āryaśālistambakakārikā

āryaśālistambakakārikā

āryamañjuśriye namaḥ

anantācintyaguṇyaṁ hi sambuddhaṁ karuṇātmakam |

praṇipatya pravakṣyāmi śālistambakakārikām |1||

munī rājagṛhasyaiva gṛdhranāmakaparvate |

bhikṣūṇāṁ bodhisattvānāṁ saṁghaiḥ sārdhaṁ vyavasthitaḥ ||2||

hetupratyayasaṁbhūtaṁ śālistambaṁ vilokya ca |

hetupratyayajaṁ tadvad dvādaśāṅkakramodgatam ||3||

pratītyamiti yaḥ praśyet dharmaṁ buddhaṁ ca paśyati |

ityuktvā nāyakā bhikṣūn tūṣṇībhāvamavasthitaḥ ||4||

bhikṣuḥ śārisutraḥ śrutvā gatvā maitreyasannidhau |

tathāgato'dya maitreya uktyarthaṁ na vibhajya ca ||5||

tūṣṇīṁ bhāve sthitaścātra tadartho gamyate katham |

kiṁ pratītyaṁ ca ko dharmo buddho'pi katamastathā ||6||

pratītyaṁ tu kathaṁ dṛṣṭvā dharma buddhaṁ ca paśyati |

sandeho me'tra brūhīti ūce śārisuto'jitam ||7||

bhāvātmikā hi maitrī syāt maitreyo'brūt nirṇayam |

dvādaśāṅgamavidyādi maraṇāntaṁ yathākramam ||8||

tasmāttarhibhavantyeva duḥkhaskandhā hi kevalam |

dharmaścāṣṭāṅgiko mārgaḥ phalaṁ nirvāṇamucyate ||9||

sarvasyādhigamādevaṁ dharmajaṁ buddhameva ca |

tathoktamāryaṁ duṣṭatvāt yaḥ paśyati sa paśyati ||10||

prāṇādirahitād yaśca vyupaśāntyantasaṁyutam |

pratītyaṁ dharmabuddhau ca śuddhabuddhayā vi paśyati ||11||

pratītyalakṣaṇaṁ tāvat sahetvādipadānvitam |

buddhotpādo bhavenno vā sthiteyaṁ dharmatā yataḥ ||12||

bāhya ādhyātmikaścāpi dvividho hetupratyayaḥ |

bāhyo hetustu bījādiḥ pratyayaḥ ṣaḍvidho mataḥ || 13||

bījāṅkuraprakāṇḍādiḥ phale yadvat pravartate |

pratyayastu pṛthivyādikālānto hi yathākramam ||14||

dhāraṇaṁ snehanaṁ pāko dhānyavṛddhiranāvṛtiḥ |

pariṇāmastathā teṣāṁ kāryaṁ tadvat pravartate ||15||

no cet pratyayasāmagrī bīje bhūte'pi nāṅkuraḥ |

bījābhāve tu satyeva pratyayabhāvo'pi tādṛśaḥ ||16||

hetavaḥ pratyayāstadvad ātmagrāhādivarjitā |

hetupratyayasamagryā na naśyet karmaṇaḥ phalam ||17||

na svato parato nāpi na dvayoḥ kartṛkālataḥ |

īśvarādikṛtaṁ naivaṁ svabhāvānnāpyahetutaḥ ||18||

hetupratyayayorvṛttirbhāsate'nādikālataḥ ||

pañcabhirhetubhirbāhyaḥ pratītyotpāda iṣyate ||19||

śāśvatato na coccedān na saṁkranteḥ parīttataḥ |

hertormahāphalāvāptiḥ sadṛśānuprabodhataḥ ||20||

aṅkuro bījavaneṣṭo nirheturno'ṅkurodbhavaḥ |

samo nirodha utpādastulonnāmāvanāmavat ||21||

tathaivādhyātmikasyāpi hetuśca pratyayo dvidhā |

ādiheturavidyā'sya mṛtyurantyo yathākramam ||22||

samajanmakleśakarmātmā dvādaśāṅkastrikāṇḍakaḥ |

hetupratyayasambhūtaḥ kartetyādivivarjitaḥ ||23||

avidyā yadi nādau syādante mṛtyurna saṁbhaved |

tebhyo bhinno na kutrāpi hyātmātmīyaśca vidyate ||24||

avidyāsaṁbhavādādāvante mṛtyuśca bhāsate |

hetorādhyātmikasyaivaṁ pratyayāḥ ṣaḍprakārakaḥ ||25||

pratyayo'dhyātmikastvante vijñānaṁ cādike dharā |

kāṭhinyaṁ saṁgrahaḥ pākaḥ śvāsavṛddhiranāvṛtiḥ ||26||

jñānarūpānuvṛttiśca pañcavijñānasaṁyutam |

tasmāt kliṣṭaṁ manaścāpi hīme'dhyātmikapratyayāḥ ||27||

dhātūnāṁ sannipātādvai śarīrotpāda iṣyate |

ātmātmīyavikalpānāmutpādastairna manyate ||28||

teṣu satsu samutpādasteṣvasatsu na saṁbhavaḥ |

naivātmādimayāste hi nāpyanyaccāpi kiñcana ||29||

yaikapiṇḍādisaṁjñā sā'vidyātribhavachādikā |

rāgo dveṣaśca mohādiḥ pravṛttāḥ santyavidyayā ||30||

tataḥ saṁskṛtabhāvānāṁ jñaptirvijñānasaṁbhavā |

vijñānena sahodbhūtāścatuskandhā arūpiṇaḥ ||31||

nāmarūpamupādāya cendriyāyatanodbhavaḥ |

viṣayenriyavijñānasaṁghātāt sparśasambhavaḥ ||32||

vedanā sparśajā jñeyā tṛṣṇā ca vedanodgatā |

tṛṣṇāvṛddhirupādānam upādānodgato bhavaḥ ||33||

skandhotpādo bhavājjātirjāterevaṁ jarāpi ca |

skandhābhāvo jarāyā yaḥ sa mṛtyuścetyudīryate ||34||

mūḍhe tu maraṇācchokaḥ satṛṣṇe dāha āntaraḥ |

śokataścāpalāpo yo daurmanasyaṁ sa ucyate ||35||

daurmanasyasamudbhūtaṁ pañcavijñānakāyikam |

āsātaduḥkhamityuktaṁ kāyasaukhyavighātakam ||36||

duḥkhaṁ manasikārākhyaṁ manasastūpadhātakam |

daurmanasyaṁ ca tajjñeyamanyopakleśahetukram ||37||

tamo'bhijñānāmarūpāyatasparśavittarṣataḥ |

tṛṣṇādānabhavotpāda pākanāśaviśokataḥ ||38||

vacanādikāyasaṁpīḍācittadurmānasāstathā |

kleśādanvarthakaṁ nāma yathākramamudīritam ||39||

punastattvaparijñānādavidyādeśca yathākramam |

pūrvapūrvebhya utpādo'pyākhyātaścottarottaraḥ ||40||

dvādaśāṅgautripravṛttī nityocchedau hyanādijau |

pravṛtterjaladhārāvad vartate'nādikālataḥ ||41||

tathāpyete tu catvāraḥ saṁghātakarahetavaḥ |

avidyā ca tṛṣā karma vijñānaṁ kramaśo matāḥ ||42||

hetorvijñānabījaṁ hi karmakṣetramudīritam |

prathamaḥ ca tṛṣā prokte hetuḥ kleśasvabhāvataḥ ||43||

karmakleśāstuvijñānabījatvena vyavasthitāḥ |

karma vijñānabījasya kṣetrakāryaṁ karoti ca ||44||

vijñānanāmakaṁ bījaṁ tṛṣṇayā snihyate param |

vijñānabījaṁ cāvidyā kirati snehanena vai ||45||

karma tṛṣṇā tathāvidyā kṣetraṁsneho'vakīrṇanam |

vijñāne na karomīdaṁ na vijñānamito matam ||46||

tathā'pi bījavijñāneṁ karmakleśapratiṣṭhite |

vijñānaṁ bījamityuktaṁ kīrṇe'vidyāsvavaskare ||47||

tṛṣṇājalena saṁsikte hetuto nāmarūpayoḥ |

aṅkurotpādabhāso hi na svaparobhayāditaḥ ||48||

nāmarūpamidaṁjātaṁ piturmātuḥsamāgamāt |

avirodhādṛtoścāpi kiñcidāsvādavedhitam ||49||

bījavijñānamityuktaṁ mātṛgarbhe kramāccayaḥ |

nāmarūpāṅkurotpādastvavaikalyācca pratyayaiḥ ||50||

avirodhatvāccahetūnāṁ māyānairātmyanigrahe |

utpādo'pi na saṁbhāvyaḥ cakṣurvijñānamapyataḥ ||51||

pañcabhirhetubhirjātaṁ cakṣūrūpāvabhāsanaiḥ |

nabhastajjamanaskāraiḥ pañcavaikalyatastathā ||52||

cakṣurvijñānamudbhūtaṁ mayā te janitā iti |

vikalpo na yathodeti śrotrajñānādikākhilam ||53||

utpādasya kramaścaivaṁ hetupratyayasaṅgrahāt |

kartrādīnāṁ ca vaikalyād ahaṅkāraviyogataḥ ||54||

utpādo'pi yathāpūrva tatha cāpi pratītyajam |

hetumatsaṁvijānīyād asmāllokāt paraṁ nahi ||55||

kaściddhamaḥ kvacid gantā hetupratyayatastathā |

karmaṇaḥ phalamabhyeti, yathā darśe viśodhite ||56||

dṛśyante mukhabimbāni darpaṇe'pi ca bimbakam |

saṁkrāmitaṁ bhavetraiva tadanyonyāvikalpanam ||57||

kartṛkriyāvihīnaṁ tat tathotpādāvabhāsanam |

pūrvavṛddhikramācca syād dūrasthaścandramā yathā ||58||

parīttodakapātrānte dṛśyate na ca krāmati |

asti kriyā ca karmāpi tathā cāsmāccyutirna hi ||59||

janmābhāso'pyasaṁlloke nopādānaṁ vinā'nalaḥ |

jvalet sakala ujjvālo hīnopādānahānitaḥ ||60||

skandhatvapratisandhiḥsyāt, santi te kalpanātmakāḥ |

bāhyaṁ karma kriyā heturadhyātmaparatantrataḥ ||61||

pañcavijñānasaṁbhavāḥparamārtho'vicāryataḥ |

pariniṣpanna ākhyātaḥsahetupratyayodbhavaḥ ||62||

sarvadā dvividho jñeyaḥ kartrādirahitastathā |

tucchaśūnyāditiḥsāraḥprajñayaivaṁ ya īkṣitaḥ ||63||

kiṁ kathaṁ vā kuto kena kalpavādādihānitaḥ |

udacandrasya yathā bimbaṁ tataḥ kaścicca na cyutaḥ ||64||

loke janmāpi cābhāti yathā pādapasaṅgataḥ |

vahnistrotaḥ pravṛtiḥsyād hetuvaikalpatastathā ||65||

nānupravartate hyagnitadvatsaṁkleśabījake |

dagdhe jñānāgninā hetorabhāvānnaphalaṁ tathā ||66||

kriyā karmāpi naivāstianantācintyaguṇyakam |

śāntadharmātmakaṁ kāyamādimadhyāntavarjitam ||67||

jñātvā prāpnoti buddhatvaṁ ya evaṁ tathatākṣamaḥ |

tasmai vyākriyate nūnaṁ maitreyastu svayaṁ tathā ||68||

uvāca śāriputrāya śālistambopamā kṛtā |

śāriputrastu tacchruttvā devasaṁghānumoditaḥ ||69||

saṁstuto dhṛtasāraśca gatvotthāya praharṣitaḥ |

ākhyātavāṁśca bhiksubhyaḥ ||70||

āryānāgārjunaviracitā āryaśālistambakasūtrakārikā samāptā |

bhāvatīyopādhyāyena dharmaśrībhadreṇa mahāsaṁśodhakalokacakṣussādhumati jñāna kumārā bhyām cānūditaḥ | paścāt śrīkuṭīrakṣitena saṁśodhya nirṇītaḥ ||