Xin được bắt đầu bằng câu chuyện viết về “Người Cha” rất tuyệt vời mà tôi đã đọc trong một cuốn sách dạy làm người.[1]

Truyện kể rằng:

“Khi ông Trời bắt đầu tạo ra người cha đầu tiên trên thế gian, ngài chuẩn bị sẵn một cái khung thật cao. Một nữ thần đi qua ghé mắt xem và thắc mắc: ‘Thưa ngài, tại sao người cha lại cao đến như vậy? Nếu ông ta chơi bi với trẻ con thì phải quỳ gối, nếu ông ấy muốn hôn những đứa con mình lại phải cúi người thật bất tiện.’ Trời trầm ngâm một chút rồi gật gù: “Ngươi nói có lý. Thế nhưng nếu ta chỉ để người cha cao bằng những đứa trẻ thì lũ trẻ biết lấy ai làm tầm cao mà vươn tới?’

“Thấy Trời nặn đôi bàn tay người cha to và thô ráp, vị nữ thần lại lắc đầu buồn rầu: ‘Ngài có biết Ngài đang làm gì không? Những bàn tay to lớn thường vụng về. Với đôi bàn tay ấy, người cha phải chật vật lắm mới có thể găm kim đóng tã, cài nút áo cho con trai, thắt chiếc nơ hồng cho con gái. Bàn tay ấy không khéo léo để lấy những mảnh dằm nằm sâu trong da thịt mềm mại của trẻ.’

“Ông Trời mỉm cười đáp: ‘Nhưng đôi bàn tay to lớn vững chãi đó sẽ dìu dắt bọn trẻ qua mọi sóng gió, cho tới lúc trưởng thành.’

“Vị nữ thần đứng bên cạnh nhìn Trời nặn người cha với một đôi vai rộng lực lưỡng. ‘Tại sao ngài phí như thế?’, nữ thần thắc mắc. Ông Trời đáp: ‘Thế người cha sẽ đặt con ngồi đâu khi phải đưa nó đi xa? Lấy chỗ đâu cho đứa con ngủ gật gối đầu khi đi xem xiếc về khuya? Quan trọng hơn, đôi vai đó sẽ gánh vác cả gia đình.’

“Ông Trời thức trắng đêm để nặn cho xong người cha đầu tiên. Ngài cho

tạo vật mới ít nói, nhưng mỗi lời phát ra là một lời quyết đoán. Tuy đôi mắt của người cha nhìn thấu mọi việc trên đời, nhưng lại bình tĩnh và bao dung.

“Cuối cùng, khi đã gần hoàn tất công việc, Trời thêm vào khoé mắt người cha vài giọt nước mắt. Nhưng sau một thoáng tư lự, Ngài lại chùi chúng đi. Thành ra người đời sau không mấy khi thấy được những giọt lệ hiếm hoi của người cha, mà chỉ có thể cảm và đoán được rằng ông ta đang khóc.

“Xong việc, ông Trời quay lại nói với nữ thần: ‘Ngươi thấy đó, người cha cũng đáng yêu như người mẹ mà ta đã dồn công sức để tạo ra.’

Thật vậy! Bên cạnh tấm lòng bao la như biển lớn, bất tận như suối nguồn của mẹ là một tình cha vút cao vòi vọi như ngọn Thái Sơn.

Thế nên người xưa đã ví:

“Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.”
Hay:
“Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.”
Bởi lẽ:
“Có cha mẹ mới có ta,
Làm nên là bởi mẹ cha vun trồng.”

Chính nhờ cha mẹ mà chúng ta nên vóc nên hình, công thành danh toại. Công ơn đó lớn tợ biển trời mà bổn phận làm con phải luôn luôn ghi nhớ, ngõ hầu đáp đền trong muôn một.

“Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”

Như tất cả chúng ta đều biết, cha mẹ đã vì con cái mà sớm hôm tần tảo, mưa nắng dãi dầu. Mẹ cực khổ thế nào thì cha cũng lao nhọc chừng ấy. Nhưng vì cha thường nghiêm nghị, ít nói nên con cái không nhận ra được tình yêu thương của cha. Thật ra thì cha cũng như mẹ, cũng thấp thỏm lo âu những khi con vắng nhà. Dù cha không tựa cửa ngóng trông con như mẹ nhưng bên tách trà khuya nguội lạnh cha đã

lặng lẽ đợi chờ. Cha không nói, nhưng lòng cha cũng tơ vò trăm mối!

Cho nên, chúng ta phải tập nhìn sâu, nghĩ suy cặn kẽ để thấu hiểu tình thương sâu lắng của cha. Bởi tình thương ấy chỉ biểu lộ khi con còn thơ ấu.

Mà thật ra, ngay khi mẹ mang thai con là cha đã thể hiện tình thương đủ đầy rồi! Cha khoe với họ hàng, bạn bè; cha hỏi han mẹ về những động đậy của con trong bụng ra sao, con đạp con chòi thế nào?...

Cha làm việc quên cả mệt mỏi, gánh vác hết mọi việc lớn nhỏ trong ngoài để mẹ bớt nhọc nhằn mà lo bảo dưỡng thai nhi. Mẹ vốn đã cẩn thận trong việc đi đứng ngồi nằm, nhưng hễ có cha là cha luôn bên cạnh mẹ để đỡ nâng, dìu dắt.

Nếu là người cha không mấy quan tâm đến vấn đề tâm linh, tôn giáo, thì khi mẹ sắp đến kỳ sanh nở cũng sẽ thầm vái van, cầu khẩn cho được “mẹ tròn con vuông.” Khi con đầy tháng, thôi nôi thì chính cha là người đứng ra lo việc cúng kiếng, cầu nguyện Phật Trời cho con đuợc khoẻ mạnh, thông minh. Cũng có những lúc cha thay mẹ mớm cơm cho con, hát ru con ngủ...

Không cần tìm kiếm đâu xa, nếu chịu nhìn cho kỹ, chúng ta sẽ dễ dàng nhận thấy được tình cha qua hình ảnh những người cha trẻ chung quanh mình.

Vâng! Mới ngày nào người cha ấy còn là một thanh niên chưng diện bảnh bao, áo quần tươm tất, sao hôm nay trông đầy vẻ xốc xếch, luộm thuộm?

À! Thì ra chàng trai ấy bây giờ đã trở thành một người cha rồi. Khi đã mang vào trách nhiệm làm cha thì đâu có thời giờ dòm ngó tới bản thân mình nữa! Nếu như gia đình khá giả thì còn đỡ, bằng gặp cảnh khổ nghèo thì cha càng gầy guộc hơn vì phải ngược xuôi bươn

chải. Tuy vậy, cha vẫn luôn dành thời gian ít ỏi để được gần con mà âu yếm, nâng niu trìu mến.

Bạn thấy đó, người cha trẻ ấy đã cõng con trên vai, có lúc đội con trên đầu, hớn hở, nghêu ngao đi khắp xóm làng. Lỡ khi con tiểu vãi trên đầu thì cha cũng thản nhiên mà lo rửa ráy cho con trước. Gặp khi trái gió trở trời, con ấm đầu lạnh cẳng, chớm bệnh ốm đau là cha mẹ buồn rầu đứng ngồi không yên, chạy ngược chạy xuôi rước thầy tìm thuốc. Lớn lên một chút, đi đâu cha cũng dắt con theo. Con quanh quẩn bên cha suốt những sáng chiều.

Nhất là ở miền quê, quanh năm bận bịu với nương khoai ruộng lúa, lúc nào con cũng quấn quít bên cha, cha con làm lụng cùng nhau, hủ hỉ nói cười dưới bóng tre, bên ao cá...

Ở chốn thành thị thì có khác, vì cuộc sống tất bật vội vàng, cha con ít khi gần gũi, nhưng hai buổi sớm chiều cha vẫn giành phần đưa đón con đến lớp. Cha con chở nhau trongên xe, hoặc có khi đi bộ, miệng nói líu lo như thể trên đường không có ai ngoài hai cha con vậy!

Rồi con lớn lên, có bạn bè, dần dần rời xa vòng tay yêu thương của cha mẹ. Con chỉ đến bên cha mẹ vào những lúc cần thiết!

Riêng cha thì vẫn tháng tháng ngày ngày dõi theo từng bước chân con. Cha để ý, khuyên răn, nhắc nhở con dù không tự mình chăm sóc, vỗ về như mẹ. Cha rất ít khi lên tiếng nhưng đã dạy dỗ cho con rất nhiều điều hữu ích trong cuộc sống. Có thể nói, cha là người nhận trách nhiệm giáo dục con cái, gìn giữ kỷ cương nề nếp trong gia đình. Mẹ nặng về tình cảm, cha nghiêng về lý trí, nên “mẹ đánh 100 roi không bằng cha hăm một tiếng.”

Nhờ thế mà:

“Mẹ dạy thì con khéo,
Cha dạy thì con khôn”

Tục ngữ Ý có câu: “Người mẹ yêu thương con dịu dàng, người cha yêu thương khôn ngoan” cũng là nói lên ý này.

Nói đến tình cha, trong Phật giáo có câu chuyện rất cảm động về tình thâm phụ tử mà vua Bình-sa[2] đã dành cho thái tử A-xà-thế.[3]

Truyện kể rằng: “Từ ngày hoàng hậu Vi-đề-hy[4] thọ thai, bà bỗng dưng khởi lên cơn thèm thuồng kỳ lạ. Bà thèm những món ăn tươi sống, có mùi máu tanh hôi. (Dĩ nhiên là Bà đã kiềm chế được cơn thèm ma quái đó.). Các vị quan cận thần tiên đoán rằng đứa trẻ trong bụng hoàng hậu sau này sẽ là một đứa con đại nghịch. Nghe vậy, hoàng hậu hoang mang lo sợ.

“Thế nhưng hoàng hậu cũng phớt lờ đi lời khuyên phá bỏ thai nhi nghịch tử của các cận thần. Vua Bình-sa thì dứt khoát hơn. Ngài thẳng thắn bác bỏ lời tâu trình đó và quyết giữ lại bào thai. Vua nói rằng, dẫu sau này thái tử có giết ngài thì ngài cũng không oán trách, vì đó là giọt máu của mình. Tình phụ tử nặng sâu đã không cho phép vua hủy hoại bào thai dù sau này nó có là nghịch tử.

“Và sự tình quả là như thế. Khi thái tử A-xà-thế lớn lên, dù biết ngai vàng trước sau cũng là của mình, nhưng vì không cưỡng lại được lòng tham muốn sớm lên ngôi cực độ, lại thêm nghe lời xúi giục của Đề-bà-đạt-đa[5] nên thái tử đã âm mưu hành thích vua cha để soán ngôi. Cơ mưu không thành, thái tử bị bắt quả tang. Triều đình kiến nghị rằng ‘pháp bất vị thân’, thái tử phải chịu tội chết. Nhưng vì tình phụ tử thiêng liêng, Vua Bình-sa chẳng những không trị tội mà còn vui vẻ nhường ngôi sớm hơn dự định để con được tròn

ước muốn.

“Thái tử A-xà-thế lên ngôi vua. Những tưởng thái tử nhận ra được tình yêu thương thắm thiết của vua cha và tỏ lòng biết ơn vua cha đã tha tội chết mà lo đền đáp. Ai ngờ, A-xà-thế như mất cả nhân tính, nhẫn tâm hạ ngục cha mình và còn ra lệnh bỏ đói cho đến chết.

“Đứng trước cảnh ngộ này, mẫu hậu Vi-đề-hy vô cùng đau khổ. Biết không thể nào khuyên ngăn được việc làm độc ác của A-xà-thế, bà đã nén lòng bi thương tìm cách đưa thức ăn vào cho đức vua. Mỗi ngày, bà giấu thức ăn trong búi tóc để đem vào ngục cho đức vua. Nhờ vậy vua mới duy trì được sự sống.

“Không lâu sau, A-xà-thế phát hiện việc làm lén lút này, liền cấm bà đem thức ăn cho vua cha. Thế là bà phải tìm cách khác. Trước khi vào thăm đức vua, bà tắm rửa thật sạch rồi thoa mật ong vào người, hầu đức vua được đắp đổi sự sống qua ngày.

“Cuối cùng, chuyện này cũng bị phát giác. Thế là A-xà-thế cấm tuyệt mẫu hậu không được tới lui thăm vua cha nữa.

“Ở trong ngục, dù bị bỏ đói khát nhưng nhờ Vua Bình-sa biết thực hành phương pháp tu tập, tĩnh tâm tham thiền, kinh hành niệm ân Tam Bảo như lời Phật dạy nên dung sắc không thay đổi.

“A-xà-thế biết vua cha sắc diện vẫn còn tươi tắn bình thường nên đã hạ lệnh cắt gót chân, xát muối rồi đưa vào hơ lửa. Không chịu nổi cực hình tàn nhẫn mà đứa con bất hiếu đã bày ra, đức vua băng hà.

“Ngay khi đức vua băng hà thì cũng là lúc vợ vua A-xà-thế hạ sanh một hoàng nam. Được tin, A-xà-thế vui mừng khôn xiết liền chạy đến tìm mẫu hậu mà thưa hỏi rằng: ‘Mẫu hậu ơi! Con có hoàng tử rồi! Ngày trước vua cha có vui mừng, có sung sướng và yêu thương con như thế

này không hở mẹ?’

“Mẫu hậu hướng ánh mắt u buồn về phía xa xăm rồi quay lại nhìn A-xà-thế trìu mến: “Phụ hoàng thương con nhiều lắm. Thương con tha thiết y như con thương hoàng tử vậy! Mẹ còn nhớ khi con còn nhỏ, con bị mụn nhọt ở đầu ngón tay. Mụn nhọt hành con đau nhức khóc la suốt cả đêm. Mẹ dỗ hoài mà con không nín. Cha thấy con như vậy nên đã lấy miệng ngậm ngón tay nhọt cho con bớt nhức. Và hơi ấm trong miệng vua cha đã đem lại sự êm dịu cho con.

“Đến lúc lâm triều, vua cha cũng bồng con theo, vừa ngậm tay con vừa luận bàn việc triều chính. Bất thần, mụn nhọt bể ra, máu mủ vọt cả vào miệng vua cha. Vua cha định lấy tay con ra khỏi miệng nhưng lại sợ con đau nên người đành nuốt hết máu mủ vào bụng. Nhờ vậy mà con không còn đau nhức nữa!.”

“Nghe đến đây, A-xà-thế giật cả mình. Một nỗi ân hận vô biên đã khiến A-xà-thế phải thảng thốt, kêu lên thất thanh: ‘Thả cha ta ra! Thả cha ta ra!’

“A-xà-thế vừa la vừa chạy như một kẻ mất hồn. Vừa tới nơi ngục lạnh thì đức vua đã hóa ra người thiên cổ. A-xà-thế khóc lóc thảm thiết, đau đớn vô cùng. Nỗi ân hận ám ảnh, dày vò lương tâm A-xà-thế mãi cho đến khi gặp Phật, được Phật hóa độ mới thôi..”

Bạn ơi! Câu chuyện đã cho chúng ta thấy một tình cha cao cả biết dường nào! Và trường hợp thức tỉnh của Vua A-xà-thế cũng giống như rất nhiều người trong chúng ta:

“Ở đời ai cũng có lần,
Làm cha mẹ mới biết ơn sinh thành.
Người xưa khó nhọc nuôi mình,
Khác gì mình đã hết tình nuôi con.”

Cha thương con, một tình thương giấu kín trong lòng nên chúng ta chỉ thấy sự nghiêm khắc của cha mà không nhận ra tấm lòng cao cả

tiềm ẩn trong từng lời nói khô khan. Chúng ta đâu ngờ rằng “tấm lòng của người cha là một tuyệt tác của tạo hóa” đang bị chính chúng ta phớt lờ, ruồng bỏ.

Chúng ta chạy theo nhu cầu phàm tục, văn minh vật chất, quay lưng với huyết thống cội nguồn, không thèm nhớ nghĩ đến người cha đã một đời lam lũ vì con. Nếu có mẹ cận kề thì cha đỡ phần cơ cực. Bằng như mẹ sớm lìa trần thì cha phải một mình cam phận “gà trống nuôi con”, đảm trách cả vai trò làm mẹ:

“Nghiêng mình mở hột nút ra,
Con ơi, con bú cho cha yên lòng”

Hỡi ôi! có những buổi trưa hè oi bức, bên chiếc võng đong đưa kẽo cà kẽo kẹt, cha cất giọng khô cằn hát ru con:

“Thôi đừng khóc nín đi con,
Cha dỗ cha bồng cha hát cha cưng.
Ngủ đi con ngủ cho ngoan,
Mặt trời đã xuống hoàng hôn đã tàn.”

Rồi có những đêm trời mưa tầm tã, con nhớ mẹ khóc nấc từng cơn. Cha ôm con vào lòng ấp ủ mà nghe uất nghẹn buồng tim. Những khi trời nóng nực, cha ngồi suốt bên con, tay gãi lưng, tay quạt, miệng ngâm nga ầu ơ buồn bã:

“Ví dầu nhớ mẹ khó coi,
Đêm đêm lại khóc để cha chong đèn.
Tìm vàng tìm bạc dễ tìm,
Tìm câu nhân nghĩa khó tìm con ơi!”

Biết tay mình chai sần bởi năm tháng vất vả mưu sinh sẽ làm đau da thịt mịn màng con trẻ nên cha hết sức nhẹ nhàng khi xoa lưng con. Tiếng cha khàn khàn, lạc lõng đã không đủ êm dịu để đưa con vào giấc ngủ say, nên chốc chốc con lại giật mình khóc ré lên. Và thế là cha phải “năm canh chầy thức đủ năm canh.”

Thời trẻ cha cực khổ đã đành, khi tuổi già bóng xế rồi mà vẫn còn tần tảo:

“Cha tôi nay đã già rồi,
Vẫn còn làm lụng để nuôi cả nhà.
Sớm

hôm vừa gáy tiếng gà,
Cha tôi thức dậy để ra đi làm.”

Cha ơi!

“Cha lăn lộn giữa cuộc đời,
Áo cơm đè một kiếp người gian nan.
Cha bơi lội giữa nhân gian,
Đắng cay cơ cực nguy nàn... một cha.”

Để rồi, cuộc sống khó nghèo đôi lúc đã làm cho cha rơi nước mắt. Và cha đã khóc vì thấy mình không lo cho con được đủ đầy, để con thua sút bạn bè. Nhìn con thiếu hụt mà lòng cha nghe đau nhói!

Có câu chuyện rằng:

“Người cha làm nghề sửa khóa, nuôi đứa con trai bại liệt đã mất mẹ. Năm nào cũng vậy, đến mùa Noel, một công ty dịch vụ thường thuê người cha đóng vai ông già Noel. Đêm lễ, cậu con trai nằm một mình trong căn phòng nghèo nàn, trống vắng, vì người cha phải đến những địa chỉ qui định. Mỗi khi đến những nhà đang sum vầy hạnh phúc, chúc những lời tốt đẹp, miệng ông cười rất tươi nhưng lòng đau nhói. Người cha đang nghĩ tới đứa con ở nhà một mình...

“Sau đêm lễ, người cha kể cho con nghe về ông già Noel. Nào là râu bạc trắng, miệng ông cười rất tươi, tay ông lắc chuông vàng, vai mang túi quà, lòng tràn đầy tình thương trẻ thơ... Và ông sẽ đi bất cứ nơi đâu, đến không thiếu một đứa trẻ nào. ‘Thế khi nào ông già Noel đến nhà mình hở cha?’ ‘Chắc sang năm, con ạ!’

“Một năm nữa lại trôi qua. Người cha đến công ty đăng ký việc làm và đóng lệ phí một suất.

“Đêm Noel, cậu bé nằm mong ngóng và tưởng tượng mọi điều. Chợt ông già Noel xuất hiện đúng như hình ảnh người cha từng kể. Đến bên cậu, ông già Noel nhẹ nhàng âu yếm: ‘Ta biết con rất ngoan, rất yêu cha của con, con rất tốt bụng, con rất dũng cảm, con rất... Chúc con một đêm an lành, nhiều hồng phúc... Chúc

con... ’

“Ông già Noel đi rồi, lòng cậu con trai tràn ngập hạnh phúc. Cậu nhủ lòng sẽ kể với cha rằng ông già Noel rất nhân từ, rất yêu trẻ thơ và còn khóc với mình nữa...”[6]

Câu chuyện đã cho chúng ta thấy một tình cha ngọt ngào sâu lắng. Vậy mà, chúng ta lại vô tình không đón nhận tình thương nồng ấm đó. Trái lại, chúng ta còn buông lời hằn học, trách móc những khi ngỡ cha không chịu đáp ứng ước muốn của mình. Để rồi khi sực tỉnh ra thì đã muộn màng, như trong câu chuyện sau đây:

“Một chàng trai sắp tốt nghiệp đại học. Đã từ lâu anh mơ ước một chiếc xe thể thao tuyệt đẹp được trưng bày ở cửa hiệu. Và anh đã nói với cha điều ước muốn đó. Ngày tốt nghiệp đến, anh náo nức chờ đợi...

“Buổi sáng, người cha gọi anh vào phòng riêng. ‘Con trai, ta rất tự hào về con’, ánh mắt ông nhìn anh thật trìu mến. Rồi ông trao cho anh một hộp quà được gói rất trang trọng. Ngạc nhiên, chàng trai mở hộp quà và thấy một quyển sách được bọc bằng vải da, có tên chàng được mạ vàng. Tức giận, anh ta nói lớn tiếng: ‘Với tất cả tiền bạc mà cha có, sao chỉ tặng con một quyển sách này thôi?’ Rồi anh chạy vụt ra khỏi nhà, vứt quyển sách vào góc phòng.

“Nhiều năm trôi qua, chàng trai giờ đã là một nhà kinh doanh thành đạt. Anh có một ngôi nhà khang trang và một gia đình hạnh phúc. Người cha lúc này đã già. Một hôm anh nghĩ mình cần phải đi gặp cha. Anh đã không gặp ông ấy kể từ ngày tốt nghiệp.

“Trước lúc lên đường, anh nhận được bức điện tín rằng người cha đã qua đời và để lại tất cả tài sản cho con trai. Anh cần phải về ngay lập tức để chuẩn bị

mọi việc.

“Khi bước vào ngôi nhà của cha, bỗng nhiên anh cảm thấy một nỗi buồn và ân hận khó tả xâm chiếm tâm hồn. Đứng trong căn phòng ngày xưa, những ký ức bỗng ùa về trong anh... Và bất chợt, anh nhìn thấy quyển sách khi xưa nằm lẫn trong những tập giấy tờ quan trọng của cha ở trên bàn. Nó vẫn còn mới nguyên như lần đầu tiên anh nhìn thấy cách đây nhiều năm.

“Nước mắt lăn dài, anh lần giở từng trang, bỗng có vật gì đó rơi ra... Một chiếc chìa khóa! Kèm theo đó là tấm danh thiếp ghi tên người chủ cửa hiệu, nơi có bán chiếc xe thể thao mà anh từng mơ ước. Trên tấm thiếp còn ghi ngày tốt nghiệp của anh và dòng chữ “đã trả đủ.”[7]

Bạn ạ! Tình thương của cha là như vậy đó. Ngẫm kỹ lại xem, tình cảm, kiến thức, sự nghiệp, công danh... của chúng ta đều do cha mẹ tạo nên. Bổn phận làm con không cho phép chúng ta phụ rẫy công ơn lớn lao sâu dày đó.

“Khôn ngoan nhờ ấm cha ông,
Làm nên phải đoái tổ tông phụng thờ.
Đạo làm con chớ hững hờ,
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm.”

Chúng ta sống ỷ lại vào cha, dựa nương vào mẹ mà không biết rằng:

“Có cha có mẹ thì hơn,
Không cha không mẹ như đờn đứt dây.
Đờn đứt dây còn thay còn nối,
Cha mẹ mất rồi ruột rối như tơ.”

Và vị trí người cha rất quan trọng:

“Còn cha gót đỏ như son,
Một mai cha mất gót con đen sì.”
Hay:
“Còn cha nhiều kẻ yêu vì,
Một mai cha thác ai thì nuôi con.”
Hoặc là:
“Con có cha như nhà có nóc,
Con không cha như nòng nọc đứt đuôi.”

Than ôi! Chỉ những ai sớm mất cha mẹ mới nghe lòng trống trải những khi chiều xuống; có chịu cảnh mồ côi mới nghe đau đớn xót xa những lúc đêm về:

“Lòng riêng nhớ mẹ thương cha
Bóng chim

tăm cá biết là tìm đâu.”
Hay:
“Lá vàng rơi nhẹ bên thềm,
Mồ côi mới biết nỗi niềm bơ vơ.”
Hoặc là:
“Lời ru vang vọng bốn bề,
Mà câu hiếu đạo chưa hề trả xong.”

Vậy, hỡi những ai diễm phúc còn cha mẹ hiền, xin chớ làm cha mẹ buồn mà lỗi đạo làm con. Cha mẹ đã dành trọn cuộc đời hy sinh cho con mà không hề mong con đáp lại:

“Biển Đông có lúc đầy vơi,
Chớ lòng cha mẹ suốt đời tràn dâng.”
Nhưng trớ trêu thay:
“Cha mẹ nuôi con như biển hồ lai láng,
Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày.”

Cha mẹ nuôi con không mong con nuôi lại! Chúng ta đừng bao giờ khởi lên ý niệm tính thiệt so hơn mà làm đau lòng các bậc sanh thành như trường hợp sau đây:

“Ông Năm có hai con: một trai, một gái đều đã thành đạt, đã có gia đình hẳn hoi. Vậy mà ông vẫn không ‘cậy vào con’ được. Đã 74 tuổi rồi mà ông vẫn thui thủi một mình kiếm ăn bằng nghề mài dao kéo trong căn nhà trống trước dột sau. Người con trai lớn của ông là một viên chức nhà nước cũng có nhà, có xe nhưng tuyệt nhiên y không hề nghĩ tới chuyện phụng dưỡng cha già.

“Những ngày ông Năm đau ốm, anh con trai ghé qua một chút, để lại ít tiền rồi đi. Đứa con gái còn tệ hơn, cứ ghé qua là cằn nhằn cửi nhửi: ‘Già rồi mà không biết lo thân. Ba bán đất rồi về ở với con, mài dao mài kéo được mấy đồng!’

“Tuần trước, ông Năm lại bịnh. Bà con trong xóm chạy tới chạy lui chăm sóc. Anh con trai ghé qua: ‘Ba đưa giấy tờ đất cho con mượn thế chấp ngân hàng, con cần một số vốn làm ăn.’ Vừa lúc đó, đứa con gái cũng xuất hiện: ‘Ba bệnh hoài, biết chết nay sống mai? Thôi thì phân chia tài sản cho rồi, để nằm xuống rồi phiền

phức lắm!’

“Ông Năm nghe đau ở ngực. Hai đứa con ruột thịt tới chỉ đòi mượn, đòi chia. Không đứa nào quan tâm ông đau ốm thế nào. Một người hàng xóm bưng qua tô cháo. Những giọt nước mắt lặng lẽ chảy dài trên gương mặt già nua tội nghiệp của ông...

“Hai ngày nay, bệnh ông Năm trở nặng. Bà con lối xóm đưa ông vào bệnh viện. Hai đứa con ông vẫn chưa hay biết gì, chúng đang khởi đơn đòi thừa hưởng miếng đất duy nhất của ông. Buổi chiều, tiếng người bạn già của ông Năm hớt hải gọi vào điện thoại: ‘Chú Hai ơi! Anh Năm không qua được nữa rồi! Chú vô bệnh viện mau.’

“Trong phòng cấp cứu, đứa con gái rên rỉ: ‘Vậy ba để miếng đất cho con hay cho anh Hai? Đã kêu lo tính trước mà không nghe!’ Người con trai vừa tới, ông Năm đưa mắt nhìn hai đứa con thân yêu của mình: ‘Ba đã sớm lo liệu vì không muốn chết rồi lại nằm không yên. Ba đã làm di chúc chia tài sản cho hai con. Chừng nào miếng đất ấy được bồi thường theo giá quy hoạch, hai con sẽ được chia đều. Ba không cần đứa nào thờ cúng hết. Ba không muốn nghe tụi con cằn nhằn mỗi lần cúng kiếng ba. Cứ hỏa thiêu rồi đem tro cốt rải xuống sông. Như vậy, tụi con không cần cúng mộ nữa.’

“Nói xong những lời cuối cùng và chừng như lòng dạ cũng thanh thản, ông Năm lặng lẽ ra đi.

“Đến bây giờ hai anh em mới thảng thốt nhìn nhau. Họ đã có những cái mình cần nhưng những lời trăn trối của cha như ngọn roi mãi quất vào lương tâm họ.”[8]

Do vậy, để không biến mình thành kẻ vong ân, bạc tình bội nghĩa, ngỗ nghịch bất hiếu, chúng ta phải lắng lòng nghe lại những lời dạy của cổ nhân:

“Một lòng thờ mẹ kính cha,

Cho

tròn chữ hiếu mới là đạo con.”

SG, mùa sen nở 2007


Warning: Undefined array key 4431 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4432 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4433 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4434 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4435 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4436 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4437 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4438 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4439 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4440 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4441 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4442 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4443 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4444 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4445 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4446 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4447 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4448 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4449 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4450 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4451 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4452 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4453 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4454 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4455 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4456 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4457 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4458 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4459 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4460 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4461 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4462 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4463 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4464 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4465 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4466 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4467 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4468 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4469 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4470 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4471 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4472 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4473 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4474 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4475 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4476 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4477 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4478 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4479 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4480 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4481 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4482 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4483 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4484 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4485 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4486 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4487 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4488 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4489 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4490 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4491 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4492 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4493 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4494 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4495 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4496 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4497 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4498 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4499 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4500 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4501 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4502 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4503 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4504 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4505 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4506 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4507 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4508 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4509 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4510 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4511 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4512 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4513 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4514 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4515 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4516 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4517 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4518 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4519 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4520 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4521 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4522 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4523 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4524 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4525 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4526 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4527 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4528 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4529 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4530 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4531 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4532 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4533 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4534 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4535 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4536 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4537 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4538 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4539 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4540 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4541 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4542 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4543 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4544 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4545 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4546 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4547 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4548 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4549 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4550 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4551 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4552 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4553 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4554 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4555 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4556 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4557 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4558 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4559 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4560 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4561 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4562 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4563 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4564 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4565 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4566 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4567 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4568 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4569 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4570 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4571 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4572 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4573 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4574 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4575 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4576 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4577 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4578 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4579 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4580 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4581 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4582 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4583 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4584 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4585 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4586 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4587 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4588 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4589 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4590 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4591 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4592 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4593 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4594 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4595 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4596 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4597 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4598 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4599 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4600 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4601 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4602 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4603 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4604 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4605 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4606 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4607 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4608 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4609 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4610 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4611 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4612 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4613 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4614 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4615 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4616 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4617 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4618 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4619 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4620 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4621 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4622 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4623 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4624 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4625 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4626 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4627 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4628 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4629 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4630 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4631 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4632 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4633 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4634 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4635 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4636 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4637 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4638 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4639 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4640 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4641 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4642 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4643 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4644 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4645 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4646 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4647 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4648 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4649 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4650 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4651 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4652 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4653 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4654 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4655 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4656 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4657 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4658 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4659 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4660 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4661 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4662 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4663 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4664 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4665 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4666 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4667 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4668 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4669 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4670 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4671 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4672 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4673 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4674 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4675 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4676 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4677 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4678 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4679 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4680 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4681 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4682 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4683 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4684 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4685 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4686 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4687 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4688 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4689 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4690 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4691 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4692 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4693 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4694 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4695 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4696 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4697 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4698 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4699 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4700 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4701 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4702 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4703 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4704 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4705 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4706 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4707 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4708 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4709 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4710 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4711 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4712 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4713 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4714 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4715 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4716 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4717 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4718 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4719 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4720 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4721 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4722 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4723 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4724 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4725 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4726 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4727 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4728 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4729 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4730 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4731 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4732 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4733 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4734 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4735 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4736 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4737 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4738 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4739 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4740 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4741 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4742 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4743 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4744 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4745 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4746 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4747 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4748 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4749 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4750 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4751 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4752 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4753 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4754 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4755 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4756 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4757 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4758 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4759 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81