Kính dâng Thầy Thích Minh Tuệ
Ngày 12 tháng 12 năm 2025

Bậc đạo sư vô ngôn: Khi sự có mặt trở thành lời dạy

Trên những con đường bụi đất của Việt Nam, một vị sư chân trần tĩnh lặng bước đi. Áo thầy được chắp vá từ những mảnh vải bỏ đi; thầy không mang giày dép, không túi hành lý, chỉ một cái bình bát. Đó là Thầy Thích Minh Tuệ (thế danh Lê Anh Tú), một hành giả khổ hạnh thời hiện đại, người sống với sự giản dị đến tận cùng, đã thu hút sự chú ý phi thường vượt qua nhiều truyền thống tâm linh. Thầy không thuyết pháp, không tự nhận danh xưng, không mang theo kinh sách, nhưng chính sự im lặng của thầy đang giáo hóa.

Việt Nam là nơi có truyền thống hiện hữu của 24 thế kỷ Phật giáo và 5 thế kỷ Thiên chúa giáo - những truyền thống từ lâu đã cùng tồn tại trong một không gian lặng lẽ dung hòa. Trong bối cảnh ấy, sự tôn kính rộng khắp dành cho một bậc thầy im lặng thật đáng chú ý. Phật tử nhìn thấy nơi thầy sự khắc khổ của các vị A-la-hán trong chốn núi rừng thời kỳ ban đầu của Phật giáo, trong khi những tín đồ Thiên chúa giáo – thật đáng kinh ngạc là rất nhiều trong số những người mến mộ thầy – lại nhìn thấy trong sự nghèo khó và khiêm hạ của thầy dáng dấp truyền thống suy niệm của chính họ. Sự im lặng của thầy vượt qua mọi ranh giới.

Sự lan tỏa như sao băng: Cuộc hành hương thầm lặng lay động cả đất nước

Trong lịch sử lâu đời của Phật giáo Việt Nam, hiếm có nhân vật nào nổi bật lên nhanh chóng - và lặng lẽ - như Thầy Thích Minh Tuệ. Sự hiện diện của thầy bắt đầu được chú ý vào đầu năm 2024, khi những đoạn clip ngắn, không chú thích, ghi lại hình ảnh

một vì thầy khổ hạnh đơn độc bước đi trên những con đường thôn quê bất ngờ lan truyền mạnh mẽ. Hình ảnh một vị thầy chân trần cúi chào những người lạ đã trở thành chất xúc tác vượt ngoài dự đoán.

Khoảng tháng 4, tháng 5 năm 2024, hình tượng giản dị ấy đã trở thành một hiện tượng quốc gia và quốc tế. Số lượng tìm kiếm thông tin về thầy trên mạng toàn cầu đạt đến hàng trăm triệu lượt mỗi tháng. Hàng triệu người theo dõi các buổi phát trực tiếp do tình nguyện viên thực hiện. Những người mến mộ vượt biên giới chỉ để được cúng dường một chút cơm. Phật tử, Thiên chúa giáo, Ấn giáo, Hồi giáo và cả những người thế tục đều bày tỏ lòng kính ngưỡng. Người Việt gọi thầy là “tấm gương của lương tri”.

Hiện tượng này đã tạo ra một Tăng đoàn toàn cầu không ngăn cách - không bị dẫn dắt bởi giáo điều hay thể chế, mà bởi sự thực hành buông xả của tự thân. Một người bộ hành đã trở thành tấm gương soi. Và khi cả thế giới dõi theo thầy, những sự cộng hưởng sâu xa xuất hiện: sự khổ hạnh của các vị A-la-hán thời kỳ đầu Phật giáo và sự nghèo khó theo tinh thần Phúc Âm Thiên chúa đã cùng xác nhận đạo hạnh tỏa sáng nơi một người hành hương thầm lặng.

Lý tưởng đầu-đà (dhutaṅga): Giữ gìn cốt tủy của sự tu tập

Sự tôn kính dành cho Thầy Thích Minh Tuệ bắt nguồn từ một điều sâu xa: Thầy biểu hiện một cách trung thực đáng kinh ngạc cho các pháp khổ hạnh đầu-đà của những vị tăng sống giữa núi rừng vào thời kỳ đầu Phật giáo. Hình ảnh thầy đắp y phấn tảo, ôm bình bát khất thực và ngủ nghỉ ngoài trời, sự im lặng cao quý và cuộc hành cước không có điểm dừng cuối cùng của thầy làm gợi nhớ đến ngài

Đại Ca-diếp (Mahākassapa), vị đệ tử khổ hạnh bậc nhất của Đức Phật. Nhiều tăng sĩ Việt Nam nói rằng thầy đang giữ gìn “cốt tủy của sự tu tập”.

Các hạnh đầu-đà - gồm 13 pháp khổ hạnh tùy nguyện được Đức Phật tán thán - xưa nay vẫn luôn là con đường tu tập gian truân nhất của Phật giáo. Thầy Thích Minh Tuệ thực hành không gián đoạn hầu hết các pháp ấy: thầy đắp y may từ những mảnh vải vụn đã bỏ đi, chỉ ăn những thức ăn được cúng dường trước giờ ngọ, ngủ ngoài trời (đôi khi ngủ đứng), không nhận tiền bạc cùng những tiện nghi hiện đại và hầu như luôn duy trì sự im lặng. Sự tu tập của ngài phản ánh tinh thần biết đủ được mô tả trong Trưởng lão tăng kệ (Theragāthā) [của kinh điển Pali]: “Luôn biết đủ với bất kỳ loại y phục nào, bất kỳ loại vật thực nào, bất kỳ chỗ ở nào.”

Hòa thượng Thích Thông Lai nhận xét rằng “thầy là biểu hiện của Luật tạng trung thực hơn rất nhiều tăng sĩ”. Thượng tọa Thích Minh Đạo trực tiếp so sánh thầy với ngài Đại Ca-diếp. Hòa thượng Thích Giới Đức gọi ngài là “hình tượng sống động của một bậc xuất gia chân chánh”, trong khi Thượng tọa Thích Bửu Khánh thì cho rằng “thầy mang hương vị của những vị sơn tăng”. Một ni sư Phật giáo Việt Nam nhận xét ngắn gọn: “Thầy gìn giữ những pháp tu khổ hạnh được Đức Phật tán thán.”

Những sự thừa nhận như trên rất có ý nghĩa, vì chúng xuất phát từ chính bên trong truyền thống Phật giáo - các bậc trưởng lão thừa nhận rằng hình tượng thầm lặng của thầy đang bước đi trên con đường mà nhiều người ngưỡng vọng nhưng ít ai đạt được.

Phản ứng bất ngờ không phân biệt tôn giáo

Trong khi sự thừa nhận của Phật giáo là nền tảng để nhận hiểu tầm

quan trọng của thầy Thích Minh Tuệ, một hiện tượng bất ngờ đã xuất hiện: đời sống của thầy khơi dậy một sự cộng hưởng sâu xa nơi những tín đồ Thiên chúa giáo, đặc biệt là ở Việt Nam. Các linh mục đã nhắc đến thầy trong những bài giảng, gọi hầy là “một phúc âm không lời” và nhận xét rằng “sự im lặng của thầy có sức mạnh hơn hàng ngàn bài thuyết giảng”. Linh mục Dòng Tên Joseph Trương Hoàng Vũ nói: “Không có sự cải đạo - chỉ có sự hiệp thông.”

Sự thừa nhận không phân biệt truyền thống tôn giáo này phản ánh một điều quan trọng: khi đời sống khổ hạnh được thực hành với sự chân thành tuyệt đối, nó trở nên dễ dàng nhận biết một cách phổ quát. Sự khiêm hạ và buông xả tài vật triệt để được Phật tử nhìn nhận như các hạnh đầu-đà, còn tín đồ Thiên chúa giáo nhận ra ở đó truyền thống suy niệm của chính họ. Tín đồ của cả hai tôn giáo đều nhận thấy cùng một phẩm chất: sự giản dị không giả tạo, lòng từ bi không điều kiện và sự có mặt để xoa dịu thay vì ra lệnh.

Những điểm tương đồng ấy sâu sắc hơn sự giống nhau nơi vẻ ngoài. Điều mà người Phật tử nhận hiểu như là tánh Không (suññatā), sự vắng mặt của bản ngã, buông xả mói sự bám chấp, chấp ngã, lại được phản chiếu trong khái niệm kenosis (tự từ bỏ) của Thiên chúa giáo, tức là tự dọn mình trống rỗng để nhường chỗ cho sự linh thánh ngự trị. Con đường Phật giáo dạy rằng không bám chấp là giải thoát; các nhà thần học Thiên chúa giáo nói đến việc tự dọn mình để được tràn đầy sự hiện diện của Thiên chúa. Cả hai đều nhận ra rằng chính sự bám chấp vào tài sản, địa vị và bản ngã tạo ra khổ đau, và cả

hai đều thấy tự do trong sự buông bỏ triệt để mà thầy Thích Minh Tuệ là hiện thân.

Đức Phật dạy đệ tử rằng: “Một vị tỳ-kheo biết đủ với bất kỳ loại y phục nào, bất kỳ loại vật thực nào, bất kỳ chỗ ở nào… Giống như con chim, dù bay đến bất cứ nơi đâu cũng chỉ mang theo duy nhất đôi cánh là đủ, vị tỳ-kheo ở bất cứ nơi đâu cũng tự biết đủ như vậy.” Chúa Giê-su cũng gửi môn đệ đi khắp nơi với lời dạy tương tự: “Đừng mang gì theo cho cuộc hành trình: không gậy, không túi, không bánh mì, không tiền bạc - thậm chí không cả y phục dự phòng.” Cả hai truyền thống đều nhận ra rằng tự do chân thật đến từ sự tối giản và sự cao quý được nâng bằng đôi bàn tay trống không.

Những tiếng nói từ các cộng đồng Ấn giáo, Hồi giáo và cả những người thế tục cũng đã góp thêm vào bản hòa âm này. Một vị Swami (bậc thầy tâm linh của Ấn giáo) ở Bồ-đề Đạo Tràng đã nhận xét: “Người này bước đi như các bậc thầy thời xưa: không dục vọng, không sân hận, chỉ có buông xả.” Một giáo sĩ Hồi giáo ở Malaysia nói: “Sự im lặng của thầy nói lên chân lý. Thầy không đòi hỏi gì nhưng ban phát sự bình an cho tất cả những ai được gặp ngài.” Ngay cả những người thế tục khi dõi theo thầy cũng kể lại cảm giác xúc động trước sự chân thật mà họ hiếm khi được thấy.

Sự hội tụ ấy cho thấy một sự thật đơn giản: sự thực hành khổ hạnh vượt qua mọi ranh giới giáo điều khác biệt nhưng vẫn bám rễ sâu trong truyền thống Phật giáo.

Sự sùng kính không biên giới: Niềm tôn kính dọc con đường tĩnh lặng

Khi cuộc hành hương của Thầy Thích Minh Tuệ vượt ra ngoài Việt Nam, niềm tôn kính đối

với thầy đã chuyển từ sự thu hút trên mạng Internet sang mong muốn gặp trực tiếp. Bất cứ nơi nào ngài đi qua, niềm tôn kính đó tự nhiên xuất hiện, như thể có một ký ức xa xưa về vị khất sĩ này bừng tỉnh.

Khi thầy đi qua các nước Thái Lan, Lào, Malaysia, Indonesia, Singapore, Sri Lanka và Ấn Độ, người dân khắp nơi hướng về thầy giống nhau một cách đáng kinh ngạc: họ cúi đầu trong im lặng, dâng trái cây hay nước uống, dừng tay giữa công việc, tụ tập lại không cần ai kêu gọi. Hình ảnh một vị tu sĩ khổ hạnh đi chân trần chỉ mang theo bình bát khơi dậy nhận thức xa xưa hơn bất kỳ truyền thống riêng lẻ nào.

Tại Việt Nam, người dân hướng về thầy sâu sắc hơn. Đường phố được họ quét dọn trước khi ngài đến. Những cánh hoa được rải dọc theo con đường. Nhiều gia đình im lặng chờ đợi trên những chiếc cầu và dọc theo ven đường. Những việc làm ấy cho thấy lý tưởng khất sĩ vẫn bền bỉ sâu sắc trong nhận thức tâm linh của người Việt.

Trong cộng đồng người Việt hải ngoại ở Úc châu, Âu châu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ, nhiều người đã đi hàng giờ chỉ để được cúng dường một chút cơm, được đi theo thầy một quãng ngắn, hay chỉ để được gặp thầy một lần trong đời. Một vị tăng tu tập qua từng bước chân và mọi người đã nhớ lại một điều cốt yếu trong sự tu tập tâm linh: Pháp tu là để sống theo chứ không để bàn luận.

Sự nở rộ văn hóa: Sáng tạo khởi sinh từ im lặng

Dù không dùng lời để giảng dạy, cuộc hành hương của Thầy Thích Minh Tuệ đã làm bùng phát những biểu đạt sáng tạo đáng kinh ngạc. Hành trình của thầy truyền cảm hứng cho những ca khúc, những lời thơ, những bài tụng, tác

phẩm điêu khắc, thư pháp, những chủ đề nhiếp ảnh, phim tài liệu và những quyển sách độc lập. Những tác phẩm ấy phát sinh một cách tự nhiên, được thúc đẩy ra đời bởi lực hấp dẫn của một sự thực hành buông xả.

Chiếc áo chắp vá của thầy, may từ vải nhặt ven đường, đã trở thành biểu tượng xuất hiện trong tranh vẽ, dệt may, gốm, và các sản phẩm thêu đan. Sự mộc mạc của nó trở thành ký hiệu biểu thị tính chân thành mà mọi người cảm nhận nơi thầy. Các buổi phát hình trực tiếp và thông dịch tình nguyện đã đưa câu chuyện hành trình của thầy đi khắp thế giới, biến những bước chân của một vị khổ hạnh thành một sự kiện văn hóa chung, được thúc đẩy hoàn toàn bởi lòng sùng mộ của những người cư sĩ.

Những tiếng vọng từ ngài Đại Ca-diếp: Con đường giản dị triệt để

Cho đến tháng 6 năm 2025, thầy Thích Minh Tuệ đã thực hành những pháp khổ hạnh đầu đà ít có với sự bền bỉ phi thường: thầy ngủ ngồi, chỉ sống hoàn toàn bằng khất thực đúng pháp, chỉ ăn một bữa chay trước giờ ngọ và đi bộ gần 20 km mỗi ngày, đã qua quãng đường hơn 6.000 km.

Cuộc sống của thầy là tiếng vọng từ xa xưa của những bậc thầy khổ hạnh vĩ đại sống giữa núi rừng. Giống như ngài Đại Ca-diếp - người mặc y phấn tảo, ngủ trong rừng và nghĩa địa, đi khất thực không ngừng –Thầy Thích Minh Tuệ là biểu hiện cho những gì trong Tăng chi bộ kinh (Aṅguttara Nikāya) mô tả: “Như con chim, dù bay đến bất cứ nơi đâu cũng chỉ mang theo duy nhất đôi cánh là đủ, vị tỳ-kheo ở bất cứ nơi đâu cũng tự biết đủ như vậy.”

Việc so sánh thầy với ngài Đại Ca-diếp không hề cường điệu. Cả hai đều từ chối những tiện nghi, khước từ sự giàu

sang và địa vị, và đều chứng minh rằng sự buông xả không phải chấp nhận thụ động mà là tự do chủ động. Cả hai vị đều trở thành những người gìn giữ các pháp khổ hạnh chân chính – ngài Đại Ca-diếp giữ gìn cốt lõi Chánh pháp thời Đức Phật, và thầy Thích Minh Tuệ cũng làm điều ấy trong thời đại của chúng ta.

Nơi những bước chân trần của thầy, một số người nhìn thấy nhịp cầu nối giữa các truyền thống: vị thánh tăng Đại Ca-diếp giữa rừng núi và đức thánh Francis Assisi. Một người ngủ ngoài nghĩa địa và một người tự gọi mình là “kết hôn với Bà Nghèo Khó”. Các vị gặp nhau trong sự nguyên sơ không trang sức của tấm áo vá. Cả hai đều sống giản dị triệt để; cả hai đều từ bỏ sự giàu sang để bước đi giữa những người nghèo; và cả hai đều chứng minh rằng sự thánh thiện không cần đến vật sở hữu. Dù được nhận hiểu qua lăng kính của các hạnh đầu đà hay sự nghèo khó theo Phúc âm, cả hai khuôn mẫu vẫn như nhau: sự tự do qua buông xả, lòng từ bi thông qua việc tự dọn mình không cần bất cứ điều kiện nào.

Hương thơm của sự cao quý: sugandha trong hiện thực

Trong lịch sử Phật giáo, sự trong sạch của đời sống thường được mô tả như một hương thơm, bằng Phạn ngữ sugandha. Kinh Pháp cú dạy rằng: “Hương thơm người đức hạnh, lan tỏa về mọi hướng.” Những người cùng đi đã mô tả điều tương tự về thầy Thích Minh Tuệ: một sự có mặt an bình, nhẹ nhõm và toát lên sự trong sáng.

“Hương thơm” ở đây không phải là mùi hương vật chất mà là sự trong sáng về đạo đức, sự lặng lẽ tỏa sáng của một đời sống dứt sạch mọi sự bám chấp. Đó là những gì các bậc A-la-hán sống giữa núi rừng đã

biểu hiện và là những gì các hành giả hiện nay nhận ra nơi một người đang bước đi theo con đường cổ xưa bằng đôi chân của thời hiện đại.

Tâm từ bi vô lượng: mettā trong hiện thực

Giới hạnh đã định hình đời sống của thầy Thích Minh Tuệ, nhưng chính tâm từ -sự chuẩn mực, vững chãi và an tịnh - mới là những gì xác lập ý nghĩa đời sống ấy. Trên khắp nước Việt Nam và cả vùng Nam Á, những người được gặp thầy đều mô tả lại cùng một cách thức: khi bị chế nhạo, thầy mỉm cười; khi bị chen lẫn, thầy đứng yên; khi bị buộc tội, thầy không biện hộ gì; khi được cúng dường thức ăn, thầy cúi đầu cảm ơn.

Tại Bồ-đề Đạo Tràng, khi bị ném đá, thầy không né tránh cũng không đáp trả; thầy cúi đầu cầu nguyện cho những người tấn công. Lời dạy của kinh Pháp cú (Dhammapada) trở thành hiện thực: “Hận thù không thể dập tắt hận thù…, chỉ có tình thương mới có thể dập tắt hận thù.”

Tâm từ của thầy không phải kiểu tình cảm yêu ghét, đó là sự trong sáng về đạo đức được hiện thực một cách chuẩn xác. Khi được hỏi về hiến tạng, thầy đáp rằng chỉ làm điều đó nếu không gây hại, đúng pháp luật và theo sau mười ngày thanh lọc – đó là bố thí được dẫn dắt bởi đạo đức, không phải do cảm xúc. Kinh Từ bi (Metta Sutta) dạy rằng: “Như người mẹ sẽ bảo vệ đứa con duy nhất bằng chính mạng sống của mình… hãy nuôi dưỡng một tâm không giới hạn.” Những hành xử của thầy Thích Minh Tuệ minh họa một sự tu tập như vậy trong hiện thực.

Những người được gặp thầy đều mô tả một sự có mặt an tĩnh không thúc bách, cầu chúc phúc lành không phô diễn, xoa dịu mà không tuyên bố chữa lành. Đó không phải sự thu

hút mà là sức tỏa chiếu tự nhiên của một tâm thức được định hình bởi sự vô úy và những nguyện lành. Với những ai đang hành trì Phật pháp thì đây là Niết-bàn trong hiện thực - một thoáng hiện của những gì mà con đường tu tập sẽ mang lại khi thực hành với sự chân thành trọn vẹn.

Đứa con của muôn loài: Sự hiếu kính như tình thân phổ quát

Một trong những thói quen gây ấn tượng mạnh nhất của thầy Thích Minh Tuệ là cách thầy xưng hô với người khác. Với chư tăng, dân làng, cảnh sát, trẻ em – ngay cả với những người chỉ trích – thầy đều xem như cha mẹ và tự xưng là “con”. Đây không phải theo lịch sự xã giao mà thể hiện một vũ trụ quan.

Kinh Hoa Nghiêm dạy rằng: “Tất cả chúng sinh đều đã từng là mẹ của ta.” Khi ở vào vị trí như người con đứng trước mỗi chúng sanh, thầy đã xóa nhòa ranh giới của giai cấp, tầng lớp, quốc gia và tín ngưỡng. Một món quà tặng trở thành sự chăm sóc người thân; một cái cúi đầu trở thành lòng biết ơn; sự im lặng trở thành cảm giác cùng thuộc về một thực tại.

Những người cùng đi nói rằng ngôn ngữ hiếu kính của thầy thường hóa giải xung đột. Một người cảnh sát trở thành “cha”, không phải đối thủ. Một người chỉ trích trở thành “mẹ”, không phải kẻ thù. Một người xa lạ trở thành người nhà, không phải mối đe dọa. Khi xem tất cả mọi người như cha mẹ là bước đi trong cuộc đời không phải như một nhà sư tìm kiếm địa vị, mà như một đứa con của muôn loài - ngây thơ, dễ tổn thương và tự do một cách sâu xa.

Khổ hạnh như một truyền thừa sống động: lời kêu gọi bảo vệ

Thầy Minh Tuệ cho ta thấy rằng khổ hạnh chân thật không cần giảng thuyết.

Sự im lặng, nghèo khó và từ bi của thầy ngay lập tức được nhận hiểu trong mọi truyền thống tu tập: người Phật tử nhìn thấy pháp tu khổ hạnh đầu đà; tín đồ Thiên chúa giáo nhìn thấy hạnh nghèo khó theo Phúc âm; tín đồ Ấn giáo nhìn thấy pháp khổ luyện (tapas); tín đồ Hồi giáo nhìn thấy sự phó thác (taslim).

Khi đức hạnh được hiện thực trong đời sống một cách vô điều kiện, nó trở thành ngôn ngữ phổ quát - một sự truyền thừa sống động của pháp tu đầu đà mà nhiều người nghiên cứu nhưng ít ai thực hành. Khi Đức Phật tán thán các khổ hạnh của Đại Ca-diếp, ngài không khuyến khích khổ đau mà thừa nhận sự tự do: khả năng tự biết đủ với sự ít ỏi, đối diện với thù nghịch bằng sự buông xả, và bước đi trong cuộc đời hoàn toàn nhẹ nhõm.

Sự trong sáng đến mức ấy thu hút lòng mến mộ - và đôi khi khơi dậy sự phản kháng. Khi hàng triệu người cùng hướng về một người bước đi không có gì bám chấp, những thể chế có thể cảm thấy bị qua mặt. Những nỗ lực kiềm chế sự tu tập chân chánh không bộc lộ sự nguy hiểm của sự tu tập ấy, mà là nỗi sợ hãi trước những gì không thể kiểm soát. Sự cao quý khởi sinh bên ngoài các định chế chính thức thường bị xem như là sự quấy rối.

Bảo vệ những hành giả chân chánh là bảo vệ những gì chính Đức Phật đã tán thán: hạnh a-lan-nhã, lý tưởng khổ hạnh, tấm gương sinh động nhắc nhở chúng ta hình dung về sự giải thoát ngay trong hình hài con người. Đó là trách nhiệm, không chỉ là sự tôn kính. Điều này có nghĩa là phải ngăn chặn việc đàn áp sự cao quý chân thật, nhận biết được nỗi sợ hãi của các thể chế khi nó đội lốt

bảo vệ trật tự, và gìn giữ không gian cho đời sống tâm linh chân thực.

Kết luận: tấm gương chúng ta cần

Thầy Minh Tuệ đang bước đi như các vị A-la-hán thời kỳ đầu của Phật giáo - không để quy tụ tín đồ mà để bước đi tự do. Việc hàng triệu người xúc động trước sự thật giản dị này nói lên một chân lý căn bản và phổ quát: chúng ta nhận ra sự chân thật vượt qua mọi khoảng cách, ngay cả qua màn hình, ngay cả trong sự im lặng.

Trong một thời đại náo nhiệt, có một con người không sở hữu gì, nhu cầu rất ít và không làm hại ai cho thấy một sự trong sáng đạo đức hiếm hoi. Tự thân thầy trở thành kinh điển. Bước chân thầy trở thành lời dạy. Sự im lặng của thầy trở thành sự soi chiếu.

Xin thế giới này đừng quay lưng! Xin thế giới này đừng câm nín khi sự im lặng đang bước đi giữa chúng ta. Trong từng dấu chân của thầy, ta không nhìn thấy một vị thánh để tôn thờ, mà là một tấm gương phản chiếu những năng lực cao quý nhất nơi chính mình: sự khiêm hạ, tâm từ bi, lòng tin cậy và sự giải thoát của việc gần như không cần gì nữa. Cuộc hành hương của Thầy Minh Tuệ không yêu cầu ta thay đổi giáo điều, mà là hãy bảo vệ những gì nhân bản nhất trong tự thân mình.

Con đường thì cổ xưa, người bước đi là đương đại. Giáo pháp, vượt thời gian, vẫn tiếp tục lưu truyền.