Hãy làm một người biết chăm sóc tốt hạt giống yêu thương trong tâm hồn mình, và những hoa trái của lòng yêu thương sẽ mang lại cho bạn vô vàn niềm vui và hạnh phúc.Tủ sách Rộng Mở Tâm Hồn
Chúng ta nhất thiết phải làm cho thế giới này trở nên trung thực trước khi có thể dạy dỗ con cháu ta rằng trung thực là đức tính tốt nhất. (We must make the world honest before we can honestly say to our children that honesty is the best policy. )Walter Besant
Điều người khác nghĩ về bạn là bất ổn của họ, đừng nhận lấy về mình. (The opinion which other people have of you is their problem, not yours. )Elisabeth Kubler-Ross
Hãy dang tay ra để thay đổi nhưng nhớ đừng làm vuột mất các giá trị mà bạn có.Đức Đạt-lai Lạt-ma XIV
Hạnh phúc là khi những gì bạn suy nghĩ, nói ra và thực hiện đều hòa hợp với nhau. (Happiness is when what you think, what you say, and what you do are in harmony.)Mahatma Gandhi
Nghệ thuật sống chân chính là ý thức được giá trị quý báu của đời sống trong từng khoảnh khắc tươi đẹp của cuộc đời.Tủ sách Rộng Mở Tâm Hồn
Những căng thẳng luôn có trong cuộc sống, nhưng chính bạn là người quyết định có để những điều ấy ảnh hưởng đến bạn hay không. (There's going to be stress in life, but it's your choice whether you let it affect you or not.)Valerie Bertinelli
Cách tốt nhất để tìm thấy chính mình là quên mình để phụng sự người khác. (The best way to find yourself is to lose yourself in the service of others. )Mahatma Gandhi
Nếu chúng ta luôn giúp đỡ lẫn nhau, sẽ không ai còn cần đến vận may. (If we always helped one another, no one would need luck.)Sophocles
Có hai cách để lan truyền ánh sáng. Bạn có thể tự mình là ngọn nến tỏa sáng, hoặc là tấm gương phản chiếu ánh sáng đó. (There are two ways of spreading light: to be the candle or the mirror that reflects it.)Edith Wharton

VỀ MỤC LỤC



Thử hỏi chúng ta đã làm được những gì cho quyền học tập của công dân? Nếu ta muốn họ được học những kiến thức đang chờ họ đằng sau cánh cửa ĐH thì ta phải bắt họ phải thi, phải chọi nhau mới được bước chân vào. Nhưng người ta không có nhu cầu học nhưng vẫn bắt người ta phải học ĐH mới được bước chân ra. Nói gì thì nói, học hỏi là một cái quyền không ai có thể tước đoạt. Loài người từ trước đến nay vẫn luôn đấu tranh cho quyền học tập. Nhưng dường như đâu đây trên trái đất này cần nhen lên một sự đấu tranh cho cái quyền được từ chối học tập.

Đừng hiểu nhầm! Tôi không hề ca ngợi hay cổ xúy cho tinh thần trốn học bỏ học. Thực sự, được dạy mà không học, từ chối học tập thực sự là một thái độ khác. Nhưng nếu mình phải học một cái gì đó mà trở thành ngu đi còn là cái tội nặng hơn. Kiến thức không có tội. Tội nằm ở đâu?

Chúng ta hãy coi quá trình học hỏi như một hoạt động thu hoạch. Ở đó mỗi người có một công cụ để thu hoạch kiến thức và một chiếc túi để đựng kiến thức. Ban đầu ai cũng giống như nhau. Nhưng sau một thời gian đào tạo người nào có cái máy gặt và cái bao tải thì có nhu cầu chọn thứ vĩ đại. Người nào có cái xẻng và cái túi ni lông thì chỉ có nhu cầu chọn thứ nhỏ nhặt vừa đủ. Lê Nin có nhu cầu ngồi ở nhà đọc sách triết học. Còn bạn hàng xóm của Lê Nin chỉ có nhu cầu học cách dùng súng để bắn chim. Nhu cầu mỗi người là khác nhau. Nhưng không thể trách người có ít hơn mà chì chiết họ. Cái công cụ thu hoạch đó chính là phương pháp tự học và cái túi đó
chính là đại diện cho cái sự hứng thú tham lam của người ta. Giáo dục để giúp cho mỗi học sinh sở hữu những công cụ sắc bén nhất và một chiếc túi vô hạn định.


Đầu tiên là cái tội làm hỏng công cụ thu hoạch của học sinh. Với lối dạy theo kiểu giảng giải vô tình chúng ta tước đi quyền sử dụng công cụ thu hoạch của học sinh. Mà ngay cả việc chúng ta bao cấp, chúng ta phân phát, chúng ta chia đều, chúng ta chất đầy kiến thức khiến nó tắc lại. Giáo viên lúc nào cũng đúng, học sinh lúc nào cũng phải đồng ý. Như vậy giáo viên thì đưa ra cái lối mòn, còn học sinh thì lúc nào cũng tung tăng dắt tay nhau đi tiếp trên những vết xe, trong khi những cái mà chúng ta cần đấy là những sự đột phá, những tìm tòi và phát hiện mới. Cứ dạy học sinh như vậy thì bảo tại sao chúng không phát huy sáng tạo? Không phát huy được thành tựu khoa học nào chất lượng hơn các nước khác. Để rồi xuất hiện được một vài trường hợp ít ỏi thì lại tung hô lên lấy làm tự hào lắm.

Chúng ta có hàng trăm trường đại học, hàng chục nghìn tiến sĩ, hơn 9.000 giáo sư mà ít có sáng chế phát minh trong khi nông dân lại là người làm được điều đó. Đừng có đóng trại một bài học xuống đất rồi bắt học sinh nhai đi nhai lại như con vẹt. Đó không phải là học. Những lời văn hoa mỹ trau chuốt, các giá trị nghệ thuật ghi trong sách trong vở không phải do học sinh tự nghiệm ra mà được viết nên bởi những ông già. Cả nhân loại, cả nhân
loại vẫn đang còn bước đi trên con đường tìm kiếm chân lý. Và những định luật tỏ ra vững chãi nhất vào giờ phút này cũng có thể được bổ sung, hoặc bị phủ nhận và hạ bệ trong nay mai. Chúng ta dựng lên những tượng đài để rồi cuối cùng nó chắn lối trong quá trình phát triển tư duy. Nó làm mụ mị đầu óc và đui mù kỹ năng phê phán. Thế nên mới phải nhắc lại rằng, đối với việc áp đặt, học vẹt, học nhồi sọ, học suông trong trường hợp tốt nhất cũng có thể cung ứng cho xã hội những cá nhân giỏi chuyên môn như những giáo sư, tiến sĩ kia thật đấy, song chỉ mang tư cách của kẻ nô lệ.

Vậy thì chúng ta cần phải làm gì?

Điều cần làm là dạy cho con người ta cách học, phương pháp tự học tập, nghiên cứu nói riêng, công cụ thu hoạch của học sinh. Bất kỳ tượng đài nào chúng ta dựng lên đều có quá trình phát triển của riêng họ. Nếu học văn thì phải được tư duy nghệ thuật như một nhà văn ngay từ thưở hồng hoang, nghĩa là được tự sáng tạo ra các sản phẩm nghệ thuật rồi từ đó rút ra kinh nghiệm chứ không phải học thuộc lời bình của người khác rồi ra trường chẳng ai làm nhà thơ nhà văn hay nhà phê bình. Nếu học vật lý phải biết được động cơ nào khiến cho nhà vật lý quan tâm tới vấn đề đó và cách thức làm ông ta suy nghĩ để tìm ra phương pháp kiểm nghiệm cho giả thiết mà ông ta đã đưa ra, chứ không phải học thuộc một đống công thức để rồi làm bài tập. Học cách suy nghĩ như những vĩ nhân, chúng ta hãy quan tâm tới cách làm hơn là quan tâm đến kết quả. Tôi nói điểm số có cũng như không là vì vậy.

Và đặc biệt,
học sinh phải được quyền tranh luận với giáo viên về bất cứ vấn đề nào có liên quan tới bộ môn. Tôi không thích cảnh học sinh đặt câu hỏi ra thì giáo viên không trả lời được thì cứ chối quanh…. học trò. Lớp học là một tập thể. Hoạt động tập thể muốn đạt hiệu quả phải có sự lắng nghe, tiếp thu giữa các cá thể và giáo viên không phải là ngoại lệ. Chúng ta đều biết điều đó là tốt nhưng hình ảnh này lại ít khi có thể tìm thấy trên thực tế. Thứ nhất là vì tự ái của người dạy. Thứ hia là vì họ đã được phát triển trong một nền giáo dục thiếu tinh thần nghiên cứu và thừa tinh thần nhai lại.

Giáo viên cũng chỉ là sản phẩm của một nền giáo dục đi trước. Muốn có một xã hội dân chủ thì nhà trường phải dân chủ. Rèn luyện bản lĩnh là ở chỗ đó chứ không phải là các kỳ thi. Một giáo viên tìm kiếm điều gì ở học sinh của mình khi đứng trên bục giảng nhìn xuống phía dưới? Trong mắt giáo viên học sinh là gì? Là những người nối gót? Là những người ngồi im nghe giảng rồi sáng mai trả bài một cách trôi chảy? Là những người nhận kiến thức từ bài giảng của giáo viên rồi mai lại giảng lại những lời giảng đó cho con cháu, cho hậu thế? Không!

Nếu tôi là một giáo viên, một người có đam mê chân chính với bộ môn của mình tôi sẽ không coi học sinh của mình như vậy? Thay vào đó, tôi sẽ nhìn họ như những đồng nghiệp tương lai. Tôi coi học trò của mình là những người ngày một ngày hai đây thôi, chúng ta sẽ cùng ngồi với nhau và thảo luận về một vấn đề nào đó. Sự phủ định lẫn nhau là mấu chốt của quy luật phát triển. Một lớp học
văn minh phải có sự trao đổi, xoay chiều giữa các luồng thông tin. Và để học sinh có thể trở thành một người đồng nghiệp tương lai như chúng ta hình dung cũng đồng nghĩa với việc phải giúp cho những học sinh đó biết cách tự học với một niềm hứng thú của riêng mình. Từ đó ta suy ra cái … thứ hai. Khi đã có một công cụ sắc bén, biết cách tự học, người ta mới có hứng học. Khi đã có hứng với ít nhất một môn anh đã được coi là hiếu học và không có để sự hiếu học đó vươn ra các bộ môn còn lại vì kiến thức nó liên quan đến nhau và chiếc túi kia trở thành không đáy cũng là nhờ như vậy. Và đó là bí quyết.

Con người ta sinh ra là để học. Tò mò là bản chất của con người. Hiếu học là cái tạo hóa ban cho mỗi người. Chúng ta đi ngược lại quy luật của tạo hóa. Chúng ta khiến cho học sinh sợ học. Chúng ta khiến cho phụ huynh sợ học. Chúng ta khiến cho ai ai cũng muốn nghỉ học. Chúng ta dập tắt cái lòng tham tốt đẹp duy nhất đó đi. Và chúng ta thất bại. Con người mà không hiểu chính bản thân con người thì nghỉ đi, đừng làm giáo dục nữa.

Học, học nữa, học mãi. Chưa thấy một mẫu người đáng kính nào không ca ngợi việc học. Ta thấy được điều đó qua rất nhiều danh ngôn thành ngữ tục ngữ ca dao ca ngợi việc học. Nhưng một điều hiển nhiên, đó là sự học của họ không phải do ai thúc ép, không phải vì điểm số hay thi thố. Học vì họ muốn học, muốn biết, muốn vận dụng. Họ say mê trước vẻ đẹp của tri thức. Họ học với một niềm đam mê. Và tôi rất ca ngợi cái việc học như vậy. Và một nguyên lý
muôn đời là học hỏi phải dựa trên tinh thần tự giác. Sự chủ động của người đi học là nền tảng. Phải có người khát khao tri thức và đi tìm người có thể truyền những tri thức ấy cho họ thì mối quan hệ thầy trò mới được hình thành. Chúng ta lại thích lấy các kỳ thi và kiểm tra ra phải ép người khác họ thế nọ, thật là khủng khiếp.

Việc ép học dưới mọi hình thức chỉ vô tình khiến quá trình nô lệ hóa diễn ra dễ dàng hơn. Ở phương diện thể xác, anh có thể ép một người ngồi xuống đọc quyển sách mà anh đặt trên bàn. Nhưng ở phương diện trí tuệ, anh sẽ không bao giờ tác động lên người đọc những tri thức được ghi trong quyển sách đó. Sự tiếp thu mới thực là bản chất của học hỏi, và nó phụ thuộc vào tinh thần làm việc, tinh thần tự giác của mỗi người học. Học để ngày mai kiểm tra không phải tự giác. Tự giác phải luôn đi cùng hứng thú, Anhxtanh đã nói. Giữa ý thức trách nhiệm và niềm hứng thú thì niềm hứng thú tốt hơn cả. Chỉ có hứng thú mới mang lại kết quả cao nhất, không có hứng thú không thể làm được điều gì hơn người.

Và làm thế nào để có hứng thú? Thứ ánh sáng đẹp đẽ của tri thức sẽ mất đi bởi chính một người mà chính ta tạo ra. Vì thế phải soạn sách đúng. Loại bỏ được gì thì bỏ. Đặc biệt là thi cử. Và phần còn lại, phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy của giáo viên.

Một nhà giáo vĩ đại không phải là người có vốn hiểu biết sâu rộng nhất mà là người truyền được nhiều cảm hứng và tình yêu kiến thức nhất đến cho học sinh. Tuy nhiên không phải lúc nào cũng có thể đặt niềm tin vào tính tự giác của người khác. Bởi
vì con người ta thường ham chơi hơn ham học. Nhưng điều đặc biệt là cả khi chơi con người ta cũng học được nhiều thứ. Một khi đã có sự vận động tương tác với thế giới xung quanh thì qua quá trình nhận thức bộ não con người luôn thu được những kinh nghiệm và những kinh nghiệm này chính là kiến thức. Khi chúng ta lưu trữ lại cũng là bổ sung vào kho tàng kiến thức của nhân loại.

Tri thức vô biên muôn hình vạn dạng. Từ những kinh nghiệm trong đời sống thường nhật cho đến những chân lý cao cả, kiến thức … Là cách chế tác công cụ lao động của người tiền sử. Là kinh nghiệm thả diều của một thằng bé chăn trâu. Là huy động nội công của một võ sư. Là bí quyết để có bàn tay điêu luyện của một người nghệ sĩ. Là công thức nêm nếm cho một món ăn ngon. Hay thậm chí là những mánh khóe thủ đoạn lừa đảo của bọn tội phạm, biết để mà đề phòng. Chơi game, nghe nhạc cũng học được. Đá bóng xem phim cũng học được. Điều quan trọng là chắt lọc bao nhiêu kiến thức từ những phút giải trí và ứng dụng nó vào cuộc sống như thế nào! Và đôi khi những kinh nghiệm này tỏ ra có ích hơn những gì được học trên trường, lớp.

Ví dụ như khi ta xem một bộ phim nước ngoài, trước hết ta biết được văn hóa của họ. Rồi ta được chiêm ngưỡng những địa danh mà không cần đặt chân tới, đó là các kiến thức địa lý. Rồi ta lại được lắng nghe tiếng phát âm từ người bản địa chứ không phải từ giáo viên, đó là kiến thức ngoại ngữ. Rồi còn tùy câu chuyện kể mà ta học được kiến thức được lồng ghép trong đó. Ví dụ như phim khoa học viễn tưởng. Nếu có năng khiếu ta lại học
được góc quay, biên tập, diễn xuất. Chưa kể là nó làm giàu tâm hồn, trí tưởng tượng của ta cùng với những giá trị nhân văn cao cả.

Cái phân biệt giữa chơi và học là một quan niệm rất sai lầm. Học mà cứ nghĩ phải ra học thì tự ta biến việc học thành một cái gì đó khác biệt với những công việc khác. Khi đọc sách ta không nên nghĩ mình đang học, điều đó chỉ khiến ta thấy mình buồn ngủ và khó tiếp thu hơn. Ta cần tự tạo cho mình hứng thú, hoặc chọn những cuốn sách mà ta thấy mình hứng thú, và từ đó sẽ đem lại cảm hứng chân trời kiến thức. Thế nên đôi khi học cũng chỉ là một hình thức giải trí văn minh.

Sự trăn trở của một kẻ lười biếng - Phân đoạn 3
SÁCH NÓI



Hết phần Sự trăn trở của một kẻ lười biếng - Phân đoạn 3

    « Xem chương trước «      « Sách này có 14 chương »       » Xem chương tiếp theo »
Những suy nghĩ về nền giáo dục Việt Nam hiện nay

Mời xem phần:

Sự trăn trở của một kẻ lười biếng - Phân đoạn 3




Những suy nghĩ về nền giáo dục Việt Nam hiện nay

Một Kẻ Lười Biếng

MỤC LỤC


Quý vị đang truy cập từ IP 216.73.216.60 và chưa ghi danh hoặc đăng nhập trên máy tính này. Nếu là thành viên, quý vị chỉ cần đăng nhập một lần duy nhất trên thiết bị truy cập, bằng email và mật khẩu đã chọn.
Chúng tôi khuyến khích việc ghi danh thành viên ,để thuận tiện trong việc chia sẻ thông tin, chia sẻ kinh nghiệm sống giữa các thành viên, đồng thời quý vị cũng sẽ nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật từ Ban Quản Trị trong quá trình sử dụng website này.
Việc ghi danh là hoàn toàn miễn phí và tự nguyện.

Ghi danh hoặc đăng nhập

Thành viên đang online:
Rộng Mở Tâm Hồn Viên Hiếu Thành Rộng Mở Tâm Hồn Huệ Lộc 1959 Rộng Mở Tâm Hồn Bữu Phước Rộng Mở Tâm Hồn Chúc Huy Rộng Mở Tâm Hồn Minh Pháp Tự Rộng Mở Tâm Hồn minh hung thich Rộng Mở Tâm Hồn Diệu Âm Phúc Thành Rộng Mở Tâm Hồn Phan Huy Triều Rộng Mở Tâm Hồn Phạm Thiên Rộng Mở Tâm Hồn Trương Quang Quý Rộng Mở Tâm Hồn Johny Rộng Mở Tâm Hồn Dinhvinh1964 Rộng Mở Tâm Hồn Pascal Bui Rộng Mở Tâm Hồn Vạn Phúc Rộng Mở Tâm Hồn Giác Quý Rộng Mở Tâm Hồn Trần Thị Huyền Rộng Mở Tâm Hồn Chanhniem Forever Rộng Mở Tâm Hồn NGUYỄN TRỌNG TÀI Rộng Mở Tâm Hồn KỲ Rộng Mở Tâm Hồn Dương Ngọc Cường Rộng Mở Tâm Hồn Mr. Device Rộng Mở Tâm Hồn Tri Huynh Rộng Mở Tâm Hồn Thích Nguyên Mạnh Rộng Mở Tâm Hồn Thích Quảng Ba Rộng Mở Tâm Hồn T TH Rộng Mở Tâm Hồn Tam Thien Tam Rộng Mở Tâm Hồn Nguyễn Sĩ Long Rộng Mở Tâm Hồn caokiem Rộng Mở Tâm Hồn hoangquycong Rộng Mở Tâm Hồn Lãn Tử Rộng Mở Tâm Hồn Ton That Nguyen Rộng Mở Tâm Hồn ngtieudao Rộng Mở Tâm Hồn Lê Quốc Việt Rộng Mở Tâm Hồn Du Miên Rộng Mở Tâm Hồn Quang-Tu Vu Rộng Mở Tâm Hồn phamthanh210 Rộng Mở Tâm Hồn An Khang 63 Rộng Mở Tâm Hồn zeus7777 Rộng Mở Tâm Hồn Trương Ngọc Trân Rộng Mở Tâm Hồn Diệu Tiến ... ...

... ...