājñastasyādvitīyasya babhūvābharaṇadvayam |

tyāgapūrṇaṁ ca kāruṇyaṁ tārūṇyaṁ sukṛtaśriyaḥ || 11 ||

padmākarasya tasyābhūddevī kāntimatī priyā |

prabhātaśrīriva sadā nirdoṣābhyudayotsavā || 12 ||

nītiḥ prabhuguṇevena tyāgena śrīrivojjvalā |

rarāja rājacandreṇa sā śīleneva cārutā || 13 ||

sadānandanavikhyātayaśaḥprasarayā tayā |

merūstridivalakṣmyeva babhau bhūmibhṛtāṁ varaḥ || 14 ||

kāle kalyāṇanilayaṁ bhartuḥ sā garbhamādadhe |

bhūtyai bhuvanapadmasya divākaramivāditiḥ || 15 ||

araṇiḥ pāvakeneva velevābdheḥ sudhāṁśunā |

brahmābjeneva govindanābhirgarbheṇa sā babhau || 16 ||

tasyā garbhānubhāvena dohadābhimataṁ nṛpaḥ |

dadau sarvārthisārthebhyo vāñchitābhyadhikaṁ vasu || 17 ||

punarbhūmibhujā pṛṣṭā dohadaṁ śubhagarbhiṇī |

sarasvatīva sā cakre svayaṁ saddharmadeśanām || 18 ||

pūrṇapuṇyamaṇirdharmanidhirvidhisamuddhṛtaḥ |

vupadvipuladuḥkhebhyaḥ sadā rakṣati rakṣitaḥ || 19 ||

kāntāradurgeṣu paricyutānāṁ

tāpāturāṇāṁ paralokamārge |

snigdhaḥ pravṛddhaḥ phalapūritāśaḥ

chāyātarurdharmasamo'sti nānyaḥ || 20 ||

ālokastimire vipadviṣamaṇiḥ pāte karālambanaṁ

yācñākalpatarurjagajjayarathaḥ pātheyamanthe pathi |

duḥkhavyādhimahauṣadhaṁ bhavabhayodbhāntāśayāśvāsanaṁ

tāpe candanakānanaṁ sthirasuhṛddharmaḥ satāṁ bāndhavaḥ || 21 ||

ityādi dharmadhavalaṁ śrutvā nṛpavadhūvacaḥ |

dharmaikaśaraṇaḥ śrīmān babhūva bhuvane janaḥ || 22 ||

tataḥ kālena saṁpūrṇaṁ dyaurivāmṛtadīdhitim |

asūta dārakaṁ devī jagattimiradārakam || 23 ||

ajāyatāsya sahajaścūḍālaṁkaraṇaṁ maṇiḥ |

prāgjanmāntarasaṁsakto viveka iva nirmalaḥ || 24 ||

sa babhau subhagastasya mūrdhni puṇyamayo maṇiḥ |

yasya prabhāprabhāveṇa yāminyo dinatām yayuḥ || 25 ||

soṣṇīṣasya maṇestasya pīyūṣasyandibindivaḥ |

nayanti hematām lohaṁ duritaṁ śamayanti ca || 26 ||

śiśorjātismarasyātha vacasā tasya bhūpatiḥ |

dadau hema sadārthibhyaḥ sarvaṁ maṇirasodbhavam || 27 ||

puṣparatnadhvajacchatrapatākāvyajanāṁśukaiḥ |

apūrayan puraṁ vyonmastasya janmani devatāḥ || 28 ||

suprakāśoditāśeṣavidyāvidyotitātmanaḥ |

maṇicūḍa iti khyātaṁ nāma tasyākaronnṛpaḥ || 29 ||

sa cakārāśayaṁ harṣapīyūṣocchalitaṁ pituḥ |

abhijātaḥ suto jātaḥ pārijāta ivodadheḥ || 30 ||

paulomīva jayanteṇa jananī pūjyajanmanā |

babhau tena kumāreṇa kumāreṇeva pārvatī || 31 |

tataḥ kālena sukṛtasopānaiḥ pṛthivīpatau |

divyadhāmasamārūḍhe maṇicūḍo'bhavannṛpaḥ || 32 ||

arthicintāmaṇestasya dānena paripūrite |

loke puṇyasukhāloke nārto'bhūnna ca yācakaḥ || 33 ||

tasya bhadragirirnāma babhūvaṁ gajapuṁgavaḥ |

prabhorivānukāreṇa dānārdrakarapuṣkaraḥ || 34 ||

taṁ kadācinmahāsthānasthitaṁ bhuvananāyakam |

bhavabhūtiḥ samabhyāyādbhṛguvaṁśabhavo muniḥ || 35 ||

divyakānyāṁ samādāya lāvaṇyalalitānanām |

mūrtāmiva prabhālakṣmīmakṣīṇasya kṣapāpateḥ || 36 ||

kucayoravivekena rāgeṇa caraṇābjayoḥ |

netrayoścāpaleneva sā jagatyatilajjitā || 37 ||

tapaḥśriyeva sahitaṁ taṁ kanyānugataṁ munim |

aoūjayat prajānāthaḥ kṛtāsanaparigraham || 38 ||

kanyāpi nṛpamālokya dhīraṁ gambhīrasundaram |

parapīḍāsu kāruṇyānnyastacāpamiva smaram || 39 ||

cūḍāratnasya kīraṇairduritakṣayakāribhiḥ |

likhantaṁ kuṅkumeneva dikṣu rakṣākṣarāvalim || 40 ||

vikṣepakṣiptamarutā cāmareṇa virājitam |

socchāseneva sattvena jagatsaṁtāraṇaṁ vinā || 41 ||

ratnodāreṇa hāreṇa hṛdayagrahakāriṇā |

pātālavipadāṁ śāntyai śaiṣeṇeva niṣevitam || 42 ||

vahantaṁ mahatā doṣṇā kṣamāṁ cittena ca kṣamām |

prayayau sābhilāṣasya vismayasya vidheyatām || 43 ||

gṛhītvā munirutsaṅge kuraṅgataralekṣaṇām |

jīvanīṁ tāmanaṅgasya jagād jagatīpatim || 44 ||

uditena jagannetraśatapatravikāśinā |

bhavatā bhāti loko'yaṁ devena ca vivasvatā || 45 ||

aho nu tava nāstyeva vibhūtisulabhodbhavaḥ |

sādhoriva guṇadveṣaḥ saṁmohopacito madaḥ || 46 ||

lokanāthasya te lokakāruṇyapūrṇacetasaḥ |

rājan maitrījuṣā kīrtiḥ sthirā pāramitā param || 47 ||

akhedasaralo dātā nirvyājasukṛto bhavān |

ata eva viśeṣeṇa mānanīyo manīṣiṇām || 48 ||

padmodarasamudbhūtā kanyā kamalalocanā |

homāvaśeṣapayasā vardhiteyaṁ mayāśrame || 49 ||

gṛhyatāmagramahiṣī patnītve bhavatā nṛpa |

viṣṇoḥ śrīiva yogyeyaṁ tavaiva puruṣottama || 50 ||

yajñapuṇyaphalaṁ pūrṇaṁ kālena mama dāsyasi |

ityuktvā vidhinā rājñe kanyāṁ datvā yayau muniḥ || 51 ||

priyāṁ padmāvatīṁ rājā ratiṁ prāpyeva manmathaḥ |

araṁsta rucirodyāne sukṛte puṇyavāniva || 52 ||

tataḥ kālena sā putraṁ vaṁśavalliva mauktikam |

asūta padmacūḍākhyaṁ guṇānāṁ darpaṇaṁ pituḥ || 53 ||

śakrādibhirlokapālairanullaṅghyamahodayaḥ |

saṁstūyamānacaritaḥ svayaṁ kamalajanmanā || 54 ||

yaśaḥsaurabhasaṁbhārasaṁpūritadigantaraḥ |

sarvārthisārthakalyāṇakalanākalpapādapaḥ || 55 ||

smṛtvā munervacaḥ kāḻe kartuṁ vipuladakṣiṇām |

ahiṁsāvasusaṁpūrṇāmājahāra mahīpatiḥ || 56 ||

tasmin yajñe samājagmuḥ sarvakāmairanargale |

munayo bhārgavamukhā nṛpā duṣprasahādayaḥ || 57 ||

vartamāne makhe tasmin niḥsaṁkhyavasuvarṣiṇi |

rakṣorūpaḥ samuttasthau vahnimadhyāt sureśvaraḥ || 58 ||

upasṛtya sa bhūpālaṁ kṛśo vikṛtavigrahaḥ |

kṣuptipāsārdito'smīti yayāce pānabhojanam || 59 ||

śāsanādatha bhūbhartustasmai vividhabhojanam |

upaninyuḥ paricitāḥ pānaṁ ca paricārakāḥ || 60 ||

tataḥ kiṁcidvihasyaiva kṣitipaṁ prāha rākṣasaḥ |

nedamasmatpriyaṁ rājan vayaṁ hi piśitāśanāḥ || 61 ||

sadyohatasya māṁsena rudhireṇa ca bhūyasā |

tṛptirutpadyate'smākaṁ dīyatāṁ yadabhīpsitam || 62 ||

sarvakāmaprado'sīti tvamahaṁ samupāgataḥ |

dadāmīti pratiśrutya na niṣedhastavocitaḥ || 63 ||

iti rakṣavacaḥ śrutvā karuṇakulito nṛpaḥ |

ahiṁsāniyamenābhūdarthivaimukhyaduḥkhitaḥ || 64 ||

so'cintayattadā daivājjāto'yaṁ dharmasaṁśayaḥ |

na sahe duḥsahāṁ hiṁsāṁ naṁ naiṣphalyamarthinaḥ || 65 ||

na ca māṁsaṁ śarīrebhyo labhyate vaiśasaṁ vinā |

nāhaṁ pipīlakasyāpi kāyakleśalavaṁ sahe || 66 ||

datvāhaṁ sarvabhūtebhyaḥ puṇyāmabhayadakṣiṇam |

kathamasmai prayacchāmi māṁsaṁ prāṇivadhodbhavam || 67 ||

iti saṁcitya nṝpatistamūce karuṇākulaḥ |

svaśarīrasamutkṛttamasṛṅbhāṁsaṁ dadāmi te || 68 ||

ityukte bhūmipatinā babhūvākulitaṁ jagat |

na ca dehavyayotsāhaṁ sacivāstasaya sehire || 69 ||

praṇayādvāryamāṇo'pi bhūpālairmunibhistathā |

dadau svadehamutkṛtya tasmai māṁsamasṛgvasām || 70 ||

ākaṇṭhaṁ pītaraktena rākṣasena kṣitiprabhoḥ |

bhakṣyamāṇeṣu māṁseṣu kṣḥaṇaṁ khṣitirakampataḥ || 71 ||

tataḥ padmāvatī devī patiṁ dṛṣṭvā tathāgatam |

vilapantḻ nipatitā mohamūrcchākulābhavat || 72 ||

manujendrasya devendrastaddṛṣṭvā sattvamūrjitam |

rakṣorūpaṁ parityajya tamuvāca kṛtāñjaliḥ || 73 ||

aho nu karmaṇā rājan duṣkareṇa tavāmunā |

romāñcakañcukākīrṇaḥ kāyaḥ kasya na jāyate || 74 ||

aho puṇyamasāmānyamaho sattvamanuttaram |

aho dhariyamamaryādaṁ rājān virajasastava || 75 ||

duḥkhitāḥ paraduḥkheṣu nirlobhā durlabheṣu ca |

vipakṣeṣu kṣamāvantaḥ santaḥ sukṛtasetavaḥ || 76 ||

samunmiṣati ko'pyeṣa sattvotsāho mahātmanām |

trailokyaṁ karuṇārdrāṇāṁ yena yātyanukampyatām || 77 ||

uktveti divyauṣadhibhistaṁ kṛtvā svasthavigraham |

prasādya lajjāvanataḥ śakraḥ svanilayaṁ yayau ||78 ||

tataḥ samāpte vidhivadyajñe rājñāṁ mahīpatiḥ |

cakre munivarāṇāṁ ca pūjāṁ tridaśapūjitaḥ || 79 ||

sa ratnavarṣairyajñānte kanyāgrāmapurapradaḥ |

sahitaṁ tridaśārheṇa hariṇā hemamālinā || 80 ||

dadaru rājagajaṁ brahmarathākhyāya purodhase |

yojanānāṁ śataṁ tūrṇaṁ ekenāhnā prayāti yaḥ || 81 ||

tasmai samarpitaṁ dṛṣṭvā rājñā bnhadragiriṁ gajam |

abhūdduṣprasaho rājā tatspṛhākṛṣṭamānasaḥ || 82 ||

prayāteṣvatha bhūpeṣu vismiteṣu makhaśriyā |

samarpite yajñaphale bhārgavāya mahībhujā || 83 ||

tamuvāca samabhyetya svastivādapuraḥsaram |

marīciśiṣyo vāhīkaḥ prāptapūjāsano munoḥ || 84 ||

rājannadhyayanasyānte gururme gurudakṣiṇām |

īhate paricaryārthī sāmānyajanadurlabhām || 85 ||

ekastvameva vidhinā nirmito durlabhapradaḥ |

bahavo jātu jāyante na loke kalpapādapāḥ || 86 ||

devī padmāvatī putrasahitā gurave mama |

tapaḥkṛśāya vṛddhāya dīyatām paricārikā || 87 ||

ityukte muninā rājā dayitāviprayogajām |

rujaṁ saṁstabhya manasa tamūce dhairyabhūdharaḥ || 88 ||

prayacchāmi mune tubhyamīpsītām gurudakṣiṇām |

sahitāṁ yuvajārena jīvitābhyadhikāṁ priyām || 89 ||

ityuktvā sasutāṁ tasmai dadau padmāvatīṁ nṛpaḥ |

svajīvite vinisnehastyāgaḥ sattvamayātmanām || 90 ||

ādāya rājadayitāṁ virahakleśakātarām |

saputrāmāśramaṁ gatvā pradadau gurave muniḥ || 91 ||

atrāntare duṣprasahaḥ kururājaḥ kṣitīśvaram |

dṛpto yayāce dūtena bhūtyai bhadragiriṁ gajam || 92 ||

purohitārpitaṁ rājā na dadau d viradaṁ yadā |

tadā vipulasaunyena svayaṁ yoddhuṁ samāyayau || 93 ||

balinā kururājena ruddheṣu puravatmasu |

babhūva bhūmipālasya sainyaṁ raṇarasodbhaṭam || 94 ||

sa vīrakuñjarahariḥ śakto'pyarividāraṇe |

janakṣayabhayodvignaḥ kāruṇyāt samacintayat || 95 ||

aho'nukūlamitram me rājā duṣprasahaḥ param |

mātaṅgalobhamohena sahasā śatrutāṁ gataḥ || 96 ||

snehāntāḥ sujanaiḥ snehā niḥsnehāntāśca madhyamaiḥ |

durjanairghoravairāntā bhavanti prāṇahāriṇaḥ || 97 ||

aho bibhavalibhena kṣaṇakṣayiṇi jīvite |

samudyamo'yamasmākaṁ paraprāṇanipātane || 98 ||

hiṁsayāpapraśāntānām saktānāṁ kalikarmasu |

raṇaraktābhiṣiktānāṁ bhaktārtho'yaṁ samudyamaḥ || 99 ||

sevāvikrītajīvānāṁ caṇḍapiṇḍārthināmayam |

kalaho duḥsahaḥ kruryapiśunānāṁ śunāmiva || 100 ||

aho vibhavalubdhānām parasaṁtāpaśītalāḥ |

svasukhāyaiva dhāvanti nṛśaṁsacaritā dhiyaḥ || 101 ||

ye yudhi siddhisaṁnaddhā raktāntām bhuñjate śriyam |

kutaḥ kruratare teṣāṁ hṛdaye karuṇākaṇaḥ || 102 ||

eṣa duṣprahaso rājā lubdho vibahvamohitaḥ |

na vadhyaḥ sāparādho'pi kāruṇyāyatanaṁ mama || 103 ||

iti cintayatastasya kāuṇyāta kānanaiṣiṇaḥ |

pratyekabuddhāścatvāraḥ svayaṁ vyomnā samāyayuḥ || 104 ||

prātapūjāsanāḥ śrutvā sarvajñāstatsamīhitam |

rājñaḥ praśamaśīlasya prasannāstattvamūcire || 105 ||

saṁmohapaṭalāndheṣu saṁsāriṣu dayālutā |

śobhate tava bhūpāla sattvalokavivekinaḥ || 106 ||

kriyatāmīpsitaṁ rājan bodhau buddhirnidhīyatām |

saṁprati pratirodhe'smin vanameva vigāhyatām || 107 ||

svairanirjnarajnaṅkārakīrṇasaṁtoṣaśīkarāḥ |

viviktakānanoddeśāḥ śamināmeva vallabhāḥ || 108 ||

ityuktvānugrahadhiyā vidhāyāsya viyadgatim |

prabhāprasādhitadiśaste tena sahitā yayuḥ || 109 ||

yāteṣu svapadaṁ teṣu himavattaṭakānanam |

saṁprāpya pṛthivīpālaḥ prayatapraśamo'bhavat || 110 ||

vivekavimalāstasya dhiyaḥ sattvavatāmiva |

babhuḥ priyanivuḥ pūrṇanirvāṇyo (?)vanabhūmayaḥ || 111 ||

bhūdharāntarite tasmin sahasā bhūpabhāsvati |

śuśucurmohatimiraprāptaśokaprajāḥ prajāḥ || 112 ||

tatastatsacivā jagmurmarīcaṁ munimāśrame |

śaktaṁ rājyasya rakṣāyai rājaputraiṁ yayācire || 113 ||

muninā nirvikāreka dattamādāya mantriṇaḥ |

subhaṭāgresarah prāpa kururājaṁ raṇājire || 115 ||

sa tena hatavidhvastabhagnasyandnakuñjarah |

palāyanaparitrāṇaḥ prayayauḥ hastināpuram || 116 ||

balinā rājaputreṇa jite duṣprasahe yudhi |

mantribhistadbhujanyastā bhūmiḥ śeṣadhṛtiṁ yayau || 117 ||

rāġyo duṣprasahasyātha kālena kaluṣātmanah |

babhūvāvṛṣṭidurbhikṣamarakopalpavaḥ pure || 118 ||

sa vicintyānutāpārtastībrāṁ janapadāpadam |

na viveda paritrāṇaṁ viphalasvastikakriyaḥ || 119 ||

pṛṣṭhā vipatpratīkāraṁ tenāmātyāstamūcire |

duḥsaho'yaṁ mahārāja prajānāṁ vyasanodbhavaḥ || 120 ||

maṇicūḍasya bhūbharturyadi cūḍāmaṇiḥ prabho |

labhyate sa sudhāsyandī teneyaṁ tīryate vipat || 121 ||

cārebhyaḥ śrutamasmābhiḥ sa rājā himavattaṭe |

sthitaḥ saṁsāravaimukhyavivekavimalāśayaḥ || 122 ||

arthitaḥ sa dadātyeva viśvacintāmaṇirmaṇim |

putradāraśarīrādi nādeyaṁ tasya kiṁcana || 123 ||

iti mantrivacaḥ śrutvā tathetyādhārya cetasi |

sa dvijān maṇiyācñāyau visasarja tadantikam || 124 ||

asminnavasare rājā maṇicūṣaścaran vane |

marīcerāśramopāntamavāpa vipulaṁ muneḥ || 125 ||

devī padmāvatī tatra phalamūladhṛtavratā |

vrajantī vijane bhītā vipune muniśāsanāt || 126 ||

śabarairmṛgayāyātairdṛṣṭvā kaṣṭadaśāṁ śritā |

jughṛkṣubhiḥ kampamān ācukrośa karuṇasvaram || 127 ||

ākarṇya karuṇākrande kurarūīkūjitopamam |

hā rājan maṇicūḍeti trāyasveti suduḥsaham || 128 ||

sahasābhidrutaḥ kāntām dadarśa nṛpatirnijām |

rāhusaṁtrāsitasyendordyutiṁ nipatitāmiva || 129 ||

vītarāgāṅgavasanāṁ nirañjanaparigrahām |

vadantīmiva saṁbhogasaṁyogānāmanityatām || 130 ||

tāṁ rājahaṁsasugatām vihārastanamaṇḍalām |

aśrukāṣāyanayanāṁ vilokya karuṇāvanīm || 131 ||

saṁsāracaritāścaryavicāreṣvapi karkaśam |

kṛpākipāṇīnirlūnamivāsīrbhūpatermanaḥ || 132 ||

ekākīnaṁ vane devī vigatacchatracāmaram |

dṛṣṭvā nāthamanāthaiva lokanāthaṁ tathāgatam || 133 ||

tadviyogaviṣākrāntā taddarśanarasākulā |

śokaharṣasamākīrṇā babhūva bhṛśavihvalā || 134 ||

sā nītā śabarā rājñā śāpabhītāḥ pradurdruvuḥ |

na nāmābhyudaye bhānordṛṣṭaṁ sapratibhaṁ tamah || 135 ||

atrāntare śamadveṣī sar vabhūtāśayāśayaḥ |

māraḥ puruṣarūpeṇa sametya nṝpamabravīt || 136 |||

rājan rājīvanayanāṁ priyāṁ praṇayiṇīmimām |

na tyakrumarhasyajane vane vanajalocana || 137 ||

iyaṁ hi te manovṛttiriva niḥsukhatāṁ gatā |

varjitā rājyabhogena rājarāja na rājate || 138 || |

etadārkarṇya nṛpatistaṁ vijñāya manobhavam |

antarāyaṁ vivekasya pratyabhāṣata sasmitaḥ || 139 ||

jānāmi tvāmahaṁ kāmamakāmaṁ śamasaṁyame |

saṁtoṣavatām ko nāma bhavatā na vimohitaḥ || 140 ||

itivādini bhūpāle sahasāntarite smare |

babhūva viklavā devī taptā virahavahninā || 141 ||

duḥkhitāṁ tāmārtaduḥkhāṁ patibhogaviyoginīm |

uvācāśvāsayan rājā jāyāṁ jitamanobhavaḥ || 142 ||

devi dharmakriyāyuktā na śokaṁ kartumarhasi |

duḥkhāvasānī virasaḥ sarvo'yaṁ bhogacibhramaḥ || 143 ||

dehināṁ yaditāsaṅgāstaraṅgataralāyuṣām |

lolapadmapalāśāgraskhalajjalalavākulāḥ || 144 ||

imā muhūrtanartakyaḥ kālameghataḍillatāḥ |

saṁsārasarparasanā vilāsacapalāḥ śriyāḥ || 145 ||

bhogakṣaṇenaiva viyogarogo

vibhūtayaḥ svapnavivāhatulyāḥ |

vātāhatā dīpaśikhā sukhaśrī-

runmattanṝtyaṁ bhavavṛttametat || 146 ||

sarvopajīvyā karuṇā na lakṣmīḥ

dharmaḥ prakāśaḥ satataṁ na dīpāḥ |

yaśāṁsi ramyāṇi na yauvanāni

sthirāṇi puṇyāni na jīvitāni || 147 ||

satyavratastāmiti sāntvayitvā

visṛjya jāyāṁ nilaye maharṣeḥ |

cacāra saṁsāraparāṅbhukhānāṁ

saṁtoṣapuṇyeṣu tapovaneṣu || 148 ||

tadāgatāste tvarayā visṛṣṭāḥ

pañca dvijā duṣprasahena rājñā |

tamarthināmakamakālabandhuū

viśuddhasattvaṁ dadṛśurvanānte || 149 ||

te svastivādaṁ śanakaurvidhāya

viśastadhairyā iva sādhvasena |

tamūcire sūcitatīvratapāḥ

dīrghoṣṇaniśvāsasamīraṇena || 150 ||

rājan pure duṣprasahasya rājñaḥ |

krūropasargaurhataśāntavargaḥ |

janaḥ kṛtaḥ kṛttasamastakāmaḥ

prakāmamārtasvanamātraśeṣaḥ || 151 ||

aśoṣadoṣapraśamaikahetuḥ

trailokyarakṣāprathitaprabhāvaḥ |

cūḍāmaṇirdeva bhavadvitīrṇaḥ

karoti tasyopanipātaśāntim || 152 ||

dayāyuṣaścandanapallavārdrāḥ

svacchāśayāścandramaṇiprakāśāḥ |

saṁtāpakāle śaraṇaṁ janānāṁ

bhavadvidhā eva bhave bhavanti || 153 ||

ityarthitastairaviluptasattvaḥ

saṁpūryamāṇaḥ karuṇārasena |

uvāca saṁcintya janopatātaṁ

saṁkrāntamantaḥ śrutivartmaneva || 154 ||

aho sa rājā sahate kathaṁ nu

devopaghātena nipīḍitānām |

vidāritāntaḥkaraṇaṁ prajānāṁ

viyogaḥduḥkhodbhavamārtanādam || 155 ||

ayaṁ maṇirmastakamūlajanmā

niṣkṛttya tūrṇaṁ pratigṛhṛtāṁ me |

dhanyo'smi yadyarthijanasya duḥkha-

kṣaye kṣaṇaṁ kāraṇatāṁ vrajāmi || 156 ||

ityuktamātre vasudhādhipena

dharādharāmbhodhimahīdharitrī |

ciraṁ cakampe cakiteva tasya

śirastaṭotpāṭanatīvraduḥkhāt || 157 ||

tataḥ kṛpākomalacittavṛtteḥ

sutīkṣṇaśastrādapi tīkṣṇacittaḥ

svayaṁ śiraḥ pāṭayituṁ pravṛttaḥ || 158 ||

tadduṣkaraṁ karma nareśvarasya

vyomni vimānairnalināsanādyāḥ |

surāḥ savidyādharasiddhasākhyāḥ

samāyayudraṣṭumaluptasattvam || 159 ||

vipāṭyamāne śirasi prasahya

ratnaprabhāvibhramamādadhānaiḥ |

sa raktapūrairabhikṣiktakāyaḥ

sehe vyathāmarthisukhe pravṛttaḥ || 160 ||

vilpkya taṁ sattva nibaddhadhairyaṁ

tīvravyathāveganimīlitākṣam |

yayurvirāmaṁ na nṛśaṁsavṛtte-

rviprāḥ kṣaṇaṁ rākṣasatāmavāptāḥ || 161 ||

vicārya rājā śvaśarīraduḥkhaṁ

saṁsāriṇāṁ kleśamayaṁ śarīram |

evaṁvidhairduḥkhasahasralakṣaiḥ -

rākrāntamityārtataro babhūva || 162 ||

so'cintayaddehanibaddharatna-

dānena yatpuṇyphalaṁ mayāptam |

tenograduḥkhaṁ kalayāmi mā bhū-

dapuṇyapāke narake narāṇam || 163 ||

samuddhṛte rakravasavasikte

tasminmaṇau niścalatālumūlāt |

mūrcchākulo'pi prayayau saharṣaṁ

saṁpūraṇenārthimanorathasya || 164 ||

sa kampamānāṅgulipallavena

datvā svahastena maṇiṁ dvijebhyaḥ |

nimīlayan samtamasena lokaṁ

papāta tigmāṁśurivātiraktaḥ || 165 |

aluptasattve patite pṛthivyāṁ

tasmin surāṇāṁ saha puṣpavarṣaiḥ |

maṇiṁ samādāya yayurdvijāste

tūrṇaṁ puraṁ duṣprasahasya rāġyaḥ || 166 ||

sa ten asadyaḥ śamitopasargaḥ

svargocitāsāditabhogavargaḥ |

tadbodhisattvasya samastasattva-

saṁtāraṇārhaṁ praśaśaṁsa sattvam || 167 ||

atrāntare kiṁcidavāptasaṁjñaṁ

nareśvaraṁ viśrutaratnadānam |

samāyayurbhārgavagautamādyā

marīcimukhyā munayo vanebhyaḥ || 168 ||

marīcimevānugatā ca devī

padmāvatī vīkṣya parikṣataṁ tam |

saṁmohavegābhihatā papāta

kṣaṇaṁ kṣitau bālalateva lūnā || 169 ||

digantasaṁcāriṇī cāraṇānāṁ

nabhaścarāṇāṁ nṛpasādhuvāde |

sarājaputrāḥ saha mantrimukhyaiḥ

prajāḥ prajānāthamathopajagmuḥ || 170 ||

vīkṣyaḥ kṣitīśaṁ kṣatajokṣitāṅga-

makṣīṇasattvaṁ patitaṁ pṛthivyām |

pṛthavyathākleśajuṣaṁ janānā-

mabhūdabhūtārthavikalpajalpaḥ || 171 ||

kuṭhārikaiḥ kaiścidaho dayārdraḥ

sarvārthisevyaḥ saralaḥ suvṛttaḥ |

durātmabhiḥ svārthalavābhiyuktaiḥ

chāyātaruḥ kaṣṭamayaḥ nikṛttaḥ || 172 ||

aho parārthojjhitajīvito'yaṁ

parāṁ camatkāradaśāṁ prayātaḥ |

sasaurabhacchinnatanurgatātmā

bhavatyudāraḥ sahakāra eva || 173 ||

lubdhasya na svaḥ svajano'pi jantoḥ

na kāmakāmasya dhane'nurodhaḥ |

sarvātmanā sattvahitodyatasya

deho'pi na snehapadaṁ dayāloḥ || 174 ||

yeṣāṁ kṛte dainyamayaṁ prayāti

sarvātmanā cārthijano'rthibhāvam |

ta eva dīnoddharaṇavratānāṁ

prāṇāḥ paritrāṇapaṇe tṛṇāni || 175 ||

iti pravāde vividhānubhāve

vijṛmbhamāṇe munimaṇḍalasya |

bhūpālamabhyetya sabāṣpacakṣu-

rmunirmarīciḥ praṇayāduvāca || 176 ||

aho nu niṣkāraṇabandhubhāva -

mālambya rājan dayayā janasya |

prajāparitrāṇavidhānabhūmi-

stanustaveyaṁ tṛṇavadvitīrṇā || 177 ||

kṣayaḥ pravṛtto nirapekṣavṛtte-

stavārthibandhornijajīvite'pi |

yadeṣa kāmaṁ kamalānikāyaḥ

kāyastvayāpāyapade niyuktaḥ || 178 ||

apyasti rājan sukṛtavrate'smin

phalaspṛhā prāṇapaṇe'pi kācit |

asthārthihetostava pālubheda-

khedādvikāraṁ bhajate na cetaḥ || 179 ||

ityadbhutāviṣkṛtamānasena

munīndramadhye muninā sa pṛṣṭaḥ |

uvāca saṁstabhya rujaṁ prayatnā-

draktābhiṣiktaṁ vadanaṁ pramṛjya || 180 ||

phalaspṛhā nāsti mune mamānyā

kiṁ tveka eva pracuro'bhilāṣaḥ |

yaddhorasaṁsāranimagnajantu-

saṁtāraṇāyaiva bhave bhaveyam || 181 ||

arthipriye dehavidāraṇe'smin

naivāsti me ko'pi vikāraleśaḥ |

yadyeṣa satyaḥ samayo mayokta-

stadastu me svasthamidaṁ śarīram || 182 ||

ityuktamātre sahajānubhāve

sattvocite sa tyadhanena rājñā |

abhūdvapuḥ satyabalena tasya

rūḍhavraṇaṁ tatkṣaṇajātaratnam || 183 ||

tataḥ suraiḥ śakraviriñcimukhyai -

rnātapraharṣairmunibhiśca sarvaiḥ |

abhyarthito'pi kṣitipālanāya

bhogābhilāṣī na babhūva bhūpaḥ || 184 ||

avāptasaṁjñā muninā prayuktā

padmāvatī rājasutena sārdham |

patiṁ yayāve virahopaśāntyai

siṁhāsanākrāntisukhaṁ prajānām || 185 ||

tatastamabhyetya kṛpākulāste

pratyekabuddhā jagato hitāya |

dehaprabhāpūritadigvibhāgā

babhāṣire harṣamivodgirantaḥ || 186 ||

cirādavāpte virahāvasāne

punaḥ parityāgadaśāmasahyām |

na rājaputraḥ sahate na devī

duḥkhānubandho hyasamṛnnipātaḥ || 187 ||

svamarthine yaḥ radadāti deha -

māpannaduḥkhapraśamaikahetuḥ |

kathaṁ sa kuryāt svajane'pyupekṣāṁ

dharmo'pyayaṁ yasya parārtha eva || 188 ||

ityuktamākarṇya nareśvarastai-

statheti niścitya dhiyā kathaṁcit |

vyomnā vimānaiḥ svapurīmavāpya

bheje nijaṁ rājyapadaṁ saputraḥ || 181 ||

iti sa vipulasattvaḥ satyavān bodhisattvaḥ

suciravihitarājyaḥ saugataṁ dhāma bheje |

jinapuramaṇicaityacchatraratnapradīpa-

prakaṭitavividhaśrīrlakṣaṇābhyastabodhiḥ || 190 ||

ityāha bhagavān buddhaḥ svavṝttāntanidarśane |

dānopadeśe bhikṣūṇāṁ samyaksaṁbodhisiddhaye || 191 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

maṇicūḍāvadānaṁ nāma tṛtīyaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

4 māndhātravadānam

4 māndhātravadānam |

śobhante bhuvaneṣu bhavyamanasāṁ yannākakāntākara-

prauḍhodañcitacārucāmarasitacchatrasmitāḥ saṁpadaḥ |

yaccotsarpati tarpitaśruti yaśaḥ karpūrapūrojjvalaṁ

svalpaṁ dānakaṇasya tat phalamaho dānaṁ nidānaṁ śriyaḥ || 1 ||

abhūdupoṣadho nāma bhūbhṛdhyasya vibhāvataḥ |

vibudhābhimatā kīrtiḥ sudhā dugdhodadheriva || 2 ||

vasudhāmavato yasya vasudhāmavataḥ puraḥ |

nanāma praṇatau kasya na nāma nṛpateḥ śiraḥ || 3 ||

śuddhā dhīriva dharmeṇa dāneneva dayālutā |

vibhūtirvinayeneva bhūṣitā yena bhūrabhūt || 4 ||

guṇinaḥ prāṁśuvaṁśasya babhūvendudyuteḥ sthitiḥ |

yasya sarvātapatrasya mūrdhni sarvamahībhṛtām || 5 ||

yasyeśvaraśiraḥsthāyi śubhaṁ gaṅgājalojjvalam |

bhramatyadabhraṁ lokeṣu bhuvanābharaṇaṁ yaśaḥ || 6 ||

kartu kratusahasrāṇāṁ sahasrākṣādhikaśriyaḥ |

yasya ṣaṣṭisahasrāṇi kalatraṁ sudṛśāmabhūt || 7 ||

kadācinmunirakṣāyai rakṣaḥkṣayakṛtakṣaṇaḥ |

vicacārāśvamāruhya sa taponanabhūmiṣu || 8 ||

tatra rājarṣibhiḥ kaiścitputreṣṭikalaśaṁ dhṛtam |

dūrādhvaśramasaṁtaptaḥ sa payaḥpūrṇamāpapau || 9 ||

vijanāsāditaṁ pītvā sa mantrakalaśāt payaḥ |

rājadhānīṁ samāsādya garbhaṁ lebhe vibhurbhuvaḥ || 10 ||

svapnamāyendrajālādi yasyāḥ kautukavipraṣuḥ |

jayatyadbhutasaṁbhārabhūmiḥ sā bhavitavyatā || 11 ||

vidhervividhavaicitryacitrakarmavidhāyinaḥ |

āścaryarekhāvinyāsaṁ kaḥ paricchettumīśvaraḥ || 12 ||

kālena tasya mūrdhānaṁ bhittvā bāloṁ'śumāniva |

rūḍhavraṇasya sahasā divyadyutirajāyata || 13 ||

taṁ rājajāyā jagṛhurjagatsāmrājyalakṣaṇam |

vātsalyaprasrutakṣīrāḥ puṇyaṁmūrtimivāśritam || 14 ||

māṁ dhārayiṣyati śiśuḥ ślāghyo'yaṁ jananīpade |

iti tāsāṁ mitho vākyairmāndhātābhūnnṛpātmajaḥ || 15 ||

tasya pravardhamānasya bālakrīḍāvilāsinaḥ |

ṣaḍindraḥ prayayau kālaḥ puṇyakrīḍakṣayāyuṣaḥ || 16 ||

navayauvanamārūḍhaḥ sarvavidyāsu pāragaḥ |

sa yāte pitari svargaṁ bheje rājyaṁ kramāgatam || 17 ||

yakṣo divaukaso nāma sukṛterdāsatām gataḥ |

abhiṣekopakaraṇaṁ divyaṁ tasyopanītavān || 18 ||

sa svarṇairbaddhamukuṭaḥ kalpitoṣṇīṣaśekharaḥ |

śradabhrāvataṁsasya meroḥ śobhāmavāptavān || 19 ||

sapta ratnāni tasyātha prādurbhūtāni takṣaṇe |

cakrāśvamaṇihastiśrīgṛhasenāgragāṇyapi || 20 ||

babhuva cāsya putrāṇāṁ tulyarūpabalaujasām |

sahasraṁ vijitārāterbhujānāmiva bhūbhujaḥ || 21 ||

vasuṁdharāṁ samastābdhuivelākalitamekhalām |

nikhilāṁ vidadhe doṣṇi śeṣaviśrāntirnirvṛtām || 22 ||

bhuvanatrāṇasaṁsaddhah pratyagrakamalāśrayaḥ |

cakravartī sa sukṛterviṣṇoḥ kara ivābabhau || 23 ||

trijagajjāhnavī kīrtiḥ prabhāvābharaṇāḥ śriyaḥ |

so'yaṁ sukṝtavallīnāṁ prathamaṁ kusumodgamaḥ || 24 ||

sa kadāciddvanānteṣu vikāśikusumaśriyaḥ |

ruciraṁ sacivaiḥ sārdhaṁ vicacāra vilokayan || 25 ||

dadarśa tatra niṣpakṣān vihagān pādacāriṇaḥ |

vyomamārgagatiṁ smṛtvā prayātān kṛśatāmiva || 26 ||

pakṣahīnānagatikān vṛttikṣīṇānnirambarān |

daridrāniva tān vīkṣya provāca kṛpayā nṛpaḥ || 27 ||

aho varākaurvihagaiḥ kimetaiḥ kukṛtaṁ kṛtam |

yadete pakṣavikalāḥ kṛcchracaraṇacāriṇaḥ || 28 ||

ityukte bhūmipatinā karuṇākulitātmanā |

puraḥsthito mahāmātyaḥ satyasenastamabravīt || 29 ||

śrutametanmayā deva kathyamānaṁ vanecaraiḥ |

kāraṇaṁ pakṣapatane yadabhūt pakṣiṇāmiha || 30 ||

santi pañca śatānyatra puṇyadhāmni tapovane |

tapaḥsvādhyāyasaktānāṁ munīnāṁ dīptatejasām || 31 ||

teṣāmadyayanadhyānajapavighnavidhāyinaḥ |

ete lokāhalaṁ cakruḥ khagāstarūvane sadā || 32 ||

tasmai vihagasaṁghāya karṇāpāyakṛte param |

atisaṁvardhamānāya cukopa munimaṇḍalam || 33 ||

tadurbhūtamahāśāpatāpalpoṣeṇa sarvataḥ |

kṣaṇena pakṣiṇāṁ pakṣā vyaśīryanta kṛtāgasām || 34 ||

ta ete vihagāḥ pakṣarahitāḥ kṛcchravartinaḥ |

tvadvipakṣā iva vane śrāntāśracaraṇacāriṇaḥ || 35 ||

mahāmātyena kathitaṁ niśmaitanmahīpatiḥ |

uvāca karuṇākrāntastaptaḥ śāpena pakṣiṇām || 36 ||

aho tejaḥ pariṇataṁ śāntānāmapi kānane |

aṅgārāṇāṁ munīnāṁ ca dahatyevānivāritam || 37 ||

mithyātapasvibhiḥ kiṁ taiḥ svasukhāya na yaiḥ kṛtaḥ |

manasaḥ kopataptasya pariṣekaḥ kṣamāmbubhiḥ || 38 ||

prasannā dhīrmaṇo maitraṁ dayā dānaṁ damah kṣamā |

yeṣāṁ teṣāṁ tapaḥ ślādhyaṁ śeṣāṇāṁ kāyaśoṣaṇam || 39 ||

kiṁ tapobhiḥ sakopānāṁ vilputānāṁ vanena kim |

vibhavaiḥ kiṁ salobhānāṁ durvṛttānāṁ śrutena kim || 40 ||

evaṁ kaluṣacittāste tībramanyuparāyaṇāḥ |

duḥsahā eva munayaḥ prayāntu viṣayānmama || 41 ||

ityuktvā prāḥiṇottebhyaḥ saṁdeśaṁ puruṣairnṛpaḥ |

yāvatī madvaśā bhūmistāvatī tyajyatāmiti || 42 ||

vihaṁgapakṣapātena kupitasya mahīpateḥ |

saṁdeśaṁ munayaḥ śrutvā vilakṣāḥ samacintayan || 43 ||

catuḥsamudraparikhāmekhalāyāḥ kṣiteḥ patiḥ |

narendro'yaṁ kkva gacchāmaḥ ko deśo'sya vaśe na yaḥ || 44 ||

iti saṁcintyaṁ munayaḥ pārśvaṁ kanakabhūbhṛtaḥ |

surasiddhasamākīrṇaṁ jambūkhaṇḍāntikaṁ yayuḥ || 45 ||

atha tasya mahībhartuḥ prabḥāveṇa mahīyasā |

abhūdadṛṣṭaśasyā bhūdyāśca ratnāmbaraprasūḥ || 46 ||

pākaśāsanavailakṣyakaraṇāstasya śāsanāt |

saptāhaṁ hema vavṛṣurmeghāḥ saṁgḥātavarṣiṇaḥ || 47 ||

sa prabhāveṇa mahatā saha sainyairnabhogatiḥ |

cakre pūrvavidehākhyaṁ dvīpaṁ divyajanaṁ vaśe || 48 ||

babhūvuragre saunyāni sphīṭaśauryabalaujasāṁ |

bhaṭānāṁ vyomagamane tasyāṣṭādaśakoṭayaḥ || 49 ||

godānīyaṁ tato dvīpamathottarakurūnapi |

pārśvāni sa sumerośca śaśāsāsataśāsanaḥ || 50 ||

sukhaṁ viharatastasya meroḥ kanakasānuṣu |

bahuśakro yayau kālaścaturdvīpamahīpateḥ || 51 ||

sa kadācit surān draṣṭuṁ vyāmnā gaccan suropamaḥ |

cakāra nīlajaladairvyāptā iva gajairdiśaḥ || 52 ||

atha teṣāṁ nirastānāṁ merupārśve tapasyatām |

munīnāmapatan mūrdhni tadgajāśvaśakṛddivaḥ || 53 ||

tataste krodhasaṁtaptadṛśā vyomāvalokinaḥ |

cakruḥ piṅgaparbhāvallikalāpakapilā diśaḥ || 54 ||

kopātkimetadityuktvā śāpāgnivisisṛkṣatā |

abhyetya devadūtastān praharṣākulito'vadat || 55 ||

eṣā niḥśeṣabhūpālamauliviśrāntaśāsanaḥ |

pākaśāsanatulyaśrīrmāndhātā pṛthivīpatiḥ || 56 ||

nabhasā naradevi'yaṁ saha sainyaiḥ prasarpati |

yasya kīrtanadhanyeyaṁ vāṇī puṇyābhimāninī || 57 ||

na dṛṣṭo yasya nirdiṣṭasarvalokasukhaśriyaḥ |

mohaḥ saṁbinmayasyeva vibhavaprabhavo madaḥ || 58 ||

kauberaṁ dhanadavyaktyā kaumāraṁ śaktimattayā |

aiśvaraṁ vṛṣasaṁyogādvaiṣṇavaṁ śrīsamāgamāt || 59 ||

pratāpaprasarāt sauramaindavaṁ jananandanāt |

aindraṁ dṛptabalacchadāddivyaṁ rūpaṁ bibhartyayam || 60 ||

baliḥ prayātaḥ pātālaṁ dadhīco'pyasthiśeṣatām |

asya tyāgena jaladhiḥ kṣobhamadyāpi nojjhati || 61 ||

śrutveti devadūtasya vacanaṁ munimadhyagaḥ |

sasarja durmukho nāma muniḥ śāpajalaṁ divi || 62 ||

prahasannatha taṁ prāha senānāṁ pariṇāyakaḥ |

maharṣe saṁhara rūṣaṁ mā kṛthāstapasaḥ kṣayam || 63 ||

vaiphalyalajjāṁ śāpo'thaṁ yāsyatyagre mahīpateḥ |

naite bata khagā yeṣāṁ yūyaṁ pakṣakṣayakṣamāḥ || 64 ||

ityukte sauntyapatinā śāpastabdhāmanīkinīm |

dṛṣṭvāgre vismayādūce kimetaditi bhūpatiḥ || 65 ||

saṁrabdho'tha samabhyetya senāpatiruvāca tam |

teṣāṁ deva maharṣīṇāṁ śāpāt saimyaṁ na sarpati || 66 ||

idaṁ ca cakraratnaṁ te vyomni śāpavighūrṇitam |

dhatte jaladasaṁruddhatigmadīdhititulyatām || 67 ||

etadākarṇya nṛpatirdṛṣṭā cāgre tathaiva tat |

dṛśaiva divadhe śāpaṁ viphaloccaṇḍavilpavam || 68 ||

dehakṣayaṁ maharṣīṇāṁ parirakṣan kṛpākulaḥ |

jaṭā nyapātayad bhūmau sa līlālasaśāsanaḥ || 69 ||

ajitakrodhamohānāṁ bhārabhūtā vṛthā vayam |

itīva lajjayā teṣāṁ līnāḥ kṣititale jaṭāh || 70 ||

atha meruśiraḥ prāpya nṛpaḥ suraniketanam |

puraṁ sudarśanaṁ nāma dardarśa priyadarśanam || 71 ||

nāgāstatra kṛtārakṣāḥ prakhyātodakaniḥsṛtāḥ |

karoṭapāṇayo yakṣāḥ surā mālādharābhidhāḥ || 72 ||

sadāmattāstathā devāḥ krodhottambhitasainikāḥ |

mahārājakāyikākhyāstridaśā balavattarāḥ || 73 ||

mahārājāśca catvāraḥ saṁnaddhakavacāyudhāḥ |

jitvā rājñā prabhāveṇa nijasenāgragāh kṛtāḥ || 74 ||

tataḥ kalpadrumodārakocidāramanoharam |

dadarśa pārijātākhyaṁ saṁśrayaṁ tridivaukasām || 75 ||

merormūrdhni tataḥ śubhraprabhāṁ mālāmivāmalām |

sudharmākhyāṁ sabhāṁ prāpa svabhāsodbhāsitāmbarām || 76 ||

hemavidramavaidūryastambhasaṁbḥārabhāsvaraḥ |

prāsādo vaijayāntākhyaḥ prakhyāto yatra rājate || 77 ||

yatrābjervadanairbhṛṅgairalakaistulyatāṁ gatāḥ |

padminyaḥ suranārīṇāṁ padminīnāṁ surāṅganāḥ || 78 ||

bimbataistridaśairyatra maṇibhūstambhabhittiṣu |

suraloko bibhartyeko'pyanekasuralokatām || 79 ||

ratnatoraṇaharmyāṁnivahairyatra citritāḥ |

vyāptā vibhānti kakubhaḥ śakrāyudhaśatairiva || 80 ||

yatra bālānilālolakalpapādapapallavaiḥ |

nṛtyaddhastā ivābhānti nandinyo nandanaśriyaḥ || 81 ||

yatra caitrarathaṁ nāma devodyānaṁ manoramam |

dhatte nityotsavaṁ premikāmaṁ kāmavasantayoḥ || 82 ||

sarvakāmaṁ sarvasukhaṁ sarvartukusumojjvalam |

sarvātiśayitaṁ dṛṣṭvā devānām sadanaṁ nṛpaḥ || 83 ||

muhūrtavisamyāspandasānandasnigdhalocanaḥ |

acnitayat sukṛtināmimāstāh phalabhūmayaḥ || 84 ||

airāvaṇaṁ surapaterlolāliovalayākulam |

dadarśa tatra sāmodaṁ sākāramiva nandanam || 85 ||

puraṁdarastato jñātvā prāptaṁ bhūmipuraṁdaram |

pratyudyayau pramuditaḥ saha sarvairmarudgaṇaiḥ || 86 ||

pūjitaḥ surarājena ratnarājivirājitāṁ |

rājarājah sabhābhūmiṁ bheje virajasāṁ varah || 87 ||

tridaśeṣūpaviṣṭeṣu ratnaparyaṅkapaṅktiṣu |

upāviśannṛpaḥ śrīmānāsanārdhe śatakratoḥ || 88 ||

ekāsanajuṣostatra surendramanujendrayoḥ |

rūpaṁ guṇagaṇodāram nirviśeṣamadṛśyata || 89 ||

tatah sarvasurotsṛṣṭaspaṣṭalocanaṣaṭpadaiḥ |

pīyamānamukhāmbhojaṁ vyājahāra harirnṛpam || 90 ||

aho udayaḥ ślādhyaste tejasā tejasāṁ nidhe |

bhavatā bhūṣitā bhūmirdyauśca devena bhāsvatā || 91 ||

abhyunnataprabhāvo'yaṁ lasatsitayaśoṁśukaḥ |

bhrājate te tribhuvane sāmrājyavijayadhvajaḥ || 92 ||

tvatkathāmṛtapānasya tvaddarśanarasasya ca |

preryate śrotranetreṇa sukhākhyāne sarasvatī || 93 ||

sthirīkṛtastvayaivāyaṁ sukṛtāptavibhūtinā |

karmaṇāṁ phalavādasya niścaraśchinnasaṁśayaḥ || 94 ||

ata evendriyagrāme cakṣureva spṛhāspadam |

puṇyaiḥ puṇyocitācārā dṛśyante yadbhavadvidhāḥ || 95 ||

ityukte tridaśendreṇa māndhātā yaśasāṁ nidhiḥ |

tvatprasādaprabhāvo'yamityuvāca natānanaḥ || 96 ||

ityevaṁ pūjyamānasya tasya nityādaraiḥ suraiḥ |

ṣaḍindraḥ praṇayau kālastridive vasataḥ sataḥ || 97 ||

tatparākramavidhvastasamastāsuramaṇḍalaḥ |

babhūva surarājasya nirapāyodayo jayaḥ || 98 ||

dīptadānavasaṁgrāme tasya śauryamahātaroḥ |

viśrāntiṁ bhejire devā bhujacchāyopajīvinaḥ || 99 ||

tasya puṇyapaṇakrītaṁ bhiñjānasyākṣayaṁ sukham |

kālapravāhe mahati prayayuḥ ṣaṭ puraṁdarāḥ || 100 ||

satkarmaphalabhogasya lāñchanaṁ vimalaṁ manaḥ |

kāluṣyājjāyate tasya pratyāsannaḥ parikṣayaḥ || 101 ||

atha kālena kāluṣyakalitasya manorathaḥ |

abhūllobhābhibhūtasya bhūtaperabhimāninaḥ | 102 ||

tridaśānāmiyaṁ lakṣmīrmadbāhubalapālitā |

tadimāṁ na sahe tāvadardhāsanaviḍambanām || 103 ||

ahamekaḥ surapatiḥ prabhāvānna bhavāmi kim |

ayaṁ mama bhujaḥ sarvajagadbhārabharakṣamaḥ || 104 ||

cyāvayitvā surāśīśaṁ svargasāmrājyasaṁpadam |

ekātapatratilakāṁ svayaṁgrāhocitāṁ bahje || 105 ||

iti cintayatastasya śakradrohābhilāṣiṇaḥ |

śubhraprabhā prabhāvaśrīrmāleva mlānatām yayau || 106 ||

ghanodayasamutsiktā saujanyataṭapātinī |

lolaṁ kaluṣayatyeva mānasaṁ śrītaraṅgiṇī || 107 ||

pramādo vipadāṁ dūto duḥsaho mahatāmapi |

kuśalonmūlanāyaiva kilbiṣākulitā matiḥ || 108 ||

pāpasaṁkalpamātreṇa kṣitau kṣitipatiḥ kṣaṇāt |

papāta visrastaphalaśchinnamūla iva drumaḥ || 109 ||

hanti vidyāmanabhyāsaḥ śriyaṁ hanti madodayaḥ |

vidveṣaḥ sādhutām hanti lobhaḥ samunnatim || 110 ||

aho bata mahotkarṣaśṛṅgāroho mahodayaḥ |

vibhavodbhavamattānāṁ sahasaiva patatyadhaḥ || 111 ||

tena sarvavibhurnāma pūjitaḥ pūrvajanmani |

tatphalādāptavān rājyaṁ spṛhaṇīyaṁ marūtpateḥ || 112 ||

surādhipādhikaḥ ko'pi prabhāvo vismayāvahaḥ |

analpapiṇḍastasyābhut pātradānāṁśasaṁbhavah || 113 ||

dbandhumatyabhidhānāyāṁ nagaryāmuṣitaḥ śuciḥ |

vaṇigutkariko nāma so'bhavat pūrvajanmani || 114 ||

vipaśyī nāma bhikṣāyai samyaksaṁbuddhāṁ gataḥ |

viveśa ta dgṛhaṁ sarvasattvasaṁtāraṇodyataḥ || 115 ||

pātre tasya ca cikṣepa mudgamuṣṭiṁ prasannadhīḥ |

phalāni tatra catvāri petuḥ śeṣāṇī bhūtale || 116 ||

tena dānaprabhāveṇa māndhātā pṛthivīpatiḥ |

sarvadvīpapatirbhūtvā śakrārdhāsanamāptavān || 117 ||

mudgaśeṣaścyuto yasmād bhūtau tasyānyacetasaḥ |

tadasau phalaparyante patitastridaśālayāt || 118 ||

luṭhati vikalakalpā yatra saṁkalpamālā

sphuranti na ca kadācit svapnamāyāntare yā |

bhavati vibhavabhogābhoginī bhāgyabhājā-

matulaphalatatiḥ sā dānakalpadrumāṇām || 119 ||

ityāha bhagavān buddhaḥ prītyā dānaphalaśriyam |

nijajanmāntarākhyāne bhikṣūṇāmanuśāsane || 120 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

māndhātravadānaṁ nāma caturthaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

5 candraprabhāvadānam

5 candraprabhāvadānam |

dugdhābdhirvibudhārthanātividhuraḥ kṣubdhaścakampe ciraṁ

kampante ca nisargataḥ kila phalotsargeṣu kalpadrumāḥ |

ekaḥ ko'pi sa jāyate tanuśatairabhyastadānasthiti-

rniṣkampaḥ pulalotkaraṁ vahati yaḥ kāyaṁ pradāneṣvati || 1 ||

asti kaulāsahāsinyāmuttarasyāmanuttarā |

diśi bhadraśilā nāma bhuvanābharaṇaṁ purī || 2 ||

yasyāṁ sitayaśaḥpuṣpāḥ saphalāḥ sarvasaṁpadaḥ |

dānodyānalatāḥ prītyai babhūvuḥ puravāsinām || 3 ||

yatra tripurajinnetraśikhitrasto manobhavaḥ |

abalābhiścalakrīḍabhrūbhaṅgaireva rakṣyate || 4 ||

muktājālojjvalā yatr abhāti hemagṛhāvalī |

meroḥ śikharamāleva visphutatsphītatārakā || 5 ||

tasyāṁ candraprabhaḥ śrīmānabhūd bhūmibhṛtāṁ varaḥ |

kaulāsa iva yaḥ kāntyā cakāra dinacandrikām || 6 ||

yasya dehaprabhāpūraiḥ pūrṇindudyutihāribhiḥ |

niśāsu dīpakābhāsu nābhūtu snehaguṇakṣayaḥ || 7 ||

smarajvaraṁ bhajante'sya darśanenaiva tārakāḥ |

iti cchatrachalādasya chāditaṁ khamivendunā || 8 ||

pradiśatyeṣa satataṁ śriyaṁ satkośasaṁśrayām |

iti taddarśanenaiva saṁkocaṁ prāpa padminī || 9 ||

senāhaṁkāramutsṛjya tyāgaśubhraśriyā śriyaḥ |

nirdiṣṭāśchatramukuṭaprakaṭāḥ puravṣinām || 10 ||

śuśubhe vibhavastasya puṇyālaṁkāraṇonnateḥ |

ārohati parām koṭīṁ namrasya dhanuṣo guṇaḥ || 11 ||

catvāriṁśatsahasrāṇi vatsarāṇāṁ śatāṇi ca |

babhūva dehināmāyustasya kāle kalidviṣaḥ || 12 ||

tasya ṣaṣṭisahasrāṇi purīṇāṁ pūrṇasaṁpadām |

babhūvurlokapālasya lokapālādhkāśriyaḥ || 13 ||

yajvānaḥ kīrtitilakāstasya puṇyavibhūṣaṇāḥ |

yajñadhūmalatābhaṅgairbabhurlolālakāḥ śriyaḥ || 14 ||

tasya saṁpatkumudinīvikāsena sadoditaḥ |

abhūnmantrī mahācandraścadraloka ivojjvalaḥ || 15 ||

yena niścalalakṣyeṇa prabhoḥ prajñāpatākayā |

rājyābdhikarṇadhāreṇa pāramuttaritaṁ yaśaḥ || 16 ||

mahīdharābhidhaścāsau babhūvāmātyakuñjaraḥ |

bhūmibhārasahastasya diṅgāga iva pañcamah || 17 ||

mantraṇābhinnamantrasya yasya nītibṛhaspateḥ |

tyājitāḥ pratisāmantāḥ śauryaṁ viṣamivāhayaḥ || 18 ||

tenāmātyena sa nṛpaḥ sa ca rājñā vibhūṣitaḥ |

guṇaḥ satpuruṣeṇeva guṇeneva ca sajjanaḥ || 19 ||

kṛtajñaḥ saralaḥ svāmī sadbhṛtyo bhaktinirbharaḥ |

sukṛtaprabhaveṇaiva bhāgyayogena labhyate || 20 ||

iyameva cirabhrāntiviśrāntiḥ sarvasaṁpadām |

yadguṇajñatayā vetti svāmisatpuruṣāntaram || 21 ||

tau kadaciddadṛśatuḥ svapnamanye ca mantriṇah |

kṣayo yasya phalaṁ dānavyasanena mahīpateḥ || 22 ||

tau dṛṣṭvā durnimittāni prādurbhūtāni śaṅkitau |

vyagrao babhūvaturnityaṁ śāntisvastikakarmasu || 23 ||

nimittadarśanodvignāstapivanagatā api |

viśvāmitraprabhṛtayaḥ svāmītyūcurmaharṣayaḥ || 24 ||

atrāṇtare brahmabandhuḥ prāgjanmabrahmarākṣasaḥ |

raudrākṣo nāma mātsaryakrauryadaurjanyaduḥsahaḥ || 25 ||

śrutvā dānodbhavām kīrtiṁ rāġyaḥ sarvaguṇojjvalām |

nirguṇaḥ sa guṇadveṣi saṁtaptaḥ samacintayat || 26 ||

aho batāsya nṛpatergīyate gagane yaśaḥ |

aniśaṁ siddhagandharvagīrvāṇalalanāgaṇaiḥ || 27 ||

sadā viśanti me karṇe tadguṇastutisūcayaḥ |

kiṁ karomi prakṛtyaiva sahe nānyaguṇonnatim || 28 ||

tadgatvā dānaśīlasya tasya dānārjitaṁ yaśaḥ |

karomyeṣa śiroyācñāpratiṣedhena khaṇḍitam || 29 ||

yaśastyājyate dānotthaṁ śiraścenna pradāsyati |

atha dāsyati vidveṣapraśāntirme bahviṣyati || 30 ||

iti saṁcintya suciraṁ sa kauryakaṭhinaḥ śaṭhaḥ |

gandhamādanapādāṇtavāsī bhadraśilāṁ yayau || 31 ||

indrajālaprayogajñaḥ sa kṛtvā praśamocitam |

veṣaṁ kaluṣasaṁkalpaḥ purīṁ prāpa mahīpateḥ || 32 ||

asmin bhavavane nityaṁ guṇadoṣasamākule |

kalpavṛkṣāḥ prajāyante jāyante ca viṣadrumāḥ || 33 ||

aśeṣanāśapiśunairghorasaṁtrāsakāribhiḥ |

durnimittairiva khalaiḥ khedaḥ kasya na dīyate || 34 ||

guṇidveṣaḥ prakṛtyaiva prakāśaparipanthinaḥ |

doṣaāśrayasya ko bhedaḥ khalasya timirasya ca || 35 ||

svacchandaghātī sādhūnāṁ vidveṣaviṣaduḥsahaḥ |

dīrghapakṣaḥ khalavyālakarālaḥ kena nirmitaḥ || 36 ||

tasmin praviṣṭe nagaraṁ rūpiṇī puradevatā |

uvācābhyetya bhūpālaṁ saṁtrāsataralekṣaṇā || 37 ||

śiroyācaka eṣa tvāṁ brahmabandhurupāgataḥ |

vadhyo'sau jīvitocchedī jagato jīvitasya te || 38 ||

niruddho nagaradvāri sa mayā malināśayaḥ |

mama taddarśanatrastaṁ dhṛtiṁ na labhate manaḥ || 39 ||

iti bruvāṇāṁ bhūpālaḥ provāca puradevatām |

arthisaṁrodhasaṁjātalajjayā namitānanaḥ || 40 ||

devi yācñābhiyāto'sau praviśatvanivāritaḥ |

dirghocchvāsaṁ sahe nāhamāśāvaiphalyamarthinaḥ || 41 ||

yācñā praṇayināmarthe puṇyaprāptastanuvyayaḥ |

yugasaṁkhyāmapi sthitvā vipadyante hi dehinaḥ || 42 ||

etadeva sujātānāṁ pūjyaṁ jagati jīvitam |

yadeṣāmagrato yāti nārthī bhagnamanorathah || 43 ||

kriyatāmānukūlyaṁ me bhavatyā kuśalocitam |

āśāvighāte saṁtāpastasya tūrṇaṁ nivāratām || 44 ||

iti bhūmibhṛtaḥ śrutvā vaco niścalaniścayam |

jagāmādarśanaṁ devī cintāsaṁtāpamānasā || 45 ||

athāyayau sa kuṭilaḥ khalaḥ krakacaceṣṭitaḥ |

dāruṇaḥ saralasyaiva cchedāya svayamudyataḥ || 46 ||

tasminnṛpagṛhaṁ prāpte vivṛtadvāramarthinām |

bhūrbhūpatikṣayabhayāccakampe sadharādharā || 47 ||

narendracandramāsādya sa rāhurica durmukhaḥ |

samabhyadhādvidhāya prāgaśivārthāmivāśiṣam || 48 ||

svasti rājan dvijanmā hi vijane siddhisādhakaḥ |

prātastvāmīpsitaprāptyai sarvārthisurapādapam || 49 ||

dṛṣṭirvṛṣṭirivāmṛtasya mahatī saujanyamitraṁ manaḥ

kṣāntiḥ krodharajaḥpramārjanadī duḥkhārtamātā matiḥ |

lakṣmīrdānajalābhiṣekavimalā satyopayujktaṁ vacaḥ

nityaṁ yasya sa eka eva hi bhavān jāto jagadbāndhavaḥ || 50 ||

siddhaye kathitaṁ kaiściccakravartiśiro mama |

dīyatāṁ ta tvadanyo vā dātuṁ śaknoti kaḥ parah || 51 ||

santi spaṣṭārthadāścintāmaṇikalpadrumādayaḥ |

durlabhārthapradātāro viralāstu bhavadvidhāḥ || 52 ||

ityukte tena nṛpatirniṣkampavipulāśayaḥ |

arthisaṁdarśanānandanirbharastamabhāṣata | 53 ||

dhanyo'haṁ yasya me brahmannarthināmarthasiddhaye |

nirvikalpopakaraṇaṁ vyayaṁ yāti sujīvitam || 54 ||

kadā prāṇāḥ parārthe me prayāntīti manorathaḥ |

kimetāni na puṇyāni prārthyante te yadi tvayā || 55 ||

āhopakaraṇasiddhyai ślāghyaṁ me gṛhyatāṁ śiraḥ |

tattadeva sthiraṁ loke yadyadarthisamarpitam || 56 ||

ityukte harṣayuktena bhūbhujā sattvaśālinā |

tamūcaturmahāmātyau mahācandramahīdharau || 57 ||

nijajīvitarakṣaiva dharmaste prathamaḥ prabho |

tvayi jīvati jīvanti sarve jagati jantavaḥ || 58 ||

na dātumarhasi śiraḥ sarvādhāraṁ hi te vapuḥ |

dīyatāṁ brāhmaṇāyāsmai hemaratnamayaṁ śiraḥ || 59 ||

sarvārthairarthisārthānāṁ pūryante yairmanorathāḥ |

teṣāṁ saṁrakṣaṇenaiva sarvaṁ bhavati rakṣitam || 60 ||

saṁkalpo'yaṁ dvijasyāsya krūraḥ kaluṣacetasaḥ |

mūlacchedopajīvyo hi na kalpatarurarthinām || 61 ||

hemaratnaśiraḥ prāpya yātveṣa śirasāsya kim |

cintāmaṇirviniṣprekṣyo bhujyate na bubhukṣitaiḥ || 62 ||

ityukte mantrimukhyābhyām hemaratnamayaṁ śiraḥ |

siddho naivopayogyaṁ tanmameti brāhmaṇo'bravīt || 63 ||

athonmumoca nṛpatirmukuṭaṁ mauktikāṁṣubhiḥ |

śrirovirahaduḥkhena sāśrudhāramivābhitaḥ || 64 ||

mukuṭāni kṣaṇe tasminnipetuḥ puravāsinām |

digdāhonmukhatulyābhirulkābhiḥ saha bhūtale || 65 ||

rājñā pradāne śirasaḥ sarvathā parikalpite |

tau cakratustanutyāgaṁ mantriṇau draṣṭumakṣamau || 66 ||

ratnagarbhamathodyānaṁ praviśya pṛthivīpatiḥ |

utphullacampakasyādhaḥ śiraśchettuṁ samudyayau || 67 ||

udyānadevatā dṛṣṭvā taṁ śiraśchettumudyatam |

mā kṛthāḥ sāhasaṁ rājannityuvāca śucākulā || 68 ||

kampamānāḥ pralāpinyastaṁ mattālukulasvanaiḥ |

nyavārayannavalatā lolapallavapāṇibhiḥ || 69 ||

so'pi niścalasaṁkalpaḥ prasādyodyānadevatām |

vimalāṁ bodhimālambya babhūva praṇidhānavān || 70 ||

asmin ratnamayodyāne puṇyarāśisamunnatam |

stūpamastu praśāstustu sattvasaṁtāraṇocitam || 71 ||

yatkiṁcidarjitaṁ puṇyaṁ saṁkalpena mayāmunā |

bhavantu tena saṁsāre niḥsaṁsārāḥ śarīriṇaḥ || 72 ||

dhyātveti campakataroḥ śākhāyāṁ nṛpatiḥ śiraḥ |

baddhvā kacakalāpena chittvā prādāddvijanmane || 73 ||

atha narapate sattvotsāhasphuṭapraṇidhānataḥ

kimapi vimalaiḥ puṇyālokairdigantavisāribhiḥ |

vigalitamahāmohaughāntaḥ śritaḥ parinirvṛtiṁ

praviratabhavābhyāsāyāsaḥ kṣaṇādabahvajjanah || 74 ||

iti prāgjanmavṛttāntakathayā bhagavān jinaḥ |

bhikṣūṇām vidadhe śuddhadānasaddharmadeśanām || 75 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

candraprabhāvadānaṁ nāma pañcamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

6 badaradvīpayātrāvadānam

6 badaradvīpayātrāvadānam |

dānodyatānām pṛthuvīryabhājāṁ

śuddhātmanāṁ sattvamahodadhīnām |

aho mahotsāhavatām parārthe

bhavantyacintyāni samāhitāni || 1 ||

harmyārohaṇahelayā yadacalāḥ svabhraiḥ sahābhraṁlihā

yadvā goṣpadalīlayā jalabharakṣobhoddhatāh sindhavaḥ |

laṅghyante bhavanasthalīkalanayā ye cāṭavīnāṁ taṭā-

stadvīryasya mahātmanām vilasataḥ sattvorjitaṁ sphūrjitam ||2 ||

purā hi bhagavān buddhaḥ śrāvastyāṁ puravāsināṁ |

upadeśaprakāśena jahārājñānajaṁ tamaḥ || 3 ||

bhikṣusaṁghaiḥ parivṝtaḥ sa kadācidvaṇigjanaiḥ |

kṛtānuyātro magadhāt svayaṁ cārikayā yayau || 4 ||

mahārthasārthānugataṁ vrajantaṁ vanavartmanā |

taṁ dṛṣṭvā taskaragaṇaḥ sālāṭavyāmacintayat ||5 ||

eṣa prayātu bahgavān puraḥ sattvahite rataḥ |

paścāt sārthaṁ grahīṣyāmaḥ pūrṇaṁ draviṇarāśibhiḥ || 6 ||

bhagavānatha sarvajñasteṣāṁ jñātvā samīhitam |

kimetaditi tānūce nirvikārasmitānanaḥ || 7 ||

te tamūcuḥ parityajya krauryaṁ madhurayā girā |

tatprasādasmitālokairvinaṣṭatimirā iva || 8 ||

bhagavan jīvikāsmākaṁ nindyeyaṁ karmanirmitā |

na bhṛtirna kṛṣirnānyarakṣaṇaṁ na pratigrahah || 9 ||

sahajaṁ krauryamasmākaṁ deva tīkṣṇā hi karṇikā || 10 ||

tasmānna vṛttilopo naḥ kartumarhasi gamyatām |

yāte tu tvayi sārthasya vayaṁ sarvārthahāriṇah || 11 ||

iti teṣāṁ vacaḥ śrutvā karuṇāpūrṇamānasaḥ |

dolālolāyitamatirbabhūva bahgavān kṣaṇam || 12 ||

tataḥ sārthadhanaṁ sarvaṁ parisaṁkhyāya tatsamam |

sa dadau cauracakrāya tatkṣaṇāptanidhānataḥ || 13 ||

tadvidhena krameṇaiva punaḥ pathi gatāgataiḥ |

ṣaṭkṛtvaḥ pradadau tebhyaḥ so'rthaṁ sārthasya muktaye || 14 ||

punaścopagate tasmin vartmanā tena sānuge |

babhūva buddhiścaorāṇāṁ tadbhojananimantraṇe || 15 ||

dṛśā diśanti vaimalyaṁ śubhaṁ saṁbhāṣaṇena ca |

vrajanti saṁgamābhyāsaiḥ santaḥ sanmārgasetutām || 16 ||

tatrātiryagdṛśā sarvaṁ sarvākuśalasaṁkṣayāt |

teṣāṁ samāhitaṁ śuddhaṁ vidadhe bhagavān jinah || 17 ||

yeṣāṁ saṁgrahavastūni vatvāri niyatātmanām |

arthacaryā samānārthabḥāvastyāgaḥ priyaṁ vacaḥ || 18 ||

yeṣāṁ brahmavihārāśca catvāraḥ sattvaśālinām |

karuṇā muditopekṣā maitrī ceti parigrahaḥ || 19 ||

yeṣāṁ kuśalamūlāni saktāni trīṇi cetasi |

alobhaścāparidveṣo'pyamohaśca mahātmanām || 20 ||

dānaśīlakṣamāvīryadhyānaprajñājuṣāṁ sadā |

upāyapraṇidhijñānabalairāśritacetasām || 21 ||

paritrāṇaikavīrāṇāṁ sadaivādvayavādinām |

vidyātrayapradīptānāṁ caturvaimalyaśālinām || 22 ||

pañcaskandhavumiktānāṁ ṣaḍayatanabhedinām |

saptabodhyaṅgayuktānāmaryāṣṭāṅgopadeśinām || 23 ||

navasaṁyogahīnānām teṣāṁ daśabalātmanām |

kiṁ vastvaviditaṁ loke jinānāṁ janaceṣṭitam || 24 ||

tatasteṣvatikāruṇyāccaraṇālīnamūrdhasu |

tathetyuvāca bhagavāṁstadbhojyopanimantraṇe || 25 ||

taistatsaṁdarśanakṣīṇakilbiṣaiḥ samamarpitam |

bhikṣusṁghairvṛto bhojyaṁ vidhivat sarvamādade || 26 ||

tatastatpraṇidhānena jñānālokaśalākayā |

te samunmīlitadṛśaḥ prakāśaṁ dadṛśuḥ padam || 27 ||

te sadyastīvravairāgyaparipakkāḥ prasādinaḥ |

pravrajyāyogamāsajya jagmurjagati pūjyatām || 28 ||

tatteṣāṁ kuśalaṁ dṛṣṭvā sahasopanataṁ puraḥ |

babhāṣe bhagavān pṛṣṭaḥ kimetaditi bhikṣubhiḥ || 29 ||

etairyamāyaṁ saṁbandhaḥ sārtharakṣaṇaniṣkrayaiḥ |

dvīpayātrāgatasyāsīdanyasminnapi janmani || 30 ||

asti vistīrṇamārgasya svargavargāvadhirvidheḥ |

purī vārāṇasī nāma kauśalotkarṣaharṣabhūḥ || 31 ||

yasyāmamalakallolavāhinī suravāhinī |

sadā dayeva hṛdayaṁ prasādayati dehinām || 32 ||

ahiṁseva satām sevyā vidyeva viduṣāṁ matā |

kṣameva sarvabhūtānāṁ yā viśrambhasukhasthitiḥ || 33 ||

brahmakalpe nṛpe tasyā vikasatkamalāśraye |

brahmadattābhidhe lokaṁ trailokyamiva rakṣati || 34 ||

priyasenābhidhāno'bhūt tatra vaiśravaṇopamaḥ |

sārthavāho'rthasārthānām sthānamabdhirivāmbhasāṁ || 35 ||

tasyāsīt supriyo nāma saujanyanilayaḥ sutaḥ |

prayayau yaṁ samāśritya guṇasārthaḥ kṛtārthatām ||36 ||

dānaśīlakṣamāvīryadhyānaprajñāsamanvitah |

dhātrā vilobhavāyaiva yaḥ kṛtaḥ sukṛtaśriyaḥ || 37 ||

taṁ sarvavidyāḥ viśadāḥ kalāśca vipulāśayam |

viviśuḥ sarasodārā mahodadhimivāpagāḥ || 38 ||

guṇālaṁkṛtacāritraṁ lakṣaṇālaṁkṛtākṛtim |

puruṣottamalubdheva yaṁ ślāghyaṁ śrīraśiśriyat || 39 ||

kāḻena sukṛtakrītaṁ pitari tridivaṁ gate |

cakre skandhataṭe tasya vyavahārabharaḥ sthitim || 40 ||

so'cintayadiyaṁ lakṣmīrvipulātmakramāgatā |

tathāpi manye paryāptā na sarvārthimanorathe || 41 ||

kiṁ tayā sumahatyāpi śriyā satpuruṣasthayā |

pūrvāgatārthiubhukteva yā śeṣārthiṣu niṣphalā || 42 ||

ratnākarasya vaipulyaṁ niṣphalaṁ vedhasā kṛtam |

adyāpi pūrito yena naiko'pyarthī sa vāḍavaḥ || 43 ||

athavā pṛthusaṁkalpaḥ kenārthī paripūryate |

jagāmābdhiragastyasya culukācamanīyatām || 44 ||

kiṁ karomyatitāpo'yaṁ śrīrekā bahavi'rthinaḥ |

na tadāsādyate vittaṁ yat sarvārthibharakṣamam || 45 ||

pañca ṣaṭ pūritā evaṁ nānye śrīkaustukādibhiḥ |

itivādyāpi tapto'ntarjvaladaurvānalo'mbudhiḥ || 46 ||

tasmāt karomi yatnena niṁsaṁkhyadraviṇārjanam |

na sahe duḥkhaniḥśvāsaṁ vimukhasya mukhe'rthinaḥ || 47 ||

iti saṁcintya sa ciraṁ sārthena mahatā vṛtaḥ |

ratnadvīpapuraṁ gatvā vidadhe ratnasaṁgraham || 48 ||

tataḥ pratīpamāyāntaṁ kṛtārthaṁ taṁ vanecarāḥ |

sārthārtharaṇonmuktā dadṛśurdasyavaḥ pathi || 49 ||

sārthārthaharaṇe dṛṣṭvā sa teṣāṁ sāhasodyamam |

nijasaravsvadānena saṁrarakṣānuyānim || 50 ||

punaḥ krameṇa tenaiva ratnadvīpagatāgatiḥ |

sārthatrāṇāya caurāṇāṁ ṣaṭkṛtvaḥ pradadau dhanam || 51 ||

tathaiva tvāṁ puṇyavipanvānisaṁprāptastathaiva tān (?) |

dadarśa caurān sārthārthaharaṇe adhikādarān || 52 ||

so'cintayadaho vittairmahadbhiḥ paripūritāḥ |

mayaite na nivartante parārthaharaṇodyamāt || 53 ||

jagat saṁpūrayāmyarthairiyuktvāpi mayāsakṛt |

aho nu dasyavo naite varākāḥ paripūritāḥ || 54 ||

acitotsāhahīnasya vyāhatottaravādinaḥ |

vikatthanapratijñasya dhiṅme janma kujanmanaḥ || 55 ||

iti cintayatastasya taptasyānuśayāgninā |

vijane prayayau rātriḥ saṁvatsaraśatopamā || 56 ||

taṁ śokapaṅkasaṁmagnaṁ gajendramiva niścalam |

dīrghocchvāsaṁ maheśākhyā svapne provāca devatā || 57 ||

sumate mā kṛthāḥ śokaṁ śarīrocchoṣaṇaṁ vṛthā |

satsaṁkalpābhirūḍhasya bhaviṣyati tavepsitam ||58 ||

na tadasti jagatyasmin svapnasaṁkalpadurlabham |

yanna sidhyati yatnena dhīrāṇāṁ vyavasāyinām || 59 ||

sā kāpyanupamā śaktirekasyāpi dvijanmanaḥ |

yadājñāspanditenaiva vindhyaḥ kṣmāsamatām yayau || 60 ||

viṣamaṁ samatāṁ yāti dūramāyāti cāntikam |

salilaṁ sthalatāmeti kāryakāle mahātmanām || 61 ||

parārtho'yaṁ tavārambhaḥ phalatyeva na saṁśayam |

na bhavanti visaṁvādasaṁdigdhāḥ sattvavṛttayaḥ || 62 ||

ratnāni badaradvīpe santi tridaśasevite |

yeṣāmekaprabhāvo'pi trijagatpūraṇakṣamaḥ || 63 ||

martyabhūmimatikramya sā hi bhūmirmahīyasī |

āsādyate puṇyamayī nāsattvairnākṛtātmabhiḥ || 64 ||

viṣādastyajyatām putra sthirā buddhirvidhīyatām |

badaradvīpayātrāyāmutsāhaḥ parigṛhyatām || 65 ||

śrūyatāmeṣa tatprāptyau diṅbhātrānukramakramaḥ |

sphītasattvaprabhāvastvaṁ saṁsārottaraṇakṣamah || 66 ||

asti paścimadigbhāge samullaṅghya mahīyasām |

śatāni sapta dvīpānāṁ tathā sapta mahācalān || 67 ||

saptāpatāścānulomapratilomābhidho'mbudhiḥ |

anukūlānilairyasmin pāramāpnoti puṇyavān || 68 ||

tatastattulyanāmādrirvātaistimiramihakṛt |

yatrākṣṇordiśati svāsthyamamoghākhyā mahauṣadhiḥ || 69 ||

athāvartābhidho'mbhodhirvairambhairyatra vāyubhiḥ |

majjanonmajjanairjantuḥ saptāvarteṣu tāryate || 70 ||

āvartākhyastataḥ śailaḥ śaṅkhanābho niśācarah |

ghoraḥ prāṇaharo yatra tridaśatrāsakṛt sthitaḥ || 71 ||

kṛṣṇasarpāvṛtā yatra śankhanābhirmahauṣadhiḥ |

trāyate puṇyasaṁpannaṁ netre śirasi cārpitā || 72 ||

atha nīlodanāmābdhī raktākṣo yatra rākṣasaḥ |

makaryābhibhūtāṁ buddhavidyāvidvān vaśe (?) || 73 ||

atha nīlodanāmādrirnīlagrīvaḥ kṣapācaraḥ |

pratīptanetro yatrāste rakṣasāṁ pañcabhiḥ śataiḥ || 74 ||

tatraoṣadhimamoghākhyām rakṣatyāśīviṣaḥ sadā |

dṛṣṭiniḥ śvāsasaṁsparśadaṁṣṭrotsṛjadviṣānalaḥ || 75 ||

upoṣadhavratavatā maitreṇa karuṇātmanā |

labhyate sā samutsārya kṛṣṇasarpaṁ mahauṣadhiḥ || 76||

taṁ rakṣaḥśakaṭaṁ śailaṁ niṣphalaślakṣṇakandaram |

tāmajjane śikhāyāṁ ca kṛtvā tarati puṇyavān || 77 ||

atha vairambhanāmādriḥ pāre yasyottarā taṭe |

ghorā tāmrāṭavī nāma mahāśālavanāntarā || 78 ||

mahānajagarastatra tāmrākṣo nāma duḥsahaḥ |

āsta yasyogragandhena vāyunaiva na jīvyate || 79 ||

ṣaṇmāsān svapato yasya lālā vyāpnoti yojanam |

kṣutsaṁtaptasya ṣaṇmāsānalpībhavati jāgrataḥ || 80 ||

veṇugulmaśilābaddhāṁ guhāmutpāṭya medinīm |

prāyauṣadhīṁ divārātraṁ jvalantīmañjanocitām || 81 ||

tasmādajagarād ghorādanyato vā mahaujasaḥ |

avairākhyāṁ buddhavidyāṁ japato na bhavedbhayam || 82 ||

tataḥ sapta mahāśailā veṇukaṇṭakasaṁkaṭāḥ |

tāmrapaṭāṅkapādena tīryante vīryaśālinā || 83 ||

tataśca śālmalīvanaṁ sapta kṣārataraṅgiṇīḥ |

uttīryāsādyate prāṅgustriśaṅkurnāma parvataḥ || 84 ||

tatra triśaṅkavo nāma kaṇṭakā vajrabhedinaḥ |

pādayorna viśantyeva tāmrapaṭṭāvanaddhayoḥ || 85 ||

triśankurnāma taṭinī tatrāyaḥśaṅkuparvataḥ |

upaskīlanadī tatra tato dvidhā dvidhā sarit || 86 ||

athāṣṭādaśavakrākhyaḥ parvato niravagrahaḥ |

tattulyasaṁjñātha nadī ślakṣṇi nāma giristataḥ || 87 ||

athādridhūmanetrākhyo dhūmanirdigdhadiktaṭaḥ |

dṛṣṭisparśaviṣairvyāptaḥ krūrāśīviṣamaṇḍalaiḥ || 88 ||

tanmūrdhni palvalasyāntaḥ śilābaddhā mahāguhā |

jyotīraso maṇiryasyāṁ jīvanī ca mahauṣadhiḥ || 89 ||

bhittvā guhām tadabhyakraśiraḥpādakarodaraḥ |

vajra-mantrabalopetaḥ krūrasarpairna bādhyate || 90 ||

athograsattvasaṁkīrṇāḥ saptāśīviṣaparvatāḥ |

nadyaśca tadvidhā yāsāmapāravārisaṁpadaḥ || 91 ||

etaduttīrya nikhilaṁ puṇyaiḥ parahitodyataḥ |

ārohati sudhāśailaṁ śṛṅgairāliṅgitāmbaram || 92 ||

tatastasyāpare pārśve kalpavṛkṣopaśobhitam |

puraṁ rohitakaṁ nāma dṛśyate svargasaṁnibham || 93 ||

asti tatra magho nāma maghavāniva viśrutaḥ |

sārthavāho mahāsattvaḥ sarvasattvahite rataḥ || 94 ||

badaradvīpayātrāyāmudyatasyānavadyadhīḥ |

mārgopadeśaṁ deśajñaḥ sa te sarvaṁ kariṣyati || 95 ||

ityuktvotsāhya bahuśaḥ śubhadrairiva supriyam |

vacobhiricitairdevī sahasāntaradhīyata || 96 ||

prabuddhaḥ supriyaḥ sarvaṁ tattatheti vicintayan |

pratasthe sattvamāruhya nijotsāhapuraḥsaraḥ || 97 ||

sa vrajan vinitāyāsastena nirdiṣṭavartmanā |

puṇyairdvādaśabhirvarṣaiḥ prāpa rphitakaṁ puram || 98 ||

atrāntare karmayogāt tatra sārthapatirmaghaḥ |

vyādhinā duścikitsyena babhūvāsvasthavigrahaḥ || 99 ||

alabdhāntaḥpraveśo'tha gṛhe rājagṛhopame |

tasya vyalambata dvāraṁ supriyaḥ kāryasiddhaye || 100 ||

tato vaidyāpadeśena sa praveśamavāptavān |

upayogakathāprajñā na kasyādarabhūmayaḥ || 101 ||

āyurvedavidhānajñaḥ sa tasyāriṣṭalakṣaṇaiḥ |

ṣaṇmāsaśeṣamevāyurjñātvā cintāntaro'bhavat || 102 ||

tasya priyahitaprāyo bhaiṣajyaparicaryayā |

atyalpenaiva kālena supriyaḥ priyatāṁ yayau || 103 ||

bhaiṣajyayuktistatprītyā tasya vallabhatāṁ yayau |

priyopanītaṁ yatkiṁ cit tatsarvaṁ manasaḥ priyam || 104 ||

priyopacāraistasyātha vyādhirādrāvamāyayau |

ādhiḥ śāmyati satsaṅgāt tao vyādhirviśīryate || 105 ||

tataḥ saṁjātaviśrambhaḥ supriyaḥ praṇayānmagham |

cakre viditavṛttāntaṁ paścānnijakathākṣaṇe || 106 ||

badaradvīpayātrāyāṁ tasyotsāhaṁ mahātmanah |

parārthe niścalaṁ jñātvā tamūce vismayānmaghaḥ || 107 ||

aho batāsmin saṁsāre viḥsāre sārarūpiṇaḥ |

jāyante maṇayaḥ kecit paracintāparāyaṇāḥ || 108 ||

navaṁ vayaḥ priyā mūrtiḥ parārthapravaṇaṁ manaḥ |

puṇyocitastathaivāyaṁ sthāne guṇasamāgamaḥ || 109 ||

iyatīṁ bhūmimullaṅghya parārthe tvamupāgataḥ |

karomi tava sāhāyyaṁ kiṁ tvahaṁ bhṛśamāturaḥ || 110 ||

nibaddhāvadhayaḥ prāṇāḥ prayāntyeva śarīriṇām |

te vrajantu mamānte'pi tvatsamāhitahetutām || 111 ||

evameva vyayo yastu vyayaḥ sa parigaṇyate |

parārthe jīvitasyāpi vyayo lābhaśataiḥ samaḥ || 112 ||

na mayā badaradvīpaṁ dṛṣṭaṁ kiṁ tu śrutaṁ mayā |

mahābdhau diskamuddeśaṁ taistairjānāmi lakṣaṇaiḥ || 113 ||

ityuktvā bhūpatiṁ suhṛdbandhuvākye'pyanādaraḥ |

sa maṅgalapravahaṇaṁ supriyeṇa sahādadhe || 114 ||

tataḥ pravahaṇārūḍhau tau yojanśatānyapi |

pavanasyānulomyena jagmaturvipulāśayau || 115 ||

sthāne sthāne jalaṁ dṛṣṭvā nānāvarṇaṁ mahodadheḥ |

kimetaditi prapaccha supriyaḥ kautukānmagham || 116 ||

jale lohācalāḥ pañca santyasya payasāṁ nidheḥ |

tāmrarūpyamayāścānye hemaratnamayāḥ pare || 117 ||

teṣāṁ chāyāviśeṣeṇa nānāvarṇaḥ pade pade |

dṛśyate'bdhirayaṁ dīptaḥ prāptāntarodgatauṣadhiḥ || 118 ||

ityuktvā vyādhinākrāntaḥ prāptakālāvadhirmaghaḥ |

prāṇānmumoca satkītivinyastasthirajīvitaḥ || 119 ||

vajralepādapi dṛḍhaṁ yathā sattvaṁ mahātmanām |

tathā yadi bhadedāyuḥ kimasādhyaṁ bhave bahvet || 120 ||

kūlāvāptapravahaṇah supriyastadviyogajam |

śucaṁ saṁstabhya vidadhe suhṝdastanusatkriyām || 121 ||

etadevonnataṁ lakṣma sattvotsāhamahātmanām |

vicchinnālambane kāle yatkartavyadṛḍhaṁ manaḥ || 122 ||

punaḥ pravahaṇārūḍhaḥ sa samuttīrya vāridhim |

ratnaparvatapārśvena viveśa vikaṭāṭavīm || 123 ||

na viyogairna codvegairnābhiyogairdviṣāmapi |

na rogaiḥ kleśabhogairvā hīyate mahatāṁ matiḥ || 124 ||

sa tatrākrāntagaganaṁ niruddhāśeṣadiktaṭam |

durārohaṁ dadarśāgre mūrtaṁ vighnamivācalam || 125 ||

upāyahīnastaṁ dṛṣṭvā giriṁ mūrkhamivoddhatam |

adhaḥ pallavaśayyāyām suptaḥ so'cintayat kṣasṇam || 126 ||

aho bata kiyān kālaḥ prayātaḥ prasthitasya me |

badaradvīpanāmāpi na nāma śrūyate kkacit || 127 ||

vyavasāyasahāyo me yo'bhūtpuṇyapaṇaiḥ param |

bhagnaplava ivākāle so'pi karmormiviplavaiḥ || 128 ||

naṣṭopāye'pyupāye'smin vyavasāyānmahīyasaḥ |

na nāma vinivarte'haṁ siddhirnidhanamastu vā || 129 ||

tadekaṁ janmayātrāsu pūjyaṁ janma jagatrtraye |

yasmin paropakrārāya jāyate jīvitavyayaḥ || 130 ||

iti cintākulaṁ tatra taṁ jñātvā satyasāgaram |

nīlo nāma samabhyetya yakṣaḥ prāhācalāśrayaḥ ||131 ||

pūrveṇa yojanaṁ gatvā trīṇi śṛṅgāṇi bhūbhṛtaḥ |

vetrasopānaniśreṇyā samāruhyātha gamyatām || 132 ||

iti yakṣopadeśena sa vilaṅghya mahācalam |

dadarśāgre samuttuṅgaśrṛṅgaṁ sphaṭīkabhūdharam || 133 ||

tasminnekaśilāślakṣṇe durgame pakṣiṇāmapi |

muhūrtamabhavattasya nirvyāpāro manorathaḥ || 134 ||

abhyunnatam nirālambaṁ svasaṁkalpamivācalam |

sa taṁ vicārya suciraṁ citranyasta ivābhavat || 135 ||

atha candraprabho nāma yakṣaḥ śailaguhāśayaḥ |

abhyetyaḥ sattvasaṁpannaṁ tamabhāṣaṭa vusmitaḥ || 136 ||

krośamātramito gatvā pūrveṇāpūrvavibhramam |

dṛśyate candanavanaṁ bālānilacalallatam || 137 ||

tatrāste prasarā nāma guhālīnā mahauṣadhiḥ |

labhyate deharakṣāyai samuttolya mahāśilām || 138 ||

tatprabhāvakṛtālokaṁ sopānaiḥ sphaṭikācalam |

sahasaiva samāruhya gamyatāmīpsitāptaye ||139 ||

tatkṣaṇāt kṛtakārtheva sā prayāti mahāuṣadhiḥ |

na khedastatkṛte kāryastaḍillolāḥ priyāptayaḥ || 140 ||

iti yakṣopadiṣṭena vidhānena sa bhūdharam |

samutkramya dadarśāgre nagaraṁ hemamandiram || 141 ||

merūkūṭairivākīrṇaṁ prakāśairiva nirmitam |

savāścaryairiva kṛtaṁ tad dṛṣṭvā vismito'bhavat || 142 ||

mahāhemakapāṭābhyāṁ ruddhaddhāram vilokya tat |

nirjanaṁ vārasaṁcāraṁ vanānte niṣasāda saḥ || 143 ||

atrāntare dinasyānte vyomānantapathādhvagaḥ |

avāpāstācalopāntaṁ pariśrānta ivāṁśumān || 144 ||

astaṁ gate sahasrāṁśau rajanīramaṇī śanaiḥ |

tārāpatimivānveṣṭuṁ prasasārābhisārikā || 145 ||

atha prakāśavibahvaiḥ sarvāśāpūraṇonmukhaḥ |

bodhisattva iva svacchaḥ sudhādīdhitirudyayau || 146 ||

sphīṭā tamaḥ samūhasya niḥśeṣapraśamocitā |

mānasollāsinī jyotsnā sattvavṛttirivābabhau || 147 ||

tamomohaṁ jahārendurdiśāṁ dinaviyogajam |

paropakāre hi paro dūrāroho mahātmanām || 148 ||

supriyaścandrakiraṇaiḥ pūryamāṇatanuḥ kṣaṇam |

nidrāṁ kāryasamudrormikṣobhamudrāmavāptavān || 149 ||

kṣapāyām kṣīyamāṇāyāṁ guṇadākṣiṇyasādarā |

jagāda devatā svapne maheśākhyā sametya tam || 150 ||

aho bata mahāsattva sattattvābhiniveśinā |

parārthe vipulaḥ kleśaḥ kṛtaḥ sukṛtinā tvayā || 151 ||

alpaśeṣe prayāse'smin nodvegaṁ kartumarhasi |

aparyuṣitasattvānāṁ svādhīnāḥ sarvasiddhayaḥ || 152 ||

haimaṁ yadetannagaraṁ trīṇi cānyānyataḥ param |

santi ratnapurāṇyatra vicitrāṇyuttarottaram || 153 ||

tebhyo niryānti kinnaryaścataśro'ṣṭau ca ṣoḍaśa |

dvātriṁśacca krameṇaiva tvayā dvāri vighaṭṭite || 154 ||

jitendriyasya bhavatastatpramādamavedinaḥ |

kimanyadacireṇaiv vāñchitāptirbhaviṣyati || 155 ||

ityuktaḥ sādaraṁ devyā pratibuddho'tha supriyaḥ |

jaghāna nagaradvāraṁ triḥ samabhyetya pāṇinā || 156 ||

tataścatasraḥ k innaryo niryayustaralekṣaṇāḥ |

āścaryatarumañjarya iva līlānilākulāḥ || 157 ||

mānasillāsakāriṇyo nayanāmṛtavṛṣṭayaḥ |

vadanendusamudyotairdivāpi kṛtacandrikāḥ || 158 ||

tāḥ saṁpūjya smarodāraṁ supriyaṁ priyadarśanāḥ |

tasyābhilāṣapraṇayairātithyamiva cakrire || 159 ||

candrakāntasamāsīnaṁ kṛtāsanaparigrahāḥ |

jīvanauṣadhayo jātāḥ smarasyeva savigrahāḥ || 160 ||

tāstamūcuḥ samunmīladvilāsahasitatviṣaḥ |

dadatya iva karpūraṁ premopāyanatām puraḥ || 161 ||

aho dhanyā vayaṁ yāsāṁ sadguṇālakṛtākṛtiḥ |

svayaemvābhigamyo'pi bhavānadyāgato gṛham || 162 ||

vidheṣaḥ kasya pīyūṣe candane kasya vāruciḥ |

indau mandādaraḥ ko vā sādhuḥ kasya na saṁmataḥ || 163 ||

strīṇāṁ yadyapi saubhāgyabhaṅgāya praṇayaḥ svayam |

kramastvaddarśanenaiva tathāpi mukharīkṛtāḥ || 164 ||

idaṁ ca kinnarapuraṁ vayaṁ ca praṇayārpitāḥ |

ratnaṁ ca saubhāṣaṇikaṁ sādho svādhīnameva te || 165 ||

iti tāsāṁ vacaḥ śrutvā supriyaḥ praṇayocitam |

uvāca sattvadhavalāṁ diśan daśanacandrikām || 166 ||

bahumānāspadaṁ kasya nedaṁ saṁbhāṣaṇāmṛtam |

ātmano'pyādarasthānam bahvatībhiḥ kṛtādaraḥ || 167 ||

ślāghyaṁ darśanamevedaṁ tatrāpyayamanugrahaḥ |

muktālatāstāpaharāḥ kiṁ punaścandanokṣitāḥ || 168 ||

evaṁ vidhānām svacchānāmaindavīnāmiva tviṣām |

ākṛtīnām samucitā rucirā lokavṛttayaḥ || 169 ||

aucityacārucaritaṁ prasādaviśadaṁ manah |

vātsalyapeśalā vāṇī na kasyādarabhūmayaḥ || 170 ||

gṛhīto'smābhirācāraḥ pūjāparikarocitah |

ātmārpaṇaṁ kulāntaṁ vaḥ parāyattā hi yoṣitaḥ || 171 ||

kanyābhāvādapakrāntā yūyaṁ paraparigrahāḥ |

viśrambheṇa bhagiṇyo me jananyaḥ snehagauravāt || 172 ||

paravittaṁ viṣaṁ yeṣāṁ jananyaścānyayoṣitaḥ |

parahiṁsātmahiṁsauva pakṣāsteṣāṁ niratyayāḥ || 173 ||

pauśunyāsatyapāruṣyabhinnavādojjhitaṁ vacaḥ |

sadaiva vadane yeṣām teṣām sarvāśiṣā diśaḥ || 174 ||

abhidhyārahitaṁ ceto vyāpāraparivarjitam |

mithyādṛṣṭivihīnaṁ ca yeṣāṁ te satpathaṁ śritāḥ || 175 ||

daśākuśalamārgebhyo nirgatānāṁ nisargataḥ |

ete kuśalavargasya mārgāḥ svarge nirargalāḥ || 176 ||

dhīreva dhanyaṁ dhanamunnatānāṁ

vidyaiva cakṣurvijitendriyāṇām |

dayaiva puṇyaṁ puruṣottamānāṁ

ātmaiva tīrthaṁ śucimānasānām || 177 ||

evaṁvidho'yaṁ guṇasaṁniveśaḥ

śīlena vaimalyamupaiti puṁsām |

sadratnamuktānikarātiritaṁ

śīlaṁ satāmābharaṇaṁ vadanti || 178 ||

ityuktamākarṇya guṇānurūpaṁ

sattvārthinā tena jitendriyeṇa |

tuṣṭāstamūcurbhuvi candralokaṁ

tāḥ kautukāyaivamukhaiḥ sṛjantyaḥ || 179 ||

maṇerivānarghaguṇojjvalasya

dṛṣṭaiva sādhorucitā ruciste |

yayaiva maulau hṛdaye śrutau ca

sadbhiḥ sadaivābharaṇīkṛto'si || 180 ||

maṇirmahārhaḥ prathitaprabhāvaḥ

pragṛhyatāmātmasamastvayāyam |

dhvajārpito varṣati yojanānāṁ

sahasramevārthisamīhitaṁ yaḥ || 181 ||

uktveti ratnapravaraṁ taruṇya-

stasmei dadurmūrtamiva prasādam |

ādāya taṁ ca praṇayopacāraṁ

so'pi dvitīyaṁ puramāpa raupyam || 182 ||

tatrādarāttaddviguṇābhireva

sa pūjitah kinnarakāminībhiḥ |

krameṇa tenaiva viśuddhabuddhiḥ -

rlebhe maṇiṁ taddviguṇaprabhāvam || 183 ||

* * * *

* * * *

* * * *

* * * * || 184 ||

prāptaśca taṁ ratnamayaṁ caturthaṁ

puraṁ tataḥ sarvapurādhikaści |

so'bhyarthitastaddviguṇābhiragre

guṇādhikaḥ kinnarasundarībhiḥ || 185 ||

tathaiva saddharmakathāprasaṅgai -

stātoṣitāstena susaṁyatena |

utphullanītpaladāmadīrgha-

kaṭākṣavikṣiptakarāstamūcuḥ || 186 ||

bhrātāsti naḥ kinnararājavaṁśa-

ratnākarendurbadarābhidhānaḥ |

tasyāspadaṁ dvīpamidaṁ mahārhaṁ

svanāmacihnaṁ prathitaṁ samṛddhyā || 187 ||

ratnaṁ cedam niyamavidhinā poṣadhākhyavratena

nyastaṁ bhāsvatkiraṇanikaraṁ puṇyabhājāṁ prayatnāt

varṣatyeva sthiraparahitavyāptaye gṛhyatām tat || 188 ||

ityutpāṭyāmarataruphalaṁ sādaraṁ sundarībhiḥ

premoddāmapraṇayasubhagaṁ dattamāsādya ratnam |

bālāhākhyaṁ vijitapavanaṁ taṁ prakṛṣṭaṁ turaṅgaṁ

so'pyāruhya svanagaramagāllabdhamārgopadeśaḥ || 189 ||

tasmin kāle vipulakuśalaiḥ svargamārgaṁ prayāte

vārāṇasyāṁ viśadayaśasi kṣmāpatau brahmadatte |

śrīmān sarvapraṇayiphaladaḥ supriyaḥ pauramukhyai-

rlokatrāṇe vinihitamatirdharmarājye'bhiṣiktaḥ || 190 ||

tataḥ śiraḥsnānavidhikrameṇa

tatpañcadaśyām dhvajamūrdhni ratnam |

sa poṣadhopoṣita eva dhṛtvā

cakāra viśvaṁ paripūrṇakāmam || 191 ||

kṛtvā yātrām parahitaphalāṁ vatsarāṇām śatena

sthitvā rājye mahati nikhilaṁ pūrayitvā ca lokam |

putraṁ dhitvā narapatipade prāpya sarvopaśāntiṁ

tattvajño'sau kimapi paramaṁ brahmabhāvaṁ jagāma || 192 ||

syurete dasyavaḥ sarve pūrvaṁ ye pūritā mayā |

ratnadrīpābhigamane tasmin supriyajanmani || 193 ||

iti śāstā svavṛttāntakathayā vidadhe vibhuḥ |

dānavīryopadeśena bhikṣūṇāmanuśāsanam || 194 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

badaradvīpayātrāvadānaṁ nāma ṣaṣṭhaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

7 muktālatāvadānam

7 muktālatāvadānam |

kuślapraṇidhānaśuddhadhānmāṁ

vimalālokavivekabodhakānām |

parikīrtanamātrameva yeṣāṁ

bhavamohāpahatesta eva dhanyāḥ || 1 ||

purā parṣatsahasrāṇāṁ nyagrodhopavanasthitiḥ |

kapilākhye pure cakre bhagavān dharmadeśanām || 2 ||

amandānandasaṁdohasyandi candanaśītalam |

tasya vāgamṛtaṁ dhanyāḥ kṛtāṅjalipuṭāḥ papuḥ || 3 ||

rājā śuddhodanastatra dharmaśravaṇasaṁgame |

puṇyopadeśasalilairlebhe vaimalyanirvṛtim || 4 ||

atha tatra mahānāmā śākyarājakulodbhavaḥ |

dharmopadeśamākarṇya prātaḥ svagṛhamabravīt || 5 ||

aho nu bhagavān buddho dharmaḥ saṁghaśca siddhaye |

buddhotpādo'yamasmākaṁ nirvāṇāya mahāphalaḥ || 6 ||

upadeśaviśeṣāptānirvtestasya tadvacaḥ |

śrutvā śaśiprabhā patnī praṇayāttamabhāṣataḥ || 7 ||

anugrāhyā bhagavataḥ puruṣāḥ puṇyabhāginah |

nindyāstadupadeśānāmanarhā yoṣito vayam || 8 ||

iti jāyāvacaḥ śrutvā sa jagāda jagadguroḥ |

bhadre bhagavato nāsti bhedaḥ kāruṇyadarśane || 9 ||

samā sarvatra bhā bhānoḥ samā vṛṣṭiḥ payomucaḥ |

samā bhagavato dṛṣṭiḥ sarvasattvānukampinaḥ || 10 ||

mahāprajāpatervākyādaparāhṇakṣaṇaṁ tapaḥ |

śuddhodanaḥ karotyeva rājā bahgavato'ntike || 11 ||

iti patyuḥ priyagirā vṛtā śākyāṅganāgaṇaiḥ |

yācane tadbhagavatah sā puṇyopavanaṁ yayau || 12 ||

sā satvakusumaṁ tatra taṁ dadarśa mahāphalam |

praśamāmṛtasaṁsiktaṁ karuṇākalpapādapam || 13 ||

lateva pavanānamrā taṁ dūrāt praṇanāma sā |

lobheneva parityakrā cyutakarṇotpalacchalāt || 14 ||

vilokya kāñcanaruciṁ ratnabhūṣaṇabhūṣitām |

ānandanāmā bhikṣustāmuvāca prahitodyataḥ || 15 ||

veṣaḥ praśamaśūnyo'yaṁ mātarmunitapovane |

darpotsikto na yuktaste viraktānāmidaṁ padam || 16 ||

guṇasaṁyamasiktāni mukharābhraṇānyaho |

nehāstadgrahaṇaṁ yuktamitīvopadiśanti te || 17 ||

ityuktā tena sā tanvī vailajyavinatānanā |

unmucyābharaṇaṁ sarvaṁ prāḥiṇonnijamadniram || 18 ||

upaviṣṭeṣu sarveṣu nirdiṣṭakuśalastataḥ |

anityataivaṁ bhagavānupadeśaṁ pravakrame || 19 ||

mahāmohaprabhāvo'yaṁ yena nityamanityatām |

nityatāmiva manyante mūḍhā jagati jantavaḥ || 20 ||

asatye ramate lokaḥ satyapratyayamohitaḥ |

na vetti sarvabhāvānāmabhāvānubhavāṁ sthitim || 21 ||

kecid vyākaraṇaiḥ pare śrutipathaistarkapravādaiḥ pare

kecittantraparigrahairbahuvidhairanyaiḥ kalākauśalaiḥ |

saṁsaktāḥ punaruktajanmaśaraṇau yātā sahaiva kṣayaṁ

tatrāpyakṣyayalīlayā kṣaṇapadaṁ mugdhaurnibaddhā dhṛtiḥ || 22 ||

viṣayaviṣamāpāyaḥ kāyaḥ prapañca(ma)yāśayā

kharataramarusphārākāro mohabhāvo bhavaḥ |

hitabhūmi (?) tathākāryaṁ kāryaṁ vivekināṁ tathā

niravadhirayaṁ dṛṣṭvā vyādhiryathā (hi) nivartate || 23 ||

ityādyanityasaṁskārasaṁyuktaṁ yuktamudyate |

dharmopadeśakuśalaṁ vaktuṁ bhagavati svayam || 24 ||

ekā śākyavadhūstatra rūpasaubhāgyagarvitā |

sthitā śauśavatāruṇyasaṁghau vayasi duḥsahe || 25 ||

muktāhāraṁ stanataṭe lolāpāṅgairmuhurmuhuḥ |

āliloke yaśaḥsphārasāraṁ ratipateriva || 26 ||

hārāvalokinīṁ dṛṣṭvā tāmanekāgrahādasau |

acintayādviraktena magatpatnī śaśiprabhā || 27 ||

iyaṁ dharmopadeśe'pi capalā hāramīkṣate |

bhāvānāṁ na śṛṇotyeva mūḍhā kṣaṇikatāmimām || 28 ||

svaṁ hāraṁ darśayitvāsyā hārotsāhaṁ harāmyaham |

adhikālokanenaiva darpaḥ śāmyati dehinām || 29 ||

iti saṁcintya sā dāsīṁ rohikākhyāmabhāṣata |

rohike gaccha me hāraṁ gṛhāt satvaramāhara || 30 ||

ityuktā sā tayā tatra pravṛtte dharmasaṁśrave |

akālagamanodvignā niḥśvasyācintayat kṣaṇam || 31 ||

aho batāntarāyo'yaṁ saṁjātaḥ kuśale mama |

nāsmin śrotuṁ labhe dharmaṁ yatparāyattajīvitā || 32 ||

puṇyasaurabhasaṁbhārāt kīrṇakāruṇyakesarāt |

mukhapadmād bhagavato dhanyaḥ prāpnoti vāṅbhadhuḥ || 33 ||

aho svācchandyavicchedastanubhaṅgaḥ sukhakṣayaḥ |

sevā jagati jantūnāṁ duḥkhe duḥkhaparaṁparā || 34 ||

sevāprayāsasaṁprāptaṁ dhanamānakaṇodayam |

tatpamatyuṣṇaniḥśvāsairaho kṛcchreṇa pīyate || 35 ||

mānaglānirguṇaglānirojaḥpunaśamaḥ śramah |

prathamaṁ bandhanaśṛṅkhalā caraṇayorhelāvamānāvanī

svavyāpāraniṣedhanityaniyatī nidrāsukhadrohiṇī |

āśāsyasya viśālajālasaraṇiḥ satsaṅgabhogāśaniḥ

mugdhānāṁ mṛgatṛṣṭikāmarumahī sevā śarīrakṣayaḥ || 37 ||

iti saṁcintya suciraṁ sā jagāma tadājñayā |

sevāvikrītakāyānāṁ svecchāviharaṇaṁ kutaḥ || 38 ||

vrajantīṁ tām parapreṣyāṁ kṛpaṇāṁ karuṇākulaḥ |

nirīkṣya bahgavān divyacakṣuṣācintayat kṣasṇam || 39 ||

asmin janmani śeṣo'syā saṁpūrṇo jīvitāvadhiḥ |

iyaṁ varākī saṁsārāduddhartavyā svayaṁ mayā || 40 ||

atha tām karmayogena vrahantīṁ sahasā pathi ||

vatsavātsalyavivaśā śṛṅgābhyāmājaghāna gauḥ || 41 ||

sā pradaghyau bhagavataḥ prasādāt tanmayasmṛtiḥ |

janmāntarādhivāsena buddhālambanamānasā || 42 ||

aho karmormibhiḥ śīrṇe saṁsāramakarākare |

janmāvarteṣu jantūnāṁ majjanonmajjanakramaḥ || 43 ||

puṁso lalāṭavipulopalapaṭṭikāsu

niḥśarmakarmaghaṭitaprakaṭāṅkaṭaṅkaiḥ |

nayastāni janmamaraṇaprasarākṣarāṇi

naitāni pāṇiparimārjanayā calanti || 44 ||

iyaṁ karmāyattā pracuracitravaicitraracanā

narāṇāṁ māyūracchadapaṭalatulyā pariṇatiḥ |

yayā garbhārambhe kramanipatane vṛddhisamaye

kṣaye vā nānyat prābhajata tanulekhācchavirati || 45 ||

saṁcintyātha puraḥ pravṛttasudaśāsannāvasannasthitiṁ

prāptevāsamadāsabhāvakalanāvailakṣyaniḥ spandatām |

ādhāya praṇidhānadhāmni dhavale saddharmaśuddhāṁ dhiyaṁ

saṁsāre vicikitsya eva malinaṁ tatyāja sā jīvitam || 46 ||

tataḥ sā siṁhaladvīpe samīpe svargasaṁpadām |

candralekheva dugdhābdhau divyadyutirajāyata || 47 ||

ādhānajanmanastasya muktāvarṣeṁ divaścyute |

sābhūnmuktālatā nāma siṁhalādhipateḥ sutā || 48 ||

sā puṇyamiva lāvaṇyaṁ vahantī vṛddhimāgatā |

lebhe vivekenāṅgānāṁ saṁtoṣamiva yaovanam || 49 ||

tataḥ kadācidvaṇijaḥ śrāvastīpuravāsinaḥ |

makarākaramuttīrya siṁhaladvīpamāyayuḥ || 50 ||

te tatra rātriparyante viśrāntisukhamājaguḥ |

dharmārthagāthāsaṁnaddhaprabuddhabuddhabhāṣitam || 51 ||

tdantaḥpuraharmyasthā śrutvaiva śravaṇāmṛtam |

kimetaditi papraccha tānānāyya nṛpātmajā || 52 ||

te tāmūcuḥ pramuditāmidaṁ buddhasya bḥāṣitam |

svabhāvārhaṁ bhagavataḥ sarvasattvānukampinah || 53 ||

buddhāmidhānaṁ śrutviva pulakālaṁkṛtākṛtiḥ |

sā babhūva samudbhūtasaṁvidbhavyānubhāvabhūḥ || 54 ||

unmubhī sāmayūriva śabdaireva payomucaḥ |

ka eṣa bhagavān buddha iti paparcchaḥ tān punaḥ || 55 ||

tataste nikhilaṁ tasyai śraddhāsaṁvardhitādarāḥ |

nyavedayan puṇyamayīṁ bhagavaccaritasthitim || 56

atha sā tatkathāvāptaprāgjanmakuśalodayā |

viġyaptilekhaṁ pradadau teṣāṁ bhagavataḥ kṛte || 57 ||

kālena sindhumuttīrya saṁrpāptāste nijāṁ pirīm |

praṇamyāvedya tadvṛttaṁ dadurlekhaṁ mahātmane || 58 ||

bhagavānapi sarvaġyaḥ pūrvameva vibhāvya tat |

muktālatāyāḥ kṛpayā svayaṁ lekhamavācayat || 59 ||

aho smaraṇameva te kimapi puṇyapaṇyaṁ satāṁ

bhavātibahvabhaiṣajaṁ vyasanatāpatṛṣṇāpahat |

bhavanmayakathākramopanatasaṁvidāsvādabhūḥ

s eṣa bhagavan mahānamṛtasaṁvibhāgo mama || 60 ||

iti saṁkṣiptalekhārthaṁ vibhāvya bhagavān svayam |

īṣatsmitviṣā sattvaprakāśamadiśaddiśām || 61 ||

tataścitrakarāśakyāṁ prabhāvairanupūritām |

bhagavān prāhiṇot tasyai nyastāṁ svapratimāṁ paṭe || 62 ||

punaḥ pravahaṇārūḍhā vaṇijaste tadājñayā |

avāpya siṁhaladvīpaṁ tasyai paṭamadarśayan || 63 ||

hemasiṁhāsananyaste paṭe dṛṣṭvā tathāgatam |

janastanmayatādhyānādekībhāvamivāyayau || 64 ||

adhastāllikhitaṁ tasmin puṇyaprāptamadṛśyata |

tisraḥ śaraṇyā gatayaḥ pañca śikṣāpadāṇi ca || 65 ||

sapratītyasamutpādaḥ sānulomaviparyayaḥ |

āryāṣṭāṅgastathā mārgaḥ paramāmṛtanirbharaḥ || 66 ||

svayaṁ bhagavatā vyastaṁ tasyopari subhāṣitam |

śobhate bhāvanālīnaṁ bhrājiṣṇu kanakākṣaram || 67 ||

viṣamaviṣayālolavyālāvalīvalayākulāt

taruṇatimirānniṣkramyāsmāt pramohamayādgṛhāt |

jananamaraṇakleśāveśapravṛttapṛthivyathā

vrajata śaraṇaṁ bauddhaṁ dharmaṁ na cātra bhavādbhayam || 68 ||

jinapratikṛtiṁ puṇyām paśyantī pārthivātmajā |

anādikālopacitāṁ mumocājñānavāsanām || 69 ||

prāṁśuṁ kavata(?) kāñcanakāntakāyaṁ

suskandhamājānubhujābhirāmam |

dhyānāvadhānārthanimīlitākṣaṁ

lāvaṇyadhārāyitatuṅganāsam || 70 ||

svabhāvabhavyaṁ pravibhāsamānaṁ

pralambanirbhūṣaṇakarṇapāśam |

bāḻapravālāruṇavalkalāṅkaṁ

saṁsaktasaṁdhyābhramivāmarādrim || 71 ||

tviṣā diṣāṁ śīlamivādiśantaṁ

ānandadānodyatavaktracandram |

kṣamāguṇaṁ kṣāmiva śikṣayantaṁ

puṇyocitā sā subhagaṁ vilokya || 72 ||

praṇāmaparyantakapolacumbi-

karṇotpalānāṁ parivartanena |

nirasya niḥsāraśarīratṛptiṁ

satyānubhāvaṁ paramaṁ prapede || 73 ||

srotaḥsamāpattiphalaprakāśaṁ

sāsādya tatra kṣaṇalabdhabodhiḥ |

vicintayantī sugataprabhāvaṁ

samabhyadhādvismayaharṣabhūmiḥ || 74 ||

aho mahāmohatamohareṇa

dūrasthitenāmi tathāgatena |

prasahya bḥāsvadvapuṣārpiteyaṁ

vikāsalakṣmīḥ kuśalāmbujasya || 75 ||

tīrṇo bahvaḥ satpraṇidhānamāptaṁ

prasannamantaḥkaraṇaṁ kṣaṇena |

aho nu tṛṣṇāparitāpaśāntyai

samucchalantīva samāmṛtaughāḥ || 76 ||

ityuktvā sā bahgavate muktāratnānyupāyanam |

vitīrya saṁghapūjāyāṁ visasarja vaṇigjanam || 77 ||

te mahodadhimuttīrya prāptā bahgavato'ntikam |

tanmuktāratnanikaraṁ praṇamyāsmai nyavedayan || 78 ||

vaṇigbhiḥ kathitāṁ śrutvā tatkathāṁ tatra bhikṣuṇā |

ānandanāmnā pṛṣṭho'tha babhāṣe bhagavān jinaḥ || 79 ||

yāsau purā rohitākhyā dāsī śākyagṛhe'bahvat |

saiva muktālatā jātā satkarmapraṇidhānataḥ || 80 ||

abhūnmahādhano nāma vārāṇasyāṁ vaṇik purā |

tasya ratnavatī nāma patnī puṇyocitābhavat || 81 ||

sā patyau pañcatāṁ yāte niḥputrā stūpaśekhare |

pūjāṁ kṛtvā mahāhārāṁ bhaktiyuktā nyavedayat || 82 ||

tena puṇyavipākena siṁhalādhipateḥ sutā |

jātā muktālatā saiva prātā ca parinirvṛtim || 83 ||

saiva janmani cānyasminnairvaryamadamohitā |

pūjādhikṣepadakṣābhūddhāsī tenātivatsaram || 84 ||

janmabhūmau janenātpaṁ yadyatkarma śubhāśubham |

tasya tasya sa tadrūpaṁ bhuṅkte pariṇataṁ phalam || 85 ||

nikhilakuśalamūlā kīrtipuṣpojjvalaśrīḥ

śubhaphalabharasūrirdharmavallī narāṇām |

bhavati ca viṣavallī kilbiṣakleśamūla-

bhramanipatanamohānantasaṁtāpahetuḥ || 86 ||

saṁtapte'smin kharataramaruṣphārasaṁsāramārge

pāpaṁ punyaṁ tyajata janatāḥ saktatīvrānutāpam |

puṇyaṁ puṇyaṁ kuruta satataṁ puṇyapīyūṣasiktāḥ

puṇyacchāyātarutalabhuvaḥ śītalāḥ puṇyabhājām || 87 ||

iti satpraṇidhānasya phalaṁ kathayatā svayam |

bhikṣūṇāmupadeśo'yaṁ bhaktyai bhagavatā kṛtaḥ || 88 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpatāyāṁ

muktālatāvadānaṁ nāma saptamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

8 śrīguptāvadānam

8 śrīguptāvadānam |

kṛtāpakāre'pi kṛpākulāni

krūre'pyalaṁ pallavakomalāni |

dveṣoṣmatapte'pyatiśītalāni

bhavanti cittāni sadāśayānām || 1 ||

purā surapurodāre pure rājagṛhābhidhe |

śrīguptākhyo gṝhapatirbabhūva dhandopamaḥ || 2 ||

dṛptaḥ sujanavidveṣī guṇeṣu viratādaraḥ |

sadā dhanamadādhmātaḥ sā jahāsa matiṁ satām ||3 ||

kaṭhine'ṣvativakreṣu śūnyeṣu mukhareṣu ca |

śankheṣviva khaleṣveva lakṣmīrdākṣiṇyamāśritā || 4 ||

taṁ kadācit gururjñātiputraḥ kṣapaṇakaḥ khalah |

mithaḥ svairakathāsaktaḥ puṇyadveṣādabhāṣata ||5 ||

ya eṣa gṛdhrakūṭākhye girau bhikṣuśatairvṛtaḥ |

sarvajñakīrtiḥ sugatāstrijagatpūjyatāṁ gataḥ || 6 ||

naivāsya pratibhāṁ kāṁcid bhavyāmupalabḥāmahe |

nītaḥ kiṁ tūnnatiṁ mūrkhairbahgavān bhagavāniti || 7 ||

avicāyava satataṁ paroktamanubhāṣate |

gatānugatikaḥ prāyaḥ prasiddhasaraṇau janaḥ || 8 ||

vratādiniyamastasya dambha eva vibhāvyate |

aśnāti maunakṛt matsyānekapādavrato bakaḥ || 9 ||

tasmaāt tasyopahāsāya kriyatām kāpi vajṇcanā |

māyāmohito dhūrtānām paro'pi parituṣyati || 10 ||

iti tenoktamākarṇya śrīguptaḥ karkmamohitaḥ |

patituṁ pāpaśvabhreṣu yuktyā tadupadiṣṭayā || 11 ||

pradīptakhadirāṅgārapūrṇāṁ gūḍhāṁ khadāṁ gṛhe |

kṛtvā saviṣamannaṁ ca yayau bhagavato'ntikam || 12 ||

tena mithyāvihitayā bhaktyā bhoktuṁ nimantritaḥ |

vijñāya sarvaṁ sarvaġyastatheti prāha sasmitaḥ ||13 ||

viṣagniyogakupitām patnīṁ saddharmavādinīm |

gṛhe babandha śrīguptaḥ śaṅkito mantraviśravāt || 14 ||

atha vijñātavṛtto'pi bhagavān svayamāyayau |

vandyamāno jagadvandyaiścaturmukhamukhaiḥ suraiḥ || 15 ||

śrīguptasya tamārambhaṁ vivedaṁ nagare janaḥ |

dikṣu dhāvati pāpānāṁ suguptamapi pātamak || 16 ||

tataḥ kaścit samabhyetya bhagavantamupāsakaḥ |

uvāca caraṇālīnāścintayan dahanaṁ viṣam || 17 ||

mithyānamrah priyālāpī guḍhavahniviṣānnadaḥ |

parihāryaḥ prayatnena bhagavanneṣa durjanah || 18 ||

kuryādanārye nāśvāsi kāryaṁ mādhuryamāśriye |

antracchedī vigīrṇo hi madhudigdhamukhaḥ kṣuraḥ || 19 ||

nānyastutiṁ guṇadveṣī sahate guṇinām khalaḥ |

santastuṣyanti yenaiva tenakupyanti durjanāḥ || 20 ||

tvayi lokatraye netraśatapatravikāśini |

asya rāhoḥ padaṁ prāpte nāndhībhavati kiṁ jagat || 21 ||

tacchrutvā bhagavānūce kiṁcit smitasitāṁśubhiḥ |

tannikārogratimiraṁ dūrāt pariharanniva || 22 ||

na mamāṅgaṁ spṛśatyagniḥ prabahvatyapi vā viṣam |

paradveṣadaridrāṇāṁ doṣo'pi nirupadravaḥ || 23 ||

aroṣaśītalaṁ cetaḥ siktaṁ yasya śamāmṛtaiḥ |

kiṁ karotyanalastasya viṣaṁ vā viṣayadviṣaḥ || 24 ||

viṣāyate tu pīyūṣaṁ kusumaṁ kuliśāyate |

dveṣadoṣottarasyaiva candanaṁ dahanāyate || 25 ||

tiryagyonigatasyāpi bodhisattvapadāsthiteḥ |

kāruṇyamaitrīyuktasya nāgnirdahati vigraham || 26 ||

purā kaliṅganṛpatiḥ khaṇḍadvīpābhidhāvanīm |

dadāha mṛgasaṁghānām saṁkṣepe sa samudyataḥ || 27 ||

kānane jvalite tasminnekastittiriśāvakaḥ |

maitryā bodhiṁ samālambya dahanapraśamaṁ vyaghāt || 28 ||

tasmādadrohamanasāṁ na bhayaṁ vidyate kkacit |

śrūyatāṁ sattvasaṁpatteridamanyacca kautukam || 29 ||

avṛṣṭiviṣame kāle muneḥ kasyacidāśrame |

manuṣyasadṛśālāpaḥ śaśakaḥ suciraṁ sthitaḥ || 30 ||

kṣutkṣāmaṁ munimālokya phalamūlaparikṣayāt |

uvācācalasaṁkalpastadvyathāvyathitāśayaḥ || 31 ||

bhagavan mam māṁsānāṁ saṁprati prāṇavartanam |

kriyatāṁ rakṣaṇīyaṁ tat śarīraṁ dharmasādhanam || 32 ||

ityuktvā dāvaśeṣāgnau vikṣepa śahskastanum |

vāryamāṇo'pi yatnena praṇayānmuninā muhyuḥ || 33 ||

tasya sattvaprabhāveṇa jvalajjvālākulo'nalaḥ |

prayayau majṇjuśiñjānabhramarāmbhojakhaṇḍatām || 34 ||

so'pi divyavapustatra kamale mahati sthitaḥ |

praṇamyamāno munirbhirvidadhe dharmadeśanām || 35 ||

iti bodhipravṛttānāṁ na vahnerna viṣādbhayam |

bhagavān kathayitveti śrīguptabhavanaṁ yayau || 36 ||

tatra tena praviśyaiva nikṣipte dakṣiṇe pade |

babhūvāgnikhadā majṇjuguñjadbhuṅgasarojinī || 37 ||

dṛṣṭvopaviṣṭaṁ śrīguptastaṁ sarorihavistare |

taddṛṣṭinaṣṭakāluṣyaḥ provācaḥ caraṇānataḥ || 38 ||

bhagavan mama pāpasya kṣantavyo'yaṁ vyatikramaḥ |

mohāndhapatite rucyaṁ kāruṇyamadhikaṁ satām || 39 ||

mamākalyāṇamitreṇa yo'yaṁ pāpapathe kṛtaḥ |

upadeśaḥ pramoheṇa tatra trāṇaṁ bhavatsmṛtiḥ || 40 ||

viṣadigdharasaṁ sarvaṁ bhojyaṁ te kalpitaṁ mayā |

aho mamaiva saṁkrāntaṁ paścāttapamayaṁ viṣam || 41 ||

iti bruvāṇaṁ śrīguptaṁ sāśrunetraṁ kṛpānidhiḥ |

dṛṣṭvā babhāṣe bhagavān bhikṣusaṁghasya śṛṇyavataḥ || 42 ||

viṣādaṁ mā kṛthāḥ sādho na vayaṁ vimukhāstvayi |

ghoravairaviṣatyāgānnaivāsmāstapate viṣam || 43 ||

vārāṇasyāṁ purā śrīmān brahmadatto'bhavannṛpaḥ |

abhūdanupamā nāṁ atasya prāṇasamāśrayā || 44 ||

suvarṇabhāsasaṁjñasya tatpurāntavanasthiteḥ |

ravaṁ mayūrarājasya sā kadācidathāśṛṇot || 45 ||

sā tasya śadamākarṇya veṇuvīṇāsvanopamam |

kimetaditi papraccha naranāthaṁ sakautukā || 46 ||

rājovāca vanānte'sminnasti ratnacchadaḥ śikhī |

madhuraṁyojanavyāpi yasyaitat kaṇṭhakūjitam || 47 ||

iti bruvāṇo nṛpatistatsaṁdarśanamarthitaḥ |

premaprayatnaiḥ preyasyā prahasan punarabravīt || 48 ||

darśanaṁ durlabhaṁ mugdhe tadvidhādbhutarūpiṇaḥ |

tathāpi yadi nirbandhaḥ kriyate tatpariśramaḥ || 49 ||

ityuktvā nṛpatistasya grahaṇe jālajīvinaḥ |

vyasṛjat tasya saṁrpāptyaiḥ vidhāya vadhasaṁvidam || 50 ||

vaśīkṛto na vettyeva mohādakṣiparīkṣayā |

anurāgāhataḥ strībhirakarmāṇyapi kāryate || 51 ||

prāptānām praṇayāt patnyāḥ prauḍhāyāḥ pādapīṭhatām |

īrṣyayaiva vinaśyanti dhīdhṛtismṛtikīrtayaḥ || 52 ||

tataḥ śākunikairnyastāḥ pāśabandhāḥ pade pade |

prabhāvādbarhirājasy vyaśīryantaiva saṁtatam || 53 ||

duḥkhitān yatnavaiphalyādbhītān nṛpatiśāsanāt |

mayūrarājastān dṛṣṭvā karuṇākulatāṁ yayau || 54 ||

so'cintayadaho bhītāḥ kṣmāpateḥ śrūraśāsanāt |

madbandhane visaṁvādādvarākā jālajīvinah || 55 ||

saṁcintya kṛpayā spaṣṭagbhirvisṛjya tān |

nṛpamānāyya tadveśma tenaiva sahito yayau || 56 ||

sa tatrāntaḥpure nityaṁ sabhāryeṇa mahībhujā |

pūjyamānaḥ paricayāduvāsa vihitādaraḥ || 57 ||

snigdhaśyāmāmbudatviṣā sunīlamaṇiveśmasu |

citrapatrarucā cakre saṁsaktendrāyudhabhamam || 58 ||

atha digjayayātrāyām kadācidvasudhādhipaḥ |

yayau tadupacārāya devīmādiśya sādaraḥ || 59

tataścānupamā devī patyau yāte pramādinī |

rūpayauvanadarpāndhā nāluloke kulasthitim || 60 ||

taruṇaṁ prekṣya rāgiṇyāstasyāḥ kandarpaviplave |

bhūyaḥ pralambhabhīteva lajjā dūrataraṁ yayau || 61 ||

malinaḥ kuṭilastīkṣṇaḥ karṇasaṁsparśanocitaḥ |

capalaścapalākṣīṇāṁ sudṛśāṁ sadṛśaḥ kramaḥ || 62 ||

vividhonmādakāriṇyaḥ saṁsāramakarākare |

caranti prāṇahāriṇyaḥ kālakūṭacchadāḥ striyaḥ || 63 ||

kusumāt sukumārasya krūrasya krakacādapi |

ko jānāti paricchedaṁ strīṇāṁ citrasya cetasaḥ || 64 ||

pracarantīṁ priyāṁ kaṇṭhe kṛtvā ye yānti nirvṛtim |

śītalāṁ vimalāṁ snigdhāṁ khaṅgadhārāṁ pibanti te || 65 ||

sācintayat sthitaḥ śalyamayamantaḥpure mama |

mayūrarājaḥ śīlajñaḥ puruṣālāpaveṣṭitaḥ || 66 ||

kathayiṣyatyavaśyaṁ me vṛttameṣa mahīpateḥ |

nindyaṁ karma kṛtaṁ tāvadadhunā kiṁ karomyaham || 67 ||

āstāṁ parijñātatattvo marmajño'sau vidagdhadhīḥ |

jātā me kṛtapāpāyāḥ śaṅkā niścetaneṣvapi || 68 ||

iti saṁcintya sā t asya saviṣaṁ bhojanaṁ dadau |

rāgamattāḥ khalāyattāḥ kiṁ kiṁ kurvanti na striyaḥ || 69 ||

tayopācaryamāṇasya saviṣaiḥ pānabhojanaiḥ |

vivṛddhā barhirājasya ruruce rucirā ruciḥ || 70 ||

svasthamālokya taṁ devī rahasyodbhedaśaṅkitā |

śanaiḥ śokāmayagrasyā trasyā tatyāja jīvitam || 71 ||

evaṁ tasya viṣeṇāpi naiva glānirajāyata |

mahatāṁ cittavaimalyaṁ nirviṣaṁ kurute viṣam || 72 ||

rāgo viṣaṁ viṣaṁ moho dveṣaśca viṣamaṁ viṣam |

buddho dharmastathā saṁghaḥ satyaṁ ca paramāmṛtam || 73 ||

ghoraṁ viṣaṁ sṛjati mohamahāmburāśiḥ

ghoraṁ viṣaṁ sṛjati rāgamahoragaśca |

ghoraṁ viṣaṁ sṛjati vairavanāvaniśca

janmakramo'sti viṣamasya viṣasya nānyaḥ || 74 ||

adharmakāmaḥ kṛtavānevamevānyajanmani |

śrīgupto'gnikhadāṁ sāpi tasyābhūtsahadharmiṇī || 75 ||

ityuktvā bhagavān samyakkaruṇālokanāmbubhiḥ |

cakāra vītarajasaṁ śrīguptaṁ śāsanonmukham || 76||

kalitakuśalaḥ śrīgupto'tha prakāśapadāptaye

śaraṇagamanānyeva trīṇi smaran vimalasmṛtiḥ |

jinaparicayāt puṇyaṁ lebhe satām hi volokanaṁ

bhavati mahate kalyāṇāya pramodasukhāya ca ||77 ||

śrīguptasya nikārakilbiṣajuṣo'pyajñānamohāpahaḥ

kṛtvāvaśyamanugraheṇa bhagavān kāruṇyapuṇyodyataḥ |

bhikṣūṇāṁ bhavasaṁkṣayāya vidadhe nirvairatāśāsanaṁ

yenaite na bhavanti bandhabhavane bhūyo bhavagranthaye || 78 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śrīguptāvadānaṁ nāma aṣṭamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

9 jyotiṣkāvadānam

9. jyotiṣkāvadānam |

dhanyānāmaśivaṁ bibharti śubhatāṁ bhavyasvabhāvodbhavaṁ

mūrkhāṇāṁ kuśalaṁ prayātyahitatāmityeṣa lakṣyaḥ kramaḥ |

niśīthatimirāndhyamauṣadhivanasyātyantakāntipradaṁ

etaccaulukakūladṛṣṭahataye sarvatra maitraṁ mahaḥ || 1 ||

purā rājagṛhābhikhye bimbisārasya bhūpateḥ |

abhūt pauraḥ subhadrākhyaḥ paripūrṇagṛhasthiteḥ || 2 ||

maurkhyānmohaprapannasya sarvadarśanavidviṣaḥ |

tasya kṣapaṇakeṣveva babhūvābhyadhikādaraḥ || 3 ||

tasya satyavatī nāma jāyābhijanaśālinī |

garbhamādhatta pūrṇendubimbaṁ pauradarīva dik || 4 ||

kalandakanivāsākhyo veṇukānanasaṁśrayaḥ |

kadācit bhagavāt buddhaḥ prāptaḥ piṇḍāya targṛham || 5 ||

pūjāṁ sabhāryaḥ kṛtvātmai taṁ sa papraccha sādaraḥ |

garbhasthitamapatyaṁ yat kiṁrūpaṁ tadbhaviṣyati || 6 ||

so'vadat saṁpadaṁ bhuktvā putraste divyamānuṣīm |

pravrajyayā śāsane me saṁyukto muktimeṣyati || 7 ||

yāte bhagavati spaṣṭamityādiśya nijāśrayam |

abhyāyayau gṛhapaterbhūrikaḥ kṣapaṇo gṛham || 8 ||

bhagavadbhāṣitaṁ tattu subhadreṇa niveditam |

śrutvā kṣapaṇakah kṣipramabhūddeṣaviṣākulaḥ || 9 ||

gaṇayitvā sa suciraṁ grahajñānakṛtaśramaḥ |

yadevoktaṁ bhagavatā praśne'paśyattathāvidham || 10 ||

so'cintayadayo satyamuktaṁ tena na saṁśayaḥ |

tatprabhāvopamādāya kiṁ svasatyaṁ vadāmyaham || 11 ||

tasya sarvajñatāṁ vetti subhadro yadi madgirā |

tadeṣa kṣapaṇaśraddhāṁ tyakṣyati śramaṇādarāt ||12 ||

iti saṁcintya sāmarṣaḥ sa subhadramabhāṣata |

asatyemetat kathitaṁ tena sarvajñamāninā || 13 ||

manuṣyaḥ kathamāpnoti devārhāṁ divyasaṁpadam |

pravrajyā kiṁ tu satyeva kathaṁ tenāsya cintitā || 14 ||

kṣīṇaḥ kṣudupasaṁtapto yasya nāstyanyato gatiḥ |

tasya tasya subhikṣārhaṁ śaraṇaṁ śramaṇavratam || 15 ||

paśyāmyahaṁ gṛhapate pramāṇaṁ yadi madvacaḥ |

pratyutāyaṁ śiśurjātaḥ kulaṁ saṁtāpayiṣyati || 16 ||

ityudīrya kṣapaṇake yāte gṛhapatiściram |

vicārya vidadhe tāṁ tām yuktiṁ garbhanipātane || 17 ||

yadā dravyaprayoge'pi naiva garbhah paricyutaḥ |

tadāsya patnīmavadhīdekānte haṭhamardanaiḥ || 18 ||

tataḥ śītavanaṁ tasyāṁ śmaśānaṁ tena pāpinā |

prāpitāyām kṣapaṇakāstadvārtānanditā jaguḥ || 19 ||

aho batāho sarvajñaḥ śiśoḥ satyaṁ taduktavān |

seyaṁ sūnāvajāte'sya jananī pañcatāṁ gatā || 20 ||

iyaṁ sā śrīḥ śiśordivyā soktā divyamanuṣyatā |

iyaṁ ca sāsya pravrajyā yat kukṣau nidhanaṁ gataḥ || 21 ||

iti teṣāṁ pravādena sopahāsena sarvataḥ |

śmaśānadarśanāyaiva babhūva janasaṁgamaḥ || 22 ||

atrāntare divyadṛśā bhagavān bhūtabhāvanaḥ |

sarvaṁ vijñāya tadbuddhaḥ pradadhyau sasmitaḥ kṣaṇam || 23 ||

aho mohānubandhena dūrasthairapi dehinām |

ālokaśchādyate mūrkhairmeghairiva vikāribhiḥ || 24 ||

śubhaṁ kṣapayatā tena kṣapaṇena sa mugdhadhīḥ |

aho gṛhapatiḥ pāpādakāryamapi kāritaḥ || 25 ||

iti saṁcintya bahgavān svayaṁ bhikṣugaṇairvṛtaḥ |

yayau śītavanaṁ kṣipraṁ śmaśānaṁ karuṇākulaḥ || 26 ||

śmaśānacārikāṁ jñātvā rājā bhagavataḥ svayam |

bimbisāraḥ sahāmātyaistāmeva bhivamāyayau || 27 ||

tataḥ subhadrajāyāyāṁ prakṣiptāyāṁ citānale |

kukṣiṁ bhittvāmbujāsīnaḥ śiśuḥ sūrya ivodyayau || 28 ||

jvālitāṇalamadhyasthaṁ taṁ kaścinnāgrahīdyadā |

tadā janasamūhasya hāhākāro mahānabhūt || 29 ||

tatastaṁ saṁbhramāvṛddhagatiḥ sugataśāsanāt |

kumārabhṛtyo jagrāha jīvakākhyaḥ kumārakam || 30 ||

jināvalokanenaiva bālakagrahaṇakṣaṇe |

abhūccitānalastasya haricandanaśītalaḥ || 31 ||

jīvantaṁ jvalanānmuktaṁ ruciram vīkṣya dārakam |

vailakṣyeṇa kṣapaṇakāḥ kṣaṇaṁ tasthurmṛtā iva || 32 ||

tataḥ subhadraṁ bhagavān sarvabhūtahite rataḥ |

babhāṣe vismayodbhāntaṁ putro'yaṁ gṛhyatāmiti || 33 ||

sa tu dolākulamatiḥ kiṁ karomīti saṁśayāt |

kṣapanānāṁ mukhānyeva śikṣāyai kṣaṇamaikṣata || 34 ||

te tamūcurna bālo'yaṁ grāhyaḥ śmāśānavahnijaḥ |

yatrāyaṁ tiṣṭhati vyaktaṁ na bhavatyeva tadgṛham || 35 ||

iti teṣāṁ girā mūrkhaḥ sa jagrāha na taṁ yadā |

tadā kṣitipatirbālamādade jinaśāsanāt || 36 ||

jyotirmadhyādavāptasya jyotiṣkasadṛśatviṣaḥ |

jyotiṣka iti nāmāsya cakāra bhagavān svayam || 37 ||

tasya pravardhamānasya bhūpālabahvane śiśoḥ |

deśāntaragataḥ kāḻe mātulaḥ samupāyayau || 38 ||

sa viditvā svasurvṛttaṁ nidhanaṁ putrajanmani |

kopāt subhadramabhyetya kampamānaḥ samabhyaghāt || 39 ||

mūrkha kṣapaṇabhaktena tadgirā hatayoṣitā |

tvayā tyaktasvaputreṇa kiṁ nāma sukṛtā kṛtam || 40 ||

niścetanāḥ svabhāvena paramantrasamutthitāḥ |

sahanto'pi vinighnanti vetālā iva durjanāḥ || 41 ||

adhunaiva na gṛhṇāsi yadi rājagṝhāt sutam |

tatte strīvadhamuddhuṣya kārayāmyarthanigraham || 42 ||

ityuktastena tadbhītyā sa bhūpatigṛhāt sutam |

ānināya cirānmuktamakāmena mahībhujā || 43 ||

tataḥ subhadre kālena kālasya vaśamāgate |

abhūnnirdirvibhūtīnāṁ jyotiṣko'rka iva tviṣām || 44 ||

arthikalpadrumaḥ prāya saṁpadaṁ divyamānuṣīm |

sa buddhadharmasaṁgheṣu śaraṇyeṣvakaronmatim || 45 ||

tadbhaktyupanataṁ divyaratnasaṁcayamadbhutam |

pradadau bhikṣusaṁghebhyaḥ puṇyaratnārjanodyataḥ || 46 ||

tasya devanikāyebhyaḥ sāścaryā vividharddhayaḥ |

svayamevāyayurveśma mahodadhimivāpagāḥ || 47 ||

tṛṇe ratne ca samadhīrbhavagānapi tadgṛhe |

cakre tadanurodhena ratnapātraparigraham || 48 ||

sa divyavastrayugalaṁ yaśasāmupamākṣamam |

prāpa puṇyapaṇakrītaṁ nijaṁ gṛhamivāmalam || 49 ||

kadācidatha tadvastraṁsnānārdraṁ nyastamātape |

samīraṇenāpahṛtaṁ nyapatanmūrdhi bhūpateḥ || 50 ||

vilokyāpūrvaruciram jyotiṣkasya tadaṁśukam |

vidyaśrīvismito rājā tṛṇaṁ mene nijaśriyam || 51 ||

bhoktuṁ nimantritaḥ prāpya tasya ratnamayaṁ gṛham |

nṛpatiḥ svargamajñāsīt jyotiṣkabhavanasthitaḥ || 52 ||

atha kālena bhūpālaḥ putreṇājātaśatruṇā |

chadmanā rājyalubdhena dharmaśīlo nipātitaḥ || 53 ||

atīte sadguṇe rāġyi tasmin kṛtayugopame |

adharma iva sa prāpa rājyaṁ rājavarātmajaḥ || 54 ||

sa bhūbhṛddurlabhāṁ dṛṣṭvā jyotiṣkasya gṛhe śriyam |

tamuvāca samabhyetya matpitrā tvaṁ vivardhitaḥ || 55 ||

bhrātā tavāhaṁ dharmeṇa vibhavārdhaṁ prayaccha me |

na cedbhāgadhandrohāt kalireva prajāyate || 56||

ityuktastena kauṭilyāt jyotiṣkaḥ krūrakāriṇā |

ratnapūrṇaṁ gṛhaṁ tasmai datvā prāyāt paraṁ gṛham || 57 ||

sā divyaratnarucirasphītā lokopakāriṇī |

hyotiṣkamevānuyayau śrīḥ prabheva divākaram || 58 ||

punastyaktāpi sā saṁpat saptakṛtvaḥ prabhāvatī |

jyotiṣkamaspṛṣṭanṛpā sādhvī parimivāyayau || 59 ||

sarvasvāharaṇodyuktaṁ dasyucaurādiyuktibhiḥ |

jyotiṣkaḥ kupitaṁ jñātvā nirviṇṇaḥ samacintayat || 60 ||

apuṇyaparipākeṇa prajānāṁ janakopamaḥ |

saṁyātaḥ smṛtiśeṣatvaṁ rājā vātsalyapeśalaḥ || 61 ||

ko'nyastatsadṛśo yasmin nirvyājasarale prajāḥ |

pitarīva kṛtāśvāsāḥ sukhaṁ rātriṣu śerate || 62 ||

dhaninastṛṇavatprāpyāḥ prāpyante ratnavadbudhāḥ |

amṛtādapi duṣprāpyaḥ saujanyasaralo janah || 63 ||

nirvyājavaidagdhyajuṣāmamugdhasaralātmanām |

anuddhatonnatānāṁ ca viralaṁ janma tādṛśām ||64 ||

adhunā dveṣadurvṛttaḥ pravṛttanikṛtirnṛpaḥ |

pāpapākena lokānāmakāle kalirāgataḥ || 65 ||

mitre jagati yāte'staṁ tasmin bhāsvati bhūpatau |

doṣodayaḥ pravṛddho'yamandhakārāya tatsutaḥ || 66 ||

nūnaṁ satāmatītānāṁ niṣkāraṇasuhṛt khalaḥ |

yadvṛttaparabhāgeṇa yaśasteṣāṁ prakāśate || 67 ||

tasmādiyaṁ parityājyā nṛpatyadhiṣṭhitā mahī |

kāle k alau kṣitīśe ca janānāṁ jīvitaṁ kutaḥ || 68 ||

varaparicayodārā dārāh satāṁ guṇinām guṇāḥ

kulamavikalaṁ bhavyā bhūtiryaśaḥ śaśisaṁnibham |

sthitisamucitaṁ vṛttaṁ vittamanimittamanāpadaṁ

guṇavati nṛpe sarvaṁ bhavatyapāṁśulaṁ prajākulam || 69 ||

dharmadrumasya dhanamūlasamudgatasya

nirdoṣakāmakusumapravarojjvalasya |

lokaḥ sukhāni kila puṇyaphalāni bhuṅkte

hato na cet kunṛpatervinipātavātaiḥ || 70 ||

kaliḥ kālaḥ patirbālastatpratāpaścitānalah |

akālaviplavottālakhalavetālasaṁkulaḥ || 71 ||

prītirviṣaṇṇā khinnā dhīḥ sukhaśrīrgatayauvanā |

adhunā vibhavābhoge bhogayoge na me ruciḥ || 72 ||

dhanaṁ bhūmirgṛhaḥ dārāḥ sutā bhṛtyāḥ paricchadāḥ |

aho niravadhiḥ puṁsāmādhivyādhiparigrahaḥ || 73 ||

yathā yathā vivardhante grīṣmoṣmaviṣamāḥ śriyaḥ |

tathā tathā jvalatyeva tṛṣṇātāpaḥ śarīriṇām || 74 ||

pravṛddhairapi vittaughe rājanyopārjitairnṛṇām |

lavaṇābdheriva jalairvitṛṣṇā naiva jāyate || 75 ||

nāsti nāstītyasaṁtoṣād ya eva dhanināṁ japaḥ |

pubarbhave bhavet ko vā sa eva praśamo yadi || 76 ||

kiṁ vittairdurnimittaiḥ kalikalahamohalobhānuvṛttaiḥ

kiṁ bhogairviprayogairvyasanaśatapatanābhyāsasaṁsaktarogaiḥ |

kiṁ vā mithyābhimānairnarapatisadanaprātasevāvamānaiḥ

asmin vairāgyameva kṣayasamayabhaye bhogyamārogyayogyam ||77 ||

atikrānte kāle svajanasuhṛdālokavimale

samāpanne mohaprabala (tara) kāluṣyamaline |

sukhāśvāsah puṁsāṁ praśamasalilasnātamanasāṁ

parityaktāyāse vijanavanavāse parivayaḥ || 78 ||

iti saṁcintya sa ciraṁ paraṁ vairāgyamāyayau |

duḥkhaṁ mohāya mūrkhāṇāṁ vivekāya ca dhīmatām || 79 ||

sa datvā sarvamarthibhyaḥ prayayauḥ sugatāśramam |

śrīśṛṅkhalākṛṣṭamatirna hi satyasukhonmukhaḥ || 80 ||

yadaiva rājhaṁsena smaryate śuci mānasam |

tadaivāsmai vasumatī sarasīva na rocate || 81 ||

yāte duḥsahamohadhūmamaline bhogānurāgānale

saṁtoṣāmṛtanirjhareṇa manasi prāte śanaiḥ śītatām |

naitāḥ pānamadottaraṅgavicaladvārāṅgarāṅganābhaṅgura-

bhrūbhaṅgakṣaṇasaṁgamāḥ śamavatāṁ kurvanti vighnaṁ śriyaḥ || 82 ||

sarvajñaśāsanavinaṣṭabhavādhvakaṣṭaḥ

pravrajyayā vimalameva padaṁ praviṣṭaḥ |

saṁprāpya sarvasamatāmasamaprakāśaḥ

nirlakṣyamokṣagamanāya munirbabhūva || 83 ||

tām bodhisiddhimālokya jyotiṣkasya savismayaiḥ |

bhikṣubhirbhagavān pṛṣṭaḥ prāgvṛttāntamabhāṣataḥ || 84 ||

janmakṣetraśatoptānāṁ bījānāmiva karmaṇām |

bhujyate phalasaṁpattiravisaṁvādinī janaiḥ || 85 ||

rājño bandhumataḥ puryāṁ bandhumatyām mahāyaśāḥ |

abhūdanaṅgano nāma śrīmān gṛhapatiḥ purā || 86 ||

śāstātha samyaksaṁbyddho viaśvī nāma tā purīm |

janacārikayā prātaḥ kadācit sukṛtaiḥ satām || 87 ||

dvāṣaṣṭibhiḥ sa bhikṣūṇāṁ sahasaiḥ parivāritaḥ |

śraddhayānaṅganenaitya praṇamyopanimantritaḥ || 88 ||

sarvopakaraṇaistena traimāsaṁ paricāritaḥ |

yathā tathaiva rājñāpi praṇipatya nimantritaḥ || 89 ||

bhogaiḥ spardhānubandhena sa tābhyāmadhivāsitaḥ |

anaṅganena paurārhairbhūpālārhaiśca bhūbhujā || 90 ||

gajadhvajamaṇicchatracāmarodārayā śriyā |

taṁ dṛṣṭvā pūjitaṁ rājña cintārto'bhūdanaṅganaḥ || 91 ||

tasya sattvāvadātasya pakṣapātī śatakratuḥ |

cakāra divyayā lakṣmyā sāhāyyāṁ jinapūjane || 92 ||

sa tayā divyayā bhūtyā bhagavantamapūjayat |

yadagre cakravartidhrīrlajjābhājanatām yayau || 93 ||

ratnairnyakṣatacandrasūryabhānarākaṁkīraṇairāvaṇabhai (?) -

ramlānāmbaragandhamālyaśabalaiḥ kampadrumāṇāṁ phalaiḥ |

bhaktiprahvaścīvilāsacanāhelocchasaccāmaraṁ

tenābhyarcitamākalayya sugataṁ lajjānato'bhūnnṛpaḥ || 94 ||

iti bahutaraṁ bhaktyā śāstuḥ phalaṁ tadanaṅganaḥ

śubhapariṇateḥ puṇyodāraḥ purā samavāptavān |

vimalamanasastasyaivāsau kṣaṇapraṇidhānataḥ

para iva ravijyotiṣko'bhūt sa eva padāśritaḥ || 95 ||

ityāha vimalajñānaprakāśitagatrtrayaḥ |

praṇīdhānopadeśāya bhikṣūṇāṁ bhagavān jinaḥ || 76 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

jyotiṣkāvadānaṁ nāma navamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

10 sundarīnandāvadānam

10 sundarīnandāvadānam |

te ke'pi sattvahitasaṁnihitānukampā

bhavyā bahvanti bhuvane bahvabhītibhājām |

vātsalyapeśaladhiyaḥ kuśalāya puṁsāṁ

kurvanti ye varamanugrahamāgraheṇa || 1 ||

nyagrodhārāmanirataṁ druṣṭuṁ kapilavastuni |

bhagavantaṁ yayau nandaḥ śākyarājasutaḥ purā || 2 ||

naiṣkamyadeśanāmantrakathāntesa puraḥsthitam |

uvāca bhagavān prītyā pravrajyā gṛhyatāmiti || 3 ||

prasādyābhinivedyāsya taṁ nandaḥ pratyabhāṣataḥ |

bhagavan puṇyalābhāpi pravrajyābhimatā na me ||4 ||

sarvopasthāyako bhūtvā bhikṣusaṁghaṁ yathepsitaiḥ |

sarvopakaraṇaistāvat bhikṣyaṁ paricarāmyaham || 5 ||

ityuktvā ratnamukuṭaiḥ spṛṣṭatatpādapaṅkajaḥ |

rājaputraḥ svabhavanaṁ yayau jāyāsamutsukaḥ || 6 ||

sa sundarī samāsādya dayitām ratisundarīm |

vijahāra varodyānaṁ muhūrtavirahāsahaḥ || 7 ||

tataḥ kadācid bhagavān prakṛtyaiva guṇipriyaḥ |

svayaṁ nandasya bhavanaṁ bhikṣusaṁghaiḥ sahāyayau || 8 ||

sānandavadanaḥ kṛtvā nandastatpādavandanāṁ |

taṁ mahāharsanāsīnaṁ pūjayitvā vyajijñapat || 9 ||

keṣāṁ puṇyaprarohāṇāṁ paripāko'yamīdṛśaḥ |

kṛto'yaṁ yadbhagavatā darśanānugrahaḥ svayam || 10 ||

smaraṇaṁ śravaṇaṁ vāpi darśanaṁ vā mahātmanām |

seyaṁ kuśalavallīnāṁ mahatī phalasaṁtatiḥ || 11 ||

asya maitrasya mahatastadālokasya darśanāt |

hṛdayasya vikāsaśrīḥ kasya nāma na jāyate || 12 ||

dānādapi priyataraṁ puṇyādapi mahāphalam |

sadācārādapi śrlāghyaṁ mahatāṁ kilaṁ darśanam ||13 ||

iti tasya bruvāṇasya bhaktipraṇayapeśalam |

abhinandya puraḥ pūjāṁ bhagavān gantumudyayau ||14 ||

anuvavrāja taṁ nandaḥ svacche kanakabhājane |

varopacāramādāya madhuraṁ svamivāśayam || 15 ||

pahcādvrajantamālokya bhaktyā bhagavataḥ pathi |

niraikṣata kaṭākṣeṇa sundarī virahāsahā ||16 ||

gurūṇāmagre sā saralataralāṁ locanagatriṁ

vihāyaiva trāsāñcitamukutitākṣī priyatamā |

nirīkṣyālakṣyaṁ yat kṣaṇamavanatābhūttadadhikaṁ

na gantavyaṁ nāthetyavadadivaṁ maonādavacanam || 17 ||

nandaḥ praṇayiṇīṁ dṛṣṭvā socchvāsaṁ calitānanām |

ayamāgata evāhamacirādityabhāṣata || 18 ||

tataḥ svamāśramaṁ prāptaṁ bhagavantaṁ kṛtāñjaliḥ |

vrajāmi svagṛhaṁ tāvadityāha virahāsahaḥ || 19 ||

tatastamāsanāsīnaḥ praṇataṁ bhagavān puraḥ |

uvāca sasmitaṁ keyaṁ gamane saṁprati tvarā || 20 ||

viṣayāsvādasauhārdasaṁmohārditavetasām |

aho gṛhasukheṣveva nirvedavimukhā matiḥ || 21 ||

guṇābharaṇamevāyurvivekābharaṇo guṇaḥ |

praśamābahraṇaścāsau vairāgyābharaṇaḥ śamaḥ || 22 ||

tajjāḍyaṁ tadasahyaśalyaśalakaṁ nyastaṁ suhṛccetasi

prājñistadgaṇitaṁ virācasamayairvaiphalyamevāyuṣaḥ |

yadvairāgyavivekaśūnyamanasāmete paśūnāṁ yathā

yāntyāyānti ca cakranemicalanairnirlakṣaṇānāṁ kṣaṇāḥ || 23 ||

puṇyaṁ sattvavatām śrutaṁ matimatām śīlaṁ ca vidyāvatām

sarvaṁ bhāgyavatām sukhaṁ śamavatāṁ naiva kkacit durlabham |

duṣprāpastu samastavastuvasateḥ svalpāṁśako'pyāyuṣaḥ

tadyasya kṣayameti niṣphalatayā śocyāya tasmai namaḥ || 24 ||

vāmāvarte viṣayajaladhau pūrṇalāvaṇyasāre

darpotsarpadviṣamamakarāṅkodbhavakṣobhyamāṇe |

nityāsannaprabalavirajaprajjvaladvāḍavāgnau

puṁsāṁ setustaraṇaśaraṇe tīvravairāgyameva || 25 ||

tasmādgṛhāṇa pravrajyāṁ rājaputra jitendriyaḥ |

etāḥ striya iva kṣipraṁ samagamasukhāḥ śriyaḥ || 26 ||

kriyatām kuśalāyaiva brahmacaryaparigrahaḥ |

tyajyatāmeṣa niḥsāragṛhasaṁsāradurgrahaḥ || 27 ||

iti śrutvā bhagavataḥ karuṇābahraṇaṁ vacaḥ |

pratyabhāṣata taṁ nandaḥ pūrvapraṇayayantritaḥ || 28 ||

sadā bhavadupāyaiva pravrajyā bhagavan mama |

bhikṣusaṁghopakārārthe gṛha evādaraḥ param || 29 ||

ityuktvā bhagavadvākyamatikrāntumanīśvaraḥ |

kṛṣyamāṇaḥ priyāpremṇā so'bhūddolākulāśayaḥ || 30 ||

punaḥ punaścakārāsya bhagavān vratadeśanām |

upakārodyatāḥ santaścintayanti na yogyatām || 31 ||

yadā necchati nandastām pravrajyāmajitendriyaḥ |

tadāsya bahgavadvākyamapatadvapuṣi svayam || 32 ||

nandaḥ kāṣāyāvaraṇaḥ pātrapāṇiḥ sa tatkṣaṇam |

babhau cābhīkararucirmahāpuruṣalakṣaṇaiḥ || 33 ||

sa śāsanājjinasyābhūdāraṇyapiṇḍapātrikah |

ākārādanagāratām prayātaḥ pāṁśukūlikaḥ || 34 ||

priyāmuvāha satataṁ śyāmāṁ pravrajito'pi saḥ |

śaśāṅka iva saṁvyaktāṁ hṛdaye lāñchanacchavim || 35 ||

manasaḥ sphaṭikasyeva na vidmaḥ kena vartmanā |

rāgaḥ ko'pi viśatyantarnāpaiti kṣālito'pi yaḥ || 36 ||

virahāpāṇḍuraruciḥ saṁsaktāruṇacīvaraḥ |

sa saṁdhyābhrakalaṅkasya jahāra śaśinaḥ śriyam || 37 ||

vicaran virahākṣamaḥ sa vismṝtadhṛtirvane |

janmavidyāmanaṅgasya na visasmāra sundarīm || 38 ||

saṁpūrṇacandravadanāvadanadhyānaniścalaḥ |

acintyacciraṁ tattadupaviṣya śilātale || 39 ||

aho bhagavatāpyeṣa kṛto yatnādanugrahaḥ |

nāyāti mama vaimalyaṁ rāgādhiṣṭhitacetasaḥ || 40 ||

śrutaṁ saṁsāracaritaṁ niḥsaṅgavratamāsthitam |

tathāpi mṛgasāvākṣīṁ na vismarati me manaḥ || 41 ||

kāntākuṅkumalagnarāgasubhage gātre kṛtaṁ cīvaraṁ |

tatpīnastanamaṇḍalapraṇayinā pātraṁ dhṛtaṁ pāṇinā |

rāgo'yaṁ mama vardhate'sya yadi vānyasyeva vṛddhiḥ paraṁ

yadbodhivyavadhānabhūtamaniśaṁ dhyānaṁ tadālambanam || 42 ||

kṣaṇena māṁ prāptamavehi mugdhe

tāmevamuktvā gamane purastāt |

aho mayā darśanavighnabhūtaṁ

paścāt kṛtaghnavratametadāttam || 43 ||

no gantavyamiti prakampataralā vākyaṁ yadūce na sā

saṁtyajya vyajanaṁ sthite gurujane jagrāha pāṇyañcalam |

yatpādena likhantyapi kṣititalaṁ māmaukṣatālakṣitā

tenātyantaniṣedhamugdhavidhinā baddhaṁ tayā me manaḥ || 44 ||

madviyuktā na sā nūnaṁ śete śokapralāpinī |

puline cakravākīva harmye hariṇyalocanā || 45 ||

hā priye taktasaktena kitaveneva kevalam |

śritaṁ taccittacaureṇa mithyāvratamidaṁ mayā || 46 ||

tyaktvā vratamidaṁ tāvad gacchām idayitāntikam |

anurāgāgnitaptānāṁ tapastāpo hi duḥsahaḥ || 47 ||

rājaputrī cirāyātaṁ nṛśaṁsamavalokya mām |

manyunā navalagnena na jāne kiṁ kariṣyati || 48 ||

na sarvatra vikārāya nikāraḥ premaduḥsahaḥ |

durnivāro bhavatyeva snehalīno rajaḥkaṇaḥ || 49 ||

yasmin kṣaṇe bhagavatā paśyāmi rahitaṁ vanam |

mayā tadaiva gantavyaṁ gṝhamityeṣa niścayaḥ || 50 ||

asminneva śilāpaṭṭe rucirairgiridhātubhiḥ |

likhāmi tām śaśimukhīṁ saṁrpāpyālambanaṁ dhṛteḥ || 51 ||

athavā kathamālekhyaviṣayaṁ yāti sā priyā |

saundaryabidnako yasyāḥ sudhākuvalayendavaḥ || 52 ||

dṛṣṭirmugdhakurangasaṁcaladalivyāptotpalodvātanī

lāvaṇyodadhikūlavidrumavanaṁ bimbādharāgratviṣaḥ |

nirdoṣāmṛtaraśmisārthasaraṇiḥ sā kāpi vaktradyutiḥ

sāndaryaṁ kathamati citrapadavī ścaryasāraṁ vapuḥ || 53 ||

iti saṁcintya sa śanairālilekha śilātale |

sundarīṁ mukhamuktāśrusnātakampākulāṅguliḥ || 54 ||

sa saṁkalpasamudgīrṇaṁ pratibimbamivāśritām |

kṛtvā puraḥ priyatamāmūce'darbāṣpagadgadaḥ || 55 ||

priyāmālikhyāhaṁ nikhilasukhavṛṣṭiṁ nayanayo-

rna paśyāmyudbāṣpaḥ kṣaṇamapi śaraccandravadanām |

ayaṁ nūnaṁ tanvīvirahanirapekṣavratavataḥ

sphurattāpaḥ śāpaḥ kimapi mama pāpādupanataḥ || 56 ||

phullāmbhojavanatviṣā spṛhāvaśāsaktāśrutoyaṁ vapu-

statkālopagatāntarāyajanitaḥ kopaḥ samutsṛjyatām |

haṁho sundari dehi me prativacaḥ kiṁ maunamālambase

satyaṁ tvanmayarāgavīcaramidaṁ cittavrataṁ me vratam || 57 ||

iti bruvāṇaṁ taṁ dṛṣṭvā dūrādālikhitaṁ ca tat |

sāsūyā bhikṣavo'bhyetya bhagavantaṁ babhāṣire || 58 ||

bhagavan durvinītasya vātsalyādeva kevalam |

śunaḥ kusumamāleva pravrajyeyaṁ tvayārpitā || 59 ||

ākhilya sundarīmukhaṁ nandaḥ svairaṁ śilātale |

tatpralāpajapāsakto dhyānālambanatāṁ gataḥ || 60 ||

etadākarṇya bhagavān nandamāhvāyya kananāt |

kimetaditi papraccha priyāvirahamohitam || 61 ||

so'bravīd bhagavan satyaṁ kāntāsaktasya me param |

bhikṣūṇāṁ saṁmate'pyasmin vane na ramate matiḥ || 62 ||

iti dandavacaḥ śrutvā tamūce bhagavān jinah |

mīlayanneva vaktrendukāntyā rāgasaroruham || 63 ||

sādho tāvanna yuktā te saṁrāgānugatā matiḥ |

vighnairnākṛṣyate cetaḥ kalyāṇābhiniveśinām || 64||

kkāyaṁ yogastanutṛṇatulātyaktabhogābhiyogaḥ

kkāyaṁ nindyaḥ kṣaṇasukhalavāsvādasaṁvāda eṣaḥ |

jātyaivāyaṁ harati kuśalaṁ dustaro māramārgaḥ

premāndhānām bhavati sahasā duḥsaho yoktrajātaḥ || 65 ||

ityasya bhagavān kṛtvā ciraṁ vairāgyadeśanām |

saṁsthātavyamihetyuktvā svakṛtyāya svayaṁ yayau || 66 ||

tamevāvasaraṁ nandaḥ saṁcintya gamanocitam |

pratasthe svagṛhaṁ hṛṣṭaḥ sundarīdarśanotsukaḥ | 67 ||

vrajan dvāri pidhānāptairvihārairbahubhiścirāt |

nagarābhimukhaṁ mārgaṁ sa kathaṁcidavāptavān || 68 ||

atha vijñāya sarvajñastaṁ rāgād gantumudyatam |

uvācābhyetya bhagavān nanda tūrṇaṁ kka gamyate || 69 ||

sa jagāda vane tāvat bhagavan nāsti me ratiḥ |

na hyaviśrāntacittānāṁ kriyā kācit prasīdati || 70 ||

sā śrīścāmarahāsinī maṇimayī sā ramyaharmyāvalī

sā bālānilalolacārulatikā kāntā navodyānabhūḥ |

sā tanvī kusumeṣukārmukalatā kṣāmodarī sundarī

no janmāntaravāsanā iva manaḥ saktaṁ vimuñcanti me || 71 ||

sarāgeṇaiva manasā brahacaryaṁ carāmyaham |

vratapañjarabandhena vihaṅga iva yantritaḥ || 72 ||

tyaktvā vrajāmi pravrajyāmastu me narako'kṣayaḥ |

na vītarāgatāmeti mañjiṣṭhāraktamaṁśukam || 73 ||

iti bruvāṇamasakṛt svapadaṁ gantumudyatam |

nivāryānugrahadhiyā tamūce bhagavān jinaḥ || 74 ||

mā kṛthā viplavaṁ nanda ninditaṁ hi śrutāśrutam |

vidvajjanopadiṣṭena yathā yāti pṛthagjanaḥ || 75 ||

vivekavyastadoṣāṇāṁ viduṣāṁ śīlaśālinām |

niḥsārasukhalābhena nākārye dhīḥ pravartate || 76 ||

gāḍharāgagṛhītasya jugupsāyatane param |

jadhanyakarmaṇyāsaktiḥ kiṁ lajjājanane na te || 77 ||

yonijayonisaṁsaktāḥ stanapastanamardinaḥ |

aho bata na lajjante janmanyeva layaṁ gatāḥ || 76 ||

sadāsajjanavarjitā jananījaghanāsaktiḥ |

saṁmohāhatacittānāṁ paśūnāmeva dṛśyate || 79 ||

rāmāramaṇamāno'yaṁ viramya tyajyatāṁ tvayā |

bhogaiḥ saha bhujaṅgānāṁ dṛṣṭo bhavabile kṣayaḥ || 80 ||

jaghanyā janayatyeva na kasya viratiṁ ratiḥ |

yasyāṁ bhavati paryanteṣvapi naiva parāṅmukhaḥ || 81 ||

gṛhajālavimuktastvaṁ kiṁ tatraivābhidhāvasi |

na hi nirgasya sāraṅgaḥ punarviśati vāgurāṁ || 82 ||

iti vākyād bhagavataḥ śāsanena niyantritaḥ |

cintayan sundarīṁ nandaḥ praviveśāśramaṁ punaḥ || 83 ||

tataḥ kadācidādiśya nanda māśramamārjane |

āsanānugrahavyagraḥ prayayau bhagavān punah || 84 ||

tacchāsanāt pravṛttasya nandasyāśramaśodhane |

no bhūtalādapayayau rajo rāga ivāśayat || 85 ||

tasyāhartuṁ gatasyātha salilaṁpārabhāgikam |

muhuḥ pūrṇasamutkṣiptah śūnya evābhavaddhaṭaḥ || 86 ||

tena vighnena gamane sutarām khinnamānasaḥ |

tyaktvā tuprayayau nandaḥ sundarīdarśanotsukaḥ || 87 ||

atha vijñāya sarvaġyastaṁ yāntaṁ divyacakṣuṣā |

babhāṣe sahasābhyetya stambhamānamanorathah || 88 ||

pātrayogena taptasya śyāmaraktaruceḥ param |

aho snehakalaṅkaste dīpasyeva na śāmyati || 89 ||

alaṁ vāmābhilāṣeṇa nīlīrāga ivaiṣa te |

saṁsaktaḥ ko'pi hṛdaye yannādyāpi virajyase || 90 ||

andhīkaroti prārambhe ratistatkālakātaram |

āliṅgati jugupseva vṛtte mukhyāṅgasaṁgame || 91 ||

viṣayākhvādasaṅgena pāpamitrairivendriyaiḥ |

duḥsahavyasanāvarte pātyate narake narah || 92 ||

adhivāsayati sparśalekhenāpi kusaṁgamaḥ |

praklinnamatsyakuṇapāt pūtigandha ivodgataḥ ||93 ||

kalyāṇamitrasaṁparkaḥ sarvathā kuśalāvahaḥ |

śubhāmeda iva vyāpto yaḥ karoti mahārhatām || 94 |

ityukte tasya bhagavān sākṣāts adasatoḥ pathi |

ghrāṇasparśena saṁdarśya cakre tatsaṅgadeśanām || 95 ||

atha nandaṁ samādāya bhagavān gandhamādane |

yayau viriñciramarībālavyajanavījitaḥ || 96 ||

tatra dāvānalapliṣṭāmaniṣṭakliṣṭavigrahām |

kāṇāṁ karmaṭīkāmasmai darśayitvāvadajjinaḥ || 97 ||

imāṁ paśyasi kiṁ nanda māndyanindyatarākṛtim |

kasmaiciducitā ceyaṁ rocate priyadarśanā || 98 ||

sattā sadasatornāsti rāgaḥ paśyati ramyatām |

sa tasya lalito loke yo yasya dayito janaḥ || 99 ||

pakṣapātaṁ samṛtsṛjya satyaṁ nanda tvayocyatām |

asyāstasyāśca sundaryā lāvaṇyasya kimantaram || 100 ||

anarthitvādvayaṁ naiva saundaryāntaravedinaḥ |

arthipriyatvamāyāti prārthitaṁ tacca cārutām || 101 ||

paśyāmyahaṁ viśeṣaṁ tu tasyā nāsyāśca kaṁcana |

ramyatvaṁ māṁsavarmāsthiyantre samayamātrakam ||102 ||

iti pṛṣṭo bahgavatā nandastaṁ pratyabhāsata |

atyantānucitaḥ praśnaḥ ko'pi gauravayantritaḥ || 103 ||

kimetad bhagavān vakti keyaṁ śoke biḍambanā |

kkāpi vā viśvaguravo vineyāḥ prabhaviṣṇavah || 104 ||

ratiḥ sādhikasundaryāḥ parabhāgeṇa rajyate |

yāṁ dṛṣṭvā jagatāṁ jetā na ratiṁ smarati smaraḥ || 105 ||

jyotsnayeva na tatkāntyā nodate kumudākaraḥ |

guṇāntaraṁ na jānāti prasiddhiśaraṇo janaḥ || 106 ||

baddhaṁ tayā vadanasaurabhasārahāra -

mālokya puṣyanicayaṁ phithukeśapāśe |

manye vilāsagatilovanakānticauraiḥ

bhītyeva haṁsahariṇairvanamiva yātam || 107 ||

analpaiḥ saṁkalpairbahuvidhavikalpairanupamā

na sā sāraṅgākṣīlikhitumapi śakyā paricitaiḥ |

tulārohe ysyā vadanaparabhāge laghitaraḥ

sa nūnaṁ tārāṇāṁ gaganamadhirūḍhaḥ parivṛḍhaḥ || 108 ||

puṇyaprahvaṁ lalitalalitabhrūlatālāsyalīlā-

ramyaṁ tasyā yadi na vadanaṁ nandanaṁ labhyate tat |

pravrajyeyaṁ sukṛtamadhikaṁ kiṁkarī kiṁkarī me

kasmādetaṁ vrataparikaraṁ bhārabhūtaṁ vahāmi || 109 ||

iti nandavacaḥ śrutvā bhagavān rāganirbharam |

upakṣipya prabhāveta ta nināya surālayam || 110 ||

adarśayacca tatrāsya līlodyāne śatakratoḥ |

sudhāmanthasamudbhūtāḥ kāntāstridaśayoṣitaḥ || 111 ||

aruṇaiḥ kāntisaṁtānaiḥ pādapadmavanoditaiḥ |

anuyātā ivāmbhodhikūlavidrumakānanaiḥ || 112 ||

viśālalāsyasacivaiḥ pāṇibhirvijitāmbujaiḥ |

saṁsaktaiḥ sahajasyeva pārijātasya pallavaiḥ || 113 ||

kāntimādhuryalalitairmadanānandabāṇdhavaiḥ |

helānimīlitāmbhojavadanaiścandrasundaraiḥ || 114 ||

saṁmohanairjīvanaiśca kṛṣṇasārairvilokanaiḥ |

kālakūṭacchadaspṛṣṭairamṛtoghairivāvṛtāḥ || 115 ||

pūrṇayauvanalāvaṇyāḥ sahasaiva vilokya tāḥ |

nandaḥ sānandavadanaḥ svedasnāta ivābhavat || 116 ||

padmānanāsu vipulotpalalocanāsu

kundastimātu nibiḍastabakastanīṣu |

nandasya tāsu hṛdayaṁ yugapannipatya

dolāvilāsataralālitumavāpa || 117 ||

tataḥ provāca bahgavān nandaṁ tadgatamānasam |

āsāṁ saṁdarśane nanda prītyā te ramate matiḥ || 118 ||

āsāṁ tasyāśca sundaryā lāvaṇye kiyadantaram |

utkarṣaḥ parabhāgeṇa sphuṭamevābhibhāvyate || 119 ||

nirastasundarīrūpaṁ rūpamapsarasām yadi |

tadetā eva kālena kariṣyāmi tvadāśrayāḥ || 120 ||

ārogeṇaiva manasā brahmacaryaṁ prasannadhīḥ |

cara tāvattataste'haṁ dāsyāmyapsarasām gaṇam || 121 |

evaṁ bhagavato vākyānnandaḥ saṁjātaniścayaḥ |

tathetyuktvā vrate cetaścakre svargāṅganāśayā || 122 ||

mandādaraḥ svadāreṣu so'bhūt tatsaṁgamecchayā |

guṇapṇyatulāvṛtternāsti snehasya satyatā || 123 ||

aho cismṛtasaṁvāsapravāsapariśoṣitā |

puṁsāmābhyāsikī prītiḥ sahasānyatra dhāvati || 124 ||

kṣaṇayauvanaramyāṇi premāṇi praṇayavyayaiḥ |

na satyāni na nityāni na sukhāni śarīriṇām || 125 ||

tato bhagavatā nandaḥ kṣaṇānītaḥ svamāśramam |

tanniścayād brahmacaryaṁ cacāra niyatavrataḥ || 126 ||

sa cisasmāra sundaryāḥ kāntisaṁpadamanyadhīḥ |

kṣaṇapramuṣitā prītirmalaṁ yāti guṇeṣvapi || 127 ||

tataḥ kadācidvicaran nandaḥ kkāpi vyalokayat |

karālanarakāsaktāṁ dhīmān kumbhībhṛtāṁ bhuvam || 128 ||

tām vilokyaiva sākampaḥ kimetaditi duḥkhitaḥ |

sa papraccha tadāsaktān ghoranarakakāraṇam || 129 ||

te tamūcuriyaṁ bhūmistaptakumbhīśatācitā |

kalpitā rājaputrasya nandasyānandarāgiṇaḥ || 130 ||

mithyāvrataḥ sa nādyāpi bhajate vītarāgatām |

brahamcaryaṁ caratyeva svargastrūīsaṁgamāśayā || 131 ||

mithyāvratānām lubdhānāṁ rāgadveṣakaṣāyiṇām |

etāsu nityataptāsu kumbhīṣvevākṣayaḥ kṣayaḥ || 132 ||

iti nanda samākarṇya jātaromāñcakañcukah |

tatra cyutāmiva tanūṁ paścāttāpādamanyataḥ || 133 ||

samamyetya tyaktarāgasaṁvāsavāsanah svayam |

babhūvānuttarabrahmacaryaparyāptāṁyamaḥ || 134 ||

ghanamohakṣayāttasya vimukte saṁśaye tataḥ |

mahaḥ prasādamāpede śaradīvedadheḥ payaḥ || 135 ||

niṣkāmaḥ praśamaṁ prāptaḥ parāṁ niṣṭhāmupāgataḥ |

śuddhadhīḥ sa samabhyetya bhagavantamabhāṣata || 136 ||

nāpsarobhirna sundaryā bhagavan kṛtyamasti me |

etāḥ paryantavicchāyāḥ sapātā viṣayaśriyaḥ || 137 ||

yathā yatheyaṁ bhāvānāṁ bhāvyate niḥsvabhāvatā |

tathā tathā prqsīdanti nirāvaraṇavṛttayaḥ || 138 ||

iti dandasya vadataḥ prāptasyārtapadaṁ śanaiḥ |

bhagavān nirvāṇaśuddhāmasya siddhimamanyata || 139 ||

keṣāṁ kuśalamūlānāṁ nandenāsāditaṁ phalam |

iti bhikṣubhirabhyetya pṛṣṭhastānavadajjinaḥ || 140 ||

janmāntarārjitaiḥ puṇyaiḥ sukṛtābhyāsakāriṇā |

prāptāḥ kuśalamūlānāṁ nandena phalasaṁpadaḥ || 141 ||

vipulavimala vaṁśe janma smarapratimā tanuḥ

surajanasakhī lakṣī vṛttiḥ priyāḥ satataṁ satām |

praśamasalilasnātaṁ cetaḥ svabhāvagatirgatiḥ

kuśalakusumasyeyaṁ puṁsāṁ viśālaphalodgatiḥ || 142 ||

stūpe vipaśyinaḥ samyaksaṁbuddhasyādaraḥ purā |

nagaryāmaruṇāvatyāmaruṇena mahībhūhā || 143 ||

kriyamāṇo maṇimaye maitro nāma dvijanmajaḥ |

mahataḥ puṇyabhogasya bhāgī kārakatām yayau || 144 ||

tatpuṇyapraṇidhānena jāto gṝhapateḥ kule |

sa eva bhikṣusaṁghasya jantukāsnānasatrakṛt || 145 ||

sa puṇyaśīlaḥ pratyekabuddhopasthāyakah purā |

stūpaṁ cakre śobhamānaṁ mālabhivaraṇojjvalam || 146 ||

tatpuṇyapraṇidhānena kṛkeḥ kāśīpateḥ sutaḥ |

so'bhvaddyutimān nāma divyalakṣaṇalakṣitaḥ || 147 ||

kāśyapasyārhataḥ samyaksaṁbuddasyāntanirvṛtau |

saptaratnamaye stūpe kṛte kāśīmahībhujā || 148 ||

tatsūnurdhyutimān haumacchatramāropya bhāsvaram |

jātastatpraṇidhānena nandaḥ śākyamuke'dhunā || 149 ||

iti sukṛtasamutthaiḥ pūrvajanvakramāptaiḥ

kimapi vipulapuṇyaireva nandaḥ prapede |

kulamamalamudāraṁ rūmamagryaṁ ca bhogaṁ

śamaparicitamante satpadaṁ saugataṁ ca || 150 ||

kathayotveti bhagavān nandakalyāṇakāraṇam |

cakāra bhikṣusaṁghasya tāṁ tāṁ sukṛtadeśanām || 151 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

sundarīnandāvadānaṁ nāma daśamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

11 virūḍhakāvadānam

11 virūḍhakāvadānam |

ārohati padamunnatamamalamatirvimalakuśalasopānaiḥ |

narakakuhareṣu nipatati malinamatirghoratimireṣu || 1 ||

śākyānāṁ nagare pūrvaṁ sphīte kapilavāstuni |

mahataḥ śākyamukhyasya sumukhī dāsakanyākā || 2 ||

śāstre kṛtaśramā sarvakalākauśalaśālinī |

mālikā nāma kāmasya mālikeva guṇocitā || 3 ||

prabhorgirā varodyāne kusumāvacayodyatā |

bhramantaṁ taṁ samāyāntaṁ dadarśa sugataṁ puraḥ || 4 ||

tasyānte'syāstamālokya prasannamabhavanmanaḥ |

śaratkāla iva svacchaḥ prasādayati mānasam || 5 ||

sācintayattadā lokaprītyā dṛḍhīkṛtāspadā |

sukṛtaiḥ piṇḍapātaṁ me gṛhṇīyādbhagavānapi || 6 ||

vijñāya tasyāh sarvaġyaḥ saṁkalpaṁ karuṇākulaḥ |

prasārya pātraṁ bhagavān bhadre dehītyuvāca tām || 7 ||

datvā praṇamya sā tasmai paripūrṇamanorathā |

praṇidhānaṁ pravidadhe dāsyaduḥkhanivṛttaye || 8 ||

tataḥ kadācidāyātaḥ pituastasyāḥ sakhā dvijaḥ |

naumittikastaṁ pradeśaṁ dṛṣṭvā tām vismito'va dat || 9 ||

aho gṛhapatestasya putrī tvaṁ śrīmatah sutā |

bandhuhīnā gatā dāsyaṁ dhanabhogavivarjitā || 10 ||

aho mohaghanārambhakṣaṇoddyotanavidyutaḥ |

saṁsārasarparasanāvilāsacapalāḥ śriyaḥ || 11 ||

gamyānāṁ mā kṛthāścintāṁ jāne'haṁ hastalakṣaṇaiḥ |

acireṇaiva bhūbharturvallabhā tvaṁ bhaviṣyasi || 12 ||

idaṁ paśyāmi te pāṇau lakṣmīkamalakomale |

mālācakrāṅkuśākāramityuktvā prayayau dvijaḥ || 13 ||

atha manmathasaṁbhogasuhṛnmadhupabāndhavaḥ |

latāliṅganasaubhāgyabhavyo'dṛśyata mādhavaḥ || 14 ||

madhoḥ kesariṇastasya kāntāmānadvipadviṣaḥ |

vibabhau jihmamānasya jihvevāśokamañjarī || 15 ||

bālākapolalāvaṇyacauraścampakasaṁcayaḥ |

sudṛśāṁ keśapāśeṣu yayau bandhanayogyatām || 16 ||

sahakārairvirahiṇīnidhanaṁ vidadhe madhu |

nirapekṣāparavadhe vidhurāḥ prabhaviṣṇavaḥ || 17 ||

yayurmadhulihāṁ cūtalatā nirbharabhogyatām |

sahasauva vidgadhānāmiva mugdhavibhūtayaḥ || 18 ||

rūtāyudhaścūtalatācāpanyastaśilīmukhaḥ |

jayatīti jagau bandī kandarpasyeva kokilaḥ || 19 ||

asminnavasare śrīmān kosalendraḥ prasenajit |

mṛgayānirgato'śvena hṛtastaṁ deśamāyayau || 20 ||

dhanvīmanobhavākāraḥ so'vatīrya turaṁgamāt |

dadarśānanyalāvaṇyām kanyāṁ ratimivāparām || 21 ||

tadvilokanavistīrṇaṁ manastasya mahātmanaḥ |

vismayāddṛṣṭimārgeṇa praviveśa manobhavaḥ || 22 ||

tāṁ lajjāvanatāṁ dṛṣṭvā sahasodbhūītasādhvasām |

acintayannarapatiḥ kāntikallilinīhṛtaḥ || 23 ||

keyaṁ navā śaśimukhī śyāmā taralatārakā |

yatkāntiraniśaṁ netraśatapatravikāśinī || 24 ||

bakulāmodavibhrāntabhramare pāṭalādhare |

kāntaṁ vasantaṁ paśyāmi mukhe'syāḥ kumudāyudham || 25 ||

aho lāvaṇyamamlānaṁ tāruṇyābharaṇaṁ tanoḥ |

dhīrasyāpi dhṛtieyena śaṇ

ahi nu madhumañjaryāḥ prārambhe'pyadbhuto guṇaḥ |

yena gantuṁ na śaknoti ṣaṭpado'pi padātpadam || 27 ||

iti saṁcintya bhīpālastāṁ matvā vanadevatām |

pṛṣṭvā viveda tadvṛttaṁ krameṇa kathitaṁ tayā || 28 ||

tatastatra kṛtātithyastayā pallavavījanaiḥ |

śuciśītaiśca salilaiḥ prāptavān nirvṛtiṁ nṛpaḥ || 29 ||

śrāntaḥ saṁvāhane tasya tayā caraṇapadmayoḥ |

kṛte karāptasaṁsparśe sa nidrām sahasā yayau || 30 ||

kṣaṇena pratibyddho'tha viśrāntamṛgayāśramaḥ |

divyasparśena tām mene ratiṁ rūpāntarāgatām || 31 ||

mahānapi tataḥ śākyaḥ saṁprāptaṁ kosaleśvaram |

śrutvā taṁ deśamabhyetya pūjārhaṁ tamapūjayat || 32 ||

sādareṇārthitāṁ tena svasutāmiva mālikām |

ratnārhāya dadau tasmai smaramaṅgalamālikām || 33 ||

tāmādāya manojanmavaijayantīṁ sitasmitām |

nijaṁ jagāma nagaraṁ gajamāruhya bhūpatiḥ || 34 ||

tasminnāganagotsaṅge sā lolālakaṣaṭpadā |

babhau rājavasantena saṁgatā navamālikā || 35 ||

rājadhānīṁ samāsādya sundaryā sahitastayā |

ratnaharmyakarodāramandire vijahāra saḥ || 36 ||

varṣākārābhidhā devī rājñaḥ prathamavallabhā |

abhinnavṛttiṁ tām mene rājalakṣmīmiva kṣitiḥ || 37 ||

divyasparśena sā tasyāḥ sā cāsyā rūpasaṁpadā |

parasparaguṇotkarṣātparaṁ vismayamāpatuḥ || 38 ||

divyarūpavatī jyeṣṭhā divyasparśavatī par ā|

iti pravādaḥ sāścaryastayuorlokeṣu paprathe || 39 ||

atrāntare tayordivyarūpasaṁsparśakāraṇam |

āśrame bhikṣubhiḥ pṛṣṭaḥ provāca bhagavān jinaḥ || 40 ||

purā śrutavarākhyasya dvijasya gṛhamedhinaḥ |

kāntā śirīṣikā ceti priye bhārye babhūvatuḥ || 41 ||

sa kadācidatho kāntābhrātā pravrajyayā śanaiḥ |

pratyekabuddhatāṁ yātaḥ svasurbhavanamāyayau || 42 ||

traimāsikopacāreṇa sa tayā patyurājñayā |

bhaktyā nimantritastasthau tatsaptnyāvapūjitaḥ || 43 ||

te cārumṛdubhirbhogaistamabhyarcyānyajanmani |

jāte'dhunā cārurūpadivyasaṁsparśasaṁyute || 44 ||

kṛṣṭeṣu prathamaṁ prayuktavinayāmādāya gosaṁpadaṁ

satkṣetreṣu tapaḥ pratatptanuṣu prāptiṣvatisvādutām |

yatkāle śubhabījamuptamucitaṁ satkarmaśakteḥ paraṁ

bhujyante phalasaṁpadaḥ sumatibhistasyaiva pākojjvalāḥ || 45 ||

iti sarvajñavacanam tathyamākarṇya bhikṣavaḥ |

tattatheti viniścitya babhūvuḥ śāntisaṁśrayāḥ || 46 ||

atha kālena bhūbharturmālikāyāmabhūtsutaḥ |

virūḍhaketimukhyākhyo vidyāsu ca kṛtaśramah || 47 ||

priyastulyavayāstasya purohitasuto'bhavat |

māturduḥkhena jātatvādviśruto duḥkhamātṛkaḥ || 48 ||

kadācit sahitastena hayārūḍho virūḍhakah |

prāpa śākyavarodyānaṁ mṝgayāyām vinirgataḥ || 49 ||

nyakkāraṁ cakrire tatra śākyāstasyodyatāyudhāḥ |

ayaṁ dāsīsuto'smākamiti darpapravādinah || 50 ||

gatvāsau svapuraṁ teṣāṁ vairaṁ darpyamacintayat |

kuladarpāpavādo hi śalyatodaḥ śarīriṇām || 51 ||

tasya nirdahyamānasya tatpratīkāracintayā |

rājyāya jātā janake jīvatyapi parā sphā || 52 ||

sa cārāyaṇamukhyānāṁ mantriṇāṁ śatapañcakam |

svavaśaṁ piturākṛṣya vidadhe bhedayuktibhiḥ || 53 ||

tataḥ kadācitsaṁjātavivekaḥ pṛthivīpatiḥ |

dharmopadeśaśravaṇe vardhamānādaraḥ param || 54 ||

cārātyaṇagṛhītāśvaṁ rathamāruhya saṁyataḥ |

draṣṭuṁ jagāma sarvajñaṁ bhagavantam prasenajit || 55 ||

prāyāśramaṁ bhagavataḥ kṛtvā pādābhivandanam |

dharmānvayam sa śuśrāva tatprasādaprasannadhīḥ || 56 ||

cārāyaṇo'pyāśu gatvā rathena nagaraṁ javāt |

akarodantare tasmin rājaputrābhiṣecanam || 57 ||

bhagavantamathāmantrya nṛpatirgantumudyataḥ |

dadarśa nānugānagre na rathaṁ na ca mantriṇam || 58 ||

sa padbhyāmeva śanakaiḥ prasthitām pṛthivīpatiḥ |

dūrādapaśyadāyāntīṁ varṣākārāṁ samālikām || 59 ||

te pṛṣṭvā tadgirā jñātvā so'bhiṣiktaṁ virūḍhakam |

visasarja sutaiśvaryaparibhogāya mālokām || 60 ||

varṣākārāṁ samādāya sa mitrasya mahīpateḥ |

ajātaśatrornagaraṁ prāta rājagṛhābhidham || 61 ||

sa tatptaśchatravirahāt kṣuptipāsāśramānvitaḥ |

yayau vamanniva śvāsaṁ dīrgheśvāramamārutaiḥ || 62 ||

sukhamaskhalitaṁ kena prāptaṁ kasyāyurāyatam |

na kasyānupadaṁ dṛṣṭaḥ kṣayaḥ sapadi saṁpadaḥ || 63 ||

sa jīrṇamūlakaṁ bhuktvā karmamūlamivāyatam |

kṣaṇaṁ pītvā ca pānīyaṁ papātāptaviṣūcikaḥ || 64 ||

anityatāmavijñāya mohāya patate janah |

sa cāpāyanikāyasya kāyasyopāyatṛṣṇayā || 65 ||

ajātaśatruḥ śrutvaiva kosaleśvaramāgatam |

abhyetya pāṁśupūrṇāsyaṁ vigatāsuṁ dadarśa tam || 66 ||

tasya jāyānuyātasya sa kṛtvā dehasatkriyām |

bhagavantaṁ yayau druṣṭuṁ sugataṁ duḥkhaśāntaye || 67 ||

sa taṁ praṇamya provāca bhagavan kosaleśvaraḥ |

puraṁ me suhṝdaḥ prāya nirdhano nidhanaṁ gataḥ || 68 ||

dhiṅbhāmasaṁpadaṁ pāpaṁ mihādayaśasaḥ padam |

vibhavo yena naivāyaṁ mitropakaraṇīkṛtaḥ || 69 ||

hṛdaye viniveśyāśāṁ prāptaḥ suhṝdamāpadi |

suhṛnnaiṣphalyamāyāti yasya kiṁ tena jīvatā || 70 ||

mitropakaraṇaṁ lakṣmīrdīnopakaraṇam dhanam |

bhītopakaraṇaṁ prāṇā yeṣāṁ teṣāṁ sujīvitam || 71 ||

kukarma kiṁ kṛtaṁ tena bhagavan ūrvajanmani |

yasya pākena paryante prapede so'tidurdaśām || 72 ||

iti pṛṣṭaḥ kṣitīśena bhagavān sāśrucakṣuṣā |

tamūce tāpaśamanīṁ diśan daśanacandrikām || 73 ||

mā śucaḥ pṛthivīpāla svabhāve|yaṁ bhavasthitaḥ |

evaṁvidhaiva bhāvānāmasatyānāmanityatā || 74 ||

visārisaṁsāravanāntare'smin

nisargalolaḥ kila kāmabhṛṅgaḥ |

svacchandajātajanapuṣkarajīvapuñja -

kiñjalkapuñjamaniśaṁ kavalīkaroti || 75 ||

taraṅganto bhogāścakitahariṇīlocanacalāḥ

kṣaṇe'lakṣyā lakṣmīrjanajaladavidyotanataḍit |

śarīrābje bālātapacapalarāgaṁ navavayaḥ

kṣayaṁ yāti kṣipraṁ bhavamarūtaṭe jīvitakaṇaḥ || 76 ||

mano maitrīpātraṁ parahitaratirdharmadhanatā

madodbhedacchedakṣamaśamavicāre paricayaḥ |

ayaṁ tatvānveṣo viṣayasukhavaimukhyasukhinā-

masāre saṁsāre parihṛtavikāraḥ paribhavaḥ || 77 ||

janah śocati duḥkheṣu kṣipraṁ hata ivāśmanā |

na karoti punastīvratadāpātapratikriyām || 78 ||

paśyato'pibhavāyāsaṁ nirvivekasya sarvathā |

kriyate kiṁ janasyāsya mohādakuśalaspṛśaḥ || 79 ||

purā vipraḥ suśarmākhyaḥ kutaścitprāpya mūlakam |

nidhāya jananīhaste yayau snātuṁ nadītaṭam || 80 ||

sāpi pratyekabuddhāya tām pāptāya tadantare |

praṇatā pātrahastāya tadevābhimūkhī dadau || 81 ||

atha snātvā samāyātastatsutastvaritaṁ kṣudhā |

jananīṁ bhojanārambhe yayāce nijamūlakam || 82 ||

puṇyaṁ putrānumodasva tanmayātithaye'rpitam |

iti māturvacaḥ śrutvāso'bhūdviddha iveṣuṇā || 83 ||

sadyo viṣūcikārtasya manmūlakamanalpakam |

kukṣiṁ bhittvā viniryātu prāṇaiḥ saha ta vātitheḥ || 84 ||

iti tasyāptapāpasya vākyāruṣyeṇa bhūyasā |

visūcikaiva paryante babhūvaparajanmani || 85 ||

prāpuṇyāntarapākena sa evādya prasenajit |

vipulaṁ rājyamāsādya tayaivānte kṣayaṁ gataḥ || 86 ||

saṁsārapathapānthānāmevaṁ karma śubhāśubham |

pātheyamiva hastastham bhogāyaivopapadyate || 87 ||

iti śrutvā bhagavatastathyaṁ pathyaṁ ca tadvacaḥ |

evametaditi dhyātvā taṁ praṇamya yayau nṛpaḥ || 88 ||

atrāntare prāptarājyaḥ śākyavairaṁ virūḍhakaḥ |

purohitasutenaitya smāritastatkṣayodyataḥ || 89 ||

prayayau śākyanagaraṁ gajāśvarathareṇunā |

moheneva diśāṁ kurvan nirvivekaṁ dhiyāmiva || 90 ||

sarvajño bhagavān jñātvā tasya tadduṣṭaceṣṭitam |

gatvā śākyapuropānte tasthau śuṣkataroradhah || 91 ||

dūrāttatra sthitaṁ dṛṣṭvā tamāgacchan virūḍhakaḥ |

avatīrya rathādagramabhyetya praṇato'vadat || 92 ||

satsu snigdhapalāśeṣu ghanacchāyeṣu śākhiṣu |

bhagavannatra viśrāntiḥ kimu śuṣkataroradhaḥ || 93 ||

ityuktaḥ kṣitipālena taṁ prāha bhagavān jinaḥ |

jñāticchāyā narapateḥ candanādapi śītalā || 94 ||

nāsti jñātisamaṁ vittaṁ nāsti jñātisamā dhṛtiḥ |

nāsti jñātisamā chāyā nāsti jñātisamah priyaḥ || 95 ||

mamaite bhūpate śākyā jñātayasyatpurāntike |

jātaḥ priyo'yaṁ tatprītyā śuṣkaśākho'pi pādapaḥ || 96 ||

śrutvaitadviratāmarṣaḥ śākyānāṁ pakṣapātinam |

bhagavantaṁ viditvaiva nyavartataḥ virūḍhakaḥ || 97 ||

bhagavānapi śākyānāṁ jñātvāgāmi bhayaṁ tataḥ |

śreyase śuddhasattvānām vidadhe dharmadeśanām || 98 ||

śrotāpattiphalaṁ kaiścit sakṛdāgāmi cāparaiḥ |

anāgāmiphalaṁ cānyaiḥ saṁprāptaṁ tasya śāsanāt || 99 ||

śeṣāstu mūḍhamatayaḥ śākyāḥ prāpurna tatpadam |

santi ke'pi khagā yeṣām vāsare timiro'dbhavaḥ || 100 ||

nivṛttasyātha nṛpateḥ pi|

vairasarpasya suptasya vidadhe pratibodhanam || 101 ||

sa tena preritaścakre matiṁ śākyakulakṣaye |

vairānalaṁ pracalanaṁ karoti piśunānilaḥ || 102 ||

ghoradurjanamantreṇa sahasotthāpitāḥ khalāḥ |

vetālā kṣitipālāśca na kasya prāṇahāriṇah || 103 ||

sainye gajarathodagre tatastasmin prasarpati |

babhūva purasaṁkṣobhaḥ śākyānāṁ rūddhavartmanām || 104 ||

tasmin bhagavān rakṣārthaṁ śākyānāṁ pakṣapātinam |

samudyataṁ tatra mahāmaudgalyāyanamabravīt || 105 ||

śākyānāṁ karmadoṣo'yaṁ sarvathā samupasthitaḥ |

tatra rakṣavidhānaṁ te gagane setubandhanam || 106 ||

puṁsamavintyavibhavāni śubhāśubhāni

āyānti yānti ca muhurniravagrahāṇi |

karmākṣarāṇi nijajanmapadasvahasta-

nyastāni nāma na bhavanti nirarthakāni || 107 ||

iti vākyādbhagavatastasmin yāte praṇamya tam |

cakrire saṁvidaṁ śāyāh pratyāsanne virūḍhake || 108 ||

hiṁsāsmābhirna kartavyā prāṇimātrasya kasyacit |

śarāḥ śarīramasmākaṁ viśantvarisamīritāḥ || 109 ||

iti saṁvidamādhāya te viyaṣṭikapāṇayaḥ |

dhīrḥ parodyame tasthuravārayitakārmukāḥ || 110 ||

atrāntare karmayogānnijadeśānavasthitaḥ |

ajñātvā saṁvidaṁ śākyaḥ śaṁpākah samupāyayau || 111 ||

sa dṛṣṭvā nagare baddhasaṁnāhaṁ vasudhādhipam |

kopādekaścakārāsya raṇe subhaṭasaṁkṣayam ||112 ||

yuddhe puruṣasiṁhena hatāste vīrakuñjarāḥ |

prayayuḥ spṛhaṇīyatvaṁ yaśobhirmaktikairiva ||113 ||

sa ko'pi tasya jajvāla kopitasya parairasiḥ |

sa yayau yatpratāpena vipulāṁ ripuvāhinīm || 114 ||

praveśaṁ na daduḥ śākyāḥ śaṁpākasya dviṣāṁ vadhāt |

svajano'pi parityaktaḥ sa tairnistriṁśakarmaṇā || 115 ||

nije'pi vimukhāḥ krūre sādhave dahrambandhavaḥ |

dhānādapi vadānyatvaṁ sukṛtaṁ svajanādapi || 116 ||

* * *

śatamaucityanityānāmāyuṣo'pi yaśaḥ priyam || 117 ||

nirvāsitaḥ sa taiḥ prāptaḥ śanairbhagavato'ntikam |

yayāce'bhyudayāyāiva taṁ kiṁcinnijalāñchanam || 118 ||

ṛddhaṁ bhagavatā dattaṁ nijakeśanakhāṁśakam |

sa jagāma samādāya vākuḍaṁ nāma maṇḍalam || 119 ||

tatra prajñāprabhāveṇa śauryotsāhaguṇena ca |

sa prāpa rājyaṁ dhīrāṇāṁ sarvatra sulabhāḥ śriyaḥ || 120 ||

dakṣāṇāṁ lakṣaṇaṁ lakṣmīḥ sahajaṁ viduṣāṁ yaśaḥ |

vyavasāyasahāyānām kalatraṁ sarvasiddhayaḥ || 121 ||

tatra sthito bhagavataḥ so'tha keśanakhāṁśake |

stūpapratiṣṭhāmakarodvarratnavirājitām ||122 ||

virūḍhako'pi śākyānāṁ vairapāratitīrṣayā |

punaryuktyā puradvhārabhedena sahasāviśat || 123 ||

hatvā tatra sahasrāṇi śākyānāṁ saptasaptati |

baddhvā kanyākumārāṇāṁ sa sahasramathāharat || 124 ||

śatāni pañca śākyānām gajairlohaiśca mardanaiḥ |

saṁpramṛjya purīṁ cakre kṛtāntanagarīmiva || 125 ||

bhagavānapi śākyānām śatrūṇā bhedanaṁ kṛtam |

karmānubaddhaṁ vijñāyaṁ babhūva vimanāḥ kṣaṇam ||126 ||

papracchustaṁ samabhyetya bhikṣavaḥ karuṇākulāḥ |

kiṁ karma vihitaṁ śāyairghoraṁ yasyedṛśaṁ phalam || 127 ||

bhagavānaniti taiḥ pṛṣṭaḥ sarvaġyastānabhāṣata |

nijakarmavipākena śākyānāmeṣa saṁkṣayaḥ || 128 ||

kṛṣṭau purā mahāmatsyau dhīvaraiḥ sarito'ntarāt |

tadā nikṛttau śalyena bhūyo'pyavyathayan dhṛtau || 129 ||

kālena cārutām yātaistaireva parajanmani |

hatau gṝhapatī dagdhvā tāveva dhanahāribhiḥ || 130 ||

tau matsyau tau gṛhasthau ca virūḍhakapurohitau |

dāsānāṁ taskarāṇām ca śākyānām mṛtyutām gatau || 131 ||

iti śrutvā bhagavataḥ karmaṇāṁ phalasaṁtatim |

avisaṁvādinīmeva menire sarvabhikṣavaḥ || 132 ||

virūḍhako'tha svapuraṁ prāpya vijayadurmadaḥ |

jetānāmnā sutenoktaḥ praṇayādbālalīlayā || 133 ||

deva kiṁ nihatāḥ śākyān na te'smākaṁ kṛtāgasaḥ |

iti bruvāṇamavadhīnnijasūnuṁ virūḍhakaḥ || 134 ||

nipātamatimidgati nihatni na karoti kim |

madalabdhanadhāyāso mātaṁga iva darjanaḥ || 135 ||

sa jagāda sabhāsīnaḥ svabhūjāvavalokayan |

aho nu mama tāpāgnau dvisadbhiḥ śalabhāyitam || 136 ||

kṛtāntatoraṇastambhau prājyau mama bhujāvimau |

niṣḥśeṣavadhadīkṣāyāṁ śākyānāṁ gurutāṁ gatau ||137 ||

taṁ tasya vikramaṁ ślāghyaṁ hṛtāstāḥ śākyakanyakāḥ |

śrutvā babhāṣire tīvramudveganamitānanāḥ || 138 ||

karmapāśanibaddhānāṁ khagānāmiva dehinām |

nidhanollaṅghane śaktirnāsti pakṣavatāmapi || 139 ||

yenāgniḥ śamameti tatkila jalaṁ prāpnotyalaṁ vāḍavaḥ

tigmāṁśugrahaṇaṁ karoti samaye helāvalehyaṁ tamah |

paryālocanavartmanāmaviṣayaṁ sāścaryacaryāspadaṁ

sarvaṁ kārmikatantrayantimidaṁ kaḥ kasya kartuṁ kṣamaḥ || 140 ||

etadākarṇya nṛpatiḥ padāntara iveragaḥ |

karacchedaṁ dideśāsāṁ ghorāmarṣaviṣotkaṭaḥ || 141 ||

tīre yasyāḥ kṛtaṁ tāsāṁ pāṇicchedanavaiśasam |

sādyāpi hastagabhati khyātā puṣkariṇī bhuvi || 142 ||

latāsvapi hkukūlāgniṁ krakacaṁ nalīnīṣvapi |

mālāsvapi śilāvarṣaṁ pātayantyeva nirghṛṇāḥ || 143 ||

tāśchinnapāṇikamalāstatra tīvravyathāturāḥ |

bhagavantaṁ dhiyā dhyātvā śaraṇaṁ śaraṇaṁ yayuḥ || 144 ||

tāsāṁ vijñāya sarvaġyastīvrām marmāhativyathām |

śacīmacintayaddevīṁ tatsamāśvāsanocitām || 145 ||

tatsparśajātahastābjāstā divyavasanāvṛtāḥ |

yayuścittaprasādena tāh svargaṁ tyaktavigrahā || 146 ||

devakalpāstamāsādya divyapadmotpalāṅkitāḥ |

dharmadeśanayā śāstustāh prāpurvipulaṁ padam || 147 ||

bhikṣubhirbhagavān pṛṣṭastatkarmaphalamabhyadhāt |

pāṇicāpalyametābhiḥ kṛtaṁ bhikṣuviḍambane || 148 ||

karmaṇastasya pākena viśase patitāh param |

mayi cittaprasādena prāptāścaitāh śubhāṁ gatim || 149 ||

ityuktvā bhagavān karmaphalapākavicitratām |

bhukṣīṇāṁ tatprasaṅgena vidadhe dharmadeśanām || 150 ||

atrāntare gūḍhacārī rājñā praṇihitaścaraḥ |

bhagavaccaritaṁ jñātvā virūḍhakamupāyayau || 151 ||

so'vadaddeva bhikṣūṇāṁ tenedaṁ kathitaṁ puraḥ |

svakarmaphalamāsannaṁ tasya paśyāmi bhūpateh || 152 ||

saptāhenāgninā dagdhaḥ sa pāpātmā purohitaḥ |

avīcināmni narake duḥsahe nipatiṣyati || 153 ||

iti tadvacanaṁ śrutvā nṛpatiḥ sapurohitaḥ |

yatnāduvāsa saptāhaṁ jalānvitagṛhāntare || 154 ||

kṣaṇāvaśeṣe saptāhe tasminnantaḥpuraṁ gate |

sūryakāntārkasaṁtāpayogājjajvāla pāvakaḥ || 155 ||

udbhūtena pralayasavanāvartinevāśu vegā-

nnirdagdho'sau dhagiti śikhinā nārakaṁ prāpa vahnim |

asmiṁllike jvalanajaṭilāḥ pāpināṁ pretya rāgāḥ

sarvatraiva sthirasukhabhuvaḥ śītalāḥ puṇyabhājām || 156 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

virūḍhakāvadānaṁ nāma ekādaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

12 hārītikādamanāvadānam

12 hārītikādamanāvadānam |

duḥkhaṁ nudanti sukhasaṁpadamādiśanti

saṁjīvayanti janatām timiraṁ haranti |

sanmānasasya kalayanti vikāsahāsaṁ

santaḥ sudhārdravadanāḥ śaśina karāśca ||1 ||

bimbisāraḥ kṣiteḥ sāre pure rājagṛhābhidhe |

sāraḥ samastabhūpānāmabhūdbhūmipuraṁdaraḥ || 2 ||

kṣamādhāre bhuje yasya kṣamādhāre ca cetasi |

bāhyaḥ samastacittānāmaśu nyastakaro janaḥ ||3 ||

kurvatastyāgaśauryābhyāmāśāyāḥ paripūraṇam |

pāṇau vimuktaratnaughe subaddho'bhūdasigrahaḥ || 4 ||

kadācidabhavattasya viplavo nagare guruḥ |

navābhyudayasaṁjātadarpakāla ivākulaḥ || 5 ||

tamāsthānasamāsīnaṁ janacintākṛtakṣaṇam |

vyajijñipata saurājaṁ prajānāṁ janakopamam || 6 ||

deva divyaprabhāvasya niyataḥ śāsanena te |

janah sadā samudro'yaṁ maryādāṁ nātivartate || 7 ||

yenāsya kṛtavṛttasya sanmārgeṇa prasarpataḥ |

upasargodgamaḥ kasmādakasmādayamāgataḥ || 8 ||

svadharmasaṁvṛttena hi karmaṇā śarmaṇā nṛṇām |

sunṛpe na ca guhyānāmāpatanti vipattayaḥ || 9 ||

hriyante naḥ prasūtīnāṁ gṛhiṇīnāṁgṛhe kayā |

apatyāni phalānīva satkriyāṇāmasaṁyamāt || 10 ||

kiṁtu bhūtānna vidmastān māyām cāpi mahīpate |

yatprabhāveṇa nīyante kulāni nirapatyatām ||11||

iti teṣāṁ girā bhūbhṛdabhūtsaṁkrāntatadvyathaḥ |

paraṁ duḥkhaṁ viśatyantaḥ satāṁ kedāravārivat || 12 ||

sarvāṅgavyāpinā tena janaduḥkhena bhūyasā |

viṣeṇevāvṛtaḥ so'bhūdudbhrāntahṛdayaḥ kṣaṇam || 13 ||

so'bravīt kiṁ karomyatrābhujādhīne vipaurūṣe |

kathaṁ nāma pravartante durlakṣyeṣu pratikriyāḥ ||14 ||

dinamekaṁ vrajantvadya bhavanto nijamāspadam |

savrataścintayāmyeva rakṣāṁ vaḥ prasvakṣaye || 15 ||

iti rājavacaḥ śrutvā hṛṣṭāḥ pauramahattamāḥ |

jagadustaṁ samāvarjya pūjāvyañjanamajṇjalim || 16 ||

deva tvadavadhānena praṇayākarṇanena ca |

tvayi vinyastacintānāṁ nāsmākamadhunā śramaḥ || 17 ||

anuddhatamudāraṁ c atvatprasādāvalokanam |

idameva janasyāsya jīvitānīva varṣati || 18 ||

kiṁ punaḥ priyametatte pīyūṣasadṛśaṁ vacaḥ |

tāpāpahaṁ mṛhu svādu kiṁ kiṁ na vidadhāti naḥ || 19 ||

kṛtī kṛtajñaḥ kāruṇyanidhiḥ sulabhadarśanaḥ |

labhyate bhāgyabhogyena saujanyasaralaḥ prabhu || 20 ||

pīyūīṣādatipeśalaḥ paricayaḥ śrāvyaṁ vacaḥ pañcama-

mācāra- śaradinduvṛndamahaso'syānandasaṁdohadaḥ |

saccitte vasatāṁ satām kimaparaṁ puṣpānmanah komalaṁ

saujanyaṁ haricandanādapi paraṁ saṁtāpanirvāpaṇam || 21 ||

ityuktvā prayayuḥ paurāstaṁ praṇamya prasādinam |

kirantastadguṇodārāmāśākusumamālikām || 22 ||

rājāpi nagare kṛtvā bhūtapūjāvidhikramam |

śāntisvastikasaṁbhāraṁ cakāra niyatavrataḥ || 23 ||

yakṣī hārītikā nāma bālakān puravāsinī |

haratīti sa śuśrāva puradevatayoditam ||24 ||

tataḥ paurajanaiḥ sārdhaṁ sāmātyaḥ pṛthīvīpatiḥ |

kalandakanivāsākhye sthitaṁ veṇuvanāśrame ||25 ||

bhagavantaṁ yayau draṣṭuṁ sugataṁ doṣaśāntaye |

sarvaduḥkhajvarāyāsajuṣāmakaṭukauṣadham || 26 ||

taṁ dṛṣṭvā nṛpatirdūrātpraṇamya priyadarśanam |

upaviśyāgratastasmai pauraduḥkhaṁ nyavedayat || 27 ||

bhagavānapi vijñāya paurāṇāṁ saṁtatikṣayam |

cintāniścañcalaḥ kṣipramuvāca karuṇānidhiḥ || 28 ||

sa visṛjya jagadbandhuḥ sanṛpaṁ pauramaṇḍalam |

pātracīvaramādāya yayau yakṣīniketanam || 29 ||

tayā virahitaṁ prāpya tadgṛhaṁ bhagavān jinaḥ |

priyaṁkarākhyaṁ tatputraṁ nināyaikamadarśanam || 30 ||

yāte bhagavati kṣipraṁ yakṣī svagṛhamāgatā |

prabhūtaputrā nāpaśyat priyaṁ putraṁ priyaṁkaram || 31 ||

tamīkṣamāṇāṁ vivaśā hṛtavatseva dhenukā |

babhrāma saṁbhramodbhrāntā sā janeṣu cā || 32 ||

hā priyaṁkara hā putra kka nu paśyāmi te mukham |

iti pralāpinī tāraṁ niḥśeṣāḥ sā yayau diśaḥ || 33 ||

sā vicityāśu sarvāśā nirāśā putradarśane |

krośantī parvatadvīpaṁ samudravalayam yayau ||34 ||

martyabhūmimatikramya ghoreṣu nagareṣu sā |

svargoddeśeṣva śeṣeṣu vimānodyānaśāliṣu || 35 ||

śrāntā kkacinna viśrāntā yakṣiṇī praṇighātinī |

putramanviṣya nāpaśyallokapālapureṣu ca || 36 ||

kuberasyātha vacasā gatvā ca sugatāśramam |

bhagavantaṁ viyogārtā śaraṇyaṁ śaraṇaṁ yayau || 37 ||

tayā tadduḥkhavṛttāntaṁ sam niśamya niveditam |

tāmavocata śocantīṁ kiṁcit smitasitādharaḥ || 38 ||

hārīti tava putrāṇāṁ santi pañcaśatānyaho |

iti tenoktamākarṇya yakṣī duḥkhakṣatāvadat || 39 ||

putralakṣe'pi bhagavan sahyā naikasutakṣatiḥ |

putrāt priyataraṁ nānyatkiṁ duḥkhaṁ tatkṣayātparam || 40 ||

putravāneva jānāti putrasnehaviṣavyathām |

sahajaiva sutaprītirakāraṇanibandhanā || 41 ||

* * * *

malino vikalaḥ kṣīṇaḥ kasya nendusamaḥ sutaḥ || 42 ||

iti yakṣavadhūvākyaṁ śrutvā vātsalyavihvalam |

bhūtānukampī bhagavān sasmitastāmabhāṣata || 43 ||

śoko'yaṁ bahyputrāyā yadyekavirahe tava |

hṛte tvayaikavatsānāṁ putraike kīdṛśī vyathā || 44 ||

tvaṁ praviśya sadā gehaṁ strīṇāṁ putramalakṣitāṁ |

aśnāsi putramātāpi vyāghrīva mṛgaśāvakān || 45 ||

yena yena svadehasya duḥkhaṁ yātyupabhogatām |

na tatparasya kurvīta samāno'nubhavaḥ śucām || 46 ||

tvaṁ buddhadharmasaṁghānāṁ trīṇi śikṣāpadāni cet |

gṛhṇāsi hiṁsāvimukhī tatprāpnoṣi priyaṁ sutam || 47 ||

ityuktā sā bhagavatā prāptaśikṣāpadā tataḥ |

hiṁsāvirāmāt taṁ gatvā putraṁ prāpa priyaṁkaram || 48 ||

tasyāḥ prāgjanmavṛttāntaṁ tasyāḥ karmaphalānvayam |

bhikṣubhirbhagavān pṛṣṭastadvṛttāntamabhāṣataḥ || 49 ||

purāsminneva nagare paurāh ke'pyupabhoginaḥ |

parvatodyānamālāyāṁ vijahrurnartanādinā || 50 ||

atha tena pathā kāpi gopakāntā ghanastanī |

mathitaṁ paṇyamādāya hariṇākṣī samāyayau || 51 ||

garbhabhārālasagatiḥ pratyuptā gajagāminī |

sā śanairupasarpantī saspṛhaṁ tān vyalokayat || 52 ||

tasyā vanamṛgīmugdhairavadagdhā vilokanaiḥ |

asaṁvṛttā vilāsārdraiste'pi sotkaṇṭhatāṁ yayuḥ || 53 ||

sā tairnimantritā tatra madanakṣībatām gatā |

hāritaṁ sahasā śīlaṁ na viveda pramādinī || 54 ||

tatasteṣū prayāteṣu tadā tasyā ratiśramāt |

papāta saha dhairyeṇa garbhaū kopādivāruṇaḥ || 55 ||

atrāntare samāyātaṁ tatpuṇyaistena vartamanā |

pratyekabuddhaṁ sādrākṣītkāyacittaprasādanam || 56 ||

sāsmai mathitamūlyāptamāmrāṇāṁ śatapañcakam |

dūrātpraṇāmavinatā manasaiva nyavedat || 57 ||

tataḥ puṇyarddhimatyasmin jātā yakṣakule'dhunā |

jātamāmrārpaṇenāsyāḥ putrāṇāṁ śatapañcakam || 58 ||

hiṁsāvatī pāpatyāgāt śīlavismaraṇātparam |

pratyekabuddhapraṇateḥ prāptaśikṣāpadādya sā || 59 ||

iti vividhavipākaṁ karmatantraṁ vicitraṁ

kimapisa kathayitvā tatra yakṣāṅganāyāḥ |

kalitakuśalasetuḥ saṁbhavābdhau janānā -

makṛta sukṛtacittaṁ sarvalokasya śāstā || 60 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

hārītikādamanāvadānaṁ nāma dvādaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

13 pratihāryāvadānam

13 pratihāryāvadānam ||

yaḥ saṁkalpapathā sadaiva carati prpjjṛmbhamāṇādbhutaṁ

svapnairyasya na saṁgatiḥ paricayo yasminnapūrvakramaḥ |

vāṇī maunavatī ca yatra hi nṛṇāṁ yaḥ śrotranetrātithi-

staṁ nirvyājajanaprabhāvavibhavaṁ manaurameyaṁ numaḥ || 1 ||

pure rājagṛhābhikhye bimbirāseṇa bhūbhujā |

pūjyamānaṁ jina dṛṣṭvā sthitaṁ veṇuvanāśrame ||2 ||

mātsaryaviṣasaṁtaptā mūrkhāḥ sarvaġyamāninaḥ |

na sehire tadutkarṣaṁ prakāśamiva kauśikāḥ || 3 ||

malinaiḥ svavināśāya parabhāgoditaiḥ sadā |

kriyate vāsaraspardhā śārvaraistimirotkaraiḥ || 4 ||

maskarī saṁjayī vairairajitaḥ kakudastathā |

pūraṇajñātiputrādyā mūrkhāḥ kṣapaṇakāḥ pare || 5 ||

ūcurnṛpatimabhyetya māramāyāvimohitāḥ |

saṁgharṣadveṣadoṣeṇa dhūmenevāndhakāritāḥ ||6 ||

eṣa sarvajñatāmānī vane yaḥ śramaṇaḥ sthitaḥ |

ṛddhiprabhāvo bhavatā tasyāsmākaṁ ca dṛśyatām ||7 ||

ṛddhiprabhāvādyatkiṁcit janavyāvarjanorjitam |

drśyate mahadāścaryaṁ prātihāryaṁ taducyate || 8 ||

śaktiḥ saṁsadi yasyāsti pratihāryasya darśane |

asmākaṁ tasya vā rājan pūjāḥ santu jagatrtraye || 9 ||

iti teṣām vacaḥ śrutvā taddarpavimukho nṛpaḥ |

uvāca vāñchā keyaṁ vaḥ paṅgūnāṁ girilaṅghane ||10 ||

asamañjasamevaitat kā spardhāgneḥ pataṅgakaiḥ |

naitadvācyaṁ punarvādī mayā niṣkāsyate purāt ||11 ||

iti rājñā guṇajñena pratyākhyātodyamāḥ khalāḥ |

prayayuste nirālambe lambamānā ivāmbare || 12 ||

bimbisāro narapatirmūrkhatāpakṣapātavān |

anyaṁ vrajāmo bhūpālamiti te samacintayan || 13 ||

atrāṇtare bhagavati śrāvastīmabhitaḥ purīm |

prāpte tejavanārāmaṁ digantāneva te yayuḥ || 14 ||

te prasenajitaṁ tatra prāpya kosalabhūpatim |

prātihāryakṛtaspardhāṁ tāmevāsmai nyavedayan || 15 ||

guṇāntarajño nṛpatisteṣām darpakṣayecchayā |

ṛddhisaṁdarśanotsāhādyayau bhagavato'ntikam || 16 ||

sa samabhyetya vinayāt praṇipatya tamabravīt |

bhagavan darpabalanaṁ tīrthyānāṁ kartumarhasi || 17 ||

ṛddhispardhānubandhena tvatprabhāvadidṛkṣayā |

svaguṇaślāghayāsmākaṁ taiḥ karṇau badhirīkṛtau || 18 ||

prakāśaya nijaṁ tejaḥ sajjanāvarjanam vibho |

trthyābhidhānāmakhilaṁ prayātu pralayaṁ tamaḥ || 19 ||

iti rājavacaḥ śrutvā nirvikāro mahāśayaḥ |

bhagavān viratāmarṣaḥ saharṣastamabhāṣataḥ || 20 ||

rājannānyopamardāya vivādāya madāya vā |

vivekābharaṇārho'yaṁ kriyate guṇasaṁgrahaḥ || 21 ||

mātsaryamalinaiḥ kiṁ tairvicāraviguṇairguṇaiḥ |

ye haranti parotkarṣaṁ spardhābandhaprasāritāḥ || 22 ||

guṇācchādanamanyasya svaguṇena karoti yaḥ |

dharmastenāpraśastena svayameva nighātitaḥ ||23 ||

sadguṇānāṁ parikṣaiva paravailakṣyakāriṇī |

ucitā na hi śuddhānāṁ tulārohaviḍambanā || 24 ||

guṇavānapi nāyāti yaḥ pareṣu prasannatām |

sa dīpahastastatpātracchāyayā malinīkṛtaḥ || 25 ||

loka ta eva sarvajñā vidmaḥ kimadhikaṁ vayam |

parābhimānābhibhavaprāgalbhyaṁ svaparābhavaḥ ||26 ||

iti śrutvā bhagavataḥ praśamābhimataṁ vacaḥ |

bhṛśamabhyarthanāṁ rājā cakārāścaryadarśane || 27 ||

tataḥ dṛcchrādbhagavatā kṛtābhyupagamo nṛpaḥ |

rājadhānīṁ yayau hṛṣṭaḥ saptāhāvadhisaṁvidā || 28 ||

asminnavasare bhrātā bhūmibharturasodaraḥ |

cacārāntaḥpuropānte prāsādatalavartmanā || 29 ||

salīlaṁ vrajatastasya karmavātairiveritā |

kusumasrak papātāṁse rājapatnīkarāccyutā || 30 ||

tasya vijñātadoṣasya doṣaṁ saṁbhāvya sākṣibhiḥ |

piśunāḥ kiṁvadantīṁ tām cakrire rājagāminīm ||31 ||

chidramalpamapi prāpya kṣudrāḥ sarvāpakāriṇaḥ |

dvijihvāḥ praviśantyāśu prabhūnāṁ śūnyamāśayam || 32 ||

piśunapretiro rājā bhrāturīrṣyāviṣolbaṇaḥ |

chedamasyādideśāśu pāṇipādasya mūrcchitaḥ || 33 ||

nikṛttapāṇicaraṇaḥ kumāraḥ karmaviplavāt |

sa vadhyavasudhāśāyī viveśa viṣamāpadam || 34 ||

tīvravyathāparivṛtaṁ śocadbhirmātṛbandhubhiḥ |

dadṛśustaṁ kṣapaṇakāḥ kṣaṇaṁ nayanacālane || 35 ||

tān samabhyetya śokārtāste rājasutabāndhavāḥ |

jagadustatparitrāṇasaṁliptāḥ sarvaprāṇinah || 36 ||

doṣaṁ nigṛhīto'yaṁ kālanāmā nṛpātmajam |

sarvaġyavādino yūyaṁ prasādo'sya vidhīyatām || 37 ||

iti tai prasaradbāṣpairarthyamānāh pralāpibhiḥ |

te maunino niṣpratibhā vailakṣyādanyato yayuḥ || 38 ||

atha tena yathāyāto bhikṣuḥ sugataśāsanāt |

ānando vidadhe'ṅgāni tasya satyopayācanāt || 39 ||

rājaputrastu saṁjātapāṇipādaḥ prasannadhīḥ |

jinaṁ śaraṇamabhyetya tadupasthāyako'bhavat || 40 ||

saptaratre vyatīte'tha śrāntihāryaṁ gṛhaṁ mahat |

ṛddhiṁ bhagavato draṣṭuṁ mahīpatirakārayat || 41 ||

upaviṣṭe nṛpe tatra saha kṣapaṇakādibhiḥ |

kalpavṛkṣīkṛtā bhūmirabhavat sugatecchayā ||42 ||

tataḥ prāpteṣu deveṣu draṣṭuṁ bhagavataḥ prabhām |

ratnapradīpaṁ bhagavān bheje siṁhāsanam mahat || 43 ||

tejodhātuṁ prapannasya tasya gaṇḍasamudgataiḥ |

vyāptaṁ pāvakasaṁghātairabhūdbhuvanamaṇḍalam || 44 ||

śānte śanaiḥ kamalakānanasaṁnikāśe

vahnau samastabhuvanasthitibhaṅgabhītyā |

dehāttato bhagavataḥ karuṇāmburāśeḥ

pūrṇāmṛtormivimalā rucayaḥ prasasruḥ || 45 ||

lāvaṇyasāramaticandrasahasrakāntiṁ

tejaḥ pratānaviphalīkṛtasūryacakram |

taṁ nāganāyakanikāyavilocanāni

prītyā papuḥ sukṛtalabdhamapūrvaharṣam || 46 ||

vaidūryanālavipulāruṇaratnapātra-

kāntollasatkanakakesarakarṇikāni |

abhyudyayuḥ kṣititalādatha tatsamīpe

padmāni saurabhabharāhṛtaṣaṭpadāni || 47 ||

teṣūpaviṣṭamatha kāñcanacārukāntiṁ

snigdhekṣasṇaṁ sugatacakramadṛśyatārāt |

pīyūṣapeśalaśaśidyutiśītalena

yasyodayena sahasā sukhamāpa lokaḥ || 48 ||

teṣāṁ prabhāvavibhavaṁ bahgavān babhāra

madhye'dhikaṁ kanakaśaila ivācalānām |

suskandhabandhuraghanadyutisaṁniveśaḥ

prāṁśuḥ surakṣitiruhāmiva pārijātaḥ || 49 ||

svargāṅganākarakuśeśayakīryamāṇai-

ramlānamālyavalayaiḥ kalitottamāṅgāḥ |

tasyānanāmbujavilokananirnimeṣe

martyā api kṣaṇamavāpuramartyabhāvam || 50 ||

vyomāṅgaṇeṣu suradundubhiśaṅkhatūrya-

ghoṣāvṛtaḥ kusumavarṣamahāṭṭahāsaḥ |

gandharvakinnaramunīśvaracāraṇānāṁ

sphīṭaścacāra bhagavatstutivādanādaḥ ||51 ||

tatrāruṇādharadalāddaśanāṁśuśubhrād

vyākīrṇakeśarakulāddaśanāravindāt |

satsaurabhaṁ bhagavataḥ svarasaṁnivṛttaṁ

dhanyāḥ papurmadhuravāṅbhadhu puṇyasūtam || 52 ||

pāpaṁ vimuñcata niṣiñcata puṇyabījaṁ

vairaṁ parityajata sāmyasukhaṁ bhajadhvam |

jñānāmṛtaṁ pibataṁ mṛtyuviṣāpahāri

neyaṁ tanuḥ kuśalakarmasakhī cirāya || 53 ||

lakṣmīścalā taruṇatā ca jarānuyātā

kāyo'pyapāyanicayasya nivāsa eva |

prāṇāḥ śarīrakakuṭiṣu muhūrtapānthā

nityodaye kuruta dharmamaye prayatnam || 54 ||

ityādibhirbhagavataḥ pravibhaktadīpta-

jñānairvivekavimalaiḥ kuśalopadeśaiḥ |

vajrairivāśu dalanaṁ prayayau janānāṁ

satkāyadṛṣṭisamaviṁśatiśṛṅgaśailaḥ || 55 ||

ṛddhiprabhāṁ bhagavataḥ pravibhāvya tīrthyā

mantrahatā viṣadharā iva bhagnadarpāḥ |

dīpā ivārkakiraṇapratibhābhibhūtā-

ścitrārpitā iva yayuściraniścalatvam || 56 ||

atrāntare bhagavataḥ satataṁ vipakṣaḥ

sarvātmanā kṣapaṇako navadharmayakṣaḥ |

kṣiptaśravān sa vṛtavarṣavaraiścakāra

vidravya randhraśaraṇān bhuvi vajrapāṇiḥ || 57 ||

addiśya tānatha kṛpārdrabhayāśaraṇyaḥ

sarvopadeśaviṣayān bhagavān babhāṣe |

bhūbhṛdvanābanimaṇirvivarādi sarvaṁ

tene bhayeṣu śaraṇaṁ kila kātarāṇām || 58 ||

buddhiṁ prabodha mama dhāmbi nidhāya buddhiṁ

dharmaṁ sasaṁghamapi ye śaraṇaṁ prapannāḥ |

teṣā jagatkṣayabhayeṣvapi nirbhayāṇāṁ

naivānyataḥ śaraṇadainyaparigraho'sti || 59 ||

durvāre paralokatīvratimire dharmaḥ pravṛddho'sumān

dānaṁ duḥsahapāpatāpavipadāmabhyudgame vāridaḥ |

prajñā mohamahāprapātaviṣamaśvabhre karālambanaṁ

dainyākrāntamahīnameva śaraṇaṁ sarvatra puṇyaṁ nṛṇām || 60 ||

iti timiravṛtākṣṇāṁ cakhurunmīlanārhaṁ

daśanamaṇimarīcivyajyamānaprakāśam |

sadasi sugatacandraḥ śuddhadharmopadeśaṁ

sthirapadamiva kṛtvā kānanaṁ svaṁ jagāma || 61 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

prātihāryāvadānaṁ nāma trayodaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

14 devāvatāravadānam

14 devāvatāravadānam |

jayati mahatāṁ prabhāvaḥ paścādagre ca vartamāno yaḥ |

janakuśalakarmasaraṇiḥ prakāśaratnadīpo vaḥ ||1 ||

purā surapure pāṇḍukambalākhye śilātale |

samīpe pārijātasya kovidārasya suprabhe || 2 ||

kṛtvā tridaśasaṁghānāṁ bhagavān dharmadeśanām |

anugrahāya martyānāṁ jambūdvīpamavātarat ||3 ||

amarairanuyātasya tasyāvatarato bhuvam |

vimānakānanākīrṇaṁ babhūva bhuvanāṅgaṇam || 4 ||

tasya dantāṁśusaṁtānairupadeśamivācitam |

jagrāha candraruciram cāmaraṁ caturānanaḥ || 5 ||

chatraṁ śataśalākāṅkamanaṅkaṁ raṅkupāṇḍuram |

prasādamiva sākāramādade'sya puraṁdaraḥ || 6 ||

saṁkāśyanagaropānte kānanodumbarāntike |

avatīrṇaṁ sukṛtinaḥ sānandāstaṁ vavandire || 7 ||

tasminnutpalavarṇākhyā bhikṣukī janasaṁgame |

alabdhāvasarā draṣṭuṁ nṛparūpamupādade || 8 ||

pradīptaratnamukuṭaṁ gaṇḍatāṇḍavikuṇḍalam |

dṛṣṭvaivāsya navaṁ rūpaṁ jahāsoṣṇīṣapallavaḥ || 9 ||

sā cintayantī ko vāyaṁ janairnirvivaraḥ puraḥ |

antaraṁ nṛparūpaṁ me dṛṣṭvā dāsyati sādaraḥ || 10 ||

atp'nyathā tu bhagavatpraṇatirmama durlabhā |

na guṇaṁ gauravasthānamaiśvaryapraṇayī janaḥ || 11 ||

aho tṛṇatṛlālolairniḥsāravirasairdhanaiḥ |

hriyate vāsanābhyāsānnirvicāratayā janaḥ || 12 ||

dattāntarā sā sahasā janena nṛpagauravāt |

lolahāraṁ bhagavataḥ praṇāmamakārot puraḥ || 13 ||

asminnavasare bhikṣurudayī nāma saṁsadi |

tāṁ vilokya tathārūpāmavadat sasmitānanaḥ ||14 ||

iyamutpalavarṇākhyā bhikṣukī nṛparūpiṇī |

ṛddhyā bhagavataḥ pādau vandate janavanditā ||15 ||

utpalāmodavarṇābhuāṁ vijñāteyaṁ mayā purā |

ityuktvā virate tasmin bhagavānapyabhāṣata || 16 ||

ayuktameva bhikṣukyā darpadṛddhiprakāśanam |

karoti praśamaglānimabhimānena ca jvaraḥ || 17 ||

ityuktvā bhagavān kṛtvā tāṁ tāṁ śubhropadeśanām |

visṛjya devān prayayau svapadaṁ saha bhikṣubhiḥ || 18 ||

tatropaviṣṭaḥ pṛṣṭastaiḥ praṇatairbhikṣukīkathām |

prāgjanmakarmasaṁbaddhāṁ sarvajñastānabhāṣata ||19 ||

vārāṇasyāmabhūtpūrvaṁsārthavāho mahādhanaḥ |

patnī dhanavatī nāma tasya prāṇasamābhavat || 20 ||

pāṇipallavinī tanvīyaovanodyānamañjarī |

phalapuṣpavatī kāle sā tasmādgarbhamādadhe || 21 ||

atrāntare jalanidhidvīpānugamanodyatam |

pratyāsannaviyogārtā sā vallabhamabhāṣata ||22 ||

kiyatī dhanasaṁpattirvṛddhimadyāpi nīyate |

yatkṛte ghpragambhīrastīryate makarākaraḥ || 23 ||

bahvapāyaṁ dhanādānaṁ nirapāyā guṇārjanam |

svadeśāt paradeśaṁ hi gacchanti draviṇārthinah || 24 ||

kecidduḥkhānnivartante dūraṁ gatvāpi niṣphalāḥ |

niścalā dhaninaścānye karmaṇāmeṣa niścayaḥ || 25 ||

iti priyāvacaḥ śrutvā sārthavāhastato'bhyadhāt |

mugdhe saṁbhāvanāpātro bhavatyevaṁ dhanodyataḥ ||26 ||

dhanārjanavihīnānāṁ puṅguvanmūlabhakṣaṇāt |

adya śvo vā sukhasthānāṁ bhogaiḥ saha parikṣayaḥ || 27 ||

svagṛhe'pi daridrāṇāṁ janah krakacaniṣṭhuraḥ |

dhanināṁ paraloko'pi premasnigdhajanaṁ bhuvaḥ || 28 ||

kṣīṇamapyudyataṁ vṛddhyai na veṇuṁ bandhate janaḥ |

na tu sa pūrṇatāṁ yāti pratyāsannaparikṣayaḥ || 29 ||

mūrkho'pi viduṣāṁ vandyaḥ strīṇāṁ vṛddho'pi vallabhaḥ |

klibo'pi sevyaḥ śūrāṇāmāsannābhyudayo janaḥ || 30 ||

kenānyakaraṇaṁ bhuktvā pītvā kāvyāmṛtāni vā |

kṣaṇaṁ vicakṣaṇenāpi kṣuptipāse vivarjite || 31 ||

yasyārthaḥ sa guṇonnataiḥ kṛtanutiḥ kaṁ vā na dhatte guṇaṁ

dāridyrodayadoṣadūṣitarucāṁ nirmālyatulyā guṇāḥ |

vittenaiva guṇā guṇī na tu dhanī dhanyo dhanī no guṇī

kāyādduṣkṛtasaṁnipātaśamanādāyurguṇānāṁ dhanam || 32 ||

iti prāṇādhikārthasya patyurākarṇya sā vacaḥ |

sāñjanāśrukaṇotkīrṇā latevābhṛtaṣaṭpadā ||33||

atha pravahaṇaṁ bheje sārthanāthastayā saha |

tīvratṛṣṇāgṛhītānāṁ hastapātraṁ mahodadhiḥ || 34 ||

tasya jāyāsakhasyāsau karmavātānuvartinaḥ |

abhajyata pravahaṇaṁ samanorathajīvitam || 35 ||

tataḥ phalakamāsādya bhāgaśeṣācca karmaṇaḥ |

kaśerudvīpamāsādya tatpatirvipadaṁ gataḥ || 36 ||

anāthām tatra śocantīṁ vihaṅgaḥ puruṣākṛtiḥ |

tāmāpa pādadīrṇāśāṁ suvarṇakulasaṁbhavaḥ || 37 ||

sa kāntāṁ sumukho nāma tāmuvāca rucākṛtaḥ |

samāśvasihi lolākṣi nirbhayo'yaṁ tavāśrayaḥ || 38 ||

divyeyaṁ subhagā bhūmirvayaṁ tvatpraṇayaiṣaṇaḥ |

puṇyāyātāsi kalyāṇi ghoro'yaṁ makarākaraḥ || 39 ||

ityuktvā tena śanakairnītā ratnālayaṁ gṛham |

saṁpūrṇagarbhā tanayaṁ cārurūpamasūta sā || 40 ||

vardhamāne śiśau tasmin sā śanaiḥ priyavādinā |

mugdhā tena vidagdhena saṁbhogābhimukhīkṛtā || 41 ||

saralatvānmṛdutvācca samīpapraṇayī janaḥ |

svayamāliṅgyate strībhirlatābhiriva pādapaḥ || 42 ||

divyodyāneṣu sā tena ramamāṇāṁ ghanastanī |

kumāraṁ rucirākāraṁ suṣuve sadṛśaṁ pituḥ || 43 ||

tasmin padmamukhābhikhye yauvanālaṁkṛtākṛtau |

sumukhaḥ pakṣiṇāṁ rājā kāle lokāntaraṁ yayau || 44 ||

tataḥ padmamukhaḥ śrīmānāsasāda padaṁ pituḥ |

guṇināmavivādena svādhīnāḥ kulasaṁpadaḥ || 45 ||

prāptaiśvaryaṁ tamavadadvijane jananī sutam |

tatprabhāvasya saṁbhāvya sarvatra prabhaviṣṇutām || 46 ||

putra prāptā tvayā lakṣmīriyaṁ nijakulocitā |

ayaṁ tu sārthavāhānme jātaḥ putro niraṁśakaḥ || 47 ||

vārāṇasyāmayaṁ rājā śaśaktyā kriyatāṁ tvayā |

prītīsaṁvādasāsvādaḥ svadeśe seva saṁpadaḥ || 48 ||

iti māturgirā pakṣī pakṣapātena bhūyasā |

skandhe bhrātaramāropya vyomnā vārāṇasīṁ yayau || 49 ||

tatra siṁhāsanāsīnaṁ brahmadattaṁ mahīpatim |

saṁjaghānaikadainaṁ sa vajragranakharaiḥ kharaiḥ ||50 ||

abhiṣicyāgrajaṁ pūrṇaṁ tasminneva nṛpāsane |

amātyān so'vadadbhītān samagrānagravikramaḥ ||51||

yasya rājño'bhiṣiktasya mayā yaḥ pracalīkaraḥ (?) |

so'pyatītaḥ prabho bhaktyā tamevānugamiṣyati ||52||

ityuktvā pravarāmātyān svairaṁ vihagapuṇgavaḥ |

yayau bhrātaramāmantrya punardeśanasaṁvidā ||53 ||

sa eva brahmadatto'yamiti mantrita mantriṇām (?) |

sa nṛpaḥ khyātimāyātaḥ svajaneṣu pareṣu ca ||54||

atrāntare samānītā sagarbhā hastinī vanāt |

na mumocārdhaniryātagarbhaṁ ruddhamivāntare ||55||

sādhvīkarāgrasaṁsparśādiyaṁ garbhaṁ vimuñcati |

iti mauhūrtikādiṣṭaṁ rājñe mantrī nyavedayat || 56||

śāsanādatha bhūbhartuḥ spṛṣṭvā hastena hastinīm |

antaḥ purāṅganāścakrustatra satyopayāvanam ||57 ||

tāsāṁ satyagirā garbhaṁ nātyajat kariṇī yadā |

tadā vilakṣyaḥ sarvo'bhūt bhūpasyāntaḥpure janaḥ || 58 ||

atha gopāṅganābhyetya śīlasatyopayācanam |

kṛtvā nijajāyānāṁ jñātvā śīladaridratām |

mene gopāṁ manaḥsveva tāṁ jagatrtritaye satīm ||60 ||

sa satījātilobhena sośumbāṁ nāma tatsutām |

pariṇīyānināyāgre devīśabdasya pātratām || 61||

tasyāḥ saṁcintya lāvaṇyaṁ capalatvaṁ ca yoṣitām |

sa sarvagāmīnīṁ nidrāmapi tatyāja śaṅkitaḥ ||62||

asminnavasare druṣṭuṁ bhrātaraṁ vihagādhiyaḥ |

yayau padmamukhastatra snehādatiśayotsukhaḥ ||63||

bhūpālo'pi tamāliṅgya prītyā vihitasatkṛtiḥ |

vijane svakathāmasmai nivedya punarabravīt||64 ||

śīlasatyatulārohāt dṛṣṭadoṣeṇa yoṣitām |

mamāntaḥpuravaimukhyāt vivāho'bhinavaḥ kṛtaḥ || 65 ||

rūpayauvanagāminmyām tasyāmapi na me dhṛtiḥ |

ekatra dṛṣṭadoṣāṇāṁ sarvatrāśaṅkate manaḥ || 66 ||

tasmāttava pure bhrātarvimānuṣye nidhīyatām |

śīlaśankāṁ parityajya bhavāmi vigatajvaraḥ || 67 ||

tasmāt pratiniśaṁ pakṣī śāsanāt tava madgṛham |

prāpayiṣyati tāṁ svairamityayaṁ me manorathaḥ || 68 ||

iti bhrāturvacaḥ śrutvā tamuvāca vihaṅgamaḥ |

īrṣyāśaṅkākalaṅkena rājan mithyaiva mā kṛthāḥ || 69 ||

na nāma ramate ramye nāsvādaṁ vetti bhojane |

na paśyati na nidrāti vidvān dhanī namraḥ prabhuḥ kṣamī |

arthī mānyaḥ khalaḥ snigdhaḥ strī satīti kathaiva kā ||71 ||

saralatve'pi kuṭilāḥ sthāyinyo'pyaticañcalāḥ |

kulīnā apui pārśvasthamāliṅgantyabalā latāḥ ||72||

dṛṣṭirlolādharo rāgī bhrūrvākrā kaṭhinau stanau |

dṛśyate naiva nirdoṣaḥ strīṇāmavayaveṣvapi ||73||

bhujyante kuśalaiḥ śyāmā bhramadbhramaravibhramaiḥ |

mūlānveṣī sarojinyāḥ paṅkenaivāvalipyata ||74 ||

naikasmin vismayabhuvāṁ sasmitānāṁ niyantrite |

śuciśīlavirāmāṇāṁ rāmāṇāṁ ramaṇe matiḥ || 75 ||

tathāpi matpurodyāne nirjane sā nidhīyatām || 76 ||

ityuktaḥ pakṣiṇā bhrātā nṛpatirvisasarja tām |

kāntāṁ kaśerukadvīpe taṁ ca satkṛtya sādaraḥ || 77 ||

sāpi pratiniśaṁ vyomnaḥ khagārūḍhā samāyayau |

divyagandhamayīṁ mālāmādāya dvīpasaṁbhavām || 78 ||

pārijātānvayatarostāni puṣpāṇyavāpa sā |

khyātāni timirāṇīva bhramadbhṛṅgāndhakārataḥ ||79 ||

atha vārāṇasīvāsī kadācinmānavābhudhaḥ |

prayayau samidhāhārī dvijanmā kānanaṁ yuvā || 80 ||

tatra kinnarakāminyā sa dṛṣṭaḥ spaṣṭamanmathaḥ |

yasya saṁdarśanenaiva sābhavadvismṛtasmṛtiḥ ||81 ||

asau navābhilāṣeṇa janakeneva sārpitā |

kāntā kāntimayī nāma vijahāra guhāgṛhe ||82||

tatrābharaṇaratnāśuḥ pratītatimirotkare |

ramamāṇā ciraṁ tena kāle putramavāpa sā || 83 ||

balavān marududbhavaḥ sa bālye'pi yadā śiśuḥ |

tadā mātā tasya saṁjñāṁ śīghraga ityasādhayat ||84||

sāpi nivāghnasaṁbhogā sukhātṛptā guhāntare |

priyaṁ dhṝtvā sadā yāti pidhāya śilayā gṛham ||85||

kadācidatha vṛttāntaṁ nijapitrā niveditam |

ākarṇya śīghragaścintāvismayākulito'vadat || 86 ||

śilānibaddhadvāre'sminnandhasyaiva gṝhāntare |

aho sneho'pyayaṁ tāta tava bandhanatāṁ gataḥ ||87 ||

ehi vārāṇasīmeva gacchāvaste nijāspadam |

vioulāmapyayatnena śilāmutsārayāmyaham ||88||

svadeśavirahakleśaṁ dyḥśaṁ sahase katham |

tyaktuṁ na śakyate kauściddeśo deha iva svakaḥ ||89||

bhāraṁ draviṇasaṁbhāraṁ vetti granthiguṇāguṇaḥ |

bhogaṁ nirupabhogaṁ ca svadeśavirahī janaḥ || 90 ||

ityuktvā sa guhāgohādutpāṭya vipulāṁ śilām |

kṛtābhyupagamenāśu janakena yayau saha || 91 ||

prayātayostatastūrṇaṁ samabhyetyātha kinnarī |

śūnyaṁ dṛṣṭvā guhāgehaṁ nirvedādityavintayat || 92 ||

aho me vismṛtasnehaḥ sa gataḥ kkāpi durjanaḥ |

dvijihvānāṁ bhujaṁgānāṁ kauṭilyaṁ vā kimadbhutam ||93||

na ramante palāyante paryante sukharāgiṇaḥ |

cirasthā api niḥsnehāḥ śukā iva dvijātayaḥ || 94 ||

iti saṁcintya sā patyurnikārātprītimatyajat |

puṣpopamāni premāṇi na sahante kadarthanām || 95 ||

vidyāguṇena kenāsau putro me bhuvi jāīvati |

iti dhyātvā sakhīhaste tasmai vīṇāṁ dideśa sā || 96 ||

saṁbhogasukhapaṇyaiva prītiḥ patiṣu yoṣitām |

aparyuṣitavātsalyā putraprītistu niścalā || 97 ||

javena vrajatostūrṇaṁ tayordaurjanyalajjayā |

śīgragāya dadau vīṇāṁ tatsakhī vegagāminī || 98 ||

ādyā tantririyaṁ nāsyāḥ spraṣṭavyā vighnakāriṇī |

ityābhāṣya tayā dattāṁ vīṇāṁ prāpya jagāma saḥ || 99 ||

tataḥ svadeśe janakaṁ svagṛhe viniveśya saḥ |

vīṇāpravīṇaḥ sarvatra lābhapūjāmavāptavān || 100 ||

tataḥ kadāvidvāṇijā ambudhidvīpagāminā |

āropitaḥ pravahaṇaṁ divyavīṇānurāgiṇā || 101 ||

vīṇāmūrcchanayā tasya śrotrapīyūṣadhārayā |

kṣaṇe kṣaṇe samudro'pi nistaraṅga ivābhavat || 102 ||

athādyatantrisaṁsparśādutpannopaplavoplute |

bhagne pravahaṇe sarvavaṇijāmabhavat kṣayaḥ || 103 ||

tato balāhakāvāptyā pavanapretitaḥ kṣaṇāt |

kaśerudvīpamāsede karmaśeṣeṇa śīghragaḥ || 104||

tatrābdhikūlasaṁlīnaṁ divyodyānaṁ praviśya saḥ |

śyāmāṁ dadarśa sośumbāṁ mūrdhanyastabakastanām |105 ||

grandhantīṁ timirākhyānāṁ puṣpāṇāmujjvalasrajam |

nibandhanaṁ tanuguṇaiḥ kurvāṇāmapyacetasām || 106 ||

sāpi taṁ rucirākāraṁ dṛṣṭvā vismayamāyayau |

dhīraṁ śaiśavatāruṇyasaṁdhimadhyasthatāṁ gatam || 107 ||

māramārutasaṁcālasakampakarapallavā |

sā śīrṇaśīlakusumā lateva praṇanāma tam || 108 ||

cirārūḍheva sahasā prītiḥ prauḍhā tayorabhūt |

prāgjanmasnehasaṁlīnaṁ na muñcati mano manaḥ || 109 ||

ramamāṇāṁ divā tena niśāyāṁ ca mahībhujā |

mene vāmācaritatāṁ tām priyo gūḍhakāmukaḥ || 110 ||

tena vārāṇasīṁ gantuṁ jñātvā vṛttaṁ samarthitā |

tannināya khagārūḍhā tadgirā mīlitekṣaṇam || 111||

vārito'pi tadā vyomni nayanonmīlane tayā |

so'bahvatsahasaivāndhaścāpalādvivṛtekṣaṇaḥ || 112||

sā tamantaḥpurodyāne nidhāya bhayakātarā |

viveśa śokasaṁtaptā śayyāveśma mahīpateḥ ||113 ||

dūyamānena manasā rajanīmativāhya tām |

prātarna gantuṁ na sthātuṁ cintākrāntā śaśāka sā || 114 ||

atrāntare samudbhūtaścyutasaurabhanirbharaḥ |

madhumāso vilāsānāṁ yauvanaṁ puṣpadhanvanaḥ || 115 ||

kokilālikulaiḥ kālaḥ kālaḥ kālo viyoginām |

śīrṇaśokanavāśokaduḥsahaḥ pratidṛṣyate || 116 ||

rājāpyaviratautsukyādudyānaṁ gantumudyataḥ |

dinamekaṁ na tatyāja sośumbāṁ kāmamohitaḥ || 117 ||

sa tayāsaha rāgasya madasya madanasya ca |

saṁsāramiva viśrāntipadapuṣpavanaṁ yayau || 118 ||

tatra bālānilālolalatāvailakṣyakāriṇīm |

paśyan pramodamāsede yaditāmeva bhūpatiḥ || 119 ||

anyarāgaviṣākrāntā sāpyabhūnmalinasmṛtiḥ |

sukhamapyasukhaṁ vetti cintāśalyākulaṁ manaḥ || 120 ||

antargatabhujaṁgābhiḥ strībhiratyantarāgiṇaḥ |

kaṇṭhe kṛtābhirnṛtyanti mālābhiriva mohitāḥ || 121 ||

tatraikāntalatākuñjanikuñjanihitasthitiḥ |

andhaḥ saurabhamāghrāya sośumbātimirasrajaḥ || 122 ||

sahasaiva vikāreṇa rāgādvismṛtasaṁvṛtiḥ |

agāyanmadanakṣībā gaṇayanti bahyaṁ kutaḥ || 123 ||

tanupavanavilāsaiḥ kīryamāṇaḥ priyāyāḥ

samadabadanapadmāmodasaṁbhārasāraḥ |

timirakusumagandhaḥ so'yamāyāti dūrāt

bhramarasaraṇivīṇāvibhramārāvaramyaḥ || 124 ||

śrutvā hṛdayasaṁvādagītaṁ tattasya bhūpatiḥ |

udyānavicayaṁ kṛtvā taṁ dadarśa latāntare ||125 ||

gāḍharocamadakṣībaṁ sa taṁ papraccha śaṅkitaḥ |

api jānasi sośumbāṁ tasya vā lakṣaṇaṁ tanoḥ || 126 ||

so'bravīt kiṁ na jānāmi sośumbāṁ bimbapāṭalām |

upaviṣṭo'dhare yasyā rāgarājye manobhavaḥ || 127 ||

nyastaṁ smareṇeva tadūrūmūle

lekhāmayaṁ svastikamasti kāntam |

āvartaśobhā stanamaṇḍale vā

lāvaṇyakallolanibhāsti tasyāḥ || 128 ||

etadākarṇya nṛpatiḥ sadyaḥ saṁtāpaśoṣitam |

mumoca rāgakusumaṁ nirmālyaminva cetasaḥ || 129 ||

so'bravīnnāsti nārīṇāṁ śīlarakṣā śatairati |

khapuṣpamāleva satī sarvathā naiva jāyate || 130 ||

ityuktvāndhena tāṁ rājā saha śmaśānakānanam |

gardabhāropitāṁ tūrṇaṁ tatyāja nagarādbahiḥ || 131 ||

sā tena saha nirlajjā vrajantī dinasaṁkṣaye |

aṭavyāṁ caurapatinā prāptaiva saha saṁpadā || 132 ||

janairabhidrute tasmin sahasā cauramaṇḍale |

niraparāśa evāndhaścaurabhrāntyā nipātitaḥ || 133 ||

cauro'pi niśāṁ bhuktvā sośumbāṁ kṣasṇasaṁgataḥ |

gṛhītvābharaṇānyasyā jagāmottīrya nimnagām || 134 ||

kāraṇḍavāyāh saritastasyāstīre nirambarā |

śuśova sāñjanairaśrujālaiḥ sā malinastanī || 135 ||

tasmin kṣaṇe mukhāsaktaṁ māṁsamutsṛjya jambuke |

yāte jalotplutaṁ matsyaṁ tajjahāraṁ vihaṅgamaḥ || 136 ||

matsye nimagne sahasā khagena piśite hṛte |

sa babhūvobhayabhraṁśāccintāniścalalocanaḥ || 137 ||

tasyāstaṁ vīkṣyaṁ duḥkhe'pi mukhe smitamadṝśyata |

hāsaḥ parasya skhalite duḥsthasyāpyupajāyate || 138 ||

sa tāṁ vailakṣyakupitaḥ provācānucitasmitām |

aho hasasi māṁ loke hāsyāyatanatām gatām || 139 ||

nṛpaṁ tyaktvāgatā hyandhamtyaktavāndhaṁ cauramāśritā |

tavāhamubhayabhraṣṭaḥ tribhraṣṭāyāḥ smitāspadam || 140 ||

āstām vaḥ parihāso'yaṁ taṁ yuktyāhaṁ karomi te |

khalāste viṣamasthānām ye biḍambanapaṇḍitāḥ || 141 ||

ityuktvā nagarīṁ gatvā sa nṛpāya nyavedayat |

sośumbā te nadītīre tapoyukteti manmatiḥ || 142 ||

atha nināya tām rājā vitīryābharaṇāmbaram |

doṣamācchādayatyeva rāgadveṣaḥ śarīriṇām || 143 ||

saivādyotpalavarṇeyamudāyī śīghrago'pyasau |

prāgjanmāntarapuṇyena bhikṣuvratamupāgatau || 144 ||

abhavadatirasārdraṁ mānāsaṁ rāgayoge

yadu madanavidheyaṁ rāgayuktaṁ yadasyāḥ |

virataśamavirārā tena tasmin muhūtre

kṛtanarapatirūpānandinaṁ mām vavande || 145 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

devāvatārāvadānaṁ nāma caturdaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

15 śilānikṣepāvadānam

15 śilānikṣepāvadānam |

balabhatuladhairyavīryaṁ sāścaryaṁ bhavati saprabhāvāṇām |

mahadāśrayayogādyasmai sarvaṁ mahimatvamāyāti || 1 ||

purā kuśīpurīṁ ramyāṁ mallānāṁ balaśālinām |

svecchāvihārī bhagāvān pratasthe sugataḥ svayam || 2 ||

te tadāgamanaṁ śrutvā kalyāṇaṁ kuśalaiṣiṇaḥ |

vartmasaṁśodhanaṁ cakrurupacārapadodyatāḥ || 3 ||

deśaṁ bhūṣayatāṁ teṣāṁ saṁsiktaṁ candanodakaiḥ |

tṛṇakaṇṭakapāṣāṇasarkarāreṇuvarjitam || 4 ||

madhye samāyayau bhūminimagnā mahatī śilā |

avasannā visannā ca vadhūrvindhyagireriva || 5 ||

tāmutpāṭayatāṁ teṣāṁ kuddālabhujarajjubhiḥ |

māso jagāma na tvasyāḥ sahasrāṁśe'pyabhūta kṣatiḥ || 6 ||

atha samsārasaṁtāpapraśamāmṛtadīdhitiḥ |

āyayau bhagavān sarvamānasollāsabāndhavaḥ || 7 ||

ghanāndhakāravirativyaktasatphaladarśanaḥ |

prasādasaṁvibhaktāśaḥ prakāśa iva śāradaḥ || 8 ||

sa tān dṛṣṭvā pariśrāntān viphalakleśapiḍāītān |

śrutvā ca tadvyavasitaṁ tānūce praṇatānanān || 9 ||

aho kleśaphalārambhaḥ prayāsavyavasāyinām |

saṁsārakarmaṇīvāsmin vyāpāre vaḥ samudyamaḥ || 10 ||

prārambhe viṣamakleśaṁ kriyamāṇaṁ sasaṁśayam |

siddhamapyanupādeyaṁ na prājñāḥ karma kurvate ||11 ||

ityuktvā caraṇāṅguṣṭhaghaṭṭitām vāmapāṇinā |

vinyasya dakṣiṇe pāṇau bhagavān vipulāṁ śilām || 12 ||

visṛjya brahamlokāntamaparyantaparākramaḥ |

cacārāścaryacaryāyāṁ dūtamiva jagattraye || 13 ||

kṣiptāyāṁ sahasā tasyām tenātyadbhutakāriṇā |

udabhūdganodbhūta iva vyāptajanaḥ svanaḥ || 14 ||

anityaḥ sarvasaṁskāra ityabhrāntavidhāyinaḥ |

sarvadharmā nirātmānaḥ śāntanirvāṇameva tat || 15 ||

iti sphuṭodite śabde śilā bhagavataḥ kare |

girīndraśīrṣakākārā sthitā punaradṛśyata || 16 ||

kṣaṇena sā bhagavatā kṣiptā vadanamārutaiḥ |

kṛtā visāriṇī dikṣu paramāṇuparaṁparā || 17 ||

punarekīkṛtāmeva bhagavān paramāṇubhiḥ |

śilāmanyatra nidadhe vismayaṁ ca jagattraye || 18 ||

āścaryaniścaladṛśastato mallā balirjitam |

vīryaṁ bhagavato vīkṣya praṇatāstaṁ babhāṣire ||19 ||

aho mahāprabhāvo'yaṁ balavīryodayastava |

niścayādhigame yasya na pragalbhāḥ surā api || 20 ||

anugrahapravṛttena balena guruṇā tava |

adhogatinimagneyaṁ janateva dhṛtā śilā || 21 ||

vīryaprajñābalādīnām pramāṇāvadhiniścayam |

api jānāti te kaścidāścaryatarakāriṇaḥ || 22 ||

iti bruvāṇānāścaryaniścalānavalokya tān |

tasyāṁ śilāyāmāsīnaḥ provāca bhagavān jinaḥ || 23 ||

ekībhūtabalaṁ yaddhi bhūtānām bhuvanatraye |

sugatasya tadekasya loke naiva samaṁ balam || 24 ||

ambhāṁsi kumbhairambhodherjaganti paramāṇubhiḥ |

śakyānyalaṁ laṅghayituṁ prabhāvo na tu saugataḥ || 25 ||

saṁkhyāṁ sumeroryo vetti tulāmānena tattvataḥ |

sugatānām na jānāti so'pi sudguṇagauravam || 26 ||

kathayitveti bhagavān saṁprāpte suramaṇḍale |

saśakrapadmanilaye cakre kuśaladeśanam || 27 ||

mallāstadupadeśena tattadbodhisamāśrayāt |

saśrāvakākhyāṁ pratyekasamyaksaṁbuddhatāṁ yayuḥ || 28 ||

srotaḥprāptiphalaṁ kauścitsakṛdāgāmi cāparaiḥ |

anāgāmiphalaṁ cāṇyaiḥ prāptamarhatpadaṁ paraiḥ || 29 ||

ityāśyayānuśayadhātugatiṁ nirīkṣya

jñātvā tathāprakṛtimapratimopadeśam |

teṣāṁ cakāra bhagavāṁścaturāryasatya-

samyakprakāśaviśadaṁ kuśalodayāya ||30 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śilānikṣepāvadānaṁpañcadaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

17 ādarśamukhāvadānam

17 ādarśamukhāvadānam |

cittaprasādavimalapraṇayojjvalasya

svalpasya dānakusumasya phalāṁśakena |

hemādrirohaṇanagendrasudhābdhidāna-

saṁpatphalaṁ na hi tulākalanāmupaiti || 1 ||

purā manojñe sarvajñaḥ śrāvastyāṁ jetakānane |

anāthapiṇḍadārāme vijahāra mahāśayaḥ ||2 ||

āryo mahākāśyapākhyastacchiṣyaḥ karuṇānidhiḥ |

nagaropavanasyāntaṁ janacārikayā yayau || 3 ||

tatra sudrugatiryoṣinnagarāśravalambikā |

apaśyat kuṣṭharogārtā kāśyapaṁ taṁ yadṛcchayā || 4 ||

sā taṁ dṛṣṭvā prasādinyā śraddhayā samacintayat |

pātre'sya piṇḍapātārhā kiṁ na jātāsmi puṇyataḥ ||5 ||

vijñāya tasyā āścaryaśraddhāyuktaṁ manoratham |

prasārya pātraṁ jagrāha piṇḍaṁ taṁ karuṇākulaḥ || 6 ||

tīvracittaprasādena bhaktasārasamaraṇe |

kuṣṭhinyā nipapātāsyāḥ pātre śīrṇakarāṅguliḥ ||7 ||

tataḥ sā pātakamiva tyaktvānityakalevaram |

devānāṁ tuṣitākhyānāṁ nilaye samajāyata || 8 ||

śakrastadadbhutaṁ jñātvā dānapuṇypditādaraḥ |

yatnātkāśyapasatpātraṁ sudhayā samapūrayat || 9 ||

sudhārpaṇe'pyasau bhikṣurnispṛhastṛṇalīlayā |

praśamāmṛtasaṁpūrṇaścakre pātramadhomukham || 10 ||

bhajante praṇayaprītiṁ kṛpaṇeṣu kṛpākulāḥ |

santaḥ saṁpatsamādhmātavadane mīlitādarāḥ || 11 ||

śrutvā tāṁ tuṣite devanikāye niratām nṛpaḥ |

prasenajit bhagavataścakre bhojyādhivāsanām || 12 ||

rājñastasya gṛhe dṛṣṭvā lakṣmīmāścaryakāriṇaḥ |

āryānandena bhagavān pṛṣṭastatpuṇyamabhyadhāt || 13 ||

purā gṛhapateḥ sūnurdāridyrāddāsatāṁ gataḥ |

kṣetrakarmāṇi saṁsaktaḥ kṣutkṣāmaḥ klāntimāyayau || 14 ||

svajananyā samānītāṁ niḥsnehalavaṇāṁ cirāt |

kulmāṣapiṇḍimāsādya bhoktuṁ sādaramāyayau || 15 ||

dhautahastaḥ kṣaṇe tasmin saṁprāptāya yadṛcchayā |

dadau pratyekabuddhāya tām prasannena cetasā || 16 ||

jātaḥ sa eva kālena bhūpālo'yaṁ prasenajit |

tasya dānakaṇasyaivaṁ vibhūtiḥ prathamaṁ phalam ||17 ||

śrutveti bhagavadvākyaṁ bhikṣūrvismayamāyayau |

rājāpi vipulāṁ pūjāṁ cakre bhagavataḥ puraḥ ||18 ||

rājārhairakhilairbhogaiḥ kṛtvā bhaktinivedanam |

sa koṭīstailakumbhānāṁ dīpamālāmakalpayat ||19 ||

dīpamekaṁ dadau tatra svalpakaṁ durgatāṅganā |

snehakṣayātprayāteṣu sarveṣu na jagāma yaḥ || 20 ||

vicintya praṇidhānena tayā vimalacetasā |

bhāvinīm śākyamunitāṁ sarvajño'syāh samabhyadhāt || 21 ||

ratnadīpāvaliṁ datvā rājā bhagavataḥ purah |

upaviśya praṇamyāgre praṇayāttaṁ vajijñapat || 22 ||

bhagavatpraṇidhānena tattatpuṇyānubhāvataḥ |

na kasyānuttarā samyaksaṁbodhirbhavadarpitā || 23 ||

bhavatprasādapraṇayāt prāptumicchāmi tāmaham |

nirvikalpaphalāvāptyai sevyante kalpapādapāḥ || 24 ||

iti rājavacaḥ śrutvā bhagavān samabhāṣata |

durlabhānuttarā samyaksaṁbodhiḥ pṛthivīpate || 25 ||

sūkṣmā mṛṇālatantubhyo giribhyo'pi garīyasī |

samudrebhyo'pi gambhīrā sā sukhena na labhyate || 26 ||

na dānairbahubhirlabdhaṁ mayaivānyeṣu janmasu |

cittaprasādaviśadaṁ jñānaṁ tatkāraṇaṁ jaguḥ || 27 ||

caturdvīpādhipatyena mayā māndhātujanmani |

ciraṁ dānaphalaṁ bhuktaṁ bodhirnādhigatā tu sā || 28 ||

dānena cakravartīśrīḥ sā sudarśanajanmani |

bhuktā mayāmahīyasī bodhirnādhigatā tu sā || 29

purā datvā gajānaṣṭau velāmadvijajanmāni |

mayā prāptaṁ mahatpuṇyaṁ bodhirnādhigatā tu sā || 30 ||

kurūpaḥ kuśalātmāhaṁ rājaputraḥ purābhavam |

yaḥ piśāco'yamityuktvā nijalatnyā vivarjitaḥ || 31 ||

śriyai śrīskandho bhūtyāge prītiryasya sadā sthitā |

sa duḥkhī rūpavaikalyāt kka vā sarvaguṇodayaḥ || 32 ||

taṁ rūpavirahe dehatyāgārūḍhaṁ śacīpatiḥ |

divyacūḍāmaṇiṁ datvā cakre pañcaśaropamam || 33 ||

ṣaṣṭiḥ purasahasrāṇi tasya yajñeṣu yajvanaḥ |

hemayūpābhirūpāṇi prāpurmerubalaśriyam || 34 ||

tasmin mayātidānādrikṛte kuśalajanmani |

tāni puṇyānyavāptāni bodhirnādhigatā tu sā || 35 ||

mayā satyaprabhāveṇa triśaṅkunṛpajanmani |

kṛtā vṛṣṭiḥ sudurbhikṣā bodhirnādhigatā tu sā || 36 ||

mithilāyāṁ mahādevanṛpajanmani yajvanā |

mayāptā puṇyasaṁpattirbodhirnādhigatā tu sā || 37 ||

mithilāyāṁ purā puṇyaṁ nimibhūpālajanmani |

prāptaṁ dānatapoyaġyairbodhirnādhigatā tu sā || 38 ||

purā nandasya nṛpateścatvāraḥ piśunāḥ sutāḥ |

babhūvurādarśamukhaḥ pañcamaśca guṇādhikaḥ || 39 ||

kālenāpannaparyantaḥ sa bhūpatiracintayat |

ete madante catvāro rājyaṁ nārhanti karkaśāḥ || 40 ||

putre mamādarśamukhe rājyaśrī pratibimbitā |

suvṛtte labhate śobhāṁ prajñāvaimalyaśālini || 41 ||

dhyātvetyamātyān so'vādīt sa bhavadbhirnareśvaraḥ |

kṛto'ntaḥpuravargeṇa yo'bhyutthānena pūjyate || 42 ||

maulirna kampate yasya sameva maṇipādukaiḥ |

dvāradrumādrivāpīṣu nidhiṣaṭkaṁ sa paśyati || 43 ||

ityuktvā tridivaṁ yāte nṛpatau mantriṇaḥ kramāt |

taduktrairlakṣaṇaiścakrurādarśamukhamīśvaram || 44 ||

dharmanirṇayakāryeṣu yaṁ vādiprativādinah |

vilokyaiva svayaṁ tasthurnyāyairjayaparājaye || 45 ||

purā nirabhiasṁghena prātavaiśasakilbiṣam |

brāhmaṇaṁ daṇḍinaṁ nāma dayāluḥ prayayau puraḥ || 46 ||

guyugārthe gṛhasthena mṛtena vaḍavāhateḥ |

kuṭhārapātataḥ patnyā takṣavāsī vivāditaḥ || 47 ||

śauṇḍikenātmajavadhāddīkṣitaṁ tulyanigraham |

tadvipakṣabhayenoktvā tatsaṁtyaktaṁ vyamokṣayat || 48 ||

amānuṣāṇāṁ sattvānāmadhyāśayaviśeṣataḥ |

cakāra cittaśodhanaṁ tattatsaṁdehanirṇayam || 49 ||

avṛṣṭimṛṣṭe durbhikṣe yena dvādaśavarsake |

vihitaṁ sarvasattvānāmaśanaprāṇavartanam || 50 ||

ityamūnmama puṇyāptirādarśamukhajnmani |

na tu sā samyaksaṁbodhirvibodhitā mahodayā || 51 ||

bahujanmaśatābhyāsaprasāsena mahīyasā |

adya tu jñānavaimalyaṁ mayāptaṁ lutpasaṁvṛti || 52 ||

jñānaprajñādhigamyā kimapi paratarānuttarā satyāsṁvit

samyaksaṁbodhireṣā na ca khalu nṛpate labhyate dānapuṇyaiḥ |

mohaśyāmāvirāme gataghanagaganavyaktavaimalyabhājāṁ

nirvyājānandabhūmirbhavati bhavatamaśchedinī sā dinaśrīḥ || 53 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

ādarśamukhāvadānaṁ nāma saptadaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

16 maitreyavyākaraṇāvadānam

16 maitreyavyākaraṇāvadānam |

asaṁgamo nāma viśuddhidhāmo

śreyāṁsi sūte kuśalābhikāmaḥ |

saṁsāravāmaḥ sukṛtābhirāmo

manomalairvairarajovirāmaḥ || 1 ||

purā gaṅgāṁ samuttīrya nāgānāṁ phaṇasetunā |

bhagavān sugataḥ pāraṁprāpya bhikṣūnabhāṣata || 2 ||

iha ratnamayaḥ pūrvaṁ yūpo'bhūdadbhutadyutiḥ |

darśayāṁi tamatraiva draṣṭuṁ vaḥ kautukaṁ yadi || 3 ||

ityuktvā bhagavān bhūmau pāṇinā divyalakṣmaṇā |

spṛṣṭvā nāgagaṇotkṣiptaṁ ratnayūpadarśayat ||4 ||

taṁ dṛṣṭvā bhikṣavaḥ sarve nirnimeṣekṣaṇāściram |

babhūvuścitralikhitām iva niścalavigrahāḥ ||5 ||

tatkathāmatha taiḥ pṛṣṭaḥ provāca bhagavān punaḥ |

atītānāgatajñānaṁ dantālokaiḥ kirannivaḥ || 6 ||

devaputraḥ purā kaścit kāle svargaparicyutaḥ |

mahāpraṇādanāmābhūnnṛpatiḥ śakraśāsanāt || 7 ||

dharmavṛttānusaraṇasmaraṇāya mahītale |

ucitaṁ lakṣaṇaṁ kiṁcit sa yayāce śatakratum || 8 ||

tataḥ surapatervākyādviśvakarmā tadālaye |

bhāsvaraṁ vidadhe ratnayūpaṁ puṇyamivonnatam || 9 ||

tatastaddarśanāsakte jane kautukaniścale |

kṛṣyādikarmaṇyucchinne rāġyaḥ koṣakṣayo'bhavat || 10 ||

tatastena kṣitibhujā kṣipto'yaṁ jāhnavījale |

tiṣṭhatyadyāpi pātāle ratnaiḥ sūryairivācitaḥ || 11 ||

bhaviṣyatyasya kālena paricchinnaḥ parikṣayaḥ |

na tajjagati nāmāste pariṇāme yadakṣayam || 12 ||

āgāmisamaye puṁsāṁ varṣāśītisahasrake |

śaṅkhaśubhrayaśāḥ śaṅkho nāma rājā bhaviṣyati || 13 ||

puṇyalabdhamimaṁ yūpaṁ npaḥ kalpadrumopamaḥ |

sa purohitaputrāya maitreyāya pradāsyati || 14 ||

maitreyo'pyanmumādāya kṛtvā sapadi khaṇḍaśaḥ |

arthicintāmaṇirlokamadaridraṁ kariṣyati || 15 ||

yūpaṁ datvātha maitreyaḥ samyaksaṁbuddhatām gataḥ |

anuttarajñānanidhirbhaviṣyati surārcitaḥ || 16 ||

śaṅko rājā sahasrāṇāmaśītyā parivāritaḥ |

sāntaḥpurāmātyagaṇo rājāpi pravrajiṣyati || 17 ||

prāgjanmapraṇidhānena śaṅkhasya kuśalodayaḥ |

kṛtasyāvaśyabhogyatvātpariṇāme phaliṣyati || 18 ||

madhyadeśe purā rājā vāsavo vāsavopamaḥ |

dhanasaṁmatanāmā ca nṛpo'bhūduttarāpathe || 19 ||

tayorvibhavasaṁgharṣo bhūto vairāgnitaptayoḥ |

abhūd yuddhasamārambhasaṁbhārarabhasaṁ manah || 20 ||

nagaraṁ ca praviśyātha sametya dhanasaṁmataḥ |

cakre garajathānīkairgaṅgātīraṁ nīrantaram | 21 ||

tatra ratnaśīkhī nāṁa samyaksaṁbuddhatām gataḥ |

dṛṣṭastenārcyāmānāṅghrirbrahmaśakrādibhiḥ suraiḥ || 22 ||

so'cintayadaho rājā vāsavaḥ pṛthipuṇyavān |

viṣayānte vasatyeṣ ayo hi tridaśavanditaḥ || 23 ||

tatastasyānubhāvena tatra bhūpālayostayoḥ |

yayau vairarajaḥ śāntyā mithyāmohaparikṣayam || 24 ||

kṝtasaṁghiḥ pareṇātha vāsavaḥ pṛthivīpatiḥ |

bhagavantaṁ samabhyetya sarvabhogaurapūjayat || 25 ||

praṇidhānaṁ ca vidadhe pūjānte praṇamāmi tam |

ahaṁ kuśalamūlena syāmetena mahāniti || 26 ||

asminnavasare ghore śankhaśabde samudgate |

provāca taṁ ratnaśikhī praṇataṁ purataḥ sthitam || 27 ||

śankho nāma mahīpālaścakravartī bhaviṣyasi |

paryante bodhiyuktaśca kuśalaṁ samāvāpsyasi || 28 ||

evaṁ satpraṇidhānatah kṣitipatiḥ puṇyodayādvāsavaḥ

śaṅkho nāma nṛpa sa ratnaśikhinādiṣṭaḥ śriyaṁ prāpsyati |

maitreyaḥ praṇayātkariṣyati tathā bodhau viśuddhāṁ dhiyaṁ

kalyāṇābhiniveśapuṇyataraṇirāḍya hi satsaṁgamaḥ || 29 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

maitreyavyākaraṇāvadānaṁ nāma ṣoḍaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

18 śāriputrapravrajyāvadānam

18. śāriputrapravrajyāvadānam |

nedaṁ bandhunoṁ suhṛt sodaro vā

nedaṁ mātā na pitā vā karoti |

yatsaṁsārāmbhodhesetuṁ vidhatte

jñānācāryaḥ ko'pi kalyāṇahetuḥ || 1 ||

kalandakanivāsākhye ramye veṇuvanāśrame |

bhagavān viharan buddhaḥ pure rājagṛhe purā ||2 ||

kilitaṁ copayiṣyaṁ ca dvau parivrājakau purā |

prapannau bhikṣubhāvena cakāra śamasaṁvṛtau || 3 ||

tataśca śāriputrasya bhikṣoḥ saṁdeśanāṁ vyaghāt |

yayā sākṣātkṛtārhattvo so'bhūnmokṣagatikṣamaḥ || 4 ||

tasya tadadbhutaṁ dṛṣṭvā dhanārhaṁ sarvabhikṣubhiḥ |

papracchuḥ pūrvavṛttāntaṁ sa ca tebhyo vyabhāṣata ||5 ||

brāhmaṇasyāgnimitrasya bhāryā guṇavarābhavat |

śūrpiketi kṛtaṁ pitrā krīḍānāma ca bibhratī || 6 ||

bhrātā prathamaśīlākhyaḥ tasya śūrpasamābhidhaḥ |

pratyekabuddhatāṁ yātaḥ kadācid gṛhamāyayau || 7 ||

sa tayā bharturādeśād gṛhībhaktyādhivāsitaḥ |

praṇatipraṇayācāraistoṣitaḥ paricaryayā || 8 ||

kadāciccīvare tasya kurvāṇasya vipātraṇam (?) |

sūcīkarmavahād dṛṣṭvā praṇidhānaṁ samādadhe ||9 ||

yatheyaṁ kartarīṁ tīkṣṇā yathā gambhīragāmiṇī |

sūcī tathāparā prajñā mama syāditi sādarā || 10 ||

pratyekabuddhavinayāt praṇidhānena tena ca |

gatāsmin janmani saiva saprajñaśāriputratām || 11||

sa eṣa śāriputro'dya bhikṣuṣtīkṣṇatarāgradhīḥ |

kalyāṇapātratām yātaḥ kalpavallī hi sanmateḥ || 12 ||

vākyaṁ bhagavataḥ śrutvā papracchurbhikṣavaḥ punah |

kasmānnāṭyakule jātaḥ śāriputro narādhame ||13 ||

tatastān bhagavānūce pūrvasminneṣa janmani |

abhūnmahāmatirnāma rājaputraḥ satāṁ mataḥ || 14 ||

śrīmato'pi matistasya pravrajyāyāmajāyata |

paripākaprasannānāṁ kāluṣyāya na saṁpadaḥ || 15 ||

pravrajyā rājaputrāṇāṁ yūnāṁ naiva kulocitā |

ityuktvā janakaḥ prītyā taṁ yatnena nyavārayat ||16||

kadācit kuñjarārūḍhaḥ sa vrajan janavartmani |

dṛṣṭvā daridraṁ sthaviraṁ kāruṇyādidamabravīt ||17 ||

adhanyā dhanīno loke bandhubandhanayantritāḥ |

pravrajyāṁ nāpnuvantyeva tvaṁ tu kena nivāritaḥ ||18 ||

sa nyavedayanme daridrasya na pātraṁ na ca cīvaram |

dhanopakaraṇānyeva śamopakaraṇānyapi ||19 ||

rājasūnuriti śrutvā gatvā munitapovanam |

pravrajyāṁ kārayitvāsya pradadau pātracīvaram || 20 ||

so'cireṇaiva kāḻena yātaḥ pratyekabuddhatām |

rājaputraṁ samabhyetya divyāmṛddhimadarśayat ||21 ||

tasya prabhāvamālokya sa pradadhyau nṛpātmajaḥ |

aho mahodayatvānme pravrajyā durlabhābhavat || 22 ||

dāridyrādavivekācc nīcānāmapi durlabhā |

jāyeyamadhame kule tasmadasmi vivekavān ||23||

sa eva śāriputro'yaṁ jñātastatpraṇidhānataḥ |

pravrajito bhagavatā kāśyapenānyajanmani ||24||

tenāyaṁ niyamapraṇayavinayī samyakprasādodayā-

dādiṣṭaḥ kuśalāya satyanidhinā prajñāvatāmagraṇīḥ |

kāle śākyamunerbhaviṣyati mataḥ śiṣyatvayogādvaraṁ

maudgalyāyana eṣa cātra kathitaḥ saṁvinmayānāṁ vadaḥ ||25||

anyajanmani daridraḥ kārmikaḥ kenacidapi dayayā maharṣiṇā |

dattapātracīvaro'bhavaddarśitarddhirāsīdatulaprabhāvavān ||26||

iti kṣemendraviracitāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śāriputraprajajyāvadānam nāmāṣṭādaśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

19 śroṇakoṭikarṇāvadānam

19. śroṇakoṭikarṇāvadānam |

sa ko'pi puṇyātiśayodayasya

varaḥ prabhāvaḥ paramākṣayo yaḥ |

pratyakṣalakṣyaḥ śubhapakṣasākṣī

janmāntare lakṣaṇatāmupaiti ||1||

ramye purā bhagavati śrāvastyāṁ jetakānane |

anāthapiṇḍadārāme vihāriṇi tathāgate ||2||

babhūva vāsavagrāme balasenābhidho gṛhī |

pūritāśaḥ phalabharaiśchāyātarurivārthinām || 3 ||

jāyāyāṁ jayasenāyāṁ kāḻe kamalalocanaḥ |

ajāyata sutastasya puṇyairmīrta ivotsavaḥ || 4||

sajahā ratnadīpārcirabhūtkarṇasya karṇikā |

nābhūnmūlyatulā yasya hemakoṭiśatairapi || 5 ||

śravaṇānakṣatrajāto'sau ratnakoṭyarhakarṇikāḥ |

sa śroṇakoṭikarṇākhyaḥ kumāro'bhūdguṇocitaḥ ||6 ||

sa nirmalaruciḥ kāntaḥ kalābhiṁ paripūritaḥ |

amandānandaniṣyandī na kasyendurivābhavat ||7 ||

sa yuvā vāryamāṇo'pi pitrā dhanadasaṁpadā |

jananī sāśrunayanā paraṁ puruṣayā girā ||8||

priyaṁvado'pi nirbhartsyo viṣavarṣīva candramāḥ |

mahāsārthena ratnārthī dūradvīpāntaraṁ yayau ||9||

makarākaramuttīrya vrajatasyasya nirjane |

karmormiviplavenābhūt svasārthavirahaḥ pathi ||10||

sārtho'pi tamanāsādya vinivṛttaṁ śucā śanaiḥ |

svadeśamarjitakleśaḥ praviveśa viśṛṅkhalāḥ ||11||

so'pi taptamaruśreṇīlakṣaṇāṁ dakṣiṇāṁ diśam |

śrāntaḥ praśāntaviśrāntirvāpigāhaṁ vyagāhata ||12||

so'cintayadaho vitte pratinittārjanodyamaḥ |

mamāyamanayenaiva jātakleśaḥ phalodayaḥ ||13||

aho dhanārjanāveśaḥ saṁtoṣavirahānnṛṇām |

sarvāpavādasaṁvādo nindyānām vipadāṁ padam ||14||

hemācale'pi saṁprāpte na paryāptirhanārjane |

saṁsāre vāsanābhyāsadveṣamohaḥ śarīriṇām ||15 ||

phithuprayāsavirasā dīpitā śrīrivāyatā |

tṛṣṇāṁ tanoti nitarāmiyaṁmarumahītale ||16 ||

aho bata kuraṅgāṇāṁ tṛṣṇāndhānāṁ pade pade |

mamāpi janayantyeva mohaṁ marumarīcikāḥ ||17||

iyaṁ tṛṣṇā śramaścāyamimā nirudakā bhuvaḥ |

kiṁ karomi kka gacchāmi paśyāmi jvalitā diśaḥ || 18 ||

iti saṁcintya sa śanaiḥ prasarpan salilāśayā |

āyāsamiva sākāraṁ dadarśa puramāyasam ||19||

ghoraṁ dvāri sthitaṁ tatra saṁtrāsasyeva sodaram |

dadarśa puruṣaṁ kālakarālaṁ raktalocanam ||20||

sa tena pṛṣṭaḥ pānīyaṁ yadā novāca kiṁcana |

tadā svayaṁ praviṣṭena pretaloko vilokitah ||21||

dagdhakaṣṭhopamān dhūlimalaliptānnirambarān |

śuṣkāsthinsāyuśeṣāṅgān pretān dṛṣṭvā sa vivyathe ||22||

tairyācitah sa pānīyaṁ pānīyavirahārditaḥ |

parityajya nijāmārtimabhūttadduḥkhaduḥkhitaḥ ||23||

tīvratṛṣṇāturānūce sa tānārtapralāpinah |

mamāsmin marukāntāre niṣkṛpasya kutaḥ payaḥ ||24||

kṛcchre'smin duḥsahe nyastāḥ ke yūyaṁ kena karmaṇā |

yuṣmadaprakriyabandhaścātaḥ kṛcchraścarāmyaham ||25||

nidrā niḥśalyakalpasya sukhasikteva tasya yā |

nārtānnapaśyati dṛṣṭvā teṣāṁ kleśakṣaye kṣamā ||26||

te tamūcurviruddhena karmaṇā mohasaṁcayāt |

anivartya vayaṁ martyāḥ kṣiptā vyasanasaṁkaṭe ||27||

adhikṣepāt kṣepakṣatipataradhairyairmadabharā-

danāryairmānavyasanerṣyābhiravāryavyatikaraiḥ |

kṛtāsmābhirnityaṁ suhanahṛdaye nirdayatayā

vacobhirnārācairviṣaparicitaiḥ śalyakalanā ||28||

dānaṁ nadattaṁ hṛtameva vittaṁ

hiṁsānimittīkṛtameva cittam |

asmārbhiraṅgairvihitā vikārāḥ

parasya dārāpahṛtiprakārāḥ ||29||

te vayaṁ kuhakāsaktā dakṣāḥ kṣudreṣu karmasu |

prayātāḥ pretanagare ghore'smin kleśapātratām ||30 ||

iti teṣāṁ vacaḥ śrutvā so'nyatra ca tathāvidhān |

pretān dṛṣṭvānabhipretān karuṇakulito'bhavat ||31||

nirgamya durgamāt tasmāt purātpuṇyabalena saḥ |

vimalaṁ śītalacchāyamāsasāda vanāntaram ||32||

atha dūradhvasaṁtaptaḥ pariśrāntaḥ śanaiḥ śanaiḥ |

nipapātācalādandhastṛṣṭārta iva bhāṣkaraḥ || 33||

dine puṇya iva kṣīṇe niḥśeṣāśāprakāśake |

saṁmohamalinaṁ loke tamaḥ pāpamivodyayau ||34||

kṣīṇabhṛṅgavihaṅgānāṁ nalinīnāṁ prasaṅginī |

vikāsāsṁpasā mudrā nidreva samajāyata ||35||

kāruṇyādiva śītāṁśurjyotsnāmṛtaśalākayā |

sphāratāraṁ jagannitraṁ cakre vitimitaṁ tataḥ || 36 ||

kṣayodayaparāvṛttirdrśitānekavibhramaḥ |

saṁsāradinayāminyorjahāseva sudhākaraḥ ||37 ||

netrānandasudhāvarṣe sukhasparśe niśākare |

digvadhūvadanādarśe harṣe mūrta ivotite ||38 ||

śroṇakoṭirdadarśāgre vimānamānanadyutim |

kautukādanyarūpeṇa svargādbhuvamivāgatam ||39 ||

tasminnapaśyatsamadāścatasrastridaśāṅganāḥ |

diśaścandrodayānandavihārāyeva saṁgatāḥ ||40 ||

tāsāṁ madhye varākāraṁ ramamāṇaṁ vyalokayat |

taruṇapremasaṁbhāramiva sākāratām gataḥ ||41 ||

ratnamaṇḍaleyūrakirīṭikacirāmśubhiḥ |

ālikhantamivāścaryamamaryādaṁ diśāṁ mukhe ||42 ||

tasya tāmadbhutām dṛṣṭvā saṁbhogasukhasaṁpadam |

mene sa sukṛtākhyasya taroḥ sphītāṁ phalaśriyam || 43 ||

prītyā tena kṛtātithyaḥ svādupānāśanādibhiḥ |

tāṁ śroṇakoṭikarṇo'tha nināya rajanīṁ sukham ||44||

tārākusumavātāliprabhā prābhātikī tataḥ |

anityateva śaśinaścakre lakṣmīparikṣayam ||45||

kṣayaṁ kṣapāyāṁ yātāyām bhānau bhuvanacakṣuṣi |

udite sarvabhūtānām sukhaduḥkhaikasākṣiṇi || 46 ||

vimānaṁ suranāryaśca kṣasṇādadṛśyatāṁyayuḥ |

vinaṣṭavadanacchāyaḥ puruṣaścāpatatkṣitau ||47 ||

tatastasyāpatat pṛṣṭhe śunāṁ saṁgho'tibhīṣaṇaḥ |

trailokyaśāpapāpotthaḥ kleśarāśirivākhilaḥ ||48 ||

sa taigrīvāmukhārabdhamāṁsagrāsāgrakarṣaṇaiḥ |

ākrandirudhirakṣīrairbhakṣyamāṇaḥ kṣayaṁ yayau || 49 ||

dinānte punarāyāntaṁ tadvimānamapaśyata |

catasro'psarāsastāśca puruṣaḥ sa ca kāntimān ||50 ||

taṁ śroṇakoṭikarṇo'tha papracchātyantavismitaḥ |

sakhe kimetadāścaryaṁ dṛśyate kathyatāmiti || 51 ||

sa tena pṛṣṭaḥ provāca vayasya śrūyatāmidam |

tvāṁ śroṇakoṭikarṇākhyaṁ jānāmi sukṛtocitam || 52 ||

abhavaṁ vāsavagrāme duṣkṛtī paśupālakaḥ |

paśūnāṁ māṁsamutkṛtya vikrītaṁ satata mayā ||53 ||

piṇḍapātāya saṁprāpto māmāryaḥ karuṇānidhiḥ |

kātyāyanākhyaḥ provācaḥ viramāsmāt kukarmaṇaḥ ||54||

hiṁsāmayo hyayaṁ kleśo duḥsahaḥ sāhasaiṣiṇām |

svaśarīre patatyeva chinnamūla iva drumaḥ ||55||

ityahaṁ vāryamāṇo'pi tenānāryaḥ kṛpātmanā |

yadā na virataḥ pāpāt tadā sa prāha māṁ punaḥ ||56||

divā tvaṁ kuruṣe hiṁsāṁ sarvathā yadi nirdayaḥ |

rātrau śīlasamādānaṁ gṛhāṇa samayānmama ||57 ||

ityuktvā tena yatnena sarvasattvahitaiṣiṇā |

dattā śīlasamādānamayī puṇyamatirmama ||58 ||

kālena kālavaśagaḥ prāptaḥ so'hamimāṁ daśām |

taptāṅgārasudhāvarṣairiva kīrṇo divāniśam || 59 ||

rātrau śīlasamādānaphalaṁ hiṁsāphalaṁ dine |

caryā matpuṇyapāpābhyām patitaḥ sukhaduḥkhayoḥ ||60||

tasya me kuru kāruṇyaṁ sakhe kalusakāriṇaḥ |

gatvā svadeśaṁmatputraṁ brūhi madvacasā rahaḥ || 61 ||

asti me gṛhakoṭānte nikhātaṁ hemabhājanam |

taduddhṛtya parityaktapāpavṛtti vidhīyatām || 62 ||

āryakātyāyano nityaṁ piṇḍapātena pūjyatām |

ityuktastena vinayāt tathetyuktvā jagāma saḥ || 63 ||

sa dadarśa vrajan divyavimānamaparaṁ punaḥ |

ratnapadmalatākāntaṁ dvitīyamiva nandanam || 64 ||

tasmin sāṅgamivānaṅgaṁ saṁgataṁ divyayoṣitā |

apaśyadvāsarārambhe puruṣaṁ ratnabhūṣitam || 65 ||

tena prītyupacāreṇa kṛtātithyastathaiva saḥ |

dinaṁ nināya dīrghaṁ ca kleśamadhye sudhāmayam || 66 ||

atha vyomavimānāgrāt patite padminīpatau |

apūryata jagad ghorairduḥkhairiva tamobharaiḥ || 67 ||

tataḥ kṣapāpatirjyotsnāṁ vamanneva kṣapājaḍaḥ |

śanakaiḥ pāṇḍurogīva gauradyutiradṛśyata ||68 ||

sukumāre dināloke rātrau rākṣasayoṣitā |

bhakṣite'lakṣyata śaśī kapālabalasaṁnibhaḥ ||69 ||

vyāpte candrikayā loke kālacandranacarcayā |

vimānamagamat kkāpisā ca svargamṛgekṣaṇā ||70 ||

vimānapatitaḥ so'pi puruṣaḥ sarvarūpayā |

śanaiḥ saptabhirāvartaiḥ śatapadyā viveṣṭitaḥ || 71 ||

sā tasya mūrdhni vivaraṁ kṛtvā mastiṣkaśoṇitam |

āsvādayantī śanakaiścakāra śuṣiraṁ śiraḥ || 72 ||

athāruṇakaracchanne socchvāsavadāne dine |

bībhatsadarśanakleśādiva mīlitatārake ||73 ||

prādurāsan punardivyavimānaṁ sā ca kāminī |

yuvā sa cādbhutatanurdivyābharaṇabhūṣitaḥ || 74 ||

pṛṣṭo|tivismayāt tena svavṛttāntaṁ jagād saḥ |

dvijo'haṁ vāsavagrāmanivāsī manasābhidhaḥ || 75 ||

taruṇī prātiveśyasya patnī malayamañjarī |

abhūnmama bhujaṅgasya svairiṇī vallabhā bhṛśam || 76 ||

paradāraratergrāme vyagrā me kṣamate matiḥ |

minagnā viṣayagrāme samagrā me kṣayaṁ gatā || 77 ||

āryakātyāyanaḥ pāpaṁ jñātvā mām cauryakāmukam |

dayāvidheyaḥ kāruṇyāt provāca vijane śanaiḥ ||78 ||

parāṅganāṅgasaṁsargaprītyā rūparateḥ kṣaibam (?) |

anaṅgāgnau patannāśaṁ pataṅgaṁ iva mā gamaḥ || 79 ||

aho āsaktaraktānāṁ saṁpatanapramādinām |

kāminām hiṁsakānāṁ ca paradārādaraḥ param ||80 ||

pṛthu pravepathu (?) svāpaśramavihvalānām

gṛdhrāṅganāmukhanikhātanakhakṣatānām |

saṁmohane paravadhūvihitaspṛhāṇāṁ

romāñcakāriṇi paraṁ narake ca kāmaḥ || 81 ||

tasmādasmānnivartasva vatsa kutsitakarmaṇaḥ |

jāyate pātakaṁ sparśe śunāmevāśucau ratiḥ||82||

ityahaṁ kṛpayā tena niṣiddho'pyaviśuddhadhīḥ |

aniruddhena rāgeṇa baddhastāmeva nātyajam || 83||

vijñāya māmavirataṁ tataḥ kātyāyano dadau |

mahyaṁ śīlasamādānaṁ dinacaryāhitodyataḥ || 84 ||

dinaśīlasamādānāt parastrīgamanānniśi |

iyaṁ me puṇyapāpotthā sukhaduḥkhamayī sthitīḥ ||85||

gatena vāsavagrāmaṁ vācyaḥ putro mama tvayā |

suvarṇamagniśālāyāmasti gūḍhaṁ dhṛtaṁ mayā || 86 ||

vṛttiḥ kāryā tadudbhṛtya pūjyaḥ kātyāyanaśca saḥ |

praṇayāditi tenoktaḥ śroṇakoṭiryayau tataḥ || 87 ||

so'paśyaddivyalalanāmagre maṇivimānagām |

lakṣmīṁ lāvaṇyaduġdhābdheranāyāsodgatāmiva || 88 ||

tasya vimānapādeṣi caturṣu snāyusaṁyutam |

sa dadarśātidurdaśaṁ baddhaṁ pretacatuṣṭayam || 89 ||

sāpi taṁ pratyabhijñāya saṁbhāṣya snigdhayā girā |

surocitaṁ dadau tasmai rasavat pānabhojanam || 90 ||

bhuñjānasaṁjñayāṁ dūrāt pretairdainyena yācitaḥ |

sa dadau kṛpayā tebhyaḥ kākebhya iva piṇḍikāḥ || 91 ||

piṇḍo busatvamekasya prayāto'nyasya lohatām |

svamāṁsatvaṁ tṛtīyasya caturthasya prapūyatām || 92 ||

vilokya tatkṛpāviṣṭaḥ sa teṣāṁ kaṣṭaceṣṭayā |

papraccha tanmukhacchāyām vicchāyīkṛtapaṅkajām || 93 ||

pṣṭā tadadbhutaṁ tena uvāca sā migekṣaṇā |

na śroṇakoṭirṇaiṣāṁ dattaṁ bhavati tṛptaye || 94 ||

brāhmaṇasyāsya bhāryāhaṁ pūrvapādābalambinaḥ |

nandanāmnaḥ sunandākhyā vāsavagrāmavāsinaḥ || 95 ||

dvitīyapādasaṁsaktaḥ putro me niṣṭhurābhidhaḥ |

paścātpādāvalambinyau dāsī ceyaṁ snuṣā ca me || 96 ||

nakṣatrayogapūjāyām purā sajjīkṛate mayā |

bhaikṣyopahāre me gehamāryakātyāyano'viśat || 97 ||

mayā cittaprasādinyā piṇḍapātena so'rcitaḥ |

kurvanneva yayau kāntyā vaimalyānugrahaṁ diśām || 98 ||

tataḥ snātvā samāyātastūrṇaṁ patirayaṁ mama |

patpiṇḍapātamākarṇya pramidāya mayoditam || 99 ||

kopāduvāca māṁ kasmād viśikhaḥ śramaṇaḥ śaṭhaḥ |

apūjiteṣu pūjyeṣu busārhaḥ pūjitastvayā || 100 ||

iti mohādanenokte putro'pyeṣa jagād mām |

pāke pūrvāśanāyogyaḥ sa kiṁ nāśnātyayoguḍān || 101 ||

iyaṁ snuṣā me satataṁ pūrvabhakṣyāvabhoginā |

mayokte śapathaṁ cakre svamāṁsādanavādinī ||102 ||

iyaṁ dāsī ca bhaikṣyāṇā cairyāttadvyayakāriṇī |

ākṣiptā cākarot satyaṁ pūyaśoṇitavādinī || 103 ||

tatra te pretatām yātāḥ svavākyasadṛśāśanāḥ |

ahaṁ tvāryaprasādena divyabhogopabhoginī || 104 ||

tvayā tvāryaśamāptena vaktavyā duhitā mama |

santi hemanidhānāni gṛhe catvāri te pituḥ || 105 ||

tānyuddhṛtya yathāyogaṁ bhajasv asvajanisthitim |

pūjanīyaḥ piturbhrātā nāmnā kātyāyana sadā || 106 ||

sa ḥ śroṇakoṭikarṇastvaṁ gaccha deśaṁ tyaja śramam |

varṣā dvādaśa saṁpūrṇāḥ svagṛhānnirgatasya te || 107 ||

ityuktvā taṁ samādiśaya tasya pretacatuṣṭayam |

suptasyaiva muhūrtena svadeśāptimakārayat || 108 ||

utthitaḥ so'pi sahasā svadeśodyānakānanāt |

viyogaśokātpitarau śuśrāvāndhyamupāgatau || 109 ||

bhikṣudvijātithigaṇe pūjyamāne surālaye |

svakaṁ pitṛgṛhaṁ dṛṣṭvā paraṁ vismayamāyayau || 110 ||

niścitya sarvaṁ bhāvānāṁ kṣaṇikatvādanityatām |

sneharāgaṁ samutsṛjya tatrasthaḥ samacintayat || 111 ||

aho saṁmohanidreyaṁ nirantato divāniśam |

svapnamāyāvilasitaiḥ karotyadbhutavibhramam ||112||

janmavartmapradā mātā pitā bījavapatkhagaḥ |

pānthapūjāsanaṁ kāyaḥ ko'yaṁ niyamasaṁgamaḥ || 113 ||

śriyaḥ saṁsārābhrabhramaparicitāḥ kāñcanarucā

āśā dig (?) nirbandhāstaḍita iva nirlepacapalāḥ |

vapuḥ sarvāpāyaiḥ kṣayabhayanikāyaiḥ parigataṁ

jarārogodvegaistadapi na virāgastanubhṛtām || 114||

śriye svastisamāptaye svajanasyāyamañjaliḥ |

dākṣiṇyaiḥ kṣamataṁ śrīṣu pravrajyaiva priyā mama || 115 ||

iti dhyātvā sa pitarau samāśvāsyāptalocanau |

buddhau dharmapathe śuddhe śamadhāmni nyaveśayat || 116 ||

sārthabhraṣṭaścirāyāt kṛśo'pi svajanasya ca |

aluptasattvavibhavānnakṛpāspadatāṁ yayau || 117 ||

anukampasva yadyetaṁ saṁsārakleśavihvalam |

sataḥ kasyānukampyāste saṁpatsaṁparkanitspṛhāḥ || 118

paśupālakaviprastrīsaṁdeśādi yathoditam |

nigadya tebhyaḥ kanakaprāptipratyayalakṣaṇam || 119 ||

śāntaḥ kātyāyanaṁ prāpya pravrajyāṁ sa samādade |

mugdhānām yadviṣādāya tatprasādāya dhīmatām || 120 ||

sa samāsādya viśadaṁ sritaḥprāptiphalaṁ tataḥ |

sakṛdāgāmyanāgāmiphalamarhatphalaṁ tathā || 121||

traidhātuko vītarāgaḥ samaloṣṭāśmakāñcanaḥ |

ākāśapāṇitulyo'bhūdasicandanayoḥ samah || 122 ||

śrāvastyām veṇugahane jinaṁ jetavane sthitam |

bhagavantaṁ yayau draṣṭuṁ so'tha kātyāyanājñayā || 123||

praṇitātakṛtātithyaḥ prītyā bhagavatā svayam |

sa śroṇakoṭīkarṇo'tha babhāṣe harṣanirbharaḥ || 124|

bhagavān dharmakāyena dṛṣṭo'yaṁ śrotravartmani |

adhunā rūpakāyena puṇyairālokito mayā || 125 ||

analpasukṛtaprāpyamidaṁ taddarśanāmṛtam |

pītvā na tṛptimāyānti vañcitā eva te param || 126 ||

aspṛhasyāpi te mūrtiḥ kurute kasya na sphāt |

nirlopasyāpi te dṛṣṭiraho harṣeṇa limpati ||127 ||

tvatkathā tvadanudhyānaṁ tvatprāptistvanniṣevaṇam |

etāḥ kuśalamūlānāṁ sphītāḥ phalasamṛddhayaḥ || 128 ||

iti śrutvā bhagavatā prasādenābnhinanditaḥ |

tadādiṣṭaṁ śamārāmaṁ sa vihāramavāptavān || 129 ||

tasyāspadaṁ samabhyetya praṇayādbhagavānapu |

śrutvāsya madhuraṁ dharmaṁ svādhyāyaṁ praśaśaṁsa saḥ || 130 ||

tāṁ śroṇikoṭikarṇasya dṛṣṭvā praśamasaṁpadam |

bhikṣubhirbhagavān pṛṣṭaḥ pūrvavṛttamabhāṣata ||131||

vārāṇasyāṁ purā samyaksaṁbuddhe kāśyapābhidhe |

nirvāṇadhātau niḥśeṣakāryatvāt parinirvṛte || 132 ||

kṛkināmanṛpaścaityaṁ tasya ratnairakārayat |

svayaṁ tatpuṇyasaṁbharaṁ svargaṁ vaktumivodgatam || 133||

śīrṇasthāpitasaṁskāre tasmin saṁjñādhṛtaṁ dhanam |

tatputraḥ prāptarājyo'tha na dadau lobhamohitaḥ || 134||

athottarāpathāyātaḥ sarthavāho'rthadābhidhaḥ |

pradadau pṛthivīmūlyaṁ tatkṛte karṇabhūṣaṇam || 135||

kālāntaropagato'pi datvā cānyaddhanaṁ mahat |

praṇidhānaṁ sa kṛtavān bhūyāsaṁ puṇyavāniti || 136 ||

sa śroṇakoṭikarṇo'yaṁ puṇyaiḥ prātapadaṁ mahat |

tadvidhenaiva saṁyātaḥ karṇabhūṣaṇalakṣaṇaḥ || 137 ||

prasthānasamaye mātā śrāvitā paruṣaṁ vacaḥ |

yasmādanena tenāsya babhūvāsya śramo mahān || 138 ||

madhyeṣu mahataḥ śuklaguṇasatkarmavāsasaḥ |

kṛṣṇakarmalavāṁśo'pi sphuṭa evāvadhāryate || 139 ||

sukṛtasacivaḥ sattvetsāhaḥ pravāsasakhī dhṛtiḥ

viṣamataraṇe vīryaṁ seturvipadyadhikā kṛpā |

śamaparicitā paryante ca prasādamayī matiḥ

pariṇatiriyaṁ puṇyaprāpteḥ sphuratphalaśālinī ||140 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śroṇakoṭikarṇāvadānaṁ nāmonaviṁśatitamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

20 āmrapālyavadānam

20 āmrapālyavadānam |

dvijihvasaṅge kathamasti vṛtti-

ranekamukhye kathamasti saukhyam |

karmāntabandhe'sti kathaṁ svaśaktiḥ

prajñāprakarṣe kathamastyapāyaḥ || 1||

mithilāyāṁ videheṣu jalasattvābhidho nṛpaḥ |

abhūd bhujabhujaṅgasya viśrāntapṛthivībharaḥ || 2 ||

khaṇḍo nāma mahāmātyastasyākhaṇḍalasaṁpadaḥ |

babhūvāśeṣaṣāṅguṇyaparijñānabṛhaspatiḥ || 3 ||

nītijñagauravāttasya nṛpe vyaktaṁ nalokini |

sadābhavanmukhaprekṣī sarvaḥ kāryavaśājjanaḥ || 4 ||

gatānugatikatvena pravāhapraṇayī bharaḥ |

vardhate vāryamāṇasya svajanasya jalasya ca || 5 ||

sarvaṁ tanmayamālokya janaṁ mātsaryamūrcchitāḥ |

mantriṇaḥ saṁhatāstasya vinipātamacintayan || 6 ||

te praviśyāśramam rāġyastāṁ tasya prabahviṣṇūtām |

muhuḥ śaṅkāspadaṁ kṛtvā śaśaṁsurbhedakovidāḥ || 7 ||

tadgirā śaṅkito rājā tasya vaimukhyamāyayau |

abalābālabhūpālā varṇapratyayāḥ param || 8 ||

aśaṅkyādapi śaṅkante śaṅkādoṣe'pyaśaṅkitāḥ |

aviśeṣajñacapalā bhūpālāḥ kākaśaṅkinaḥ || 9 ||

prabhorviraktiliṅgāni vilokyāmātyapuṁgavaḥ |

svasutau gopasiṁhākhyau saśaṅkaḥ svairamabravīt ||10 ||

dhūrtairme vītaviśvāsaḥ piśunairnṛpatiḥ kṛtaḥ |

pratyayaṁ naiti hdidaye vidāryāpi pradarśite || 11 ||

viraktaḥ sthagitālāpadarśanaśravaṇaḥ prabhuḥ |

śepha iva vṛddhasya yātaḥ śithilatāṁ mama ||12||

piśunodbhūtabhedasya premṇaḥ saṁdhirna vidyate |

na maṇiḥ śliṣyāti punaḥ pāṣāṇaśakalīkṛtaḥ || 13||

dvijihṇakuṭilakrāntaḥ prabhuścandanapādapaḥ |

na yātyarthakriyākārī guṇavānapi sevyatām | 14 ||

kathaṁ nṛpanidhānārthī kuśalaṁ bhajate naraḥ |

ghoradveṣaviṣāviṣṭadvijihvāghātavihvalaḥ || 15 ||

tasmādvrajāmaḥ saṁtyajya dveṣadoṣeṇa bhūpateḥ |

śaṅkāśalyamaye vṛtte me'smin deśe sthitena kim || 16 ||

dakṣā rakṣākṣamāḥ śūrāḥ prabhutārthāḥ susaṁhatāḥ |

santaḥ santi viśālāyāṁ vāsastatra mamepsitaḥ || 17 ||

iti bruvāṇaḥ putrābhyāṁ tathetyuktaḥ sa sānugaḥ |

udyānagatimānena prayayau saparicchadaḥ || 18 ||

prayāṇaṁ nṛpatirjñātvā nivartanasamudyataḥ |

yatnenāpi na taṁ prāpa notsṛṣṭaṁ labhyate punaḥ || 19 ||

mūrkhāḥ satsu kṛtāvajñā vimuhyante kṣaṇena taiḥ |

yāti teṣāṁ tu sarvatra ko'pi nārthī kṛtārthatām || 20 ||

dhīmānamātyaḥ prāpto'tha kṛṣṭo vaiśālikairguṇaiḥ |

pūjitaḥ praṇayācāraiḥ saṁghamukhye pade sthitaḥ || 21 ||

tadbuddhivibhavāptaśrīḥ so'tha tatpramukho gaṇaḥ |

kadācidanayāllekhe na parābahvapātratām || 22 ||

atha kālena siṁhasya mantrisūnoḥ kanīyasaḥ |

ajāyata sutā kāntā cailā nāma guṇocitā || 23 ||

dvitīyā copacailākhyā sutā jātāsya sundarī |

nanmanyeva tayoḥ prāha nimittajño vicakṣaṇaḥ || 24||

cailāyāstanayo bhāvī pitṛhantā mahīpatiḥ |

guṇavānupacailāyāḥ pūrṇalakṣahṇavāniti || 25 |

jyeṣṭho mantrisutaḥ śauryādgopaḥ prauḍhamadoddhataḥ |

udyānamardanakṣepairgaṇānāṁ dveṣyatām yayau || 26 ||

tatpiturgauravāttasmai sānujāya vimanyavaḥ |

viśālaśālatāmante jīrṇodyānadvayaṁ daduḥ || 27 ||

sugatapratimāṁ cakre tatraikaḥ sukṛtocitām |

vihāraṁ vaibhavodāraṁ bhuvanābharaṇaṁ paraḥ || 28 ||

atha pitrā balotsiktaḥ sutaḥ pratyantamaṇḍale |

gaṇakopabhayādgopaḥ karmāntopārjane dhṛtaḥ || 29 ||

kālena tridivaṁ yāte tasmin mantrivare gaṇaiḥ |

kanīyasastu sādhutvāt siṁhastasya pade dhṛtaḥ ||30 ||

gopaḥ piturasaṁprāpya padaṁ gaṇavimānitaḥ |

taddeśavāsavirasaḥ parihāramacintayat ||31 ||

vāstavya kaṇṭakākīrṇe vyāghrāghrāte varaṁ vane |

anekasvāmisaṁbhinnajane na tu viśṛṅkhale || 32 ||

nānāmatakriyālāpaḥ kathamārādhyate gaṇaḥ |

samīhitaṁ yadekasya datanyasmai na rocate || 33||

itmānī sa saṁcintya gatvā rājagṛhaṁ puram |

bimbisāraṁ narapatiṁ guṇaśriyamaśiśriyat || 34||

sa tena mānitaḥ prītyā tasya viśrambhabhūrabhūt |

cirarucyeva tatkālamābhāti guṇasaṁgatiḥ || 35 ||

rājño'tha bimbisārasya vallabhā pañcatāṁ yayau |

tadviyogāgnisaṁtaptaṁ taṁ vicintya sa buddhimān || 36 ||

upacailāṁ sutāṁ bhrātustadvivāhocitā vadhūm |

gūḍhacārī tadādeśāt vaiśālakapurīṁ yaya || 37 ||

kanyā gaṇopabhogyauva na kasmaicitpradīyate |

iti vaiśālikaiḥ pūrvaṁ svadeśe niyamaḥ kṛtaḥ || 38 ||

tatpure dvārarakṣāyai yakṣasthānāvalambinī |

parapraveśe kurute śabdaṁ ghaṇṭī paṭīyasī || 39 ||

sa praviśya tato bhrāturgūḍhamudyānacāriṇīm |

upacailāṁ samāhatuṁ gataścailāmavāptavān || 40 ||

yātastaṁ rathamāruhya ghaṇṭāśabdādabhidryutam |

sa hatvā vīrapuruṣānavāpa nṛpateḥ puram || 41 ||

tamūce devakanyeyaṁ prātā vimanasātmanā |

pitṛhantā suto hyāsyā nimittajñena sūcitaḥ || 42 ||

tasmādeṣā narapatermahiṣī na tavocitā |

tvayi jīvati jīvanti prajānāṁ sarvasaṁpadaḥ || 43 ||

ityuktastena tāṁ dṛṣṭvā tyuktaṁ naiva śaśāka saḥ |

niruddhaḥ karmaṇā hyeva tanmukhālekhyalekhayā || 44 ||

so'vadat kka kadā dṛṣṭa putreṇa nihataḥ pitā |

svayaṁ mayābhiṣektavyaḥ suto yady bhaviṣyati || 45 ||

ityuktvā nṛpatiḥ kanyāṁ pariṇīyābhavatsukhī |

kṛtakarmorminirmāṇe prabhavanti na buddhayaḥ || 46 ||

bhoginastasya kālena tasyām sūnurajāyata |

jyotiṣkacarite yasya vṛttamuktaṁ pitṛdruhaḥ || 47 ||

tapovanamṛgādhānamṛgayāvyasane vane |

evaṁvidho hyabhūttasya muniśāpaḥ sutākṛtiḥ || 48 ||

atrāntare mahānnāma vaiśālikagaṇāgraṇīḥ |

kanyāmāmravanātprāpa kadalīskandhanirgatām || 49 ||

sā tasya bhavane kāntā vardhamānā śanaiḥ śanaiḥ |

vidadhe vipulāṁ prītiṁ dānacintāṁ ac cetasi || 50 ||

praṇayādāmrapālīti bandhubhiḥ sā kṛtābhidhāḥ |

sūnuhīnamina tyaktvā bālyaṁ yauvanamādade || 51 ||

tadvivāhodyatasyātha na sehe tatpiturgaṇaḥ |

gaṇopabhogyā kanyeti samayasya vyatikramam || 52 ||

pitaraṁ duḥkhasaṁtaptaṁ sametyātha jagād sā |

bhavāmi gaṇabhogyaiva kiṁ tveṣa samayo yadi || 53 ||

ekasyopari nānyasya praveśaḥ svapade sthitiḥ |

paṇaḥ kārṣāpaṇaśataiḥ pañcabhiḥ pratyahaṁ mama || 54 ||

saptāhenaiva vicayaḥ karyo veśmani nānyadā |

ityasmin samaye va dhyaḥ sarvaścaiva vyatikramī || 55 ||

iti tatsamayaṁ jñātvā tatpiturvacasā gaṇaḥ |

akārod bāḍhamityuktvā dṛḍhaniścayamādarāt || 56 ||

tataḥ saratnabhavane varābharaṇabhūṣite |

hemaharmyasamārūḍhā dideśa dinacandrikām || 57 ||

tataḥ paṇīkṛtaḥ kāmī yo yastāṁ samupāyayau |

tasya tasyābhavat tasyāḥ prabhāveṇaujasaḥ kṣayaḥ || 58 ||

draṣṭumeva na śekuste kiṁ punaḥ spraṣṭumākulāḥ |

bhujaṅgabhogasaṁruddhāṁ tāṁ candanalatāmiva || 59 ||

tataḥ sā sundarī bheje yauvanasyāpi yauvanam |

guruṇā stanabhāreṇa madhyabhaṅgabhayapradam || 60 ||

smarasaṁbhogarahitaṁ tattasyā rūpamadbhutam |

śvabhrahemalatāpuṣpamiva niṣphalatāṁ yayau || 61 ||

kautukāśāvinodāya nānādeśāntarāgataiḥ |

akāri citrakārairbhūpālapratikṛtirgṛhe || 62 ||

vidhāya citralikhitān sā krameṇa nareśvarān |

dadarśa bimbirāsaya rūpaṁ ratipateciva || 63 ||

tamālokyaiva sahasā samudbhūtamanobhavā |

sa yena likhitastatra taṁ papraccha kutūhalāt || 64 ||

ko'yaṁ sakhe prītilatāmādhavo vasudhāpatiḥ |

prīṇāti locane yasya sudhāparicitā ruciḥ || 65 ||

dhanyā kā nāma bhūbharturasya praṇayabhāgiṇī |

lakṣyaṁ saubhagyajaṁ garvamurvaśyāḥ saṁhṛtaṁ yayā ||66||

iti pṛṣṭatayā svairaṁ tāmūce citrakovidaḥ|

bhūpatirbimbasāro'yaṁ sāraṁ sukṛtasaṁpadām || 67 ||

śuaryarūpatulārohe devāḥ ke nākanāyakāḥ |

śaṅke karoti naivāsya manmatho vā manoratham || 68 ||

ityukte tena sā tasthau bhūpālanyastalocanā |

sahasaivābhilāṣeṇa navīnābhimukhīkṛtā || 69 ||

atrāntare bimbisāraḥ svairaveśmani nijane |

kathānte gopamavadat kiṁcitsmitasitādharaḥ || 70 ||

śrūyatāṁ yanmama sakhe kiṁcinmanasi vartate |

niryantramitrasvacchandavādaḥ ko'pi sudhārasaḥ || 71 ||

vaiśālikaurvarārohā gaṇaiḥ sādhāraṇikṛtā |

rambhorūḥ śrūyate kāntā rambhāgarbhasamudbhavā || 72 ||

tatprabhāvavinaṣṭāśaistejasvipraṇayocitā |

sā tairna dūṣitādyāpi mātaṅgairiva padminī || 73 ||

śravaṇādeva sānandamaparyuṣitakautukam |

na karoti manaḥ kasya tatstrīratnamayonijam || 74 ||

abhilāṣi manastasyāṁ śrotāya jātaṁme saha cakṣuṣā |

tadguṇaśrutidhanyāya śrotrāya spṛhayāmyaham || 75 ||

ityukte bhūmipatinā gopastaṁ prayabhāṣata |

bhujaṅgagaṇasaṁruddhaḥ sa rājan mānmatho nidhiḥ || 76 ||

atyalpaskhalitaṁ prāpya duḥsahāpātadurgamaḥ |

eṣa te viṣamaḥ panthā darśito viṣameṣuṇā || 77 ||

labhate sā na nirgantuṁ na yuktaṁ gamanaṁ ca te |

kimasmin viratopāye vadāmyubhayasaṁśaye || 78 ||

ityuktastena nṛpatirnotkaṇṭhāgrāhamatyajat |

vidvāṁso'pyucitām nītiṁ na smaranti smarāturāḥ || 79 ||

vaiśālikapurīṁ yāto gopena sahito'tha saḥ |

praviveśānyaveśena mandiraṁ hariṇīdṛśaḥ || 80 ||

sā citradarśanenaiva dṛṣṭvā paricitaṁ dṛśoḥ |

naranāthaṁ savailakṣyalakṣaṇaṁ kṣitimaikṣata ||81 ||

lajjāniruttare tasyāḥ kampavyatikare param |

raṇantī rasanā cakre svāgataṁ nṛpaterivaḥ || 82 ||

vilokya dhanyatāmānī tatra citre nijaṁ vapuḥ |

tāṁ lāvaṇyanadīṁ rājā nayanāñjalinā papau || 83 ||

lajjāveśena sundaryāmābhijātyena bhūpatau |

ābaddhamainayoḥ kṣipraṁ gopastāṁ sasmito'vadat || 84 ||

ayaṁ te citralikhitākāradhyānāvadhānataḥ |

vyaktaṁ bhakṣiviśeṣena devaḥ pratyakṣatāṁ gataḥ || 85 ||

tvayāyaṁ likhitaścitre tvamanena tu cetasi |

na jāne yuvayoḥ ko nu prayātaḥ premadūtatām || 86 ||

ityādibhiḥ kathābandhaiḥ parīpūrṇapramodayoḥ |

yadyadeva smarādiṣṭam tattadāsvādatām gatam || 87 ||

ghaṇṭāravākule loke rājā pracchannakāmukah |

saptarātramanālokye tasthau tadbhavane rahaḥ || 88 ||

lateva puṣpitā kāle tasmādgarbhamavāpya sā |

cakre viditavṛttāntaṁ taṁ lajjāvanatā śanaiḥ || 89 ||

āsanne viśmavicaye datvāsmai nṛpatiryayau |

bhāviputraparijñānapratyayādaṅgulīyakam || 90 ||

yāte bhāsvadvapiṣu nṛpatau saṁmate locanānāṁ

sadyaḥ prodyadvirahatimirākrāntimīrākrāntimīlanmukhābjā |

sābhūtsāyaṁtanatanutarāpāravātābhibhūtā

śokocchvāsavyatikaravatī hāsahīnā niśeva || 91 ||

kapolaṁ pāṇipadmena saṁkalpena mahīpatim |

navaṁ tānavamaṅgena vahantī nimimīla sā || 92 ||

tataḥ kālena kalyāṇī pratibimbopamaṁ pituḥ |

ajījanatsā natayaṁ vinayaṁ sādhudhīriva || 93 ||

vardhamāne śanaistasmin kāle bimba ivaindave |

bimbisārasya putro'yamiti lokeṣu paprathe || 94 ||

apavādaparaistaistaistaṁ pratyanucittairyadā |

bādhante śiśavaḥ krīḍāprasaṅge'marṣasaṁyatāḥ || 95 ||

tataḥ sā preṣayāmāsa putraṁ vidyārjanocitam |

vaṇiksārthena mahatā sāṅgulīyaṁ pituḥ padam || 96 ||

bimbisāro'pi saṁprāpya sadṛśākāramātmajam |

harṣadṛptaḥ pariṣvajya cakre tasya parigraham || 97 ||

vṛttāṇte viśrute tasminnāmrapālyāh sakautukaiḥ |

bhikṣubhirbhagavān pṛṣṭastatkathāmavadajjinaḥ || 98 ||

pure rājagṛhe rājavallabhodyānakānane |

babhūva mālatī nāma pūrvamudyānapālikā || 99 ||

sā kadācit prasādārdraṁ puraḥ prāptaṁ yadṛcchayā |

pratyekabuddhaṁ rājaṣiṁ cūtapuṇpaipūjayat || 100 ||

ayonijā nṛpasyāhaṁ patnī syāmiti tatra sā |

praṇidhānaṁ puraścakre tasya cittaprasādinī || 101 ||

puṇyapuṣpaphalabhogaśālinī

saiva divyatanurāmrapālikā |

ityudāracaritā niśamya te

bhikṣavaḥ sapadi vismayaṁ yayuḥ || 102 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

āmrapālyavadānaṁ nāma viṁśatitamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

21 jetavanapratigrahāvadānam

21 jetavanapratigrahāvadānam |

dṛṣṭaṁ muṣṭiniviṣṭapāradakaṇākāraṁ narāṇāṁ dhanaṁ

dhanyo'sau yaśasā sahākṣayapadaṁ yadyasya vidyotate |

dīnānāthagaṇārpaṇopakaraṇībhūtaprabhūtaśriyaḥ

puṇyārāmavihāracaityabhagavadbimbapratiṣṭhādibhiḥ ||1 ||

śrīmān babhūva śrāvastyāṁ datto nāma gṛhābhipaḥ |

sutastasya sudatto'bhūdākaraḥ puṇyasaṁpadām ||2||

sa bālya evālaṁkāraṁ yācakebhyaḥ sadā dadau |

prāgjanmavāsanābhyāsaḥ kasya kena nirvāyate || 3 ||

nityamābharaṇatyāgātparaṁ pitrā nivāritaḥ |

nadīsamuddhṛtānyasmai sadaivānyānyadarśayat || 4 ||

nidhidarśī sa sarvatra pitari tridivaṁ gate |

dīnānāthapradānena babhūvānāthapiṇḍadaḥ || 5 ||

kṛtadānah sa kālena putravān putravtsalaḥ |

abhūt putravivāhārthī kanyānveṣaṇayatnavān ||6 ||

kanyakāṁ yācituṁ kāṁcit puraṁ rājagṛhaṁ tataḥ |

madhuskandhābhidhaṁ dakṣaṁ brāhmaṇaṁ visarsarja saḥ || 7 ||

āsādya magadhān rājagṛhaṁ nagarametya saḥ |

mahādhanaṁ gṝhapatiṁ yayāce kanyakām dvijaḥ || 8 ||

anāthapiṇḍado nāma śrāvastyāmasti viśrutaḥ |

tatputrāya sujātāya kanyāyām dehītyuvāca saḥ || 9 ||

so'bravīdeśa saṁbandhaḥ paramo'smatkulocitaḥ |

vaṁśe'smākaṁ tu kanyānām śuklamādīyate mahat || 10 ||

śataṁ śataṁ rathāgryāṇāṁ gajāśvāśvatarasya ca |

dāśīnicayaniṣkānāṁ dīyatāṁ yadi śakyate || 11 ||

ityukte tena taṁ vipraṁ sasmitaḥ pratyabhāṣata |

anāthapiṇḍadagṛhe dāsye śulkaṁ tadalpakam || 12 ||

brāhmaṇenākhile tasmin kanyāśulke pratiśrute |

tamādarādgṛhapatirbhojanāya nyamantrayat || 13 ||

sa bhuktvā vividhaṁ tatra bhakṣyabhojyamayantritaḥ |

rātrau visūcikākrāntaścukrośa vipulavyathaḥ ||14 ||

ye'nnamaśnanti laulyena niśi nidrāsukhāpaham |

janmakarma kathaṁ kuryuḥ paralokasukhāya te || 15 ||

tatyājāśucibhītyā taṁ gṛhātparijano bahiḥ |

āspadaṁ nairapekṣyasya jātyā dāsajanaḥ śaṭhaḥ || 16 ||

śubhena karmaṇā tasya saṁprāptastena vartmanā |

samaudgalyāyanaḥ śāriputraḥ kāruṇyapeśalaḥ || 17 ||

taṁ vaṁśasya dalāgreṇa nirlikhyāpi tathā mṛdā |

prakṣālya dharmamādiśya tau tasya yayatuḥ śanaiḥ || 18 ||

so'pi cittaṁ tayoragre prasādya tyaktavigrahaḥ |

caturmahārājikeṣu deveṣu samājāyata || 19 ||

tatra viśravaṇādeśānmartyaloke niketane |

sa cakre śibiradvāre pūjādhiṣṣṭhānasaṁnidhim || 20 ||

lekhavijñātasaṁbandhaviścayo'tha yathoditam |

anāthapiṇḍadaḥ śulkamādāya svayamāyayau ||21||

sa saṁbandhigṛhaṁ prāpya dadarśāścaryakāriṇīm |

śikharākārarājārhabhakṣyasaṁbhārasaṁpadam || 22 ||

sa vismayādgṛhapatiṁ papraccha svacchamānasaḥ |

bhūribhakṣyptsavaḥ ko'yamapi rājā nimantritaḥ || 23 ||

sa taṁ babhāṣe bhagavān buddhaḥ saṁghaparigrahaḥ |

mayā nimantritaḥ saṁghe so'yam mama mahotsavaḥ || 24 ||

iti buddhābhidhānena jātaromāzncakaṇṭakaḥ |

indusyandirivālkinnaḥ sahasaiva babhūva saḥ || 25 ||

aviditaparamārthe kasyacinnāmamātre

sphurati sahajabhāvaḥ ko'pi janmānubandhaḥ |

abhinavaghananāde vyaktaharṣabhilāṣaḥ

spṛśati lalitanṛtyodvṛttavṛttiṁ mayūraḥ ||26 ||

so'vadadvadanāmbhojasaṁjātābhinavadyutiḥ |

ka eṣa bhagavān buddhaḥ kaśca saṁgho'bhidhīyate || 27 ||

iti pṛṣṭo gṛhapatistena provāca sasmitaḥ |

aho bata na jānīṣe śāstāraṁ bhuvanatraye || 28 ||

saṁsārapāśabhītānāṁ śaraṇyaṁ śaraṇaiṣiṇām |

jina yastaṁ na jānāti sa loke vañcitaḥ param || 29 ||

kiṁ tena mohalīnena viphalīkṛtajanmanā |

ajñānataraṇopāyaṁ vayo yena vyayīkṛtam || 30 ||

gotamo bhagavān buddhaḥ śākyarājakuladbhivaḥ |

saṁbudhyānuttaraṁ samyaksaṁbodhimanagārikaḥ || 31 ||

paścāt pravrajitānām ca tasyaivānugrahātparam |

bhikṣūṇāṁ gatarāgāṇām samūhaḥ saṁgha ucyate || 32 ||

sa eṣa buddhapramukhaḥ saṁghaḥ svakuśalaiṣiṇāḥ |

mayā puṇyapaṇaṁ prāpyaṁ praṇayena nimantritaḥ || 33 ||

iti tadvacanaṁ śrutvā tatsmṛtvānāthapiṇḍadaḥ |

buddhālambanabhāvena niśi nidrāṁ samāyayau || 34 ||

rajanyāṁ yāmaśeṣāyāṁ samākṛṣṭa ivetsukaḥ |

prabhātamiti sa jñātvā puradvāreṇa niryayau || 35 ||

śibikādvāramāsādya saṁprāpta iva devatām |

madhuskandhena nirdiṣṭaṁ śreyaḥpanthānamāptavān || 36 ||

bhagavāṁstaṁ tataḥ prāpya sa tṛṣṇārta ivāmṛtam |

babhūvānupamāsvādaṁ pramodāmodanirvṛtaḥ || 37 ||

taṁ dṛṣṭvā sādaraṁ dūrāt chāyātarumivādhvagaḥ |

avāpa gatasaṁtāpaḥ śrāntiṁ viśrāntiśītalām || 38 ||

tasya taddarśaneva vimalābhigataḥ manaḥ |

śaratsamāgameneva ghanadhvāntojjhitaṁ nabhaḥ || 39 ||

sa ko'pi puṇyaśīlānāmanubhāvaḥ prasādinām |

bhavanti yatprasādena nirvighnāścittavṛttayaḥ || 40 ||

so'cintayadaho mohavihīnasya hi me tathā |

anucchedavikāro'yaṁ jātaḥ praśamasaṁpadaḥ || 41 ||

vañcito'smi na yatpūrvaṁ dṛṣto'yaṁ bhagavān mayā |

nādhanyānāmiyaṁ yāti mūrtirlocanagocaram || 42 ||

amṛtamadhirodārā dṛṣṭirdyutiḥ śaśipeśalā

taruṇakaruṇāyattā vṛttiḥ prasādamayī matiḥ |

ayamatiśayaṁ pratyāsannaḥ karoti virāgatāṁ

vigatarajasāṁ niḥsaṁsāraḥ priyo'pi parigrahaḥ || 43 ||

iti cittaprasādena cintayannupasṛtya saḥ |

vidadhe tasya sānandaḥ pādapadmābhivandanam || 44 ||

bhagavānapi tatprāptiprasādānandalakṣaṇam |

uvāha vadanacchāyaṁ pūrṇakāruṇyapūritam ||45||

dṛṣṭimāśvāsajananīṁ kāmaṁkāmapi tasya saḥ |

visasarjojjvalāṁ janmarajaḥśuddhyai sudhānadīm || 46||

athāsya bhagavān bhradrāṁ vidadhe dharmadeśanām |

caturṇāmāryasatyānāṁ pratibhāvavidhāyinīm || 47 ||

sa śāsanāddhi saṁvyastasamastakleśasaṁtatiḥ |

nijaṁ janma nivedyāsmai praṇatastamabhāṣataḥ || 48 ||

atikrānto'smi bhagavan bhavantaṁ śaraṇaṁ gataḥ |

vipannavāsanābhyāsaḥ saṁsāre na rame param || 49 ||

karotyakuśalaṁ dūre śubhamāśu prayacchati |

sūcayatyucitācāraṁ mahatamavalokanam || 50 ||

sukhārhaṁ tvadvihārāya vihāraṁ paramādarāt |

ratnasārapurodāraṁ svapuraṁ kārayāmyaham || 51 ||

karotu tatra bhagavān satataṁ sthityanugraham |

dhanairāsevito'smābhiḥ saparyāparicaryayā || 52 ||

ityarthanāṁ tathetyasya bhagavān pratyapadyata |

praṇayuprārthanābhaṅgapragalbhā na hi sādhavaḥ || 53 ||

bhagavantamathāmantrya śrāvastīṁ sa purīṁ yayau |

tadādiṣṭena sahitaḥ śāriputreṇa bhikṣuṇā || 54 ||

tatra jetakumāreṇa hiraṇyārghoṇa bhūyasā |

dattaṁ kāñcanamādāya vihāraṁ tamasūtrayat || 55 ||

bhaktyutsāhādathārambhakṛtasāhāyyakah suraiḥ |

vihāraṁ tridivākāraṁ cakārānāthapiṇḍadaḥ || 56 ||

tatra jetakumāro'pi bhaktyā bhagavataḥ param |

yaśaḥpuṇyapratiṣṭhāyai vidadhe dvārakoṣṭhakam || 57 ||

ath atīrthyāstamālokya vihārārambhamadbhutam |

sāpavādavivādena cakrurdveṣākulāḥ kalim || 58 ||

raktākṣapramukhasteṣām mātsaryātkṣudrapraṇḍitaḥ |

sapakṣa iva kṛṣṇāhiścakitaḥ purataḥ sadā || 59 ||

ruddhe vihārasaṁbhāre tena vādajayāvadhi |

anāthapiṇḍadagirā śāriputraḥ samāyayau || 60 ||

raktākṣo'tha tamāhūya prabhāvotkarṣadarśane |

indrajālabalotphullaṁ sahakāramadarśayat || 61 ||

śāriputraprabhāvotthairvipulaistanmukhānilaiḥ |

unmūlitaḥ śakalatāṁ tīrthyotsāha ivāpa saḥ || 62 ||

raktākṣavihitāṁ phullakamalāṁ padminīṁ tataḥ |

paṅkaśeṣāṁ dvipaścakre śāriputravinirmitaḥ || 63 ||

ratkākṣavakṣonikṣiptaḥ saptaśīrṣamahoragaḥ |

śāriputreṇa nikṣiptastārkṣyapakṣāgramārutaiḥ ||64||

tadāhūto'tha vetālaḥ śāriputreṇa kīlitaḥ |

prerito mantravirtyeṇa raktākṣaṁ hantumudyayau || 65 ||

vetālābhihatastrāsānnaśyanmānamadajvaraḥ |

śaraṇaṁ pādapatitaḥ śāriputraṁ jagāma saḥ || 66 ||

raktākṣastena bhaṅgena śaraṇyaṁ śaraṇaṁ gataḥ |

pravrajyāyām vītarāgaḥ śuddhāṁ bodhismavāptavān || 67 ||

tīrthyāstvanye paridveṣakrodhapāramitāṁśavaḥ |

tatra karmakaravyājāttasthurbhikṣavadhodyatāḥ || 68 ||

te'tha dharmadruhaḥ kāle śāriputreṇa lakṣitāḥ |

taddṛṣṭipātamātreṇa babhūvurmaitramānasāḥ || 69 ||

āśayānuśayaṁ dhātuṁ prakṛtiṁ ca vicārya saḥ |

dharmadeśanayā teṣāṁ dideśānuttarāṁ daśām ||70 ||

atha tasya vihārasya nirvighnārambhakarmaṇi |

anāthapiṇḍadaṁ prāha śāriputraḥ smitānanaḥ || 71 ||

vihārasūtrapātasya tulya eva kṣaṇe mahān |

haumo vihāraḥ saṁvṛttastuṣite devasadmani || 72 ||

etadākarṇya saṁjātaprasādadviguṇāntaraḥ |

hemaratnavarāgāraṁ vihāraṁ samakārayat || 73 ||

vibhavairatha rājārhaiḥ pathi tenopakalpitaiḥ |

vijñaptistridivaiḥ sārdhamāyayau bhagavān jinah || 74 ||

tadāgamanaharṣeṇa prasanne bhavanatraye |

anāthapiṇḍadastasmai vāridhārāmapātayat || 75 ||

tasmin yadā na pradeśe vāridhārā papāta sā |

tadā bhagavato vākyāt tvaritaṁ patitānyataḥ || 76 ||

taṁ dṛṣṭvā kautukāt pṛṣṭo bhikṣubhirbhagavān punaḥ |

uvāca śrūyatāmetad vāristambhasya kāraṇam || 77 ||

anena pūrvabuddhebhye asminnevedamāspadam |

pratipāditamityeṣā vāridhārānyataścyutā || 78 ||

anenaiva purā samyaksaṁbuddhāya vipaśyine |

ayameva varārāmapradeśaḥ pratipāditaḥ || 79 ||

buddhāya śikhine prādāt puṣyajanmanyayaṁ punaḥ |

tato dadau viśvabhuve jināya raghijanmani || 80 ||

bhavadattābhidho bhūtvā kakucchandāya dattavān |

dadau bṛhaspatirbhūṭvā kanakākhyāya tāyine || 81 ||

kāśyapāya punaścāyaṁ prādādāṣāḍhajanmaniḥ |

anenaivādhunā mahyaṁ deśo'yaṁ pratipāditaḥ || 82 ||

kālena sudhanākhyo'yaṁ maitreyāya pradāsyati |

sattvavān kṣāntiśīlatvānnidhānānyeṣa paśyati || 83 ||

punaścāyaṁ gṝhapatirbhūtvā hemapradābhidhaḥ |

cakre pratyekabuddhasya saṁskāraṁ parinirvṛtau || 84 ||

ratnakumbhe tadasthīni dhṛtvā tatpraṇidhānataḥ |

adhunā ratnakośārhaḥ saṁjāto'yaṁ suvarṇabhās || 85 ||

śrutveti śāsturvacanābhidhānaṁ

te bhikṣavaḥ sāramivāmṛtasya |

kartuḥ pratiṣṭhārjitapūrṇapuṇya-

puṣpādhivāsena bhṛśaṁ nananduḥ || 86 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

jetavanapratigrahāvadānaṁ nāma ekaviṁśaṁ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

22 pitāputrasamādānam

22 pitāputrasamādānam |

aho mahārhaṁ guṇagauraveṇa |

vinā guṇaṁ yadvapuṣām gurutvaṁ

sthūlopalānāmiva niṣphalaṁ tat || 1||

śrīmān purā śākyapure narendraḥ

śuddhodanaḥ śuddhisudhānidhānam |

vairāgyayogātsugatatvamāptaṁ

smṛtvā sutaṁ sutsukatāmavāpaṁ || 2 ||

so'cintayatpuṇyaguṇādhivāsaṁ

sarasvatīvāsasaroruhaśri |

manaḥ prasādasya vilāsasaudhaṁ

drakṣāmi sūnorvadanaṁ kadāham || 3||

ehīti taddarśanalālasena

ye ye mayā jetavanaṁ visṛṣṭāḥ |

te te tadālokananirnimeṣaṁ

tatraiva tiṣṭhantyamṛtaṁ pibantaḥ || 4 ||

saṁpreṣitastasya mayā sa nāyayau

yo'pyātmatulyaṁ praṇayādudāyī |

sa lekhahastastridivābhirāme

tatraiva lekhatvamirābhiyātaḥ || 5 ||

saṁdeśavākyaṁ prahitaṁ mayā yat

tadvismṛtaṁ tasya mukhena nūnam |

sarvo hi nāma svahitābhilāṣī

dhatte parārthe kila śītalatvam || 6 ||

vilokanenaitya niṣiñca tūrṇaṁ

pīyūṣapūreṇa mamāṅgasaṅgam |

niḥsaṅgato viśramatāṁ muhūrtaṁ

dayāvidheyaḥ kuru bandhukāryam || 7 ||

ityetadākarṇya kathām sa kuryāt

kṣaṇaṁ vilambaṁ mama darśane'pi |

taccetasaḥ pallavapeśalasya

na hi svabhāvaḥ praṇayāvabhaṅgaḥ || 8 ||

manoratheneti puraḥ prayāte

taddarśanāyeva dharādhināthe |

pravrajyā vyañjitatatprasādaḥ

samāyayau harṣarasādudāyī || 9 ||

dṛṣṭvā tamānandavipūrṇamānasaṁ

pravrajyayā tatsadṛśānubhāvam |

utkaṇṭhitaḥ kuṇṭhitadhairyavṛttiḥ

saṁmohamūrcchāṁ nṛpatiḥ prapede || 10 ||

sa labdhasaṁjñaḥ śiśiraiḥ payobhiḥ

papraccha taṁ kiṁ nu sameṣyatīti |

so'pyabravīddeva dinairbhavanta-

masaṁbhṛtaiḥ sādarameṣyatīti || 11||

tataḥ prayāteṣu dineṣu keṣu

vyomnā śanairbhikṣugaṇānuyātaḥ |

sahāyayau nākasadām nikāyaiḥ

sarvārthasiddhairbhagavān kumāraḥ || 12 ||

dyusundarīpāṇisarojamukta-

mandāramālākalitaścakāśe |

svargīyagaṅgāsphuṭaphenakūṭa-

vilāsahāsāṅga ivāmarādriḥ || 13||

saṁghaṭṭabhinnābhrasakhaiḥ skhalidbhiḥ

saśabdajāmbūnadakiṅkiṇīkaiḥ |

babhurvimānaiḥ kakubhāṁ mukhāni

bhaktyeva śāsturvihitastavāni ||14||

nirantarairantarivārkatāraiḥ

suraiḥ savidyādharasiddhasaṁghaiḥ |

paryāptasaṁsaktasitātapatrai-

rvyāptaḥ samāptiṁ gaganaṁ jagāma || 15 ||

taṁ sarvalokopakṛtiprapannam

sarvākṛtiṁ sarvamayāvabhāsam |

samāpatantaṁ nabhaso'tha digbhyaḥ

kṣiteśca sarve dadṛśuḥ kṣaṇena || 16 ||

praharṣarāśiṁ janalocanānām

puṇyapramāṇaṁ sukṛtotsavānām |

lokastamālokanidhiṁ vilokya

samullalannucchalitādbhutormiḥ || 17 ||

āścaryabhūtaṁ ruciraprabhāva-

mudāyinā sūcitamākalayya |

jagadguruṁ bhūmipatiḥ kumāraṁ

kṛtāñjalistaṁ praṇanāma dūrāt || 18 ||

athāvatīryāryajanānuyātaḥ

saṁpūjyamānaḥ praṇayena rājñā |

sphīṭaprabhābhāsitadigvibhāgāṁ

nyagrodhinīṁ ratnabhuvam viveśa || 19 ||

hemāsanaṁ śāsanasaṁniviṣṭaṁ-

lokatrayaḥ saṁgatapādapīṭham |

sa tatra ratnāṅkuracitrapatraṁ

bhāsvadvapurmerun|| 20 ||

tanmānasendornayanāmṝtaughaṁ

manorathaprārthanayopayātam |

vilokayannirvṛtinirnimeṣaḥ

kṣaṇaṁ kṣitīśastridaśatvamāpa || 21 ||

sa taṁ jagādāśruniruddhakaṇṭhaḥ

sotkarṣaharṣākulitaṁ kumāram |

hārāgraratnapratibimbasaktaṁ

praveśayan prītirasādivāntaḥ || 22 ||

saṁtoṣaśītācalavat svabhāvāt

sarve ramante kuśalasthalīṣu |

kṛtastvayāsmākamayaṁ tu kasmāt

satsūpakārī virahopadeśaḥ || 23 ||

snehātpramodādguṇagauravācca

dhīrdhāvatīyaṁ tvayi me prasahya |

āliṅganāya sthirasaṁgamāya

pādapraṇāmāya ca tulyameva || 24||

yadvastu kiṁcidgaditaṁ mayā tat

śrotavyameva praṇayoparodhāt |

guṇojjhitaṁ vā virasakramaṁ vā

na snehamohasya bhavatyavācyam || 25 ||

pratyarṇaratnapratibimbitārka-

prauḍhaprabhāprāvaraṇānyamūni |

tvaṁ hemaharmyāṇi vihāya kasmāt

vigāhase śūnyavanāntarāṇi || 26 ||

kāntākarāvarjitahemakumbha-

satsaurabhāmbhaḥpravarābhiṣiktaḥ |

ekaḥ kathaṁ snāsi vikāsipāṁśu-

saṁtaptatoyāsu marusthalīṣu || 27 ||

gaṇḍasthalāt kuṇḍalaratnakānti

kiṁ lambitaṁ maṇḍanameva vetsi |

kasmādakasmāttava niḥsukhasya

na candanaṁ nandanaminduśubhram || 28 ||

mahāvitāne śayane nṛpārhe

śeṣe na kiṁ śeṣaviśeṣaśubhre |

lakṣmīnavāliṅganabhogayogyā

kathaṁ tanuste sahate kuśayyām || 29 ||

kāntāsmitormipratimāṁśukārhaṁ

kiṁ cīvarasyocitametadaṅgam |

pāṇau ca līlākamalāspade'smin

pātraṁ kathaṁ te priyamadya jātam || 30 ||

ayaṁ vihārastava kaṇṭhapīṭhaḥ

sotkaṇṭhakāntābhujabandhanārhaḥ |

saṁbhogalakṣmīkṣapitapramodaḥ

karotyakasmāt praṇayāvabhaṅgam || 31||

rūpaṁ vilakṣīkṛtapuṣpacāpaṁ

mattebhakumbhoccakucā vibhūtiḥ |

ratervilāsppavanaṁ vayaśca

kenāsamaste kalito virāgaḥ || 32 ||

śratveti taṁ śīlanidhirbadhāṣe

śaśāṅkalekhālalitasmitena |

saṁkrāntanānānṛparatnarāgāṁ

kurvannalakṣāmiva rājalakṣmīm || 33 ||

rājan jarārogahateva na syā-

ttaraṅgalolā yadi jīvavṛttiḥ |

tatkasya na syādaniśaṁ praharṣa-

pīyūṣavarṣī viṣayābhilāṣaḥ || 34||

śamāmṛtāsvādanasusthirāṇā-

mapātanaṁ śūnyavanāntabhūmeḥ |

vibhūtilīlāmadavihvalānāṁ

harmyāṇi paryantanipātanāni || 35||

sakuṅkumaiḥ snāntiḥ nṛpāḥ payobhiḥ

sarāgatāṁ yaiḥ satataṁ prayānti |

saṁtoṣaśīlastu manaḥ prasāda-

śuddhāmbudhautā vimalībhavanti || 36 ||

śrotraṁ śrutenaivana kuṇḍalena

dānena pāṇirna tu kaṅkaṇena |

vibhāti kāyaḥ karuṇākulānāṁ

paropakāreṇa na candanena || 37 ||

etāni mohāhatavallabhāni

saṁsaktamuktāṁśusitasmitāni |

satāṁ na bhogyāni bhavanti bhūbhṛ-

ducchiṣṭaśiṣṭāni vibhūṣaṇāni || 38 ||

rāgāturāṇāṁ ritupāpitānāṁ

nidrā dhanadhyānavatāṁ na nāma |

śayyāsu susparśavatīṣu rājñā

sarvatra śāntaḥ sukhameva śete || 39 ||

nirmokakāntena varāmśukena

bhujaṅgavṛttirna tu cīvareṇa |

pātraṁ pavitrāṇi samāplitāni

pīyūṣamaitrāṇyaśanāni sūte || 40 ||

chatrāṇi vakrkraṁ bhṛśamaprakāśaṁ

manivilolaṁ vyajanānilaughāḥ |

saṁsaktajāṅyaṁ hṛdayaṁ nṛpāṇāṁ

kurvanti hārā haricandanārdrāḥ || 41 ||

viyogarogānugatā vibhūtiḥ

kāntāh kṣaṇāntā viraso vilāsaḥ |

yasminnapāyaḥ satatānuśāyī

sa kasya bhogaḥ subhagopayogaḥ || 42||

jāḍyaṁ sajṛmbhaṁ janayatyajasraṁ

tanoti tṛṣṇābhramamohamūrcchāḥ

karotyasahyaṁ sarasatvameva

bhogopabhogaḥ prasabhaprayogaḥ || 43 ||

yadā sukhaśrīrnavacandralekhā

prabhātapuṣpāṇyapi yaivanāṇi |

karmormimālāgrahaṇaṁ śarītaṁ

tadā mamāyaṁ gamito'nurāgaḥ || 44 ||

sacāmarāh sadhvajapuñjapaṭṭāḥ

savājivālā dvipakarṇatālāḥ |

svabhāvalolāḥ kila rājalakṣmyaḥ

sarve vilāsāh kṣaṇabhaṅgasaṅgāḥ || 45 ||

uktveti tattatkuśalāya rāġya-

ścittaprasādaṁ paramaṁ vidhāya |

sa śāntikallolasudhāpravāhaṁ

kiran dṛśā pārṣadamāluloke || 46 ||

manīṣiṇāṁ śākyakulodgatānāṁ

saptāyutāni pratipādya dharmam |

cakre sahasrāṇi ca sapta tatra

saṁprāptaparyāptaviśeṣabhāñji || 47 ||

śaklodanādyaiḥ kuśalopapannaiḥ

gaṇe'tha tattulyasahasrasaṁkhyaiḥ |

droṇodanādyairamṛtpdanādyai -

ścittaprasādaḥ sumahānavāptaḥ || 48 ||

kecidyayuḥ śrāvakabodhiyuktaḥ-

pratyekabodhau niratāśca kecit |

samyak tathānuttarabodhisaktāḥ

pare babhūvurgaganaprasannāḥ || 49 ||

srotaḥ pariprāptaphalaṁ tato'nye

sakṛttathāgāmiphalaṁ tathānye |

anye'pyanāgāṁiphalaṁ tadāpu-

rarhatphalaṁ kleśavimuktimanye || 50 ||

ekastu tatrārjitapāpaśāpa-

stamaḥsamūhopahitapramohaḥ |

māyeyamityāha hasan janānām

satyasthitiṁ saṁsadi devadattaḥ || 51 ||

nṛpaṁ tu vātsalyanilīnameva

putrodayātpratyupajātadarpam |

maudgalyabhikṣurjinaśāsanena

maharddhibhirvītamadaṁ cakāram ||52 ||

dṛṣṭvāpi rājā bhagavatprabhāvaṁ

nātyadbhutam pauruṣameva mene |

abhyāsalīnāni janasya nūnaṁ

sotkarṣakṛtyāni na vismayāya || 53 ||

athāparedyurbhagavān surendra-

saṁpādite hemamahāvimāne |

sumeruśīrrṣṇīva samānakāntau

siṁhāsane ratnamaye nyaṣīdat || 54 ||

brahmendramukhyeṣu tataḥ sureṣu

tatropaviṣṭeṣu pṛthuprabheṣu |

babhustaduṣṇīṣaśikhāvilāsai -

ścandrāṁśumālājaṭīlā ivāśāḥ || 55 ||

anyonyasaṁghaṭṭavilolahārai-

rdhanāvahāraistridaśairviśadbhiḥ |

nirantarām tām bhavametya rājā

dvāreṣu mārgānna caturṣu lebhe || 56 ||

sabhrūbhramaistatra kuveramukhyai-

rnivāryamāṇābhimatapraveśah |

vicchāyavakraḥ skhalitābhidhāyī

bhūbhṛtparaṁ niṣpratibho babhūva || 57 ||

praveśitastairjinaśāsanena

kadācidāsādya tadagrabhūmim |

śuddhodanast apraṇipatya mūrdhnā

cittaprasādena puro'sya tasthau || 58 ||

śāstā tu tasmai caturāryasatya-

prabodhikāṁ dharmakathām dideśa |

jñānena yā viṁśatiśṛṅgamasya

satkāyadṛgbhūdharamapyabḥāṅkṣīt || 59 ||

tataḥ sa gatvā kṛtakṛtyajanmā

śuklodanaṁ prāpta bhajasva rājyam |

svasyāvratīttaṁ bhagavatpradiṣṭaṁ

tacchāsanaṁ modayituṁ na rājyam || 60 ||

droṇodane rājyaparāṅbhukhe'pi

vairāgyayogādamṛtodane ca |

jagrāha śuddhodanasaṁpradiṣṭāṁ

tāṁ rājalakṣmīmatha bhadrakākhyaḥ || 61 ||

rājārhabhogairatha pūjayitvā

jinaḥ janeśaḥ śucisaṁpraṇitaiḥ |

nyagrodhadhāma pratipādya cāsmai

śuddhodanaṁ śuddhamanoratho'bhūt || 62 ||

droṇodanasyāpi sutau yuvānau

rājājñayā preraṇayā ca mātuḥ |

ekastu yaḥ pravrajito'niruddhaḥ

paro mahānnāma gṛhī babhūva || 63 ||

athābhavaccetasi bhadraksya

rāġyo viraktasya vanābhilāṣaḥ |

vivekabhājāṁ praśamapravṛttaṁ

navāpi lakṣmīrna mano ruṇaddhi || 64 ||

tataḥ samāhūya sa devadattaṁ

rājyābhiṣekapratipannacittam |

uvāca me pravrajanasya kālaḥ

samāgataḥ kiṁ bhavatābhidheyam || 65 ||

taṁ pratyuvācāttavivekadambhaḥ

susaṁvṛtaṁ saṁsadi devadattaḥ |

rājanna rājye'sti mamābhilāṣaḥ

pravrajyayā tvatsadṛśo bhavāmi || 66 ||

śrutveti rājā kuṭilasya tasya

mithyāvinītasya kadarthavākyam |

udīritaṁ śākyagaṇastavāyaṁ

saṁkalpasākṣīti hasannuvāca || 67 ||

athārthatāpopahataḥ pradadhyau

bhogānurāgāditi devadattaḥ |

mayā kimetadavipātamuktaṁ

bhajeta vā pravrajito'pi rājyam || 68 ||

rājyaṁ samutsṛjya nijaṁ vrajantaḥ

śākyaṁ kumārāḥ saha bhadrakādyāḥ |

śuddhodanaṁ niryayurāyavṛtta-

prītiṁ puraskṛtya rathairdvipaiśca || 69 ||

vrajatsu sarveṣvatha devadattaḥ

kirīṭasaktaṁ pṛthipadmarāgam |

jahāra raktāktamivāmiṣārthī

śyenaḥ prabhāpallavitāmbarārkam || 70 ||

naimittikairuktamathāsya lakṣma

dṛṣṭvā tadugraṁ narakaprayāṇam |

cittaṁ sadoṣaṁ kila durnimittaṁ

nimittamanyat punaruktameva || 71 ||

kokālikhaṇḍotkaṭamorakāṇāṁ

tithyādināmnām madadurmadānāṁ |

saṁsūcitānyatyadhikāni tatra

tathāvidhānairbahulakṣaṇāni || 72 ||

bhūpapramodādatha bhadrako'pi

tairdevadatapramukhaiḥ sahaiva |

pravrajyayā cīvarapātrayogāt

cakāra vairāgyamayīmiva kṣmām || 73 ||

rājñastathā rājakumārakāṇā-

mutsṛṣṭahārāṅgadakuṇḍalānām |

sāsro virāgādavatārya teṣāṁ

keśānupālī kila kalpako'bhūt || 74 ||

mūrkhaḥ sa nīco'pi jinājñayaiva

pravrajyayā pūjyataro babhūva |

cittaprasādasya parasya manye

na kāraṇaṁ paṇḍitatā najātiḥ || 75 ||

sāmīcikāyāmatha bhadrako'pi

jñātvā nṛpaḥ pārṣadikaṁ tamenam |

nīcasya pādau kathamasya vande

mahīpati sanniti niścalo'bhūt ||76 ||

tamabravīdaskhalitābhimānaṁ

vikalpabhinnaṁ bhagavān vihasya |

pravrajyayā mohamahānuvandhī

saṁtyajyate jātimayo'bhimānaḥ || 77 ||

śrutveti rāġyā saha rājaputraiḥ

kṛte praṇāme phithivī cakampe |

na devadattaḥ paruṣābhidhāyī

padau vavande bhagavadgirāsya || 78 ||

kampāt kṣitervismitamānasena

pṛṣṭastato bhikṣugaṇena śāstā |

uvaca rājā kila kalpasya

janmāntare'pyasya kṛtaḥ praṇāmaḥ || 79 ||

purā yuvā kāśipure vilokya

bhadrābhidhānām gaṇīkāṁ daridraḥ |

sevām vyaghāt sundarakastadāsyai

rāgo hi sarvavysanopadeṣṭā || 80 ||

tayā visṛṣṭaḥ kusumoccayāya

punahpunarbhṛṅga ivādhikārthī |

tatsaṅgamānaṅgamanorathena

śrāntaḥ sa babhrāma vanāntareṣu || 81 ||

atrāntara śrāntataraḥ kṣitīśaḥ

prāpto vanāntaṁ mṝgayārasena |

taṁ brahmadattaḥ prasamīkṣya gītaṁ

tasyāśṛṇocchannatanurlatābhiḥ || 82 ||

navanavakusumāśayā kimevaṁ

madhukaraṁ tāpahato'si gaccha tūrṇam |

vikasitakamalānanābjinī sā

bhavati hi saṁkucitā dināvasāne || 83 ||

tasyā hi gītaṁ nṝpatirniśamya

smitaprabhāghaṭṭitahārakāntiḥ |

uvāca taṁ tīvrakarārkatāpaḥ

ko'yaṁ sakhe gītarasābhioyogah || 84 ||

so'pyabravīdbhūmipate na nāma

tapto ravistaptatarastu kāmaḥ |

svakarmaduḥkhāni vihanti loke

na grīṣmadagdhāni marusthalāni ||85 ||

ityarthavadvākyaguṇārpaṇena

sa bhūpatervallabhatāmavāpa |

saṁvādasaṁsparśasubhāṣitaṁ hi

keṣām c asatkārapadaṁ na yāti || 86 ||

tenātha rājā vijane śramāturaḥ

śītopacārairapanītatāpaḥ |

prītyā tamādāya tataḥ sahaiva

svarājadhānīmagamat kṛtajñah || 87 ||

tatrāsya jīvaprada ityudanta-

saṁtoṣa saṁpūritacittavṛttiḥ |

rājyārdhadānābhimukhaḥ sa tasthau

cittānuvṛttasya kimasya deyam || 88 ||

rājyārdhadānaprasṛte'tha tasmin

nācintayat sundarakaḥ kṛpāyām

bhadrāṁ vinā rājyasukhena kiṁ me

dhanyo hi tatprītisudhābhiṣiktaḥ || 89 ||

mahmaṁ na rājyādyapi rocate'rdha-

makhaṇḍitālpāpi hi śobhate śrīḥ |

ekārthayoge hi sadā vivādaḥ

dvayorhi bhogaiḥ kalireva mūrtaḥ || 90 ||

tasmānnṛpaṁ kuṇṭhamahaṁ nipātya

samastarājyena bhavāmi pūrṇaḥ |

kṣaṇaṁ vicintyetyanutāpataptaḥ

tīvraṁ manaḥ svasya punaḥ pradadhyau || 91 ||

kiṁ cintitaṁ nindyaparaṁ mayaitat

ko'yaṁ prakāraḥ khalu tīkṣṇatāyāḥ |

kṛtaghnasaṁkalpakalaṅkalepā-

daho nu lajjā nijacetaso'pi || 92 ||

svastyastu rājyāya namaḥ sukhebhyaḥ

saṁmohamātā kṣamatāṁ ca lakṣmīḥ |

yeṣāmanāsvāditacintitānā-

mevaṁvidhā dhīḥ prathamaḥ svabhāvaḥ || 93 ||

bhramaṁ vidhatte vidadhāti mūrcchāṁ

nipātayatyeva tamastanoti |

āghrātamātraiva karoti puṁsā-

maho vināśaṁ viṣavallarī śrīḥ || 94 ||

ciraṁ vicintyeti sa jātacittaḥ

pratyekabodhirvimalaḥ prabhāte |

abhyarthamāno'pi nareśvareṇa

rājyaṁ n ajagrāha nivṛttatṛṣṇaḥ || 95 ||

pratyekabuddhatvamavāptamenaṁ

kālena dṛṣṭvā nṛpatirmaharddhiḥ |

tatpādapadmacyutamaulimālya-

ścittaprasādocitamityavecat || 96 ||

sa ko'pi satkarmavipākajanmā

vandyo vivekaḥ praśamābhiṣekaḥ |

yasya prabhāvādvirataspṛhāṇāṁ

tyājyeva ratnākaramekhalā bhūḥ || 97 ||

śrutveti rājñā kathitaṁ tadartha -

jātaṁ tadabhyarthanayā vidhāya |

tatkalpakaḥ śāntipadaṁ prapede

sevāntaraṅgaḥ kila gaṅgapālaḥ || 98 ||

prāptaṁ tamayuttamakarmayogāt

pravrajyayā sajjanapūjyabhāvam |

rājā vavande praṇataḥ pṛthivyāḥ

kampastadābhūdapi ṣaḍvikāraḥ || 99 ||

so'yaṁ rājā vihitavinatirbhadrako brahmadatto

paśyopālī sa kila kuśalī kalpako gaṅgapālaḥ

ityāścaryaṁ bhagavaduditaṁ bhikṣavaste niśamya

svacchaṁ cittaṁ sukṝtaśaraṇe menire hetumeva || 100 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

pitāputrasamādānam nāma dvāviṁśatitamaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

23 viśvaṁtarāvadānam

23 viśvaṁtarāvadānam |

cintārantādadhkarucayaḥ sarvalokeṣvanindyā

vandyāste'nyaiḥ puruṣamaṇayaḥ ke'pyapūrvaprabhāvāḥ |

yeṣāṁ naiva priyamapi paraṁ putradārādi datvā

sattvārthānām bhavati vadanamlānatā dainyadūtī ||1 ||

bhagavān bhikṣubhiḥ pṛṣṭaḥ purā śākyapure jinaḥ |

jagāda pūrvavṛttāntaṁ devadattakathāntare ||2 ||

purī babhūva viśvākhyā viśvāsavasatiḥ śriyaḥ |

viśvopakārasaktasyasukṝtasyeva janmabhūḥ || 3 ||

saṁjayākhyo'bhavat tasyāmamitratimirāṁśumān |

netrānandasudhāsūtirvicitracarito nṛpaḥ || 4 ||

tasya viśvaṁtaro nāma vadānyastanayo'bhavat |

apūrvatyāginā yena hṛtaṁ kalpatayoryaśaḥ || 5 ||

īrṣyāvirahitāstulyaṁ vidagdhena prsādhitāḥ |

satyena bhāratī yena dānena śrīḥ śrutena dhīḥ || 6 ||

adyāpi yasya dikkāntākarṇābharaṇatām gatam |

vibhāti ketakīgarbhapalāśaviśadaṁ yaśah || 7 ||

sa kadāciddadau divyaratnālakāramarthine |

athaṁ vijayasāmrājyamanorathaharaṁ tviṣā ||8||

datte rathavare tasmin vismayenākhilo janaḥ |

babhūvākrāṇtahṛdayaścintayā ca nareśvaraḥ || 9 ||

mahāmātyānathāhūya harṣahīno mahīpatiḥ |

uvācopacitodvegacintākrāntamanorathah || 10 ||

datto rathaḥ kumāreṇa sa jaitraḥ śatrumardanaḥ |

yatprabhāvārjitā seyaṁ mahārathavarūthinī ||11 ||

lakṣmī sukhaniṣaṇṇā me yātā niścalatām tayā |

rathe sauryapathe tasmin jayakuznje ca kuñjare || 12 ||

iti rājavacaḥ śrutvā tamabhāṣanta mantriṇaḥ |

rājan doṣastavaivāyaṁ vātsalyena pramādyataḥ || 13 ||

dharmaḥ kasya na harṣāya dānaṁ kasya na saṁmatam |

kiṁ tu mūlahatādvṛkṣānnivartante palārthinaḥ || 14 ||

vikrītaḥ paradeśe ca rathastena dvijanmanā |

ityuktvā mantriṇaḥ sarve śalyaviddhā ivābhavan || 15 ||

atha kālena saṁprāpte vasante madanotsave |

vipāke sukṛtasyeva hṛdayānandadāyini || 16 ||

svayaṁgrahopajīvyasya madhormadhukarārthinaḥ |

lokaḥ puṣpavanairyāto yaśobhiriva śubhratām || 17 ||

aśokaṁ lokasacchāyamupakārodyataṁ drumam |

madhu vidhūtaṁ saṁnaddhe kalikālaṁ kṛtaṁ jagat || 18 ||

rājaputraḥ samāruhya kuñjaraṁ rājavardhanam |

yayau phullān vane druṣṭumarthikalpatarustarūn || 19 ||

vrajantaṁ prati sāmantaprayuktātaṁ dvijāḥ pathiḥ |

babhāṣire samabhyetya svastivādapuraḥsarāḥ || 20 ||

cintāmaṇirgīyase tvaṁ ślāghyo jagati jaṅgamaḥ |

yasya saṁdarśanenārthī gāḍhamāliṅgyate śriyā || 21||

dvāveva viśrutotkarṣavideṣau bhadrajanmani |

dānārdrahastastvaṁ loke gajaścāyaṁ sthironnatiḥ || 22 ||

asmabhyaṁ sukṛtpdāra kuñjaro'yaṁ pradīyatām |

tvadanyena vadānyena dātumeṣa na śakyate || 23 ||

ityarthitastaiḥ sotsāhaḥ sa tebhyastu dadau dvipam |

sajīvamiva sāmrājyaṁ saśaṅkhadhvajacāmaram ||24||

datvā bodhipradhānena śuddhadhīḥ |

ratharatnaṁ dvipendraṁ ca so'bhūdānandanirbharaḥ || 25||

śrutvaiva nṛpatirdattaṁ viśrutaṁ jayakuznjaram |

rakṣāprakārarahitāṁ rājalakṣmīmamanyata || 26 ||

sa rājyabhraṁśabhītena kupitena mahībhujā |

niṣkāsitaḥ kumāro'tha pratasthe praṇipatya tam || 27 ||

mādrīdayitayā sārdhaṁ jālinaṁ nāma dārakam |

kṛṣṇābhidhāṁ tathā kanyāmādāya sa yayau vanam || 28 ||

vane'pi śeṣa ṁ sa dadau vāhanādikamarthine |

samaṁ hi mahatāṁ sattvaṁ saṁpatsu ca vipatsu ca || 29 ||

mādyrāṁ kadācidyātāyāṁ puṣpamūlaphalāptaye |

brāhmaṇaḥkaścidabhyetya rājaputramabhāṣata ||30 ||

paricārakāhīnāya caturau bālakāvimau |

dehi mahyaṁ mahāsattvaṁ sarvado hyasi viśrutaḥ || 31 ||

śrutvaitadavicāryaiva dārakau dayitau param |

datvā sa tasmai sahasā sehe tadvirahavyathām || 32 ||

dhanaputrakalatrādi loke kasya navallabham |

dānādanyadvadānyānāṁ na dayāvatām || 33||

atha mādrī samabhyetya bālakau bālavatsalā |

apaśyantī puraḥ patyuḥ patitāpannamūrcchitā || 34 ||

sā labdhasaṁjñā dīptena vyāptā śokakṛśānunā |

śiśupradānavṛttāntaṁ śrutvaivābhūtpalāpinī || 35 ||

tasyāścetasi duḥkhāgnirapatyasnehaduḥsahaḥ |

priyapremānusṛtyaiva prayayau puṭapākatām || 36 ||

atrāṇtare samabhyetya viprarūpaḥ sureśvaraḥ |

bhṛtyārthī dayitām patnīṁ rājaputramayācata || 37 ||

yācitastena sahasā śucaṁ jāyāviyogajām |

dhiyā saṁstabhya sattvābdhiḥ sa tasmai vitatāra tām || 38 ||

sadyaḥ pradānataralāṁ saṁtrastāṁ hariṇīmiva |

so'vadaddayitāmantaḥ kalayan bodhivāsanām || 39 ||

samāśvāsihi kalyāṇi na śokaṁ kartukarhasi |

svapnapraṇayakalpo'yamasatyaḥ priyasaṁgamaḥ || 40 ||

śuśrūṣayā dvijasyāsya dharme te ramatām matiḥ |

vilolalokayātrāyāṁ dharmaḥ sthirasuhṛt satām || 41 ||

dṛṣṭvā sarve svajanasujanā bāndhavāścānubhūtāh

nyastā kaṇṭhe kṣaṇaparimalamlāyinī mitrālā |

dāre putre kṣapitamaniśaṁ yauvanaṁ jīvitaṁ ca

prāpto nāptaśtiraparicayaḥ ko'pi dharmādṛte'nyaḥ || 42 ||

ityuktvā vallabhāṁ lobhaparityāgāduvāha saḥ |

dyutiṁ vadanapadmena dhairyavṛttiṁ ca cetasā || 43 ||

viyogaśokavikalāṁ mādrīṁ dṛṣṭvā kṛpākulaḥ |

nijarūpaṁ samādhāya śacīpatiruvāc atām || 44 ||

viṣādaṁ mā kṛthāh putri devo'haṁ tridaśeśvaraḥ |

arthibhyastvā dadātyeṣa tasmādasi mayarthitā || 45 ||

adhunā saiva patyustvaṁ nyāsībhūtā mayārpitā |

taṁ dadātyeṣa nānyasmau dīyate katham || 46 ||

kariṣyāmi tavāvaśyaṁ dārakābhyāṁ samāgamam |

ityudīrya sahasrākṣaḥ sahasāṇtaradhīyataḥ || 47 ||

atha tau dārakau vipraḥ samādāyārthalipsayā |

viśvāmitrapuraṁ gatvā lobhādvokretumudyatah ||48 ||

viśyāmitraḥ parijñāya rājaputrasya dārakau |

jagrāha mahatārthena bāṣpasaṁruddhalocanaḥ || 49 ||

kālena tridivaṁ yāte viśvāmitramahīpatau |

bheje viśvaṁtaro rājyaṁ paurāmātyagaṇārthitaḥ || 50 ||

rājye viraktasya tasya dānavyasaninaḥ param |

sattvena vardhamānarddhirna kaścid yācako'bhavat || 51 ||

tadvittapūrṇavibhavo brāhmaṇaḥ so'pi jambukah |

kṛtaghnaḥ svaprabhāvānme saṁpadityabhyadhājjanam || 52 ||

viśvaṁtaraḥ sa evāham devadattaḥ sa ca dvijaḥ |

uktveti cakre bhagavān bhikṣūṇāṁ dānadeśanām || 53 ||

ālambanaṁ śvabhraśatāvapāte

ghorāndhakāre suciraprakāśaḥ |

āśvāsanaṁ duḥsahaduḥkhakāle

dānam narāṇāṁ paralokabandhuḥ || 54 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

viśvaṁtarāvadānam nām atrayoviṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

24 abhiniṣkramaṇāvadānam

24 abhiniṣkramaṇāvadānam |

hasati sakalalolālokasargāya bhānuḥ |

paramamamṛtavṛṣṭayai pūrṇatāmeti candraḥ |

iyati jagati pūjyaṁ janma gṛhṇāti kaścit

vipulakuśalasetuḥ sattvasaṁtāraṇāya || 1 ||

purā śuddhodanaḥ śrīmān rājā śākyapure'bhavat |

yaśaḥśaśāṅkajanakaḥ sudhāsindhurivāparaḥ || 2 ||

khalāsaktā svabhāvena lakṣmīrguṇigaṇārpitā |

āścaryakāriṇā yena kṛtā satpakṣapātinī || 3 ||

adyāpyakhiladiktīryavanāsaktairvivekibhiḥ |

yaśobhiḥ śucibhiryasya munivratamivohyate || 4 ||

syāmahaṁ śuddhamāteti purā praṇidhitaḥ kila |

viśvakarmasuto martyamājagāmāmaladyutiḥ || 5||

kīrtiḥ satpuruṣasyeva tasyābhūdvallabhā param |

mahāmāyābhidhā devī candrasyeva kumudvatī || 6 ||

sāpaśyaddantinaṁ śvetaṁ svapne kukṣau vihāyasā |

gatamārohaṇaṁ śaile praṇatiṁ ca mahājanāt || 7 ||

atrāntare bodhisattvastuṣitāt tridaśālayāt |

garbhaṁ tasyāḥ samāpede svayaṁ lokānukalpayā || 8 ||

vahantī bodhisattvaṁ sā garbhe bhuvananandanam |

induṁ dugdhābdhiveleva babhūva pāṇḍuradyutiḥ || 9 ||

ikṣvākurājavaṁśyena tena garbhasthitena sā |

bhūrnidhānavatīvābhūd bhavyalakṣaṇalakṣitā || 10 ||

babhūva dohadastasyā dānapuṇyamayodayaḥ |

aṅkure'pyavisaṁvādi sahakārasya saurabham || 11 ||

atgha kālena saṁpūrṇaṁ sā lumbinīvane sthitā |

asūta tanayaṁ devī divākaramivāditiḥ || 12 ||

māturgarbhamalāspṛṣṭaṁ kukṣiṁ bhittvā sa nirgataḥ |

tāṁ cakre'tha svabhāvena svasthāṅgī vigatavyathām || 13 ||

nirgacchanneva ruddho'sau balajijñāsayā kṣaṇam |

śakreṇa vajrasārāṅgastasyāśakyatvamāyayau || 14||

jātamātaḥ śuiśurgatvā svayaṁ sapta padāni saḥ |

diśo vilokayannūce suvyaktākṣarayā girā || 15 ||

iyaṁ nirvṛtiḥ pūrvā ca gatirlokeṣu dakṣiṇā |

paścimā jātirapyeṣā saṁsārādiyamuttarā || 16 ||

iti tasya bruvāṇasya pṛthivī samakampata |

tamakṣayabalaṁ dhartumaśakteva jagadgurum || 17 ||

chatraṁ tasya yaśaḥ śubhraṁ sattvasmeraṁ sacāmaram |

vyomāmbudhārādhautasya jagṛhustasya devatā || 18 ||

asminnavasare pṛṣṭaḥ s vastrīyeṇāsitābhidhaḥ |

nāradena prabhāṁ dṛṣṭvā kiṣkindhādristhito muniḥ || 19 ||

kasmādarkaśatāloka ivālokaḥ pradṛśyate |

tamodaridrāṁ yeneti girayaḥ saguhāgṛhāḥ || 20 ||

vismayāditi tenoktaḥ so'vadaddivyalocanaḥ |

jātaḥ puṇyaprabhāso'yaṁ bodhisattvasya janmani || 21 ||

acireṇaiva taṁ vatsa drakṣāvaḥ kuśalāptaye |

ityuktvā munirānandād viśrāntisukhito'bhavat ||22||

putrajanmani sarvārthasiddhiṁ śuddhodanaḥ param |

dṛṣṭvā sarvārthasiddho'yamiti nāmāsya nirmame ||23 ||

śākyavardhananāmābhūd yakṣaḥ śākyapurāśrayaḥ |

yatpraṇāmeṇa śākyānāṁ śiśavo nirupadravāḥ || 24 ||

tatsthityā preṣitaḥ pitrā praṇāmāya saguhyakaḥ |

taṁ bodhisattvamālokya nipapātāsya pādayoḥ || 25 ||

athotsaṅge samādāya hṛṣṭastaṁ pṛthivīpatiḥ |

lakṣaṇāni nimittajñaistasya dehe vyalokayat || 26 ||

lakṣaṇajñāstataḥ sarve nṛpamūcuḥ savismayāḥ |

deva divyakumāro'yaṁ lakṣaṇairupalakṣyate || 27 ||

jāyate lakṣaṇairetairviśvaviśrāntaśāsanaḥ |

śakrādhipaścakravartī bhagavān sa tathāgataḥ || 28 ||

dīrghāṅgulidalau cakralāñchanau supratiṣṭhitau |

aruṇau caraṇāvasya kāntau kamalakomalau || 29 ||

rājahaṁsa iva prāṁśuḥ sajālāṅgulipallavaḥ |

eṣa jānuyugaḥ śrīmānājānubhujabhūṣitaḥ || 30 ||

sakośabastiguhyaśca nyagrodhaparimaṇḍalaḥ |

dakṣiṇāvartaromāṅkaḥ pariṇāhasamonnatiḥ || 31 ||

rajomalalavāspṛṣṭastajāmbūnadadyutiḥ |

hastapādāṁsakaṇṭhāgraspaṣṭasaptacchadākṛtiḥ || 32 ||

dīrghapratanujihvaśca meghadundubhiniśvanaḥ |

abhinīlākṣagokṣmaḥ sahajoṣṇīṣamastakaḥ ||34 ||

sitorṇāṅko bhruvorbhāgaḥ svastikoraḥsthalojjvalaḥ |

lekhāśṛṅgābjahasto'yaṁ chatrākāraśirāḥ śiśuḥ || 35||

rājannayam te tanayaścakravartī bhaviṣyati |

samyaksaṁbodhisaṁbuddhaḥ sarvajño vā bhaviṣyati || 36 ||

ityuktvā teṣu jāteṣu lebhe harṣaṁ mahīpatiḥ |

saptabhidivasaiḥ śāsturjananī tridivaṁ yayau || 37 ||

tasya janmani śākyānāṁ munīnāmiva śāntatā |

dṛṣṭvā yadā śākyamunirnāmābhūtsa tadā śiśuḥ || 38 ||

devānāmapi devo'yamiti niścitya tejasā |

devātideva ityasya nāma cakre mahīpatiḥ || 39 ||

nāradenātha sahitastattvadarśī tapovanāt |

taṁ samabhyāyayau draṣṭumādarādasito muniḥ || 40 ||

sa bodhisattvaṁ bālārkamiva kalpaprakāśanam |

dṛṣṭvā vikāsivakrkraśrīrlebhe kamalatulyatām || 41 ||

so'brāvīdvihitātithyaṁ nṛpatiṁ praṇataṁ muniḥ |

rājan guṇagaṇeneva spṛhaṇīyo'si sūnunā || 42 ||

etāni lakṣaṇānyasya mokṣalakṣmīsamāgamam |

vadanti cakravartiśrīḥphalaṁ naiṣāṁ vinaśvaram || 43 ||

asya bodhiprabhāveṇa saṁbuddhasy mukhāmbujam |

dhanya padmākarasyeva netrapātraṁ kariṣyati || 44 ||

vibudhāḥ śuddhasattvasya bodhidugdhamahodadheḥ |

dhanyā vāgamṛtairasya bhaviṣyantyupajīvinaḥ ||45||

puṇyabhāji jagatyasminneka evāsmi vañcitaḥ |

etatsaṁdarśanaṁ yasya pūrṇakālasya durlabham || 46 ||

ityuktvā nṛpamāmantrya gatvā vyomnā tapovanam |

suprasannaṁ manaḥ kṛtvā dehatyāgamacintayat || 47 ||

sa paryantopadeśāya nāradenābhicoditaḥ |

tamuvācāmṛtaṁ vatsaṁ kumāraḥ kathayiṣyati || 48 ||

adhigamyāmṛtaṁ tasmānnṛpasūnoranāmayam |

tariṣyasi bhavāmbodhimityuktvā tanumatyajat || 49 ||

śrīrasatkriyāṁ tasya kṛtvā sapadi nāradaḥ |

yayau vārāṇasīṁ siddhyai lebhe kātyāyanābhidhām || 50 ||

vardhamānaḥ kumāro'tha sarvavidyāsu pāragaḥ |

lipipravīṇo'bhinavām lipiṁ brāhmīṁ vinirmame || 51 ||

nāgāyutasamaprāṇe tasmin jagati viśrute |

vaiśālikaiḥ priyāyāsmai preṣito mattakuñjaraḥ || 52 ||

bhaviṣyati cakravartītyasya prātamupāyanam |

devadattaḥ paridveṣāt taṁ jaghāna mahāgajam || 53 ||

cyutaṁ cakarṣaṁ dvidataṁ nandaḥ sapta padāni tam |

kumārastu tadutkṣipya prākārād bahirakṣipat || 54 ||

ekanārāvanirbhinnasaptatālamahītalaḥ |

chedyabhedyāstraśastreṣu sa evātiśayaṁ yayau || 55 ||

tatatulyaguṇāṁ patnīṁ rājasūnuryaśodharām |

avāpa viśrutāṁ loke śuddhaśīla ivonnatim || 56 ||

atrāntare mahāvātavicyutaḥ saptayojanaḥ |

saritpravāhasaṁrodhaṁ vidadhe vipuladrumaḥ || 57 ||

sāṁ sphāratarusaṁruddhā rohikā nāma nimnagā |

śīlabhraṣṭeva vanitā prayayau pratilomatām || 58 ||

rājaputrastamutkṣipya bhaṅktvā vikṣupya taṁ drumam |

nyavārayat prajāmatsyajalakallolaviplavam || 59 ||

tataḥ kadācidudyāne haṁsaṁ niśitayantriṇā |

devadattena nihataṁ kumāraḥ samajīvayat || 60 ||

saṁtāpaṁ tadvivādena devadatto'dhikaṁ yayau |

na sahante hi kuṭilāstulyakulagoṇonnatim || 61 ||

kadācid gopikā nāma kumāraṁ rājakanyakā |

kandarparūpamālokya kimapyautsukyamāyayau || 62 ||

śuddhodanaḥ sutasthaitāṁ jñātvā cittocitāṁ vadhūm |

apūrayadvivāhena manmathasya manoratham || 63 ||

naimittikāstato'bhyetya nṛpamūcuḥ suniścayāḥ |

putraste cakravartī vā munirvā saptame'hani || 64 ||

tacchrutvā nṛpatiḥ sūnoścakrāvrtipadāptaye |

pravrajyācakitaścintāṁ dinasaṁkhyāmayīṁ yayau || 65 ||

lolāṁ sarvaḥ srhiyaṁ vetti śāntasthirasukhāmapi |

atthāpi bhogaraktānāṁ saṁpatsvevādaraḥ param || 66 ||

tataḥ kadācidudyānavihārāya nṛpātmajaḥ |

prayayau rathamāruhya valgutuṅgaturaṅgamam || 67 ||

sa vivarṇaṁ jarājīrṇam kīrṇaśīrṇaśiroruham |

suśuṣkaparuṣākāraṁ dadarśa puruṣaṁ pathi || 68 ||

sa taṁ dṛṣṭvā nijaṁ kāyamālokyācintayacciram |

aho paryāptapāko'yaṁ kāyasyāsya jugupsitaḥ || 69 ||

vayaḥ paryāptamāpto'pi paryāptaṁ nāśrayatyayam |

atīva palitavyājājjarā vṛddhaṁ hasatyasau || 70 ||

śarīre saṁtatasnāyupāśaprotāsthipañjare |

vṛddhaḥ puṣṇāti manye'hamaho mohavihaṅgamam || 71 ||

sārathe kiṁ karotyeṣa kiṁ na yāti tapovanam |

asṁkocameti vṛddhasya dehena saha sā matiḥ || 72 ||

vṛddho'valambate yaṣṭiṁ na tu dharmamayīṁ dhiyam |

jarākuṭilakāyasya svabhāvo nirvivekatā ||73 ||

jugupsāṁ janayatyeṣa vṛddhaḥ praskhalitākṣaraiḥ |

vacobhiścyutadantābhairgalallālālavākulaiḥ || 74 ||

naṣṭā dṛṣṭiḥ kṛśaḥ kāyaḥ śaktirluptā hatā śrutiḥ |

tathāpi mohād dṛṣṭaiva vṛddhasya taruṇīpriyā || 75 ||

dhatte dhavalatāṁ vṛddhaḥ kimetāmatigarhitām |

lolā paraṁ viraktāpi yadyasyātipriyā tanuḥ || 76 ||

iti cintayatastasya nirvedaḥ samajāyata |

manyamānasya sāpāyaṁ kāyaṁ nicayamāpadām || 77 ||

punaśca samaye'nyasminnapaśyad vyādhitaṁ naram |

vipakkakūṇapaprāyaṁ sapūyamiva pāṇḍaram || 78 ||

sa pradadhyau tamālokya samuddiśya nijāṁ tanum |

aho nu sahajaivāsmin kāye rogagaṇodgatiḥ || 79 ||

idameva mahaccitramiyaṁ māṁsamayī tanuḥ |

na yāti kledavaiklavyaṁ kṣaṇaṁ paryuṣīte'pi yat || 80 ||

iti dhyātvā sa sodvegaḥ śarīravicikitsayā |

babhūva rājyasaṁbhopgarāge vigatitādaraḥ || 81 ||

athānyasmin kṣaṇe mālyavastrācchāditavigraham |

dadarśa dehasatkāravyagrabandhujanaṁ śavam || 82 ||

taṁ dṛṣṭvā sahasodvegadayāduḥkhaghṛṇākulaḥ |

ciraṁ niḥsārasaṁsāraparihāramacintayat || 83 ||

eṣa pretavanaṁ yāti saṁsaktāṁ hṛdaye vahan || 84 ||

aho nu viṣayābhyāsavilāsādhyavasāyinām |

nṛṇāmantyakṣaṇe kaṣṭā kāṣṭhapāṣāṇatulyatā || 85 ||

udvegavāribhavasāgarabudbude'smin

kālānilākulitakarmalatāgrapuṣpe |

māyāvadhūnayanavibhramasaṁvibhāge

puṁsāṁ ka eṣa vapuṣi sthiratābhimānaḥ || 86 ||

noktaṁ kiṁcit parahitayutaṁ na śrutaṁ dharmayuktaṁ

naiva ghrātaṁ kuśalakusumaṁ satyarūpaṁ na dṛṣṭam |

naiva spṛṣṭaṁ śamapadamiti vyaktamāsaktacintā-

viśrānto'yaṁ vahati sahasā niścalatvaṁ gatāyuḥ || 87 ||

rājasūnurvicintyeti śarīraṁ vipadāplutam |

aśeṣaviṣayāsaṅge parām naḥ snehatām yayau || 88 ||

athāgre nirmitaṁ devaiḥ sa śuddhāvāsakāyikaiḥ |

vyalokayat pravrajitaṁ pātrakāṣāyadhāriṇam || 89 ||

taṁ dṛṣṭvaiva babhūvāsya pravrajyābhimukhī matiḥ |

īpsitālokanaprītyā svabhāvo hi vibhāvyate || 90 ||

virāgyakāraṇam tatra nṛpasūnoḥ pade pade |

vilokya sārathiḥ sarvaṁ kṣitipāya vyanedayat || 91 ||

kumāro'tha piturvākyāt grāmālokanakautukī |

vrajan pathi nidhānāni vivṛtāni vyalokayat || 92 ||

tatpūrvapuruṣanyastaiḥ strīkarairutthitānyapi |

yadā sa nāgrahīttāni tadā viviśurambudhim || 93 ||

tataḥ sa karṣakān pāṁśuvyāptapāṇḍuśiroruhān |

vidīrṇapāṇicaraṇān kṣutpipāsāśramāturān || 94 ||

halakaddālaviṣamollekhapakṣavraṇāditān |

vilokya kleśavivaśān babhūva karuṇākulaḥ || 95 ||

vidhāya dayayā teṣāṁ draviṇauradaridratām |

sa vṛṣāṇāṁ vṛṣarataḥ kleśamuktimakārayat || 96 ||

tataḥ pratinivṛtto'tha sānujaḥ pārthivātmajaḥ |

madhyāhnapṛthusaṁtāpe taralastaraṇitviṣaḥ || 97 ||

rathaghoṣonmukhaśikhiśyāmīkṛtadigantaraḥ |

svedavārikaṇākīrṇaḥ prabhāsnigdhavanasthalīm || 98 ||

so'varuhya rathāttatra gaṇḍaskhalitakuṇḍalah |

viśrāṇtyai viśrutayaśā jambucchāyāmaśiśriyat || 99 ||

sa babhārorasi vyaktāṁ svedāmbukaṇasaṁtatim |

vapurāśleṣalalitāṁ hārasyeva kuṭumbinīm || 100 ||

chāyāsu parivṛttāsu śanakaiḥ sarvaśākhinām |

tasya jambūtarucchāyā na cacāla tanustanoḥ || 101 ||

sā tasya śītalacchāyā tāpaklāntimavārayat |

saṁsāraviratasyeva tīvravairāgyavāsanā || 102 ||

putradarśanasotkaṇṭhastaṁ deśamatha bhūpatiḥ |

ājagāma gajotsarpatrastabhramaracāmaraḥ || 103 ||

chāyāṁ sa niścalāṁ dṛṣṭvā kumārasya prabhāvataḥ |

gauravādbhutasaṁprāptaḥ praṇataṁ praṇanāma tam || 104 ||

tataḥ sa sahitaḥ pitrā nagaraṁ gantumudyataḥ |

apaśyat puraparyante śmaśānaṁ śavasaṁkulam || 105 ||

sa dṛṣṭvā kuṇapākīrṇamaśivaṁ śivakānanam |

sodvegaṁ sārathiṁ prāha sthagitasyandanaḥ kṣaṇam || 106 ||

sārathe paśya jantūnāṁ kāyāpāyamatīṁ daśām |

dṛṣṭvedamapi rāgārdraṁ mano mohapramādinām || 107 ||

parastrīdarśanāttṛptaṁ netramāsvādya sādaram |

asyāsatyavatī jihvā paśya kākena kṛsyate || 108 ||

asyāḥ stanamukhanyastanakhollekhasukhasthitiḥ |

khṇḍayatyadharaṁ gṝdhraḥ kāmīva madanirbharah || 109 ||

ete dṛṣṭaniṣakṭavāyasaśakṛnniṣṭhivinaḥ pādapā

mūrcchantīva vipākapūyakuṇapāghrāṇena niṣkūṇitāḥ |

dṛṣṭvā gṛdhravidāryamāṇamasakṛt kīṇārdratantra śavaṁ

bhūyo vātavilolapallavakarairācchādayantīva ca ||110 ||

kṣībasyevācalasya drutahṛtahṛdayā jambukī kaṇṭhasaktā

raktābhivyaktakāmā kamapi nakhamukhollekhamāsutrayantī |

āsvādyāsvādya yūnaḥ kṣaṇamadharadalaṁ dattadantavraṇāṅkaṁ

lagnānaṅgakriyāyāmiyamatirabhasotkarṣamāviṣkaroti || 111 ||

ityuktvā jātaviratirbhavabībhatsakutsayā |

kalayan kleśanirvāṇaṁ praviveśa purāntaram ||112 ||

tatra harmyagatāpaśyat taṁ kanyābhijanojjvalā |

mṛgajā nāma mṛgajānodinī mṛgalocanā ||113 ||

sarāgataralā dṛṣṭḥ śrotrasaṁcāriṇī param |

abhūttaddarśane tasyāḥ sahasaiva virekiṇī || 114 ||

sā tadālokanenaiva bālā lajjāsahiṣṇūnā |

smareṇeva samākṛṣṭā sakhīṁ prāha puraḥsthitām || 115 ||

kā dhanyā lalanā loke sparśenāsya śaśitviṣaḥ |

yasyā madanasaṁtaptā tanurnirvāṇameṣyati || 116 ||

nirvāṇaśabdaṁ śrutvaiva rājaputraḥ samīhitam |

tāṁ dadarśonmukhaḥ padmavanānīva diśan dṛśā || 117 ||

sa tasyāstena vacasā vapuṣā va prasāditaḥ |

hāraṁ suvṛttaṁ cittaṁ ca vikṣepāsyai guṇojjcalam || 118 ||

ālokanānukūlyena bhāvaṁ vijñāya bhūpatiḥ |

putrasyāntaḥpurapade tāmādāya nyaveśayat || 119 ||

ṣaṇṇāṁ kāṇtāsahasrāṇāṁ vṛtamantaḥpuraṁ tataḥ |

viveśa rājatanayaḥ priyāṁ śāntiṁ vicintayan || 120 ||

atrāṇtare narapatiṁ prāhurnaimittikāḥ sphuṭam |

munirvā cakravartī vā prātaste bahvitā sutaḥ || 121 ||

tataḥ saṁcintya nṛpatiḥ pravrajyām cakitaḥ param |

akārayat puradvāraguptiṁ ruddhagamāgamām || 122 ||

droṇodanamukhān bhrātṝn dvāreṣu viniveśya saḥ |

nagarasya svayaṁ makhye tathā sāmātyasainikaḥ || 123||

rājaputrādatha prāptagarbhā devī yaśodharā |

vabhāṣe śāradīva dyauḥ pratyāsannendupāṇḍurā ||124||

ekarātrāvaśeṣe'tha nagaradvārarakṣaṇe |

śamapravṛttārkamabhūt pravrajyābhimukhaṁ dinam || 125 ||

ciraṁ vicarya saṁsāraṁ śāntiṁ yāte divaspatau |

kāṣāyāmbaramālambya yayau saṁdhyāvadṛśyatām || 126 ||

aśeṣāśātamomohavirāmavimalāṁ śanaiḥ |

indurgāmuditaścakre pūrṇālokavilokinīm || 127 ||

sarāgatāpe vabhasaścetasīva gate ravau |

śuddhenduhṛdayasyābhūt prasādaḥ ko'pyaviplavaḥ || 128 ||

athāsminnantare kāntāsaṁtatāntaḥpurodare |

ratnaharmyapraviṣṭendudyutisaṁdohahāsini || 129 ||

niḥsāravirasaṁ sarvaṁ rājasūnurvilokayan |

jagāa gaganasvacchasvacchandocchalitasmṛtiḥ || 130 ||

gaṇo'yaṁ nārīṇāṁ madanadahanolkāparikaraḥ

parityājyastīvravyasanaśatasaṁtāpasacivaḥ |

idānīṁ yuktā me tarutalalatāśītalare

parityaktāgārapraśamasukhasāre pariṇatiḥ || 131||

etāścandradyutimadamayā yāmi nāryo vane'smin

nidrāmudrāniyamitadṛśaḥ saṁstarasrastavatrāḥ |

svapnotpannānucitavacanāḥ keśasaṁchāditāṁsāḥ

kṣipraṁ mandānilavicalitān lajjayantīva dīpān || 132||

saralasrastagātrāṇāṁ nirlajjānāṁ vivāsasām |

suptānāṁ ca mṛtānāṁ ca bhedaḥ ko nāma dehinām || 133 ||

iti tasya bruvāṇasya saṁjāte gamanodyame |

mithaḥ kathā samabhavannagaradvārarakṣiṇām || 134 ||

bho bhoḥ kaḥ ko'tra jāgarti jāgrato nāsti viplavaḥ |

prabhucittagrahavyagrāḥ samagrā eva jāgrati || 135 ||

jāgarti saṁsāragṛhe manīṣī mohāṇdhakāre svapiti pramattaḥ |

jjīvitameva loke mṛtasya suptasya ca ko viśeṣaḥ || 136 ||

iti marhyasthitaḥ śrutvā rātrau rājasutaḥ kathāḥ |

prasthitaṁ satpatheneva nijaṁ mene manoratham || 137 ||

nivṝtterlakṣaṇaṁ dṛṣṭvā sa svapnaṁ kṣaṇanidrayā || 138 ||

tataḥ prabuddhā sahasā trastā devī yaśodharā |

tatkālopanataṁ svapnaṁ dayitāya nyavedayat || 139 ||

paryaṅkābharaṇāngāni svapne bhagnāni me vibho |

śrīrvrajantī mayā dṛṣṭvā candrārkau ca torihitau || 140 ||

ityākarṇya sa tāmūce mugdhe satyavivarjitaḥ |

saṁsāra eva svapno'yaṁ svapne svapno'pi kīdṛśaḥ || 141 ||

svapne'dya nābhisaṁjātā latā vyāptā vihārasā |

merūpadhānaśirasā pūrvapaścimavāridhau || 142 ||

bhujābhyāṁ caraṇābhyām ca dakṣiṇābdhirmayā dhṛtaḥ |

bhadre svapnaḥ śubho'yaṁ te strīṇāṁ bhartuśubhaṁ śubham || 143 ||

ityukte bodhisattvena noce kiṁcid yaśodharā |

punaśca nidrābhimukhī babhūva mīlitekṣaṇā || 144 ||

śakrabrahmamukhāḥ sarve sametyātha sudhābhujaḥ |

cakrire bodhisattvasya sattvotsāhaprapūraṇam || 145 ||

tairdevaputrāścatvāraḥ samādiṣṭā mahājavāḥ |

sahāyā gamane tasya bhūśailābdhidhṛtikṣamāḥ || 146 ||

śakrādiṣṭena yakṣeṇa pāñcikākhyena nirmitaiḥ |

saharmyāsaktasopānairavatīrya viniryayau || 147 ||

suptaṁ sārathimādāya chandakākhyaṁ prabodhya saḥ |

utsādamiva jagrāha kaṇṭhakākhyaṁ turaṅgamam || 148 ||

taṁ tīkṣṇaruciraṁ lakṣmīkaṭākṣataralaṁ harim |

sa cakre saṁyamālīnaṁ mūrdhi saṁspṛśya pāṇinā || 149 ||

śamodyame sumanasā s ako'pyantarbahiḥ samah |

śiśavo'pi vimuñcanti yatprabhāveṇa cāpalam || 150 ||

balajijñāsayā nyastaṁ tenātha caraṇaṁ kṣitau |

na te kampayituṁ śekurdevaputrāḥ savismayāḥ || 159 ||

chandakena sahāruhya nistaraṅgaṁ turaṅgamam |

sa jagāhe mahadvyoma vimalaṁ svamivāśayam || 152 ||

prayayau taralāvartinartitoṣṇīṣapallavaḥ |

saṁsarpipavanollasaiḥ śokocchvāsa iva śriyaḥ || 153 ||

tasyābharaṇaratnāṁśulekhābhiḥ śabalaṁ nabhaḥ |

jagrāha sūtrapatrālīvicitramjiva cīvaram || 154 ||

irṇāśrubindukalitā vilolanayanotpalāḥ |

vrajantaṁ dadṛśurdṛśyāstamantaḥpuradevatāḥ || 155 ||

saṁsāramiva vistīrṇaṁ puraṁ sanṛpabāndhavam |

dūrāt pradakṣiṇīkṛtya kṣamyatāmityabhāṣata || 156 ||

kṣapāyāṁ kṣaṇaśeṣāyām jane nidrābhimudrite |

taṁ dadarśa mahānnāma prabuddho rājabāndhavaḥ || 157 ||

divi dṛṣṭvā vrajantaṁ taṁ śaśāṅkaśaṅkayā hṛtaḥ |

ūce ciraṁ vicāryoccairbāṣyāzncitavilocanah || 158 ||

citrametad viraktavtaṁ bandhujīvopamasya te |

kumāra rucirākāra na yuktaṁ yuktakāraṇam || 159 ||

vaṁśotkarṣaviśeṣārthū nibaddhāśaḥ pitā tvayi |

kasmānnirāśa kriyate sarvāśābharaṇa tvayā || 160 ||

iti śākyasya mahataḥ śrutvā vākyaṁ nṛpātmajaḥ |

tamūce bāndhavaprītirbandho vandhanaśṛṅkhalā || 161 ||

ayaṁ kāyaḥ kṣayaṁ yāti mithyāgṛhasukhapriyaḥ |

viṣayograviṣrtānāmamṛtāyatanaṁ vanam | 162 ||

hastākṛṣṭastriphaṇiphaṇabhṛnmastakanyastamṛtyu

kaṇṭhābaddhitkaṭaviṣalatāpallavālolamālaḥ |

dīptāṅgāraprkaragahanaṁ gāhate durgamārgaṁ

saṁsāre'smin viṣayanicaye sapramodaḥ pramādī || 163 ||

ityudīrya vrajan vyomnā vilaṅghya nagaraṁ kṣaṇāt |

bahirbhūtalamabhyetya sa yayau vājinā javāt || 164 ||

mahatā śākyamukhyena bodhitasyātha bhūpateḥ |

antaḥpure ca kāntānāmudbhūtaḥ karuṇaḥ svaraḥ || 165 ||

atha brahmendradhanadapramukhastridaśairvṛtaḥ |

rājasūnurvanaṁ prāpa gatvā dvādaśayojanam || 166 ||

avaruhyātha turagātg vimucyābharaṇāni saḥ |

uvāca sūcitānandaśchandakaṁ vadanatviṣā || 167 ||

gṛhītvābahraṇāni tvaṁ hayaṁ ca vraja mandiram |

medānīmasti me kṛtyametairmāyānibandhanaiḥ || 168 ||

vane'sminnahamekākī śamasaṁtoṣabāndhavaḥ |

ekaḥ saṁjāyate jantureka eva vipadyate || 169 ||

viṣamaviṣayayogaṁ bhogamutsṛjya re kaḥ

sarasarati viśeṣakleśaśoṣapravṛttaḥ |

paribhavabhuvane'sminneṣa naḥ saṁniveśaḥ

śamitamadanakāntiḥ śāntimeva śrayāmi || 170 ||

ityuktvābharaṇānyasya dīptānyaṅke mumoca saḥ |

tyaktaśokānvitānīva muktāpakkaṇasaṁcaye || 171 ||

cūḍāṁ niskṛṣya khaṅgena sa cikṣepa nabhaḥsthale |

śakraśca tam samādāya nināya divamādarāt || 172 ||

keśaḥ kleśa ivotkṛtto yatra tena mahātmanā |

keśapratigrahaṁ caityaṁ sadbhistatra niveśitam || 173 ||

chandako'pyaśvamādāyaṁ prayātaḥ saptabhirdinaiḥ |

śanaiḥ prāpa puropāntaṁ śokārtaḥ samacintayat || 174 ||

śūnyaṁ turagamādāya parityajya nṛpātmajam |

draṣṭuṁ śaknomi nṛpatiṁ kathaṁ putrapralāpinam || 175 ||

vicintyeti hayaṁ tyaktvā sa tatraiva vyalambata |

śūnyāsanaḥ paraṁ vājī mūrtaḥ śoka ivāviśat || 176 ||

taṁ dṛṣṭvāntaḥ purajanaḥ sāmātyaśca mahīpatiḥ |

pratipralāpamukharāścakrire nikhilā diśaḥ || 177 ||

udbhūtārtasvaraiḥ kaṇṭhaiḥ sotkaṇṭhaiḥ sa viṣādavān |

sarvairgṛhītakīrṇāśrurvājī jīvitamatyajat || 178 ||

sa bodhisattvasaṁsparśapuṇyaprāptipavitritaḥ |

jagrāha brāhmaṇakule janma saṁsāramuktaye || 179 ||

śakradattaṁ kumārastu yatra kāṣāyamagrahīt |

kāṣāyagrahaṇam tatra caityaṁ cakre mahājanaḥ || 180 ||

vibhavamabhavavṛttyai janma janmapramuktyai |

vijanamapi janānāṁ mohagartānnivṛttyai |

iti sa kuśalakāmaḥ kāmamutsṛjya bheje

guṇakṛtajanarāgaḥ ślāghyatāṁ tyaktarāgaḥ || 181 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyā-

mabhiniṣkramaṇāvadānaṁ caturviśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

25 māravidrāvaṇāvadānam

25 māravidrāvaṇāvadānam |

jayanti te janmabhayapramuktā

bhavaprabhāvābhibhavābhiyuktāḥ |

yaiḥ sundarīlocanacakravartī

māraḥ kṛtaḥ śāsanadeśavartī || 1||

tatastapovane cāsmin bodhisattve tapojuṣi |

tadupasthāpakāḥ pañca vārāṇasyāṁ pravavrajuḥ || 2 ||

spṛhaṇīyo munīndrāṇāmatha śākyamuniḥ śanaiḥ |

svayaṁ senāyanīgrāmaṁ janacārikayā yayau || 3 ||

tatra senābhidhānasya kanye gṛhapateḥ sute |

nandā nandabalākhyā ca cāruvṛtte babhūvatuḥ || 4 ||

śuddhodanasya bhūbhartuste śrutvā viśrutaṁ sutam |

cakrāte tadvivāhārthaṁ vrataṁ dvādaśavārṣikam || 5 ||

āmodinīnāṁ hṛdaye sadā sūtravadāsthitaḥ |

mālānāmiva bālānāmabhilāṣaḥ svabhāvajaḥ || 6 ||

dhenūnāṁ pītadugdhānāṁ dugdhaṁ tābhyāṁ punaḥ punaḥ |

gṛhīṭvā sphaṭikasthālyā vratānte pāyasaṁ śubham || 7 ||

vidhivatpāyase siddhe viprarūpaḥ sureśvaraḥ |

taṁ samabhyāyayau deśaṁ devaśca kamalāsanaḥ || 8 ||

harṣādatithibhāge'tha kanyakābhyām samuddhṛte |

śakro'vadatsarvaguṇodayāyāgre pradīyatām|| 9 ||

matto'yamadhikastāvadbrahmaṇaḥ prathamo'pi ca |

ityukte surarājena provāca caturānanaḥ || 10 ||

matto'dhiko deva āste śuddhāvāsanikāyikaḥ |

ityukte brahmaṇā te'pi jagadurgaganasthitāḥ || 11 ||

sarvaprativiśiṣṭo'sau bodhisattvastapaḥkṛśaḥ |

nadyāṁ nirājanākhyāyāṁ vigāhya salile sthitaḥ || 12 ||

etadākarṇya kanyābhyāmāhūya maṇibhājane |

avatīryārpitaṁ bhaktyā tadasmai madhupāyasam || 13 ||

bodhisattvastadādāya ratnapātrīṁ dadau tayoḥ |

datteyaṁ na punargrāhyetyuktvā jagṛhaturna te || 14 ||

sā tena nadyāṁ nikṣiptā nāgairnītā prabhāvatī |

vikṣobhyāpyāhṛtā tebhyastārkṣyarūpeṇa vajriṇā || 15 ||

prasādī bodhisattvo'tha kanyāyugalamabhyadhāt |

dānasya praṇidhānena bhavatyoḥ kiṁ samīhitam || 16 ||

te tamūcaturānandanidhiḥ śuddhodanātmajaḥ |

sarvārthasiddho'bhimataḥ kumāraḥ patirāvayoḥ || 17 ||

udyamaṁ māralīlāyāḥ sarasaṁ tadvacastayoḥ |

na lilimpa manastasya pādmaṁ dalamivodake || 18 ||

sa jagāda kumāro'sau na kiṁ pravrajitaḥ śrutaḥ |

na tasya lolanayanāḥ priyāh śriya iva striyaḥ || 19 ||

ityanīpsitamākarṇya dīrghaṁ niśvasya kanyake |

ūcaturdānadharmo'yaṁ siddhau tasyaiva jāyatām || 20 ||

adṛṣṭasnehasaṁśliṣṭaḥ praviṣṭo'ntaḥ parāṅbhukhaḥ |

na nāma sucirābhyastaḥ pakṣapāto nivartate || 21 ||

iti tadvacanaṁ śrutvā bodhisattvaḥ prasannadhīḥ |

prayātaste samāmantrya viśrāntyai kānanāntaram ||22 ||

polabdhadivyabalodayaḥ |

pracchāyatarusucchāyamāruroha mahīdharam || 23 ||

paryaṅkabandhamādhāya tatra tasmin sukhaṁ sthite |

ahaṁkāra ivātyuccaśirāh so'drirvyagīryata || 24 ||

viśīrṇabhūdhare tasmin sa pradadhyau viṣaṇṇadhīḥ |

sapakṣālāni karmāṇi mayā kāni kṛtānyaho || 25 ||

iti cintāśatocchvāsaṁ tamūcurvyomadevatāḥ |

na tvayā vihitaṁ sādho karma kiṁcidasāṁpratam || 26 ||

acchinnottaptakuśalaṁ dhartuṁ na kṣamate kṣitiḥ |

sa tvamuttaptakuśalaḥ proccaśailaśatāgdguruḥ || 27 ||

nirañjanīṁ samuttīrya saritaṁ vraja niścalam |

siddhidaṁ bodhisattvānām deśaṁ vajrāasnābhidham || 28 ||

devatādiṣṭamārgeṇa prasthitasyāsya bhūtale |

pādanyāsairabhūttasya hemapadmaparaṁparā || 29 ||

pṛthivī vrajatastasya prollasatsalilākulā |

raṇantī kāṁsyapātrīva pronnanāma nanāma ca || 30 ||

tāni tāni nimittāni pravṛttāni dadarśa saḥ |

yeṣāmanuttarajñānanidhānasādhanaṁ phalam || 31 ||

nirañjanāya bhuvane nāgo'ndhaḥ kālikābhidhaḥ |

buddhotpāditadṛrabhūmeḥ śabdamākarṇya niryayau || 32 ||

sarvalakṣaṇasaṁpannaṁ dīptajāmbūnadadyutim |

sa bodhisattvamālokya provāca racitāznjaliḥ || 33 ||

nalinanayana kāntastvaṁ vane yauvane'smin

viharasi virahārtiṁ saṁpadāmarpayitvā |

aśamaśamaviśeṣonmeṣasaṁtoṣahetu-

rbhavasi bhavasamudre dehināṁ satyasetuḥ || 34 ||

athāmuñcantyete bhayataralatāmatra hariṇāḥ

yathā līlācakraṁ viharati samīpe khagagaṇaḥ |

sasattvāsattvānā kimapi hṛdayāśvāsasadanaṁ

tathā manye bauddhaṁ vapuridamanāyāsasukhadam || 35 ||

karikalabhakah padmaprītyā karoti hare karaṁ

sukhayati śikhī snigdhālāpaṁ kalāpaśikhānilai |

bhavati hariṇī lolāpāṅgā puraḥ praṇayonmukhī

praśamasamayasyeyaṁ puṇyaprasādamayī sthitiḥ || 36 ||

adyiva buddhatvamavāpya śuddhaṁ

kumudvatī pūrṇa ivāmṛtāṁśuḥ || 37 ||

anyonyaṁ dinanāthadīptamahasaḥ sadyastavālokanā-

llokānāṁ kanalaprabodhakalayā divyaprakāśaspṛśām |

niryātī hṝdayānnibaddhamadhupaśreṇiva saṁbandhana-

trastāntarna punaḥ kariṣyati padaṁ mohāndakārāvaliḥ || 38 ||

iti bruvāṇāṁ vinayānnāgarājaḥ prasannadhīḥ |

bodhisattvaṁ samābhāsya samuttīrya nadīṁ yayau || 39 ||

vajrāsanapadaṁ prāpya bodhimūlamanākulam |

dakṣiṇāgraiḥ kuśaiścakre śaktadattaiḥ sa saṁstaram || 40 ||

tatropaviśya paryaṅkabaddho niścalaniścayaḥ |

manthāvasānaviśrāntaḥ sa dugdhābdhirivābabhau ||41||

asādhāraḥ kṣamādhāraḥ sa dhīrasaralākṛtiḥ |

ruruce kāñcanaruciḥ paro merurivācalaḥ || 42 ||

asāvakṣayaparyantaḥ paryaṅko'yaṁ mama sthiraḥ |

babandheti sa saṁkalpaṁ kṛtvā pratimukhīṁ smṛtim || 43 ||

atrāṇtare samabhyetya māraḥ saṁyamamatsaraḥ |

lekhahārastatra tūrṇaṁ bodhisattvamabhāṣataḥ || 44 ||

akāmakāmatā keyaṁ loke bandhanadā matā |

akālakalikākārā matiste kāsya kāmanā || 45 ||

gṛhītaṁ hataśaṅkena devadattena te puram |

niruddhantaḥpuraśreṇīrbaddhaḥ śuddhodano nṛpaḥ || 46 ||

iti śrutvaiva vacanaṁ śokāmarṣaviṣojjhitaḥ |

aśikṣitavikāreṇa cetasā sa vyacintayat || 47 ||

aho batāntarāyaṁ me māraḥ kartuṁ samudyataḥ |

nartayatyeṣa durvṛttaḥ śisvaṇḍikrīḍayājagat || 48 ||

māra māra virāmaste daurjanyasya na jāyate |

ekena hiṁsāyajñena prāpteyaṁ kamratā tvayā || 49 ||

yajñadāṇatapaḥślāghāṁ nātmanaḥ kartumutsahe |

svaguṇodīraṇamlānaṁ puṇyapuṣpaṁ hi śīryati || 50 ||

iti nirbhatsitastena cittastenaḥ śarīriṇām |

sāmarṣaḥ prayayau māraḥ samārambhād hatodyamaḥ || 51 ||

athādṛśyanta lalitā lālityāzncitalocanāḥ |

bhramadbhṛṅgaraṅgiṇyaḥ kāntāścūtalatā iva || 52 ||

cārutaccaritātṛptāstisrastāḥ kāmakanyakāḥ |

sarāgaṁ pādanalinīnyāsaiścakrustapovanam || 53 ||

vilocanena hariṇī kariṇī gativibhramaiḥ |

tatra tābhirmukhāmbhojairnalinī malinīkṛtā || 54 ||

yauvanābharaṇairaṅgauranurāgāvilepanaiḥ |

lāvaṇyavasanaistāsāṁ kāmo'bhūdapyacetasām || 55 ||

vajrāsanasamādhānadhyānaniścalalocanam |

taṁ vilokyābhavat tāsāṁ vismayadhyānadhāraṇā || 56 ||

tā bodhisattvasaṁkalpān madarāgamayaṁ vayaḥ |

parityajyaiva sahasā salajjā bhejire jarām || 57 ||

pratīpagamanāttāsāmatha bhagnamanorathaḥ |

manmathaḥ prathitārambhaḥ sainyasaṁbḥāramādade || 58 ||

sarvapraharaṇairvyāptaṁ nānāprāṇimukhairbhayaiḥ |

ṣaṭtriṁśatkoṭīvipulaṁ balaṁ tasya samudyayau || 59 ||

svayamākarṇaniṣkṛṣṭakopakrūraśarāsanaḥ |

māraḥ sphāravikāreṇa bodhisattvaṁ samādravat || 60 ||

śastravṛṣṭistadutsṛṣṭā saha pāṁśuviṣāśmabhiḥ

prayayau bodhisattvasya mandārāmbujatulyatām || 61 ||

punarmārabalotsṛṣṭā śastravṛṣṭirghṛtakṣame |

cakrire devatāstasya vajrapratisamāśrayam || 62 ||

smaro'pi naṣṭasaṁkalpaḥ samādheḥ śrotrakaṇṭakam |

ghaṇṭāpaṭuraṭatpatraṁ nirmame sphaṭīkadrumam || 63 ||

taṁ tāramukharaṁ vṛkṣaṁ māraṁ ca sabalāyudham |

cakravāṭe samutkṣipya cikṣipurvyomadevatāḥ || 64 ||

bhagavānatha saṁprāptaprasannajñānanirmalaḥ |

sarvavitsarvagaḥ saravjātismṛtiparo'bhavat || 65 ||

sa tatrānuttarajñānasamyaksaṁbodhimāpitaḥ |

dadarśa sarvabhutāṇi gatiṁ karmorminirmitām || 66 ||

atha śākyapure māraḥ pravādamasṛjaddivaḥ |

bodhisattvaḥ prayāto'staṁ tapaḥkleśavaśāditi || 67 ||

tatra śuddhodano rājā putrasnehaviṣāturaḥ |

nipapāta tamākarṇya vajrāhata iva kṣitau || 68 ||

antaḥpure sahanṛpe prāṇatyāgakṛtakṣaṇe |

suvṛttapakṣapātinyastamūcurvyomadevatāḥ || 69 ||

putrastavāmṛtaṁ pītvā samyaksaṁbuddhatām gataḥ |

tenāvalokitasyāpi nāste bhṛtyubhayaṁ kutaḥ || 70 ||

iti sāntaḥpurāmātyaḥ śrutvā narapatirvacaḥ |

abhūtpratyāgataprāṇaḥ sudhāsikta iva kṣaṇāt || 71 ||

tasmin mahotsavānande bodhisattvavadhūḥ sutam |

kāntaṁ yaśodhaāsūta rāhugraste niśākare || 72 ||

rāhulākhyaḥ sa bālo'pi nṛpaterjanmaśaṅkinaḥ |

jananyā saśilaḥ śuddhyai nikṣipto'mbhasi pupluve || 73 ||

bhagavānapi saptāhaṁ sthito niścalavigrahaḥ |

vajraparyaṅkabandhena devānām vismayaṁ vyadhāt || 74 ||

sa brahmakāyikākhyābhyām devatābhyāṁ virodhitaḥ |

avadatparamānandasudhāsaṁdohasundaraḥ || 75 ||

aho tava mayā jñātā pūrvameṣā sukhasthitiḥ |

yayā surāsuraiśvaryasukhaṁ duḥkhagaṇāyate || 76 ||

lāvaṇyāmbhaḥplāvitāṅgāstaruṇyaḥ

pīyūṣārdraḥ svargasaṁbhogavargaḥ |

asyāśeṣatyāgahelāsukhasya

spardhābandhe pāṁśuniḥsāra eva || 77 ||

saṁtapto'haṁ viṣayaviṣamakleśasaṁsārapānthaḥ

klāntaḥ śāntyāśritimupagataścandanacchāyayeva |

saṁjāteyaṁ sakalakaraṇavyāpinī nirvṛtime

viśrāntānām śamahimavane kiṁ sukhasyopamānam || 78 ||

asminnavasare puṇyaparipākeṇa tadvanam |

vaṇijau pṛthusārthena prāptau trapusabhallikau || 79 ||

devatāpretitau bhaktyā bhagavantamupetya tau |

praṇatau piṇḍapāto'yaṁ gṛhyatāmityabhāṣatām || 80 ||

dayāvidheyaḥ sarvaġyastadākarṇya vyacintayat |

pūrvaiḥ pātre gṛhīto'yaṁ na pāṇī pātravarjite || 81 ||

iti cintayatastasya mahārājābhidhāḥ surāḥ |

datvā sphaṭikapātrāṇi catvāri tridivaṁ yayuḥ || 82 ||

kṛtvātha bhagavān pātre piṇḍapātapratigraham |

anugrahaṁ tayoścakre śaraṇyatrayaśāsanāt || 83 ||

vitatasukṛtasākṣī puṇyanikṣepadakṣaḥ

kṣayitavipadaśeṣaḥ prārthanākalpavṛkṣaḥ |

bhavati kuśalamūlaiḥ kasyacidbhāgyabhājaḥ

śubhapariṇatidīkṣādakṣiṇaḥ sādhusaṅgaḥ || 84 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

māracidrāvaṇāvadānam nāma pañcaviṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

26 śākyotpattiḥ

26 śākyotpattiḥ |

vaṁśaḥ sa ko'pi vipulaḥ kuśalānubandhī

yaścāruvṛttamucitaṁ guṇasaṁgrahasya |

ratnaṁ viśuddharucisūcitasatprakāśaṁ

muktāmayaṁ jagadalaṁkaraṇaṁ prasūte || 1 ||

nyagrodhārāmanirataṁ purā kapulavāstuni |

śākyāḥ svavaṁśaṁ papracchurbhagavantaṁ tathāgatam ||2 ||

taiḥ pṛṣṭaḥ svakulotpattiṁ sa maudgalyāyanaṁ puraḥ |

vaktuṁ nyayuṅkta kṛtvāsya vimalajñānadarśanam || 3 ||

sa vilokya yathātattvamatītaṁ jñānacakṣuṣā |

tānavocata saṁsmṛtya śrūyatāṁ śākyasaṁbhavaḥ || 4 ||

aśeṣe'smin jalamaye jagatyekārṇave purā |

sthite pavanasaṁsparśātpayaḥ paya ivābhavat || 5 ||

jale tasmin ghanatayā yāte kaṭhinatām śanaiḥ |

abhūdvarṇarasasparśaśabdagandhamayī mahī || 6 ||

tasyāmābhāsvarā devāścyutāḥ karmaparikṣayāt |

tattulyavarṇasaṁbhūtāḥ sattvāḥ sattvabalādhikāḥ || 7 ||

aṅgulyā rasamāsvādya tattṛṣṇātīvramohitāḥ |

āhāradoṣātsaṁprāpourgururūkṣavivarṇatām || 8 ||

annaprasavinī teṣāṁ krameṇābhūdvasuṁdharā |

tamobhiśca viluptānām kṣetrāga|| 9 ||

tatasteṣāṁ kṣatatrāṇāt kṣatriyaḥ kṣitipālane |

mahāsaṁmatanāmābhūjjanasya mahato mataḥ || 10 ||

tasyānvaye mahatyāsīnṛpaḥ śrīmānupoṣadhaḥ |

amlānakīrtikusumaḥ pārijāta ivodadhau || 11 ||

cakravartī sutastasya māndhātābhūdayonijaḥ |

jagatyekātapatrasya yasya vaṁśo mahānabhūt || 12 ||

vaṁśe sahasravaṁśasya kṛkistasyābhavannṛpaḥ |

cittaprasādamakarod bhagavān yasya kāśyapaḥ || 13 ||

ikṣvākuranvaye tasya tasya cābhūd virūḍhakaḥ |

prītyā kanīyasaḥ sūnorjyeṣṭhāstena vivāsitāḥ || 14 ||

ekībhūya tataḥ sarve svadeśavigataspṛhāḥ |

kumārāḥ kapilākhyāsya maharṣerāśramaṁ yayuḥ || 15 ||

dhyānakālāṇtarāyāṇāṁ bālyāduccaiḥ pralāpinām |

so'nyatra nirmame teṣāṁ puraṁ kapulavāstviti || 16 ||

kālena putravātsalyādanutāpena bhūpatiḥ |

ānīyantāṁ kumārāste sacivānityabhāṣata || 17 ||

tamūrcurmantriṇaḥ sarve rājan prāptapurottamāḥ |

pratyānetumaśakyāste jātāpatyapṛthuśriyaḥ || 18 ||

iti teṣāṁ pitustatra śakyāśakyavicintane |

babhūvuḥ śākyasaṁjñāste nṝpurasteṣu vaṁśakṛt || 19 ||

tadvaṁśeṣu pañcapañcasahasreṣu mahībhujām |

atīteṣu kṣitipatiḥ śrīmān daśaratho'bahvat || 20 ||

tasyānvaye siṁhahanurbabhūva pṛthivīpatiḥ |

na raṇe siṁhamiva yaṁ sehire rājakuñjarāḥ || 21 ||

jyeṣṭhaḥ śuddhodanastasya sutaḥ śuklodanaḥ paraḥ |

droṇodanastadanujaḥ kanīyānamṛtodanaḥ || 22 ||

kanyāścatasraḥ śuddhākhyā śuklā droṇāmṛtā tathā |

śuddhodanasya bhagavān sūnurnandastathāparaḥ || 23 ||

śuklodanasya tanayau dvau tiṣyākhyo'tha bhadrikaḥ |

droṇodanasya dvau putrāvaniruddho mahāṁstathā || 24 ||

ānandadevadattākhyāvamṛtodanasaṁbahvau |

śuddhāsutaḥ supraśuddhaḥ śuklāsūnuśva mālikaḥ || 25 ||

droṇāputraśca bhadrāṇirvaiśālyakhyo'mṛtāsutaḥ |

rāhulo bhagavatsūnuryasmin vaṁśaḥ pratiṣṭhitaḥ || 26 ||

ityujjvalajñānamayena tena

vaṁśaṁ yathāvatkathitaṁ niśamya |

śākyā babhūvarbhagavatprabhāvaiḥ

saṁbhāvitotkarṣaviśeṣaśuddhāḥ || 27 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śākyotpattīrnāma ṣaḍviṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

27 śrīṇākoṭīviṁśāvadānam

27 śrīṇākoṭīviṁśāvadānam |

sa ko'pi sattvasya vivekabandhoḥ

puṇyopasannasya mahān prabhāvaḥ |

nāpaiti yaḥ kāyaśateṣu puṁsaḥ

kastūrikāmoda ivāṁśukasya || 1 ||

jine sarvajagajjantusaṁtāpakaruṇāhrade |

pure rājagṛhe veṇuvanāntaravihāriṇi ||2 ||

śrīmānabhūdbhūmipatiścampāyāṁ potalābhidhaḥ |

jahāra dhanadarpāndhyaṁ dhanena dhanadasya yaḥ || 3 ||

ajāyata sutastasya manorathaśatānvitaḥ |

dhanānāmīpsitāvāptya sukhasakhyo vibhūtayaḥ || 4 ||

śravaṇarkṣeṇa jātasya sa sūnostasya janmani |

prītyā dadau daridrasya koṭīnāṁ viṁśatiṁ tadā || 5 ||

sa śroṇakoṭiviṁśākhyaḥ śiśuḥ khyātastadābhavat |

vibhavaḥ sukṛtenaiva yena vaṁśo vibhūṣitaḥ || 6 ||

prāptavidyaḥ sa sarvārthaiḥ saha vṛddhimupāgataḥ |

cakāra sukhaviśrāntiṁ vyavahāradharaḥ pituḥ || 7 ||

sa kadācitprabhāpuñjamiav sūyasya maṇḍalāt |

avatīrṇaṁ puraprātaṁ maudgalyāyanamabravīt || 8 ||

ko bhavānarkasaṁkāśaḥ prakāśitadigantaraḥ |

tridaśeśaḥ śaśāṅko vā devo vā draviṇeśvaraḥ || 9 ||

sa taṁ babhāṣe na suraḥ śiṣyo bhagavatastvaham |

buddhasya vibudhādhīśavandyamānaguṇaśriyaḥ || 10 ||

svacchaṁ tasya prayacchantaṁ piṇḍapātaṁ mahāmuneḥ |

sattvaśuddhodayāvāptaṁ bhogyaṁ bhagavataḥ priyam || 11 ||

iti śroṇasya bhagavannāmnā śravaṇagāminā |

ravibhakrasya jātyāpi romāñcaḥ samajāyataḥ || 12 ||

prāgjanmavāsanāyuktaḥ svabhāvo yasya yaḥ sthitaḥ |

sa tasyodīraṇenāpi sphuṭa eva vibhāvyate || 13 ||

sa tasmai viṁśatisthālībhāgaṁ nākajanocitam |

prahiṇodbhaktisaṁsaktaśraddhāyuktena cetasā || 14 ||

tatastaṁ preṣitaṁ tena bhagavān bhaktisaṁsadā |

anugrahāgrahavyagraḥ samagraṁ svayamagrahīt || 15 ||

asminnavasare bhaktyā sthālībhāgaṁ nṛpocitam |

samādāya svayaṁ rājā bimbisāraḥ samāyayau || 16 ||

śroṇaprahītabhogānāmāmodaṁ tatra pārthivaḥ |

āghrāya śakraprahitaṁ sarvaṁ divyamamanyata || 17 ||

pātraśeṣaṁ bhagavatā dattamāsvādya bhūpatiḥ |

śroṇena preṣitaṁ śrutvā tadanu vismayaṁ yayau || 18 ||

bhagavantaṁ praṇamyātha rājadhānīṁ nareśvaraḥ |

praviśyācintayatsphītāṁ divyāṁ śroṇasya saṁpadam || 19 ||

gacchāmi taṁ svayaṁ gatvā draṣṭavyo'sau amhāyaśāḥ |

iti niścitya sacivaiḥ sa yātrārambhamādiśat || 20 ||

potalaḥ kṣitipaṁ jñātvā svayamāgamanodyatam |

nītijñaṁ putramekāṇte śroṇakoṭimabhāṣata || 21 ||

putra tvām draṣṭumāyāti varṇāśramagururnṛpaḥ |

ityeṣa bhṛśamutkarṣaḥ sadoṣaḥ pratibhāti me || 22 ||

kṣitīśā lakṣatāṁ yātaṁpakṣapātodyatā iva |

avilambitamāghnanti śarā iva guṇacyutāḥ || 23 ||

bhṛtyānāmapi vidveṣyo bhavatyatiśayonnatiḥ |

abhimānaikasārāṇāṁ kiṁ punaḥ pṛthivībhūjām || 24 ||

rūpe vayasi saubhāgye prabhāve vibhave śrute |

svasutasyāpi saṁgharṣānnotkarṣaṁ sahate janaḥ || 25 ||

jane dveṣamaye putra guṇamācchādya jīvyate |

ācchāditaguṇaḥ padmaḥ priyastīkṣṇarucerapi || 26 ||

uddhataḥ kasya na dveṣyaḥ praṇataḥ kasya na priyaḥ |

drumaṁ pātayati stabdhaṁ namtraṁ rakṣati mārutaḥ || 27 ||

sa cābhigamyo bhūpālastvāṁ yadi svayameṣyati |

tadeṣaṁ darpamohaste śreyase na bahviṣyati || 28 ||

tasmāditaḥ svayaṁ gatvā praṇamyaṁ praṇama prabhum |

nakṣatrarāśisadṛśaṁ datvā hāramupāyanam || 29 ||

pituḥ śrutveti vacanaṁ śroṇakoṭirhahīpatim |

prayayau nāvamāruhya draṣṭuṁ ratnavibhūṣitaḥ || 30 ||

sa rājadhānīmāsādya prāpya dṛṣṭvā ca bhūpatim |

dadau hāraṁ parṇamyāsmai harṣahāsamiva śriyaḥ || 31 ||

taṁ dṛṣṭvā svayamāyātaṁ nṛpatiḥ snigdhayā dṛśā |

hemaromāṅkacaraṇaṁ vismayādityabhāṣata ||32 ||

aho puṇyamaheśākhyaḥ ko'pi tvaṁ sattvabāmdhavaḥ |

yasya saṁdarśanenaiva manovṛttiḥ prasīdati || 33 ||

guṇebhyaḥ paramaiśvaryamaiśvaryātsukhamuttamam |

sukhebhyaḥ paramārogyamārogyātsādhusaṁgamaḥ || 34 ||

api dṛṣṭastvayā sādho bhagavān veṇukānane |

tatpādapadmayugalaṁ draṣṭumarhasi me mataḥ || 35 ||

ityukte kṣitināthena saujanyātpakṣapātinā |

taṁ śroṇakoṭīviṁśo'pi praṇayātpratyabhāṣata || 36||

asmādatulyakalyāṇātprasādāddevadeva te |

adhunā yogyatāyātā bhagavaddarśane mama || 37 ||

ityukte tena sahitaḥ pratasthau sthitikovidaḥ |

bhaktyā tathāgataṁ draṣṭuṁ padbhyāmeva mahīpatiḥ || 38 ||

aspṛṣṭapādasya bhuvā śruṇasyājanmavāsarāt |

mahārhavastraiḥ prasthāne bhṛtyairācchāditā mahī || 39 ||

bhagavadbhaktivinayādgauravācca sa bhūpateḥ |

vastrāṇyavārayadbhṛtyairavācca iva kṣitau || 40 ||

vāriteṣvatha vastreṣu divyavastrairvṛtā mahī |

aprayatnopakaraṇāḥ saṁpadaḥ puṇyaśālinām || 41 ||

nivārya dinyavastrāṇi bhūmau tenārpite pade |

vicacālācalā pṛthvī saśailavanasāgarā || 42 ||

tataḥ sa bhūmipatinā saha prāpya jināśramam |

bhagavantaṁ vilokyāsya vidadhe pādavandanam || 43 ||

upaviṣṭasya tasyāgre hṛṣṭasyālokanāmṛtaiḥ |

cakre śamavivekasya bhagavānabhiṣecanam || 44 ||

āśayānuśayaṁ dhātuṁ prakṛtiṁ ca vicārya saḥ |

satyasaṁdarśanāyāsya vidaśe dharmadeśanām || 45 ||

satkāyadṛṣṭiśailo'sya tayā viṁśatiśṛṅgavān |

jñānavajreṇa nirbhinnaḥ srotaḥprāptipadaspṛśaḥ || 46 ||

pravrajyāyāṁ tatastasya jātāyāṁ sahasā svayam |

bhagavantaṁ praṇamyātha vismitaḥ prayayau nṛpaḥ || 47 ||

tīvravrate'pi śroṇasya kadācitsamajāyata |

vāsanāśeṣasaṁskārādbandhabhogasukhasmṛtiḥ || 48 ||

sa tamāhūya bhagavān vilakṣaṁ prāha sasmitaḥ |

ko'yaṁ parivitarkaste pratisaṁlīnacetasaḥ || 49 ||

viśliṣṭātyantakṛṣṭā vā tantrī bahvati visvarā |

samā mādhuryamāyāti tasmātsāmyaṁ samāśrayet || 50 ||

ityādeśādbhagavataḥ sarvasāmyamupāgataḥ |

sa prāpa vimalajñānaṁ paścāttāpavivarjitaḥ || 51 ||

tasya tāmadbhutāṁ siddhiṁ vilokya pṛthuvismayāḥ |

papracchurbhikṣavaḥ sarve bhagavantaṁsa cābhyadhāt || 52 ||

śroṇasya śrūyatām śreyaḥkarma janmāntarārhitam |

na hyapuṇyānubhāvānāṁ bhavantyadbhutasaṁpadaḥ || 53 ||

vipaśvī bhagavān samyaksaṁbuddhaḥ sugataḥ purā |

purīṁ bandhumatīṁ nāma janacārikayā yayau ||54 ||

tatra bhaktyā sukṛtibhirbhaktāyopanimantritaḥ |

vāreṇa pratyahaṁ gehaṁ yayau teṣāṁ sahānugaḥ || 55 ||

tato daridraḥsaṁprāptavāro brāhmaṇadārakaḥ |

indrasomābhidhaścakre yatnāt yadyogyabhojanam || 56 ||

sa prayatnena mahatā bhojyaṁ bhaktipavitritam |

āchādya vastrairvasudhāṁ prahvastasmai nyavedayat || 57 ||

tadbhogapraṇidhānena jātaḥ so'yaṁ mahādhanaḥ |

sauvarṇaromacaraṇaḥ śroṇakoṭī suropamaḥ || 58 ||

na vastrarahitā bhūmiḥ spṛṣṭānena kadācana |

kampastaccaraṇasparśādata evābhavadbhuvaḥ || 59 ||

iti sugatavacaḥ sudhāavdātaṁ

daśanamayūkhamivonmiṣatsvabhāvam |

praṇihitahṛdayaḥ paraṁ nipīya

sthirakuśalāya babhūva bhikṣusaṁghaḥ || 60 ||

iti kṣemendraviracitāyām bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

śroṇakoṭīviṁśāvadānaṁ saptaviṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

28 dhanapālāvadānam

28 dhanapālāvadānam |

daurjanyaduḥsahaviśālakhalāpakārai-

rnaivāśaye vikṛtirasti mahāśayānām |

vyālolvaṇakṣitibhṛdākulito'pi sindhu-

rnaivotsasarja hṛdayādamṛtasvabhāvam || 1 ||

pure purā rājagṛhe bahgavān veṇukānane |

kalandakanivāsākhye vijahāra manohare ||2 ||

tatra vitrāsitānekaśatrinistriṁśabāndhavaḥ |

ajātaśatrunāmābhūd bimbisārasuto nṛpaḥ || 3 ||

śākyavaṁśyaḥ suhṛttasya devadattābhidho'bhavat |

kṣudramantreṇa yasyāsīt sa vetāla ivotkaṭaḥ || 4 ||

sa kadācitsukhāsīnaṁ rahaḥ prāha mahīpatim |

na rājan phalito'dyāpi mamāpi tvatsamāśrayaḥ || 5 ||

nithopacārarahitaḥ sukhaniryantratantrayoḥ |

mitho manorathatrāṇānmitraśabdaḥ pravartate || 6 ||

ya eṣa śākyaśramaṇaḥ sukhe veṇuvane sthitaḥ |

taṁ hatvā prāptumicchāmi tatpadaṁ devavanditam || 7 ||

kṣīyate na yayā śatrurlabhyate na yayā yaśaḥ |

vardhate na yayā mānaḥ kiṁ tayā mitrasaṁpadā || 8 ||

mahādhanābhidhānena tatpaureṇa nimantritaḥ |

sa puraṁ prātarāgantā dāmbhikaḥ saha bhikṣubhiḥ || 9 ||

rājamārgaṁ praviśataḥ sa tasya vyālakuñjaraḥ |

utsṛjyatāmabhimukhaḥ krodhāndho dhanapālakaḥ || 10 ||

ityukte devadattena nṛpatirmitravatsalaḥ |

buddhaprabhāvaṁ saṁcintya nāha kiṁcidavāṅbhukhaḥ || 11 ||

devadatto'pi nirgatya rājasauhārdadurmadaḥ |

prāha hastimahāmātraṁ hāraṁ datvāsya toṣaṇam ||12 ||

śramaṇaḥ prātarāgantā puraṁ bhikṣuśatairvṛtaḥ |

preraṇīyastvayā tasmai gaja ityāha bhūpatiḥ || 13 ||

devadattavacaḥ śrutvā tathetyuce dvipādhipaḥ |

śreṇī hi meṣamūrkhāṇāmekayātānupātinī || 14 ||

jñātvāpi tamabhiprāyaṁ sarvajñaḥ pāpacetasām |

prātaḥ samāyayau sārdhaṁ bhikṣūṇāṁ pañcabhi śataiḥ || 15 ||

atha hastipakotsṛṣṭaḥ kṛṣṭaprāsādapādapaḥ |

tamabhyadhāvadāviddhaḥ krodhāndhaḥ krūrakuñjaraḥ || 16 ||

anāyattaḥ paricayādaṅkuśasya gurorapi |

khalaviddhāniva dveṣī madena malinīkṛtaḥ || 17 ||

sevavyasanasaktānāmasakṛtkarṇacāpalāt |

prāṇāpahārī bhṛṅgāṇāṁ bhṛtyānāmiva duṣpatiḥ || 18 ||

mandaropadrave tasmin drumadrohiṇyabhidrute |

vidrute sahasā loke hāhākāro mahānabhūt || 19 ||

tasyāñcatkarṇatālānilatulitasaratsāndrasindūrapūraiḥ

saṁpūrṇe rājamārge cyutacakitavadhūraktavastrāsamānaiḥ |

uddaṇḍoccaṇḍaśuṇḍabhramaṇaravalasatsādhvasāyāsitāśā

vyālolālakābhabhramaramiladvibhramaḥ saṁbhramo'bhūt || 20 ||

purapramāthavyathite jane kolāhalākule |

āruroha mahāharmyaṁ devadattaḥ pramattadhīḥ || 21 ||

bhagavadgrahaṇaṁ draṣṭuṁ so'bhavadbhṛśamutsukaḥ |

unmūlanena guṇināṁ mātaṅgaḥ parituṣyati || 22||

vidruteṣu gajatrāsāt teṣu sarveṣu bhikṣuṣu |

ānanda eka evābhūd bhikṣurbhagavato'ntike || 23 ||

tatra pañcānanāh pañca niryayurbhagavatkarāt |

karālakesarasaṭāstannakhāṁśucitā iva || 24 ||

dvipastadgandhamāgrāya pardāpasmāravāraṇam |

abhūt srutaśakṛnmūtraḥ sahasaiva parāṅmukhaḥ || 25 ||

javena vidrutastatra dantī darpadaridratām |

prāptaḥ pradīpadahanāḥ sa dadarśa diśo daśa || 26 ||

sa vilokya jālavahnijvalajjvālākulaṁ jagat |

pādapadmāntikaṁ śāstuḥ śītalaṁ samupāyayau || 27 ||

saṁkocābhiruceḥ sacintamanasaḥ pradhvastavaktradyute-

rdainyāpannavihīnadānamadhupaprārabdhakolāhalaḥ |

lobhāndhasya mahāvyayotsava iva kleśoṣmaniśvāsina-

stasyābhūtparitāpaniślathagaterbhārāyamāṇaḥ karaḥ || 28 ||

taṁ pādamūlamāyāntaṁ bhītaṁ kāruṇyasāgaraḥ |

śāstā kareṇa pasparśa cakrasvastikalakṣmaṇā || 29 ||

kumbhavinyastahastastaṁ provāca bhagavān jinaḥ |

putra svakarmaṇainemāṁ prāpto'si tvamimāṁ daśām || 30 ||

vivekālokahaladaḥ kāyo'yaṁ māṁsabhūdharaḥ |

bhāraste mohasaṁbhāraḥ pāpādupanataḥ paraḥ || 31 ||

ityukte karuṇardreṇa bhito bhagavatā gajaḥ |

sa labdhaścāsamālānalīno niścalatām yayau || 32 ||

devadattasya saṁkalpe kuñjare ca mahotkaṭe |

bhagne nirvighnaharṣo'bhūtsamudgatādbhuto janaḥ || 33 ||

tataḥ kṛtvā gṛhapatergṛhe bhojyapratigraham |

bhagavān bhikṣubhiḥ sārdhaṁ kānanaṁ gantumudyayau || 34 ||

abhisṛtya gajendro'pi jinasya caraṇābjayoḥ |

kṛtvā kareṇa saṁsparśaṁ vapustatyāja kauñjaram || 35 ||

cāturmahārājikeṣu deveṣu viśadadyutiḥ |

upapannaḥ sa sahasā sugataṁ draṣṭumāyayau || 36 ||

svamāśramapadaṁ prāptaṁ bhagavantamupetya saḥ |

praṇanāmārkasaṁkāśaṁ pradīptamaṇikuṇḍalaḥ || 37 ||

tasya keyūramukuṭaprabhāpallavapūritāḥ |

śakracāpairiva vyāptā virejurghanarājayaḥ || 38 ||

vinayādupaviśyāgre sa śāstuḥ srastakalmaṣaḥ |

taṁ divyapuṣpairākīrya sattva śubhrairabhāṣataḥ || 39 ||

bhagavan bhavataḥ pādapadmasaṁsparśanena me |

durdaśāduḥkhasaṁtāpaḥ śāntaḥ saṁtoṣaśālinaḥ || 40 ||

śamaślāghyā kāpi vyasanaviṣadoṣoṣmaśamanī

sudhāvṛṣṭirdṛṣṭirbata bhagavataḥ snigdhamadhurā |

yayā spṛṣṭaspṛṣṭaṁ kharataravikāravyatikaraṁ

vimutyāntaḥśāntiṁ śrayati hatamoha paśurapi || 41 ||

iti tasya bruvāṇasya bhagavān bhavaśāntaye |

satyadarśanasaṁśuddhāṁ vidadhe dharmadeśanām || 42 ||

maulimuktāṁśuśubhreṇa śirasā caraṇadvayam |

sa śāstuḥ prayayau natvā hasanniva bhavabhramam || 43 ||

gate tasmin mukhaśaśiprakāśitanabhastale |

bhagavān bhikṣubhiḥ pṛṣṭastadvṛttāntamabhāṣata || 44 ||

pūrvakalpāntare śāstuḥ kāśyapākhyasya śāsane |

abhūtpravrajito'pyeṣa śikṣāpadanirādaraḥ || 45 ||

anādarātkuñjaratābhogaḥ saṁghopasevanāt |

satyadṛṣṭibalenānte saṁprāptaḥ śāsanagrahaḥ || 46 ||

prāgjanmavihitaṁ karma kasyacinna nivartate |

karmopadiṣṭasaṁbandhabhaktibhogaiḥ sacetasaḥ || 47 ||

tasmin vyatikare ghore sarvaistyakro'smi bhikṣibhiḥ |

na tvānandena tatrāpi śrūyatām pūrvasaṁgatiḥ || 48 ||

śaśāṅkaśītasarasi bhrātarau rucirau purā |

pūrṇamukhaḥ śukhaśceti rājahaṁsau babhūvatuḥ || 49 ||

kadācidbrahmadattasya vārāṇasyāṁ mahīpateḥ |

brahamamatīṁ puṣkariṇīṁ ramyāṁ pūrṇamukho yayau || 50 ||

sa tasyāṁ lolakamalakiñjalkaparipiñjaraḥ |

vijahāra sarojinyāṁ haṁsānāṁ pañcabhiḥ śataiḥ || 51 ||

pūrvapuṇyānubhāvena taṁ rūpātiśayojjvalam |

dadarśaṁ kāryāṇyutsṛjya jano niścalalocanah || 52 ||

taṁ śrutvā bhūpatistatra sthitaṁ taddarśanotsukaḥ |

kuśalān grahaṇe tasya vyasṛjajjālajīvinaḥ || 53 ||

tasmin gṛhīte nalīnīlīlāsmitasitatviṣi |

śatāni pañca haṁsānāṁ tyaktvā taṁ prayayurjavāt || 54 ||

ekastu tasya saujanyādabaddho'pi subaddhavat |

tadarthaṁ vyathitastasthau premapāśavaśīkṛtaḥ || 55 ||

tatastaiḥ prāpitaṁ rājā rājahaṁsaṁ vilokya tam |

snehabaddhaṁ dvitīyaṁ ca vismitastāvavalokayat || 56 ||

haṁsaḥ pūrṇamukhaḥ so'hamānandastasya cānugaḥ |

gatāstadadya ca tyaktvā māṁ gaṁsā eva bhikṣavaḥ || 57 ||

pūrvasminnabahvatkāle vārāṇasyāṁ mahīpatiḥ |

tutturnāma manaḥpaṭṭe likhitaṁ yadyaśaḥ paraiḥ || 58 ||

sahasrayodhastasyābhūd dākṣiṇātyo niratyayaḥ |

karadaṇḍīti vikhyātaḥ saṁgrāmāgresaraḥ priyaḥ || 59 ||

kadācid ghorasamare pañcāmātyaśatāni tam |

nṛpaṁ tyaktvā yayurbhītyā karadaṇḍī tu nātyajat || 60 ||

ahameva sa bhūpālaḥ sacivāste ca bhikṣavaḥ |

karadaṇḍī sa evāyamānando na jahāti mām || 61 ||

janmāntare'pi siṁho'haṁ māsaṁ kūpe nipātitaḥ |

upekṣitaḥ kṣaṇādbhṛtyaiḥ śṛgālairye'dya bhikṣavaḥ || 62 ||

ekena ca nakhaiḥ khātaṁ dīrghaṁ kṛtvāsmi mokṣitaḥ |

jambukena sa evāyamānando'dya mamānugaḥ || 63 ||

kūṭapāśanibaddhasya mṛgayūthapateḥ purā |

lubdhakāgamane eva jagmustadanugā mṛgāḥ || 64 ||

anuraktā na tatyāja taṁ mṛgī sāśrulocanā |

prītiśṛṅkhalayā baddhā yātā nispandatāmiva || 65 ||

atha lubdhakamāyāntaṁ dṛṣṭvā mṛgavadhodyatam |

sāvadanmama bāṇena prathamaṁ hara jīvitam || 66 ||

iti spaṣṭagirā tasyāḥ snehena ca sa vismitaḥ |

mumoca lubdhakaḥ prītyā hariṇaṁ hariṇīsakham || 67 ||

mṝgayūthapatiḥ so'hamānandaḥ sā kuraṅgikā |

ityeṣa prītisaṁbandhaḥ prāgvṛttamanuvartate || 68 ||

śrutveti vākyaṁ sugatasya sarve

lajjānilīnā iva bhikṣavaste |

sānandamānandamukhāravindaṁ

prabhābhirāmaṁ dadṛśuḥ spṛhārdrāḥ || 69 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

dhanapālāvadānaṁ aṣṭaviṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

29 kāśīsundarāvadānam

29 kāśīsundarāvadānam |

jayati sa sattvaviśeṣaḥ sattvavatām sarvasattvasukhahetuḥ |

dehadalane'pi śamayati kopāgniṁ śāntimuccairyaḥ || 1 ||

dharmopadeśe bhagavān kauṇḍinyasyāgravartinaḥ |

bhikṣoḥ kathāprasaṅgena pṛṣṭp bhikṣubhirabhyadhāt || 2 ||

brahmadattasya tanayo vārāṇasyāṁ mahīpateḥ |

kāśisundaranāmā va kālabhūśca babhuvatuḥ || 3 ||

yauvarājyabharaikarhaḥ kumāraḥ kāśisundaraḥ |

dharmādharmamayaṁ rājyaṁ vicāryācintayacciram || 4 ||

kṣaṇakṣayiṇi tāruṇye jīvite vīcicañcale |

rājye svapnavivāhe'smin mohamūle na me matiḥ || 5 ||

rāgapralāpabahule māyāmphamahe muhuḥ |

veśyārodananiḥsāre saṁsāre nāsti satyatā || 6 ||

pravrajyāmanaghastasmādagārādanagārikam |

nistriṁśavṛttisaṁsaktābhirāgaḥ kiṁ vibhūtibhiḥ || 7 ||

rājasūnurvicintyeti vivekavimalāśayaḥ |

uvācābhyetya bhūpālamaraṇyagamanotsukaḥ ||8 ||

mama saṁbhogavargo'yaṁ rājannaivopayujyate |

yauvarājyābhiṣekārhaḥ samārambho nivāryatām || 9 ||

krodhāgnitaptāḥ sutarāmetāstāta na me matāḥ |

baddhabandhabhayāyāsajananyo rājasaṁpadaḥ || 10 ||

vyāptāḥ krūratarācārairjvalitāḥ pārthivaśriyaḥ |

kurvanti kasya nodvegaṁ śmaśānāgniśikhā iva || 11 ||

chatrasaṁchāditā lokāścāmarānilalolitāḥ |

patanti pātakaśvabhre madakṣībāḥ kṣitīśvarāḥ || 12 ||

mṛdubhogāṁśukābhyāsasukumāre mahībhujām |

kāye patati paryante kleśaḥ kuliśadāruṇaḥ || 13 ||

cintāsaṁtatasaṁtāpatīvratṛṣṇāpralāpinām |

rājyajvarajuṣāṁ naiṣāṁ mohamūrcchā nivartate || 14 ||

vakrāṇāṁ ratnadīptānāṁ pade pade |

chidrasaṁdarśināṁ rājñāṁ vyāpāraḥ paramāraṇam ||15 ||

nṛpavaṁśaśatocchiṣṭāṁ manyate māmananyagām |

itīva śrīḥ kṣītīśānāṁ hāracāmarahāsinī || 16 ||

vyañjitavyajanocchvasā lakṣmīrmuktāśrusaṁtatiḥ |

rājñāṁ mohābhṛtātītabhūpatismaraṇādiva || 17 ||

tasmādvrajāmi pravrajyāvivarjitajanasthitiḥ |

saṁtoṣaśītalacchāyaṁ saṁtāpaśamanaṁ vanam || 18 ||

aviśrāntasya saṁsārapathapānthasya durvahaḥ |

kāyo'sya yatsadāpāyaḥ kiṁ punaḥ pṛthivībharaḥ || 19 ||

iti putravacaḥ śrutvā bhūptirbhṛśamapriyam |

pravrajyāśabdacakitaḥ sodvegastamabhāṣataḥ || 20 ||

asya vaṁśasya mahataḥ sāmrājyasya vṛddhaye |

āśānibaddhavṛddhena tvayi putra mayā param || 21 ||

vatsa saṁkalpabhangaṁ me na kāle krtumarhasi |

idaṁ tava mahacchāyaṁ yauvanaṁ na vanocitam || 22 ||

samantrābhyāsayuktānām śaktānāṁ sādhudarśane |

jitendriyāṇāṁ saravtra nṛpāṇāmavanaṁ tapaḥ || 23 ||

svapade'pi sarojasya niḥsaṅgasalilasthitiḥ |

dṛṣṭvā vane'pyaśokasya lalanācaraṇāhatiḥ || 24 ||

svagehasulabhairbhogairyāvaddṛṣṭivisūcikā |

tāvadete parityuktaṁ śakyante viṣayāḥ kṣaṇam || 25 ||

sukhamantaḥ parityajya svajanaṁ gṛhanirgataḥ |

abhyastabhogacirahakleśaṁ na sahate janaḥ || 26 ||

śrūyate smaryate dharmaḥ kriyate ca sukhād gṛhe |

vane śuṣyanti śuṣkāṇāṁ śravaṇāsmaraṇakriyāḥ || 27 ||

kṣaratkṣatajapādasya darbhasaṁdarbhasūcibhiḥ |

tataḥ kiṁ duḥkhamaparaṁ paralole bhaviṣyati || 28 ||

bhuñjānaṁ janamīkṣante yātāścarmāsthiśeṣatām |

paradataṁ sadāśnanti pretā iva tapasvinaḥ || 29 ||

vane nivasanaṁ putra pāṁśuprāvaraṇaṁ samam |

pālanaṁ brahmacaryasya makarākaraśoṣaṇam || 30 ||

dāvāgnidhūmavikaṭabhrukuṭimukheṣu

gonāsavāsaghanaghūkaguhāgṛheṣu |

siṁhāhatadviradalohitalohiteṣu

tyaktvā gṛhaṁ bhavati kasya dhitirvaneṣu || 31 ||

kāmī saṁyamamicchati smarati ca śyāmārateḥ saṁyamī

tṛptastīvrataravrateṣu ramate bhakṣyaṁ kṣudhā kāṅkṣḥati |

ekākī janamīhate janavanodvegī vanaṁ vāñchati

tyaktvānveṣaṇatatparāḥ punarapi prāpyāvamānaṁ janāḥ || 32

na māṁ putra parityajya gahanaṁ gantumarhasi |

bhavantu tava śatrūṇāṁ vanavāsamanorathāḥ ||33||

vyaktamauktikahāsinyaḥ karavālalatā iva |

tyaktā na punarāyānti māninyo nṛpasaṁpadaḥ || 34 ||

ityukro'pyasakṛt pitrā niścayānna cacāla saḥ |

vajraratnaśikhākalpaḥ saṁkalpo hi mahātmanām || 35 ||

jananībhiramātyaiśca bandhupauramahattamaiḥ |

sa prārthito'pyabhūnmaunī nirāhāro dinatrayam || 36 ||

rājabhogī tapasvī vā jīvatveṣa nijecchayā |

kāmānuvartī lolo'yamityūciḥ sacivā nṛpam || 37 ||

sa kathaṁcidanujñātaḥ sāśrunetreṇa bhūbhujā

yayau paurajanākrandamaunī munitapovanam || 38 ||

vairāgyaparipākeṇa tatra maitrīpavitritām |

bheje sa sarvasattveṣu vivekadayitāṁ dayām || 39 ||

babhūvustatprabhāveṇa tatra sarvavanaukasāṁ |

jātivairājalatyāgaśītalāścittavṛttayaḥ || 40 ||

tyakte prāṇavadhe prasaktahariṇīvṛndaiḥ pulindaiḥ paraṁ

siṁhairvāraṇadāraṇanyuparame sarvāṅgasaṅgīkṛte |

māyūrāvaraṇairdaridrajaghanā muktākalāpojjhitā-

statrocchvāsavirāgaśuṣyadadharā jātāḥ kirātāṅganāḥ || 41 ||

kṣamāṁ tyaktvābdhivasanāṁ saravbhūtakṣamāśritaḥ |

so'bhavat kṣāntivādīti viśutaḥ kāśisundaraḥ || 42 ||

atrāntare mahīharṣe brahmadatte divaṁ gate |

udvega iva bhūtānāṁ bhūpālaḥ kalibhūrabhūt || 43 ||

athadabhrabhramadbhṛṅgabhrūbhaṅgamalinānanaḥ |

munisaṁyamavidveṣī vasantaḥ pratyadṛśyata || 44||

madanonmādabhutasya prodbhūtasya mṛgīdṛśām |

mānavidhvaṁsadūtasya cutasya ruruce ruciḥ || 45 ||

raktāśokasya pārśvasthalatāliṅganaśaṅkitaḥ |

īrṣyāluriva puṣpāṇi jahāra malayānilaḥ || 46 ||

udyānayauvane tasmin kāle kokilasaṁkule |

sāntaḥpuro nṛpaḥ prāyād vanālokanakautukī || 47

nānāvarṇapatatpuṣpaprakārapracitāni saḥ |

paśyan vanāni ramyāṇi śanaiḥ prāpa tapovanam || 48 ||

vanasthalīṣu kāntāsu tatra kanyāsakhaściram |

vihṛtya rativiśrāntaḥ kṣasṇaṁ nidrāmavāptavān || 49 ||

apūrvakusumasmerāścinvānāstatra mañjarī |

antaḥpurāṅganāśceruḥ saṁcāriṇyo latā iva || 50 ||

atrāntare kṣāntivādī viviktoddeśanirvṛtaḥ |

ekānte niścalastasthau śāntimantarvicintayan || 51 ||

amandānandaciṣyandī vandanīyo manīṣiṇām |

kṛśo'pyakṛśasaundaryaḥ śaśīva prathamoditaḥ || 52 ||

pariṇāmamanojñena rekhāsaṁsthānaśobhinā |

purāṇacitrarūpeṇa naiva śūnyā tadākṛtiḥ || 53 ||

taṁ dṛṣṭvā rājalalanāścittadarpaṇamārjanam |

tatraiva niścalāstasthustāścitralikhitā iva || 54 ||

prabuddho'tha nṛpaḥ kṣipraṁ nāpaśyaddayitāḥ puraḥ |

dadarśa vanamanviṣya parivārya sthitā munim || 55 ||

bhujaṅgastā vilokyaiva śvasannīrṣyāviṣākulaḥ |

visasarja varocūpahalāhalamivotkaṭam || 56 ||

kastvaṁ munivyañjanayā citrakṛtrimamātrayā |

muṣṇāsi mugdhagṛdayā nūnaṁ nārīpratārakaḥ || 57 ||

parastrīharaṇe dhyāna japastadvighnavāraṇe |

dhūrtānāṁ paramopāyaḥ saralāśvāsanaṁ tapaḥ || 58 ||

mukhamādhuryadhūrtasya vṛttirvalkalinastava |

aho nu mohajananī vane viṣataroriva || 59 ||

munikalpasamākalpaścaritaṁ punarīdṛśam|

siddhiṁ saṁbhāvitāṁ vāpi vetti kastattvamāntaram || 60 ||

ityukte bhūbhujā krodhādakrodhamadhurāśayaḥ |

nirvikāreṇa manasā kṣāntivād jagād tam || 61 ||

kṣāntivādī munirahaṁ na māṁ śankitumarhasi |

etāsu nirviśeṣo me kāntāsu ca talāsu ca || 62 ||

iti tenoktamākarṇya kṣāntaṁ paśyāmi te'dhunā |

iti bruvāṇaściccheda hastau tasyāsinā nṛpaḥ || 63 ||

viśase'pi kṣamāśīlaṁ nivikāraṁ vilokya tam |

cakarta caraṇau tasya praśamāya samatsaraḥ || 64 ||

pradiśantyaśivaṁ mārge jihvayā dūṣayanti ca |

lumpantyaṅgāni paryante khalāḥ kauleyakā iva || 65 ||

tāḍane'pi kṣamāsaktāḥ skandhacchede'pi mauninaḥ |

śītalāstīvratāpe'pi saralāḥ saralā iva || 66 ||

nikṛttapāṇicaraṇaḥ sa saṁstabhya pṛthuvyathām |

rakṣan manyumanaḥkṣobhaṁ kṣamayā samacintayat || 67 ||

tyaktānyakarmaṇānena cchinnānyaṅgāṇi me yathā |

saṁsāraviṣamakleśacchedaṁ kuryāmahaṁ tathā || 68 ||

kopamohādavajñāya nṛpatau bhrātaraṁ munim |

purīṁ prayāte rajasā śokamlāneva bhūrabhūt || 69 ||

tatastadduḥkhakupitā rājñe tatkṣāntidevatā |

cakre nagaryāṁ durbhokṣamarakāvṛṣṭiviplavam || 70 ||

naimittikebhyo vijñāya rājāmuniparābhavāt |

devatākoapajaṁ doṣaṁ taṁ prasādayituṁ yayau || 71 ||

nipatya pādayostasya kṣamasvetyabhidhāya saḥ |

paścāttāpaviṣādena niścetana ivābhavat || 72 ||

tamabravītkṣāntivādī rājan manyurna me'ṇvapi |

karmarekhāparicchedādīdṛśī bhavitavyatā || 73 ||

sarvāṇi na gaṇayati svacchandā bhavitavyatā |

na dhairyaṁ na guṇaṁ nārthaṁ na tapo nāpi gauravam || 74 ||

antrasthitaprasavabījaparaṁparāṇi

bhinnāni kālaparipākavicitritāni |

janmasthale vipulamūlabalasya jantu-

rbhuṅkte phalāni nijakarmamahīruhasya || 75 ||

tvayi tasmānna me kaścid vikāro'sti mahīpate |

satyenānename paśya rudhiraṁ kṣīratāṁ gatam || 76

aṅgacchede'pyakaluṣi babhūva yadi me manaḥ |

satyenaitena ściṣṭāni tānyevāṅgāni santu me || 77 ||

iti śuddhadhiyastasya tībrasayopayācanāt |

śliṣṭānyaṅgāni tānyeva sahasā sv āsthyamāyayuḥ || 78 ||

mukuṭaspṛṣṭacaraṇastamuvāca nṛpastataḥ |

mune mahāprabhāvo'si tapasā tatkimicchasi || 79 ||

puṇyahastāvalambena mphāndhaṁ karuṇānidhe |

pāpāvasāne patitaṁ māṁ tvamuddhartumarhasi || 80 ||

ityarthitaḥ kṣitīśena pratyabhāṣata taṁ muniḥ |

saṁtāraṇāya magnānāṁ baddhānāmapi muktaye || 81 ||

āśvāśanāya bhītānāṁ nirvāṇāya vimuhyatām || 82 ||

yadā tu samyaksaṁbodhiṁ tāmavāpnoṣyanuttarām |

mohacchedaṁ kariṣyāmi tadā jñānāsinā tava || 83 ||

prayayau munirityuktvā tamāmantrya svamāśramam |

tameva manasā dhyāyan rājadhānīṁ nṛpo'pyagāt || 84 ||

kṣāntivādī sa evāhaṁ kauṇḍinyaḥ kālabhūrayam |

āsādya samyaksaṁbodhimṛddhṛto'yaṁ mayādhunā || 85 ||

iti sugatamukhāravindanirmita-

madhuramadhupratimaṁ vacaḥ prasannam |

bhramarabhava ivoditapramodaḥ

kimapi babhūva nipīya bhikṣusaṁghaḥ || 86 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

kāśīsundarāvadānaṁ nāma ūnatriṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

30 suvarṇapārśvāvadānam

30 suvarṇapārśvāvadānam |

ślāṣyaḥ ko'pi sa sattvasārasaralaḥ saujanyapuṇyasthiti-

rnindya ko'pi sa dharmamārgagamane vighnaḥ kṛtaghnaḥ param |

citraṁ yaccaritaṁ vicārya suciraṁ romāñcacarcācita-

stulyaṁ yāti janaḥ sabāṣpanayanastadvarpane mūkatām ||1 ||

devadattaprasaṅgena bhikṣubhirbhagavān purā |

pṛṣṭaḥ kathāmakathayat pūrvavṛttāntasaṁśrayām ||2 ||

mahendrasenanāmābhūd vārāṇasyāṁ nareśvaraḥ |

yayuḥ kṣitīśvarāḥ sarve yasya lakṣmyā vilakṣatām || 3 ||

candraprabhābhavattasya divyakīrtiriva priyā |

yasyāḥ patyuḥ prabhāveṇa svapnāḥ satyatvamāyayuḥ || 4 ||

babhūva samaye tasmin mṛtayūthapatirvane |

suvarṇapārśva ityāptanāmā hemamayacchaviḥ || 5 ||

nīlaratnodarāspharamuktāhāranibhaprabhā |

abhūddṛṣṭicchaṭā yasya bhūṣaṇaṁ kānanaśriyaḥ || 6 ||

pravālavalliśṛṅgasya citraratnacitatvacaḥ |

tasyāścaryasudhāmbhodhilaharī ruruce ruciḥ || 7 ||

bodhisattvāvatārasya tasya kāntamabhūdvapuḥ |

pūrvaṁ sukṛtacitrasya lakṣaṇaṁ hi surūpatā || 8 ||

dīrghadṛṣṭirbabhūvāsya vayasyo vṛddhavāyasaḥ |

labdhakānveṣaṇatrāse digvilokanatatparaḥ || 9 ||

tau kathābhirmithaḥ prītyā vivikteṣu vijasratuḥ |

prākpuṇyairjāyate vāṇī tiraścāmapi māṇuṣī || 10 ||

sa kadācijjalānveṣī yathūnāthaḥ sahānugaiḥ |

taṭinyā veṇumālinyāḥ pulinaṁ samupāyayau || 11 ||

tasya tārataraṁ śrutvā dīghamākrandaniśvanam |

hariṇā dudruvuḥ sarve grīvāvalanavibhramaiḥ || 12 ||

suvarṇapārśvastu t adā kṛpāpāśavaśīkṛtaḥ |

tatraiva niścalastasthau marmaviddha iveṣuṇā || 13 ||

taduddharaṇasaṁnaddhaṁ dīghadṛṣṭiṁ vilokya tam |

kākaḥ provāca na sakhe yukto'taṁ te samudyamaḥ || 14 ||

puṣpopamā vipatkāle kṛtārthāḥ kuliśopamāḥ |

kṛtamete na manyante svakāyasuhṛdaḥ khalāḥ || 15 ||

ityasau vāryamāṇo'pi kākena karuṇākulaḥ |

avatīryāśu saritaṁ saralastamatārata(?) || 16 ||

vimucya bandhanānyasya sa śṛṅgābhyāmaśaṅkitaḥ |

taṁ pādapatitaṁ dīnamavadadgantumudyatam || 17 ||

na tvayā kathanīyo'hamatrasthaḥ kasyacitsakhe |

prārthayante suvarṇaṁ māṁ carmalubdhā hi lubdhakāḥ || 18 ||

ityuktastena vinayāt tattathetyabhidhāya saḥ |

yayau kuṭilakākhyastaṁ praṇamya prastutastutiḥ || 19 ||

atrāntare narapateḥ patnī candraprabhā niśi |

svapne dadarśāsanasthaṁ mṛgaṁ saddharmavādinam || 20 ||

satysvapnātha sā devī prabuddhā nṛpamabravīt |

suvarṇahariṇaḥ svapne deva dṛṣṭo mayādbhutaḥ ||21 ||

tamahaṁ draṣṭumicchāmi sākṣādupagataṁ mṛgam |

aṅkādiva mṛgāṅkasya nirgataṁ rāhuśaṅkayā || 22 ||

ityuktaḥ praṇayātprīto devyā ca pṛthivīpatiḥ |

mṛgagrahāya vyasṛjat lubdhakān draviṇapradaḥ || 23 ||

tataḥ pratinivṛttāste vanamanviṣya lubdhakāḥ |

niṣphalāgamanakruddhaṁ sakampā jagadurnṛpam || 24||

iyatīṁ jagatī deva vicitā nicitācalaiḥ |

bhrāntā vayamaviśrāntā na labhyastadvidho mṛgaḥ || 25 ||

āścaryacaranākṛṣṭalocanarulocanaḥ |

svapnasaṁpannarūpo'sau hiraṇyahariṇaḥ kutaḥ || 26 ||

mano vinodane tasmin yadi deva prasīdati |

kurvantu kāñcanamṛgaṁ kuśalāḥ ke'pi śilpinaḥ || 27 ||

iti śrutvā sa nṛpatirdadadbahutaraṁ dhanam |

mṛgānveṣaṇasaṁkalpe babhūvābhiniveśavān || 28 ||

tataḥ kuṭilako'bhyetya nṛpaṁ śrutvā bahupradam |

uvāca draviṇādāne lubdhakebhyo'pi lubdhadhīḥ || 29 ||

prasādaḥ kriyatāṁ deva mṛgaṁ saṁdarśayāmyamah |

dṛṣṭaḥ kanakasārāṅga sāraṅgaḥ samayā vane || 30 ||

ityākarṇya kṣitipatiḥ praharṣitphullalocanaḥ |

bhadra saṁdarśaya kkāsau kkāsāvityavadanmuhuḥ || 31 ||

tamevāgresaraṁ kṛtvā mṛgamārgapradarśakam |

sasainyaḥ sa yayau svacchacchatracandrodayācalaḥ || 32 ||

dīrghadṛṣṭirdadarśātha kākastaruśiraḥsthitaḥ |

gajavājivrajodīrṇareṇupravāraṇaṁ vanam || 33 ||

suvarṇapārśvamabhyetya jagāda mṛyayūthapam |

hitamuktaṁ mayā pūrvaṁ na śrutaṁ na kṛtaṁ tvayā || 34 ||

sa eṣa puruṣaḥ prāptaḥ saṁnaddhaiḥ saha dhanvibhiḥ |

mayā nivāritenāpi saṁhāreṇa na tṛpyate || 35 ||

adhunā kka nu gantavyaṁ kiṁ kartavyaṁ bhayodbhave |

hitaṁ kimanuvartavyaṁ tulyaṁ martavyameva vā || 36 ||

kṛtaghnaḥ krūracaritaḥ kṣudro'yaṁ saṁghapātakah |

tvayaivātmavināśāya rakṣito viṣapādapaḥ || 37 ||

svaśarīrapradasyāpi saṁhāreṇa na tṛpyate |

sasattvasāgaragrāsī kṛtaghno vāḍavānalaḥ || 38 ||

upakāraḥ kṛtaghneṣu viśvāsaḥ kuṭulātmasu |

upadeśaśca mūrkheṣu karturdoṣāya kevalam || 39 ||

iti kākena kathite pratyāsanne ca pārthive |

acintayat prāptakālaṁ hitaṁ yūthasya yūthapah || 40 ||

subhaṭānāmiyaṁ senā vigāhedgahanaṁ mahat |

karoti matprasaṅgena muhūrtenaiva nirmṛgam || 41 ||

tasmātsainyapradhānasya gacchāmi svayamantikam |

ekasyaiva vadho me'stu sarve jīvantvamī mṛgāḥ || 42 ||

iti niścitya sa yayau samīpaṁ bhūpatermigaḥ |

paraprāṇaparitrāṇe tṛṇaṁ prāṇāṁ mahātmanām || 43 ||

tamāyāntaṁ drutaṁ dṛṣṭvā hṛṣṭaḥ kuṭulakah puraḥ |

so'yamityāśu pāṇibhyām rājñe dūre vyadarśayat || 44 ||

tatkṣaṇe droṇaśāpena vajreṇeva nipātinā |

karu paricyutau tasya pāpapādapapallavau || 45 ||

tadvṛttaṁ vismitaḥ śrutvā mṛgeṇa kathitaṁ nṛpaḥ |

abhūtkṛtaghnacarite dhikkāramukharānanaḥ || 46 ||

tataḥ kṣitipatiḥ prītyā parayā mṛgam |

tam nināya svanagarīṁ gauraveṇa garīyasā || 47 ||

rājadhānīmathāsādya tasmai ratnāsanaṁ nṛpaḥ |

datvā sāntaḥpurāmātyastasyāgre samupāviśat || 48 ||

sa bodhisattvo hariṇastasyāṁ parṣadi divyadhīḥ |

dharmaṁ dideśa yenābhūjjanaḥ śikṣāpadānvitaḥ || 49 ||

suvarṇapārśvaḥ sāraṅgaḥ so'yamevābhavaṁ purā |

yo'bhavat kuṭilaḥ krūro devadattaḥ sa cādhunā || 50 ||

iti sukṛtacitaṁ bhagavatā bhavabhītibhidā

kathitamudārasattvarucirasya tataścaritam |

praśamamayaṁ niśamya kuśalāya sa bhikṣugaṇaḥ

kimapi babhūva puṇyaparipākavivekaruciraḥ || 51 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

suvarṇapārśvāvadānaṁ triṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

31 kalyāṇakāryavadānam

31 kalyāṇakāryavadānam |

pratyakṣalakṣaṇaparīkṣita eṣa loke

saṁlakṣyate sujanadurjanayorviśeṣaḥ |

arkaḥ prakāśaviśadaṁ vidadhāti viśva-

mandhīkaroti nikhilaṁ jagadandhakāraḥ || 1 ||

sarvajñaḥ pūrvavṛttāntamaśeṣamavalokayan |

asminneva kathārambhe bhagavān punarabravīt || 2 ||

nṛpaḥ pātaliputrākhye pure bhūmipuraṁdaraḥ |

abhūtpuraṁdaro nāma mandiraṁ puṇyasaṁpadaḥ || 3 ||

kalyāṇakārī tasyābhūt sūnurguṇagaṇonnataḥ |

akalyāṇābhidhānaścadvitīyo nirguṇaḥ sutaḥ || 4 ||

kalyāṇakārī sarvārthikaruṇākalpapādapaḥ |

chatrāvaśeṣāmakarod dāṇaśīlaḥ śriyaṁ pituḥ || 5 ||

tasmai manoramāṁ nāma puṇyaseno mahīpatiḥ |

dūtaṁ visṛjya lekhena svasutām v acasā dadau || 6 ||

pratyāsannavivāho'tha nṛpaṁ rājasuto'bhyadhāt |

prāptaḥ pariṇayastāta saṁpratyeṣa na me mataḥ || 7 ||

vātsalyapeśalatayā madāttāḥ prakṛtiśriyaḥ |

mayā dānavyasaninā koṣaste śuṣirīkṛtaḥ ||8||

tasmātpravahaṇenāhaṁ samuttīrya mahodadhim |

ratnadvīpaṁ vrahāmyeva divyaratnārjanodyataḥ || 9 ||

divyasaṁpadamāsādya kariṣye dārasaṁgraham |

kalatramakṛtārthasya trāsanaṁ sukhasaṁpadām || 10 ||

iyuktvā sa pituḥ prāpya śāsanaṁ caraṇānataḥ |

jagāhe jaladhiṁ lolakallolāliṅgitāmbaram || 11 ||

bhrātā tamanuvajrāja saujanyavyañjano'nujaḥ |

nirguṇaḥ saguṇadveṣadrohamantarvicintayan ||12 ||

jyeṣṭhastamabravīdvatsa samudre karmaviplavāt |

ahaṁ grāhyastvayā skandhe jāte pravahaṇakṣaye || 13 ||

iti bhrātrā kṛtāśvāsastathetyūve sa taṁ śaṭhaḥ |

doṣodyataḥ praṇayitāṁ khalaḥ samavalambate || 14 ||

tataḥ pravāhaṇārūḍhaḥ pavanairanukūlatām |

yātaiḥ puṇyairiva prāpya ratnadvīpaṁ nṛpātmajaḥ || 15 ||

dovyaratnāni saṁprāpya pratyāvṛtte tataḥ śanaiḥ |

rājaputre pravahaṇaṁ drāgabhañjat prabhañjanaḥ || 16 ||

bhagne pravahaṇe tasmin bhrātaraṁ pūrvasaṁvidā |

sa jagrāha śaṭhaḥ kaṇṭhe taṁ bhujaṅga ivānujaḥ || 17 ||

karmavāteritastūrṇaṁ kūlaṁ prāpya nṛpātmajaḥ |

avāpa sahasā nidrāmāndhyaprathamadūtikām || 18 ||

tasya suptasya ratnāni dṛṣṭvā baddhānyathānujaḥ |

prahartuṁ vyasanacchidre krūraḥ samupacakrame || 19 ||

utpāṭya gāḍhabaddhasya sa tasya nayanāmbujam |

taṁ tārakaṁ bhayāmbhodhau cakāra gatatārakam || 20 ||

āttaratne gate tasmin vājasūnurgatadyutiḥ |

mātaṅgonmūlitāmbhoja ivābhūtkamalākaraḥ || 21 ||

sa babhūva nirālokaḥ śokatīvratamovṛtaḥ |

kṛṣṇapakṣakṣapārambha iva sūryenduvarjitaḥ || 22 ||

atrāntare samāyātastaṁ deśaṁ gokuśādhipaḥ |

rājaputraṁ vilokyāndhamabhūt saṁkrāntatadvyathah || 23 ||

sa taṁ nītvā svanilayaṁ paricaryāparaḥ pārḥ |

tasyāsīdguṇasaujanyasnehāveśavaśīkṛtaḥ || 24 ||

tatra śokasujāṁ śāntyai sadā cetovinodinīm |

vīṇāṁ svarapravīṇo'sau pūrvābhyastamavādayat || 25 |

satsaṁgamaḥ pṛthuvivekakathābhoyogaḥ

kāvyāsavaḥ priyasuhṛtpraṇayo vihāraḥ |

vīṇāsvanah kusumakāntavanāntavāsaḥ

śokāgnitaptamanasāmamṛtāvagāhaḥ || 26 ||

tasya gopapateḥ patnī tīgavīṇāvicakṣaṇā |

paśyantī rājatanayaṁ prayayau sābhilāṣatām || 27 ||

kṛtopadeśā satataṁ kuṭilā vīṇayeva sā |

mūrcchantī navarāgeṇa sotkaṇṭhā samacintayat || 28 ||

subhago'yaṁ mamātīva dṛśi citte ca cartate |

nivartate na me tāpaḥ premṇi cenna pravartate || 29 ||

dhanyeyaṁ nakhasaṁpātaiḥ kkaṇantī rāgiṇīmuhuḥ |

yātāsya vallakī puṇyairaṅkārohaṇayogyatām || 30 ||

iti saṁcintya sā svairaṁ tamuvāca savibhamam |

spṛśantī tatkarāmbhojaṁ sakampakarapallavā || 31 ||

lalanāsulabhāṁ lajjāṁ mamedaṁ tvadgataṁ manaḥ |

akṛtajña iva prītiṁ na saṁsmarati mānada || 32 ||

na śīlaṁ na kulācāraṁ nābhimānaṁ na saṁśayam |

apekṣante smarakṣiptā vailakṣyarahitāḥ striyaḥ || 33 ||

praṇayānmama saṅkalpaṁ saphalaṁ kartumarhasi |

bhavanti mānitāḥ prītyai devatā iva yoṣitaḥ || 34 ||

iti tasya vacaḥ śrutvā bhinnasvaraviśṛṅkhalam |

capalāṁ rājaputrastāṁ trastāntaḥkarṇo'vadat || 35 ||

neyaṁ mātaḥ samucitā sataḥ śīlaparicyutiḥ |

dhikkilbiṣaviṣaspṛṣṭaḥ naṣṭaśīlasya jīvitam || 36 ||

parāṅganāpariṣvaṅgamaṅgairaṅgīkaroti yaḥ |

āliṅgati pataṅgo'yaṁ narakāgniśikhāṁ punah || 37 ||

paropakāraniratāh paradāranirādarāḥ |

ye'pyahiṁsāvyasaninaste jīvanti mṛtāḥ pare || 38 ||

iti tenoktamākarṇya sābhūdbhagnamanorathā |

nidhanābhyadhikaḥ prītipratiṣedho hi yoṣitām || 39 ||

tataḥ svapatimabhyetya bhujaṅgī bhaṅgamāgate |

manorathe manyuviṣaṁ vamantīva jagāda sā || 40 ||

paravatsalatā sādho doṣāya saralasya te |

ko hyavijñātaśīlānāṁ svādhīnīkurute gṛham || 41 ||

pareṣu bhṛśamāśvāsaṁ spṛśataste na śobhanam |

guptaṁ cittaṁ ca vittaṁ ca jano jānāti kasya kaḥ || 42 ||

paradārasahasrākṣastvayāndhaḥ sa gṛhe dhṛtaḥ |

dīnāndhajanavātsalyāt paśya tasyocitaṁ phalam || 43 ||

adyāhaṁ tena vijane saṁgame bhṛśamarthitā |

yadyasya nayane syātāṁ syāt kathaṁ me palāyanam || 44 ||

ityuktaḥ sa tayā kopāttapto gopapatirbhṛśam |

dvare niṣkāsya taṁ cakre gehaṁ cittaṁ ca śītalam || 45 ||

pitā tyajati yatputraṁ suhṛnmitraṁ nihanti yat |

bandhucchedāsidhārāṇāṁ taddārāṇāṁ vijṛmbhitam || 46 ||

bhruvordṛśoryatkauṭilyaṁ yattaikṣṇyaṁ yacca cāpalam |

kucayoryacca kāṭhinyaṁ tatsarvaṁ hṛdi yoṣitām || 47 ||

kalyāṇakārisārthena pathaḥ saṁtāritaṁ śanaiḥ |

pitari tridivaṁ yāte śuśrāva bhrātaraṁ nṛpam || 48 ||

sa puraṁ puṇyasenasya śvaśurasya mahīpateḥ |

kālena prāppa dūrādhvakleśapraśamabāndhavam || 49 ||

atrāntare sutā tatra mahībharturmanoramā |

vācā dattā purā yasmai tasminnabdhicyute śrute || 50 ||

āhūteṣu narendreṣu niviṣṭeṣu yathākramam |

āruhya ratnaśibikāṁ svayaṁvarabhuvaṁ yayau || 51 ||

vilokayantī bhūpālān sā śanaiścalalocanā |

yadṛcchayāgataṁ tatra rājaputraṁ dadarśa tam || 52 ||

andho'pi tasyāḥ sahas āsa yayau priyatāṁ dṛśoḥ |

grahamadhye kumudvatyā meghāndho'pi priyaḥ śaśī || 53 ||

nṛpeṣu pratiyāteṣu vilakṣeṣvaphalāgamāt |

mahīpatisutāntastaṁ vavre guṇavinirgatam || 54 ||

sāpu hāraṁ parikṣipya kaṇṭhe tasyāyatekṣaṇā |

śanakaurmadhurālāpā tvadvaśāsmītyuvāca tam || 55 ||

strīvṛttacakitaḥ so'pi vijane tāmabhāṣata |

prajñādaridrayā nedaṁ striyā yuktaṁ kṛtaṁ tvayā || 56 ||

smarasauhārdamitreṣu padmanetreṣu rājasu |

sthiteṣu vandhyajanmāndhaḥ kasmādasmi vṛtastvayā || 57 ||

anyavakrkrāvalokinyo jāyāścakṣuṣmatāmapi |

vadhūḥ kiṁ punarandhasya dine'pyanyābhisārikā || 58 ||

lalanābhirna me kṛtyaṁ pratyayastāsu nāsti me |

kulakūlanipātinyo nimnagāḥ kuṭilāḥ stiyaḥ || 59 ||

ityuktā tena paruṣaṁ lajjālolā nṛpātmajā |

tamūce nātha sar vatra na śaṅkāṁ kartumarhasi || 60 ||

dṛṣṭadoṣaḥ kkacinnāryām yadi tvamatiśaṅkitaḥ |

aduṣṭāpi tvayā nāma tadvyāptā kriyate katham ||61 ||

tvayyeva yadi me prītirananyaśaraṇam manaḥ |

tena satyena te netramekaṁ bhavatu nirmalam || 62 ||

ityuktamātre sudṛśā dakṣiṇaṁ tasya lecanam |

satyānubhāvenābhūttatpraphullakamalopamam || 63 ||

rājaputraḥ prahṛṣṭo'tha tām prasādya silocanām |

uvāca tanmukhāmbhojalāvaṇyaguṇacismitḥ || 64 ||

kalyāṇakārī subhagaḥ sa evāhaṁ nṛpātmajaḥ |

yasmau purā tvaṁ guruṇā vacasā pratipāditā || 65 ||

sa evāhaṁ yadi paraṁ nirvairaḥ pāṭane dṛśaḥ |

tena satyena nayanaṁ svasthaṁ bhavatu me'param || 66 ||

satyopayācaneneti sahasaivāsya locanam |

dvitīyamapi vaimalyamavāpa saha cetasā || 67 ||

tato viditavṛttena puṇyasenena bhūbhujā |

kṛtasāhāyyakaḥ prāpa svarājya sa priyāsakhaḥ || 68 ||

kalyāṇkārī yaḥ so'haṁ devadattaḥ sa cānujaḥ |

tena pūrvānubhāvena tadvidho'dyāpi vartate || 69 ||

ityudāramupakāranirmalaṁ

bodhisattvacaritaṁ niśamya te |

bhikṣavaḥ khalviceṣṭitaṁ ca ta-

ttulyamapratimavismayaṁ yayuḥ || 70 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

kalyāṇākāryavadānamekatriṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0

32 viśākhāvadānam

32 viśākhāvadānam |

vāmāḥ sajjanavāmāḥ prāyeṇa bhavanti nīrogiṇyaḥ |

timironmukhī sarāgā kṣipati raviṁ bhūdharātsaṁdhyā ||1 ||

devadattasya carite bahujanmāntarāśraye |

kathite'pi punaḥ prāha bhagavān jñānasāgaraḥ || 2 ||

purā kaliṅgaviṣaye nṛpatiḥ śatrubhaṅgakṛt |

śrīmānabhūdaśokākhyaḥ prakhyātāsaṁkhyavikramaḥ ||3 ||

tasya śākhaḥ praśākhaśca catvāraḥ sadṛśāḥ sutāḥ |

anuśākho viśākhaścetyabhavan bhuvi viśrutāḥ || 4||

tāruṇyamattāste pitrā sapatnīkāḥ pravāsitāh |

savikāranikāreṇa putrasneho'pi naśyati || 5||

te śanaiḥ kṣīṇapātheyā durdaśāmiva duḥsahām |

vikaṭāmaṭavīṁ prāpyaṁ kṣutkṣāmāḥ samacintayan || 6 ||

etāḥ striyo vipatkāle gulphabandhanaśṛṅkhalāḥ |

kṛcchralabdhe ca bhāginyaḥ sthitāḥ parṇāśane'pi naḥ || 7 ||

iti cintayatāmāsīt teṣāṁ strībadhaniścayah |

durdaśādagdhabhāgyānāṁ ghorā saṁjāyate matiḥ || 8 ||

teṣāṁ madhyādviśākhastu pāpasaṁkalpaśaṅkitaḥ |

bhāryāmādāya kṛpayā palāyya prayayau pṛthak || 9 ||

sā kalaṅkavatī nāma bhṛśaṁ vaiklavyamāgatā |

dūrādhvadhāvanaśrāntā mūrcchitā nyapatadbhuvi || 10 ||

tataḥ sā karuṇārdreṇa bhartrā prāṇakṣayakṣaṇe |

śarāvedhasamudbhūtaṁ pāyitā nijaśoṇitam || 11 ||

tām raktapānasaṁprāptajīvitām sattvasāgaraḥ |

svāṅgaṁ niṣkṛtya māṁsena prāṇavṛttimakārayat || 12 ||

nirjalaṁ ghorakāntāraṁ samuttīrya krameṇa tau |

pracchāyapādapaśyāmaṁ prāptau girinadītaṭam || 13 ||

viśrāntayostayostatra kṛttapādakaro naraḥ |

tīvrākrandī nadīvegenohyamānaḥ samāyayau || 14 ||

dṛṣṭvaiva karuṇāśliṣṭaḥ kaṣṭāṁ vipadamāśritaḥ |

vigāhya saritaṁ dorbhyāṁ viśākhastamatārayat || 15 ||

tataḥ pratyāgataprāṇāṁ toyamūlaphalādibhiḥ |

sa taṁ cakre dinaireva saṁrūḍhacchedanirvyatham || 16 ||

svastho'pi gativaikalyānnaiva gantuṁ kkacit kṣamaḥ |

sa tasthaui tatra tatpatnyā kāle kalitabhojanah || 17 ||

rājaputrastu jāyāyāmabhūdviralasaṁgamaḥ |

siṁhālparatayaḥ śūrāḥ prāyeṇa vijigīṣavaḥ || 18 ||

divyauṣadhirasāhāraparipūrṇatanuḥ śanaiḥ |

tatpatnī vikalāyāsmau cakāra surataspṛhām || 19 ||

snehena nopalipyante na badhyante guṇena ca |

gurave na ca sajjanti svecchasparśasukhāḥ striyaḥ || 20 ||

sā tena niśi niḥśabdaṁ ramamāṇā ghanastanī |

niḥśaṅkasuratātṛptā patiṁ vighnamamanyata || 21 ||

sā patyuḥ svairiṇī tena vidadhe vadhasaṁvidam |

pāpeṣu śikṣākuśalāḥ kaluṣāḥ kila yoṣitaḥ || 22 ||

sā śiraḥśūlamatulaṁ vadantī svasya chadmanā |

cakre likhitapāpāsyā lalāṭe paṭṭabandhanam || 23 ||

tasyāḥ śirorujāṁ tīvrāṁ vyatītaḥ pārthivātmajaḥ |

kāruṇyāttatpratīkāre tāṁ tāṁ yuktimacintayat || 24 ||

viṣādacintāstimitaṁ śvasantaṁ sā jagād tam |

śītārtakūjadbhramarā himamlāneva padminī || 25 ||

evaṁvidhaṁ me kanyāyāh śiraḥśūlaṁ purābhavat |

pāṣāṇabhedalepena bhiṣagbhiśca nivāritam || 26 ||

pāṣāṇabhedavyāpto'yaṁ prāgbhāgo'sy mahībhṛtaḥ |

rājjvāvatīrya bhavatā gṛhyatāṁ yadi śakyate || 27 ||

dhārayiṣyāmi pāṇibhyāmahamālambanaṁ tava |

ityuktaḥ praṇayātpatnayā tathetyāha nṛpātmajaḥ || 28 ||

tatpāṇidhṛtarajjvātha vihitālambanaḥ śanaiḥ |

so'vatīrṇaḥ śilāsphālagarjadgirinadītaṭam || 29 ||

bheṣajādānasaṁsaktaḥ saṁtyaktālambanastayā |

sa papāta mahāśvabhre strīcittacapalāmbhasi || 30 ||

śubhasya karmaṇaḥ śeṣādabhagnatanureva saḥ |

uhyamānaḥ pravāheṇa dhīraścitamacintayat || 31 ||

nārīcittābhamāvartaṁ darśayantyā nijāśayam |

mama strīniyame nūnamupadeśaḥ kṛto'nayā || 32 ||

durvijñeyāḥ pratatamatibhiḥ svapnasaṁkalpakalpā |

rāgadveṣavyasanaviṣamāyāsavinyāsasaktāḥ |

kāmātkāmī sakalajanatāmohane saṁpravṛttāḥ

pātāyaiva kṣasṇaparicitasyāpi māyāḥ striyaśca || 33 ||

iti saṁcintayanneva nadīvegena bhūyasā |

prāpitaḥ sukṛteneva sa purīṁ puṣkarāvatīm || 34 ||

tasminnavasare tatra niṣputre nṛpatau mṛte |

nimittajñairmahāmātyairgṛhītaḥ sa sulakṣaṇaḥ || 35 ||

abhiṣiktaḥ sa taistatra vidhivanmaṅgalodakaiḥ |

abhūdvivāhavidveṣī dṛṣṭastrīcaritādbhutaḥ || 36 ||

kalaṅkavatyapi girau bodhisattvavivarjite |

mandvīryauṣadhiḥ kāle vṛtticchedākulābhavat || 37 ||

skandhe bhagnāṅgamāropya sā grāmapuravartmasu |

janaṁ pativratāsmīti girā bhikṣāmayācata || 38 ||

parivratāgauraveṇa sarvastasyau dadau bahu |

mithyāśīlapravādo'pi sūte vipadi saṁpadam || 39 ||

aṭantī sā śanaiḥ prāptā nagarīṁ puṣkarāvatīm |

satīti vanditā sarvairvṛpadvārāntike yayau || 40 ||

rājā strīvṛttavidveṣī vandate tu pativratām |

iti saṁcintya tadbhaktyā nṛpaṁ prāha puhohitaḥ || 41 ||

dūredeśāntarāddeva prāptā kāpi pativratā |

yayeyaṁ caraṇanyāsairbhūtadhātrī pavitritā || 42 ||

he deva paśya tāṁ śādhvīṁ skandhāropitabhartṛkām |

pativratāpraṇāmena puṁsāmāyurvivardhate || 43 ||

nṛpaḥ purohiteneti tatsaṁdarśanamarthitaḥ |

tamuvāca na jānīṣe brāhmaṇaḥ sarale bhavān || 44 ||

snigdhā strīti pravādo'yaṁ nirvyājeti matibhramaḥ |

satīti vyomapuṣpāptiḥ pāpā strīti na saṁśayaḥ || 45 ||

niṣphalāścagnurohiṇyaḥ saralā janasaṁgame |

nāryo vetasavallarya iva nirmūlabandhanāḥ || 46 ||

bhedadrohaikaśīlābhyo duḥśīlābhyaḥ svabhāvataḥ |

namaḥ strībhyo namaḥ strībhyo namaḥ strībhyo namo namah || 47 ||

dṛṣṭastrīvṛttadoṣāya taccintāvyathitānmane |

apyeṣā pṛthivī mahyaṁ ratnapūrṇā na rocate || 48 ||

nagamṛgavadhūmugdhāstīkṣṇāḥ paraṁ paravañcane

tanuvitaraṇe saktāḥ puṁsāṁ haranti ca jīvitam |

dadhati ca bhayaṁ puṣpāyāte pibanti ca pāvakaṁ

saralakuṭilā naiva jñātā vicāraśataiḥ striyaḥ || 49 ||

tathāpi yadi nirbandhastava paśyāmi tāṁ striyam |

ityuktvā harmyamāruhya tām dadarśa nareśvaraḥ || 50 ||

tāmeva sa parijñāya pāpāṁ kṛttāṅgasaṅginīm |

sacivebhyaḥ kṣitipatistadvṛttāntaṁ nyavedayat || 51 ||

nṛpaṁ sāpi parijñāya pāpā kṣaṇamadhomukhī |

nirastā prayayau tūrṇaṁ pihitaśravaṇairjanaiḥ || 52 ||

viśākhanāmā naranāthasūnuḥ

so'haṁ vadhūḥ sāsya ca devadattaḥ |

śrutvetivṛttaṁ kathitaṁ jinena

bhikṣuvrajastaccaritaṁ nininda || 53 ||

iti kṣemendraviracitāyāṁ bodhisattvāvadānakalpalatāyāṁ

viśākhāvadānaṁ dvātriṁśaḥ pallavaḥ ||

Technical Details

Text Version: 

Romanized

Input Personnel: 

DSBC Staff

Input Date: 

2007

Proof Reader: 

Miroj Shakya

Supplier: 

Nagarjuna Institute of Exact Methods

Sponsor: 

University of the West

Chapter: 

0