Cổ đức thường dạy rằng: “Kinh là do Phật nói, lý giải là do Bồ-tát làm.” Phật chỉ nói một chữ, một câu, nhưng hàng phàm phu nghe rồi thường chẳng hiểu được ý sâu xa trong đó. Vì thế, chư Bồ-tát thường thị hiện nơi thế gian để giải thích, khai triển lời Phật dạy, khiến người đời dễ hiểu và dễ hành theo. Do đó mà kinh điển và chú giải về sau ngày càng phong phú, dài rộng hơn.

Bởi căn tánh, sở thích và trình độ nhận hiểu của chúng sanh vô lượng sai biệt, nên một chữ, một câu Phật nói lại có thể được hiểu theo vô số cách khác nhau, tùy theo tâm và ý thức của mỗi người. Cho nên nói rằng, kinh Phật có vô lượng nghĩa. Cái “vô lượng nghĩa” ấy không phải do Phật biến hiện ra, mà chính là do tâm thức của chúng sanh biến hiện, tùy theo mức độ giác ngộ hay mê lầm mà thấy lý khác nhau.

Kinh Kim Cang có dạy: “Đức Như Lai chưa hề nói một lời.” Thật vậy, Như Lai chân thật nghĩa vốn chỉ là một tâm rỗng lặng, thanh tịnh và bình đẳng. Vì thế, nếu muốn thấu hiểu Như Lai chân thật nghĩa, hành giả cần buông bỏ hết thảy vọng tưởng, kiến chấp, pháp chấp và tướng chấp; chỉ cần giữ tâm rỗng lặng, thanh tịnh và bình đẳng, thì tự nhiên hiển lộ trí giác chân thật của Như Lai.

Trong Kim Cang thừa, Bồ-tát Phổ Hiền được xem là hiện thân của Bản Sơ Phật, tức Phật Pháp thân, biểu trưng cho tánh Không và sự Nhất thể. Ngài còn là người hộ trì cho những ai tuyên giảng đạo pháp của Như Lai, và tiêu biểu cho Bình Đẳng Tánh Trí — thứ trí huệ thấu suốt tính đồng nhất của Căn Bản trí và tính sai biệt của Sai Biệt trí.

Hình tượng Bồ-tát cưỡi voi trắng sáu ngà tượng trưng cho trí huệ dũng

mãnh, có năng lực chinh phục sáu căn, vượt qua mọi chướng ngại. Con người, vì dùng sáu căn để phân biệt các pháp, nên không thể thấu hiểu thâm ý của Như Lai. Do đó, Bồ-tát Phổ Hiền từ Bình Đẳng Tánh Trí quán sát tâm sai biệt của chúng sanh, rồi cũng từ trí ấy mà thiết lập vô số phương tiện pháp, giúp chúng sanh nhận rõ rằng sự đồng và khác của các pháp vốn chỉ do vọng tâm biến hiện. Thật ra, tất cả các pháp, dù là Phật pháp hay phi Phật pháp, xưa nay vẫn là Nhất thể. Muốn chứng nhập ý này, Phật dạy chúng ta tu tập pháp dừng hết mọi vọng niệm, giữ tâm rỗng lặng, thanh tịnh và bình đẳng đối với mọi người, mọi vật, mọi sự. Khi tâm được như vậy, chân thật tướng của vũ trụ nhân sinh sẽ tự nhiên hiển hiện. Chân thật tướng của vũ trụ nhân sinh chính là: Tuy các pháp có vô lượng sai biệt, nhưng tất cả đều cùng chung một thể.

Toàn bộ Kinh Vô Lượng Thọ chính là từ Như Lai Bình Đẳng Tánh Trí mà hiển hiện ra vô số Sai Biệt trí, nhằm ứng hợp với căn cơ của chúng sanh còn trong vô minh, khiến họ nhận biết các phương tiện pháp. Khi đã hiểu rõ phương tiện, tức là hết nghi hoặc, thì từ Sai Biệt trí hành giả quay trở về Nhất thể của Tự tánh, tức Căn Bản trí, và triệt ngộ nguồn tâm chân thật của chính mình.

Nguồn tâm ấy là gì? Nguồn tâm ấy chỉ là một tâm Thanh Tịnh, Bình Đẳng, Giác ngộ. Cho nên, nếu còn khởi tâm phân biệt, chấp trước đối với các pháp, thì chưa thể thấu đạt Như Lai chân thật nghĩa.

Người nào có lòng tin sâu xa nơi kinh điển này, lại hành trì theo hạnh đức của Bồ-tát Phổ Hiền, thì sẽ được Ngài thường đến chăm sóc, nhắc nhở và hộ

trì, khiến thân tâm luôn an ổn, đạo niệm không lui sụt. Phổ Hiền Đại sĩ thường tuyên giảng pháp yếu cho người ấy nghe, tùy bệnh cho thuốc, giúp phá tan thành lũy phiền não, lấp hố sâu của ngũ dục: tài, sắc, danh, thực, thùy; đồng thời tẩy sạch cấu ô của ba độc: tham, sân, si, khiến hành giả nhanh chóng thành tựu đầy đủ thiện căn, phước đức và nhân duyên vãng sanh Cực Lạc. Do vậy, trong các tranh tượng, Bồ-tát Phổ Hiền thường được vẽ tay cầm Kim Cang Xử, biểu trưng cho Ngũ Trí của chư Phật, có năng lực phá tan núi phiền não của hết thảy chúng sanh.

Trong Kinh Diệu Pháp Liên Hoa, phẩm Phổ Hiền Bồ-tát Khuyến Pháp, có ghi lời Ngài bạch Phật rằng:- “Bạch Thế Tôn! Năm trăm năm sau, trong đời ác trược, nếu có người thọ trì kinh điển này, con sẽ giữ gìn người ấy, trừ diệt mọi khổ nạn, khiến được an ổn, không để cho bất kỳ ai hay ma chướng nào có cơ hội làm hại. Dù là ma, con trai hay con gái của ma, dân ma, người bị ma dựa, hay dạ-xoa v.v... đều chẳng thể đến gần hại người ấy. Khi người đó đi, đứng, đọc tụng kinh này, con sẽ cỡi voi trắng sáu ngà, cùng chúng đại Bồ-tát đến nơi, hiện thân cúng dường, thủ hộ và an ủi tâm người ấy. Nếu người đó ngồi suy niệm kinh này, con lại hiện thân trên tượng vương trắng trước mặt họ; nếu họ quên một câu hay một bài kệ, con sẽ dạy đồ chúng đọc tụng lại cho họ nhớ rõ. Khi ấy, người thọ trì kinh Pháp Hoa được thấy con, lòng rất vui mừng, lại càng tinh tấn, và nhờ thấy con mà chứng đắc tam-muội Đà-ra-ni.”

Như vậy, người thọ trì Kinh Pháp Hoa còn được Bồ-tát Phổ Hiền đích thân chăm sóc, bảo hộ chu đáo đến mức như thế; huống nữa là

người thọ trì Kinh Đại Thừa Vô Lượng Thọ — một bộ kinh được xem là tâm tủy của Pháp Hoa, là áo tạng của Hoa Nghiêm, và cũng là Đại Kinh do chính Bồ-tát Phổ Hiền làm đại thượng thủ. Trong pháp hội Kinh Đại Thừa Vô Lượng Thọ, Phổ Hiền Đại sĩ hiện diện làm bậc thượng thủ cao nhất, để biểu thị cho ý nghĩa “Mật – Tịnh bất nhị”, hiển lộ rằng Pháp giới nhất chân, tánh Không và Tịnh độ vốn chẳng hai.

Diệu Âm Trí Thành

ngày 5 tháng 11 năm 2025