菩 薩 行 品
第 十 一

是時佛說法於菴羅樹園。其地忽然廣博嚴事。一切衆會皆作金色。
阿難白佛言。世尊。以何因緣有此瑞應。是處忽然廣博嚴事。一切衆會皆作金色。
佛告阿難。是維摩詰文殊師利。與諸大衆恭敬圍繞。發意欲來故先為此瑞應。
於是維摩詰語文殊師利。可共見佛與諸菩薩禮事供養。
文殊師利言。善哉行矣。今正是時。
維摩詰即以神力。持諸大衆并師子座置於右掌。往詣佛所。到已著地稽首佛足右遶七帀。一心合掌在一面立。其諸菩薩即皆避座稽首佛足。亦繞七帀於一面立。諸大弟子釋梵四天王等。亦皆避座稽首佛足在一面立。
於是世尊如法慰問諸菩薩已各令復坐。即皆受教衆坐已定。
佛語舍利弗。汝見菩薩大士自在神力之所為乎。
唯然已見。
汝意云何。
世尊。我睹其為不可思議。非意所圖非度所測。
爾時阿難白佛言。世尊。今所聞香自昔未有。是為何香。
佛告阿難。是彼菩薩毛孔之香。
於是舍利弗語阿難言。我等毛孔亦出是香。
阿難言。此所從來。
曰。是長者維摩詰從衆香國取佛餘飯。於舍食者一切毛孔皆香若此。
阿難問維摩詰。是香氣住當久如。
維摩詰言。至此飯消。
曰。此飯久如當消。
曰。此飯勢力至於七日然後乃消。
又阿難。若聲聞人未入正位食此飯者。得入正位然後乃消。已入正位食此飯者。得心解脫然後乃消。若未發大乘意食此飯者。至發意乃消。已發意食此飯者。得無生忍然後乃消。已得無生忍食此飯者。至一生補處然後乃消。譬如有藥名曰上味其有服者身諸毒滅然後乃消。此飯如是滅除一切諸煩惱毒然後乃消。
阿難白佛言。未曾有也。世尊。如此香飯能作佛事。
佛言。如是如是。
阿難。或有佛土以佛光明而作佛事。有以諸菩薩而作佛事。有以佛所化人而作佛事。有以菩提樹而作佛事。有以佛衣服臥具而作佛事。有以飯食而作佛事。有以園林臺觀而作佛事。有以三十二相八十隨形好而作佛事。有以佛身而作佛事。有以虛空而作佛事。衆生應以此緣得入律行。有以夢幻影響鏡中像水中月熱時燄。如是等喻而作佛事。有以音聲語言文字而作佛事。或有清淨佛土寂寞無言無說無示無識無作無為而作佛事。
如是阿難。諸佛威儀進止。諸所施為無非佛事。
阿難。有此四魔八萬四千諸煩惱門。而諸衆生為之疲勞。諸佛即以此法而作佛事。是名入一切諸佛法門。
菩薩入此門者。若見一切淨好佛土。不以為喜不貪不高。若見一切不淨佛土。不以為憂不礙不沒。但於諸佛生清淨心。歡喜恭敬未曾有也。諸佛如來功德平等。為教化衆生故。而現佛土不同。
阿難。汝見諸佛國。土地有若干而虛空無若干也。如是見諸佛色身有若干耳其無礙慧無若干也。
阿難。諸佛色身威相種性。戒定智慧解脫解脫知見。力無所畏不共之法。大慈大悲威儀所行。及其壽命說法教化。成就衆生淨佛國土。具諸佛法。悉皆同等。是故名為三藐三佛陀。名為多陀阿伽度。名為佛陀。
阿難。若我廣說此三句義。汝以劫壽不能盡受。正使三千大千世界滿中衆生皆如阿難多聞第一得念總持。此諸人等以劫之壽亦不能受。
如是阿難。諸佛阿耨多羅三藐三菩提無有限量。智慧辯才不可思議。
阿難白佛言。我從今已往不敢自謂以為多聞。
佛告阿難。勿起退意。所以者何。我說汝於聲聞中為最多聞。非謂菩薩。
且止阿難。其有智者不應限度諸菩薩也。一切海淵尚可測量。菩薩禪定智慧總持辯才一切功德不可量也。
阿難。汝等捨置菩薩所行。是維摩詰一時所現神通之力。一切聲聞辟支佛。於百千劫盡力變化所不能作。
爾時衆香世界菩薩來者。合掌白佛言。世尊。我等初見此土生下劣想。今自悔責捨離是心。所以者何。諸佛方便不可思議。為度衆生故。隨其所應現佛國異。
唯然世尊。願賜少法還於彼土當念如來。
佛告諸菩薩。有盡無盡解脫法門。汝等當學。何謂為盡。謂有為法。何謂無盡。謂無為法。如菩薩者。不盡有為不住無為。
何謂不盡有為。謂不離大慈不捨大悲。深發一切智心而不忽忘。教化衆生終不厭倦。於四攝法常念順行。護持正法不惜身命。種諸善根無有疲厭。志常安住方便迴向。求法不懈說法無悋。勤供諸佛。故入生死而無所畏。於諸榮辱心無憂喜。不輕未學敬學如佛。墮煩惱者令發正念。於遠離樂不以為貴。不著己樂慶於彼樂。在諸禪定如地獄想。於生死中如園觀想。見來求者為善師想。捨諸所有具一切智想。見毀戒人起救護想。
諸波羅密為父母想。道品之法為眷屬想。發行善根無有齊限。以諸淨國嚴飾之事成己佛土行無限施具足相好。除一切惡淨身口意。生死無數劫意而有勇。聞佛無量德志而不倦。以智慧劍破煩惱賊。出陰入界。荷負衆生永使解脫。以大精進摧伏魔軍。常求無念實相智慧。行少欲知足。而不捨世法。不壞威儀法而能隨俗。起神通慧引導衆生。
得念總持所聞不忘。善別諸根斷衆生疑。以樂說辯演法無礙。淨十善道受天人福。修四無量開梵天道。勸請說法隨喜讚善。得佛音聲身口意善。得佛威儀深修善法所行轉勝。以大乘教成菩薩僧。心無放逸不失衆善。行如此法。是名菩薩不盡有為。
何謂菩薩不住無為。謂修學空不以空為證。修學無相無作。不以無相無作為證。修學無起不以無起為證。觀於無常而不厭善本。觀世間苦而不惡生死。觀於無我而誨人不倦。觀於寂滅而不永寂滅。觀於遠離而身心修善。觀無所歸而歸趣善法。觀於無生而以生法荷負一切。觀於無漏而不斷諸漏。觀無所行而以行法教化衆生。觀於空無而不捨大悲。觀正法位而不隨小乘。觀諸法虛妄無牢無人無主無相。本願未滿而不虛福德禪定智慧。修如此法。是名菩薩不住無為。
又具福德故不住無為。具智慧故不盡有為。大慈悲故不住無為。滿本願故不盡有為。集法藥故不住無為。隨授藥故不盡有為。知衆生病故不住無為。滅衆生病故不盡有為。諸正士菩薩以修此法。不盡有為不住無為。是名盡無盡解脫法門。汝等當學。
爾時彼諸菩薩聞說是法皆大歡喜。以衆妙華若干種色若干種香。散遍三千大千世界。供養於佛及此經法并諸菩薩已。稽首佛足歎未曾有言。釋迦牟尼佛。乃能於此善行方便。
言已忽然不現還到彼國。

Bồ Tát Hạnh Phẩm
Đệ thập nhất

Thị thời, Phật thuyết pháp ư Am-la thọ viên. Kỳ địa hốt nhiên quảng bác nghiêm sự. Nhất thiết chúng hội giai tác kim sắc.
A-nan bạch Phật ngôn: Thế Tôn! Dĩ hà nhân duyên, hữu thử thụy ứng? Thị xứ hốt nhiên quảng bác nghiêm sự. Nhất thiết chúng hội giai tác kim sắc.
Phật cáo A-nan: Thị Duy-ma-cật, Văn-thù-sư-lợi, dữ chư Đại chúng cung kính vi nhiễu phát ý dục lai. Cố tiên vi thử thụy ứng.
Ư thị, Duy-ma-cật ngứ Văn-thù-sư-lợi: Khả cộng kiến Phật, dữ chư Bồ Tát lễ sự cúng dường.
Văn-thù-sư-lợi ngôn: Thiện tai! Hành hỹ! Kim chánh thị thời.
Duy-ma-cật tức dĩ thần lực, trì chư Đại chúng tinh sư tử tòa, trí ư hữu chưởng, vãng nghệ Phật sở. Đáo dĩ trước địa, khể thủ Phật túc, hữu nhiễu thất táp, nhất tâm hiệp chưởng, tại nhất diện lập. Kỳ chư Bồ Tát tức giai tịch tòa, khể thủ Phật túc, diệc nhiễu thất táp, ư nhất diện lập. Chư đại đệ tử, Thích, Phạm tứ Thiên vương đẳng, diệc giai tịch tòa, khể thủ Phật túc, tại nhất diện lập.
Ư thị, Thế Tôn như pháp ủy vấn chư Bồ Tát dĩ các linh phục tọa. Tức giai thọ giáo, chúng tọa dĩ định.
Phật ngứ Xá-lỵ-phất: Nhữ kiến Bồ Tát đại sĩ tự tại thần lực chi sở vị hồ?
Duy nhiên, dĩ kiến.
Nhữ ý vân hà?
Thế Tôn! Ngã đổ kỳ vi bất khả tư nghị. Phi ý sở đồ, phi đạc sở trắc.
Nhĩ thời, A-nan bạch Phật ngôn: Thế Tôn! Kim sở văn hương, tự tích vị hữu. Thị vi hà hương?
Phật cáo A-nan: Thị bỉ Bồ Tát mao khổng chi hương.
Ư thị, Xá-lỵ-phất ngứ A-nan ngôn: Ngã đẳng mao khổng diệc xuất thị hương.
A-nan ngôn: Thử sở tùng lai?
Viết: Thị Trưởng giả Duy-ma-cật tùng Chúng Hương quốc, thủ Phật dư phạn. Ư xá thực giả, nhất thiết mao khổng giai hương nhược thử.
A-nan vấn Duy-ma-cật: Thị hương khí trụ

đương cửu như?
Duy-ma-cật ngôn: Chí thử phạn tiêu.
Viết: Thử phạn cửu như đương tiêu?
Viết: Thử phạn thế lực chí ư thất nhật, nhiên hậu nãi tiêu.
Hựu, A-nan! Nhược Thanh văn nhân, vị nhập chánh vị, thực thử phạn giả, đắc nhập chánh vị, nhiên hậu nãi tiêu. Dĩ nhập chánh vị, thực thử phạn giả, đắc tâm giải thoát, nhiên hậu nãi tiêu. Nhược vị phát Đại thừa ý, thực thử phạn giả, chí phát ý nãi tiêu. Dĩ phát ý, thực thử phạn giả, đắc Vô sinh nhẫn, nhiên hậu nãi tiêu. Dĩ đắc vô sinh nhẫn, thực thử phạn giả, chí nhất sinh bổ xứ, nhiên hậu nãi tiêu. Thí như hữu dược, danh viết thượng vị. Kỳ hữu phục giả, thân chư độc diệt, nhiên hậu nãi tiêu. Thử phạn như thị, diệt trừ nhất thiết chư phiền não độc, nhiên hậu nãi tiêu.
A-nan bạch Phật ngôn: Vị tằng hữu dã! Thế Tôn, như thử hương phạn, năng tác Phật sự?
Phật ngôn: Như thị. Như thị.
A-nan! Hoặc hữu Phật độ dĩ Phật quang minh nhi tác Phật sự. Hữu dĩ chư Bồ Tát nhi tác Phật sự. Hữu dĩ Phật sở hóa nhân nhi tác Phật sự. Hữu dĩ Bồ-đề thọ nhi tác Phật sự. Hữu dĩ Phật y phục ngọa cụ nhi tác Phật sự. Hữu dĩ phạn thực nhi tác Phật sự. Hữu dĩ viên lâm, đài quán nhi tác Phật sự. Hữu tam thập nhị tướng, bát thập tùy hình hảo nhi tác Phật sự. Hữu dĩ Phật thân nhi tác Phật sự. Hữu dĩ hư không nhi tác Phật sự, chúng sinh ưng dĩ thử duyên, đắc nhập luật hạnh. Hữu dĩ mộng ảo, ảnh hưởng, kính trung tượng, thủy trung nguyệt, nhiệt thời diệm, như thị đẳng dụ nhi tác Phật sự. Hữu dĩ âm thanh, ngữ ngôn, văn tự nhi tác Phật sự. Hoặc hữu thanh tịnh Phật độ, tịch mịch vô ngôn, vô thuyết vô thị, vô chí, vô tác, vô vi nhi tác Phật sự.
Như thị, A-nan!

Chư Phật oai nghi tấn chỉ, chư sở thi vi, vô phi Phật sự.
A-nan! Hữu thử tứ ma, bát vạn tứ thiên chư phiền não môn, nhi chư chúng sinh vi chi bì lao. Chư Phật tức dĩ thử pháp nhi tác Phật sự. Thị danh nhập nhất thiết chư Phật pháp môn.
Bồ Tát nhập thử môn giả, nhược kiến nhất thiết tịnh hảo Phật độ, bất dĩ vi hỷ, bất tham bất cao. Nhược kiến nhất thiết bất tịnh Phật độ, bất dĩ vi ưu, bất ngại, bất một. Đản ư chư Phật, sinh thanh tịnh tâm, hoan hỷ cung kính, vị tằng hữu dã. Chư Phật Như Lai công đức bình đẳng, vị giáo hóa chúng sinh cố, nhi hiện Phật độ bất đồng.
A-nan! Nhữ kiến chư Phật quốc, thổ địa hữu nhược can, nhi hư không vô nhược can dã. Như thị kiến chư Phật sắc thân hữu nhược can nhĩ, kỳ vô ngại huệ vô nhược can dã.
A-nan! Chư Phật sắc thân, oai tướng, chủng tánh, giới, định, trí huệ, giải thoát, giải thoát tri kiến, lực vô sở úy, bất cộng chi pháp, đại từ, đại bi, oai nghi sở hành, cập kỳ thọ mạng, thuyết pháp giáo hóa, thành tựu chúng sinh, tịnh Phật quốc độ, cụ chư Phật pháp, tất giai đồng đẳng. Thị cố danh vi Tam-miệu Tam-phật-đà, danh vi Đa-đà-a-già-độ, danh vi Phật-đà.
A-nan! Nhược ngã quảng thuyết thử tam cú nghĩa, nhữ dĩ kiếp thọ, bất năng tận thọ. Chánh sử tam thiên đại thiên thế giới mãn trung chúng sinh giai như A-nan đa văn đệ nhất, đắc niệm tổng trì. Thử chư nhân đẳng dĩ kiếp chi thọ, diệc bất năng thọ.
Như thị, A-nan! Chư Phật A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề vô hữu hạn lượng, trí huệ biện tài bất khả tư nghị.
A-nan bạch Phật ngôn: Ngã tùng kim dĩ vãng, bất cảm tự vị dĩ vi đa văn.
Phật cáo A-nan: Vật khởi thối ý. Sở dĩ giả hà? Ngã thuyết nhữ ư Thanh văn

trung vi tối đa văn, phi vị Bồ Tát.
Thả chỉ, A-nan! Kỳ hữu trí giả, bất ưng hạn độ chư Bồ Tát dã. Nhất thiết hải uyên, thượng khả trắc lượng. Bồ Tát thiền định, trí huệ, tổng trì, biện tài, nhất thiết công đức, bất khả lượng dã.
A-nan! Nhữ đẳng xả trí Bồ Tát sở hành. Thị Duy-ma-cật nhất thời sở hiện thần thông chi lực, nhất thiết Thanh văn, Bích chi Phật, ư bá thiên kiếp, tận lực biến hóa, sở bất năng tác.
Nhĩ thời, Chúng Hương thế giới Bồ Tát lai giả, hiệp chưởng bạch Phật ngôn: Thế Tôn! Ngã đẳng sơ kiến thử độ, sinh hạ liệt tưởng. Kim tự hối trách, xả ly thị tâm. Sở dĩ giả hà? Chư Phật phương tiện bất khả tư nghị. Vị độ chúng sinh cố, tùy kỳ sở ưng, hiện Phật quốc dị.
Duy nhiên, Thế Tôn! Nguyện tứ thiểu pháp. Hoàn ư bỉ độ, đương niệm Như Lai.
Phật cáo chư Bồ Tát: Hữu tận vô tận giải thoát pháp môn. Nhữ đẳng đương học. Hà vị vi tận? Vị hữu vi pháp. Hà vị vô tận? Vị vô vi pháp. Như Bồ Tát giả, bất tận hữu vi, bất trụ vô vi.
Hà vị bất tận hữu vi? Vị bất ly đại từ, bất xả đại bi. Thâm phát nhất thiết trí tâm, nhi bất hốt vong. Giáo hóa chúng sinh, chung bất yếm quyện. Ư tứ nhiếp pháp, thường niệm thuận hành. Hộ trì Chánh pháp, bất tích thân mạng. Chủng chư thiện căn, vô hữu bì yếm. Chí thường an trụ, phương tiện hồi hướng. Cầu pháp bất giải, thuyết pháp vô lận. Cần cúng chư Phật, cố nhập sinh tử, nhi vô sở úy. Ư chư vinh nhục, tâm vô ưu hỷ. Bất khinh vi học, kính học như Phật. Đọa phiền não giả, linh phát chánh niệm. Ư viễn ly lạc, bất dĩ vi quý. Bất trước kỷ lạc, khánh ư bỉ lạc. Tại chư thiền định, như địa ngục

tưởng. Ư sinh tử trung, như viên quán tưởng. Kiến lai cầu giả, vi thiện sư tưởng. Xả chư sở hữu, cụ nhất thiết trí tưởng. Kiến hủy giới nhân, khởi cứu hộ tưởng.
Chư ba-la-mật, vi phụ mẫu tưởng. Đạo phẩm chi pháp, vi quyến thuộc tưởng. Phát hành thiện căn, vô hữu tề hạn. Dĩ chư Tịnh quốc nghiêm sức chi sự, thành kỷ Phật độ. Hành vô hạn thí, cụ túc tướng hảo. Trừ nhất thiết ác, tịnh thân, khẩu, ý. Sinh tử vô số kiếp, ý nhi hữu dũng. Văn Phật vô lượng đức, chí nhi bất quyện. Dĩ trí huệ kiếm, phá phiền não tặc. Xuất ấm nhập giới, hà phụ chúng sinh, vĩnh sử giải thoát. Dĩ đại tinh tấn, tồi phục ma quân. Thường cầu vô niệm, Thật tướng trí huệ. Hành thiểu dục tri túc, nhi bất xả thế pháp. Bất hoại oai nghi, nhi năng tùy tục khởi thần thông huệ, dẫn đạo chúng sinh.
Đắc niệm tổng trì, sở văn bất vong. Thiện biệt chư căn, đoạn chúng sinh nghi. Dĩ lạc thuyết biện, diễn pháp vô ngại. Tịnh thập thiện đạo, thọ thiên nhân phước. Tu tứ vô lượng, khai Phạm thiên đạo. Khuyến thỉnh thuyết pháp, tùy hỷ tán thiện, đắc Phật âm thanh. Thân, khẩu, ý thiện, đắc Phật oai nghi. Thâm tu thiện pháp, sở hành chuyển thắng. Dĩ Đại thừa giáo, thành Bồ Tát tăng. Tâm vô phóng dật, bất thất chúng thiện. Hành như thử pháp, thị danh Bồ Tát bất tận hữu vi.
Hà vị Bồ Tát bất trụ vô vi? Vị tu học không, bất dĩ không vi chứng. Tu học vô tướng, vô tác, bất dĩ vô tướng, vô tác vi chứng. Tu học vô khởi, bất dĩ vô khởi vi chứng. Quán ư vô thường, nhi bất yếm thiện bổn. Quán thế gian khổ, nhi bất ố sinh tử. Quán ư vô ngã, nhi hối nhân bất quyện. Quán ư tịch diệt, nhi bất vĩnh tịch diệt. Quán ư viễn

ly, nhi thân tâm tu thiện. Quán vô sở quy, nhi quy thú thiện pháp. Quán ư vô sinh, nhi dĩ sinh pháp hà phụ nhất thiết. Quán ư vô lậu, nhi bất đoạn chư lậu. Quán vô sở hành, nhi dĩ hành pháp giáo hóa chúng sinh. Quán ư không vô, nhi bất xả đại bi. Quán chánh pháp vị, nhi bất tùy Tiểu thừa. Quán chư pháp hư vọng, vô lao vô nhân, vô chủ vô tướng. Bổn nguyện vị mãn, nhi bất hư phước đức, thiền định, trí huệ. Tu như thử pháp, thị danh Bồ Tát bất trụ vô vi.
Hựu, cụ phước đức, cố bất trụ vô vi. Cụ trí huệ cố, bất tận hữu vi. Đại từ bi cố, bất trụ vô vi. Mãn bổn, nguyện cố, bất tận hữu vi. Tập pháp dược cố, bất trụ vô vi. Tùy thọ dược cố, bất tận hữu vi. Tri chúng sinh bệnh cố, bất trụ vô vi. Diệt chúng sinh bệnh cố, bất tận hữu vi. Chư chánh sĩ Bồ Tát, dĩ tu thử pháp, bất tận hữu vi, bất trụ vô vi. Thị danh tận, vô tận giải thoát pháp môn. Nhữ đẳng đương học.
Nhĩ thời, bỉ chư Bồ Tát, văn thuyết thị pháp, giai đại hoan hỷ. Dĩ chúng diệu hoa, nhược can chủng sắc, nhược can chủng hương, tán biến tam thiên đại thiên thế giới, cúng dường ư Phật cập thử kinh pháp, tinh chư Bồ Tát dĩ. Khể thủ Phật túc, thán vị tằng hữu, ngôn: Thích-ca Mâu-ni Phật nãi năng ư thử thiện hành phương tiện.
Ngôn dĩ, hốt nhiên bất hiện, hoàn đáo bỉ quốc.