Tam-muội là tiếng Phạn, dịch nghĩa là thiền định. Lục tổ Đại sư Huệ Năng dạy: “Ngoài chẳng chấp tướng là thiền, trong chẳng động tâm là tọa.” Trong Phật pháp, ngồi có nghĩa là tâm bất động, tâm dừng lại một chỗ, chớ chẳng là thân bất động chẳng được đi đâu hết. Như vậy, tâm chẳng dao động giữa ngũ dục lục trần, chẳng chạy theo ngũ dục lục trần, thì gọi là tọa thiền. Nói thật ra, thuở ấy trong suốt tám tháng đầu ở Hoàng Mai, Lục Tổ chưa hề bước chân vào thiền đường, Ngài luôn ở trong hậu viện làm lụng cực nhọc, giã gạo, bửa củi từ sáng tới tối, chẳng có lúc nào được rãnh rổi để đọc kinh, nghe pháp hay được lên thiền đường ngồi quay mặt vào vách. Phương pháp tọa thiền của Lục tổ là giã gạo, bửa củi mà trong tâm lúc nào cũng là ngoài chẳng chấp tướng, trong chẳng động tâm. Như vậy, tâm chẳng phan duyên, chẳng chấp tướng chính là thiền định. Nếu ngồi lỳ ở một chỗ, mặt quay vào vách, mà cái tâm phan duyên vẫn rong rủi khắp nơi, thì đó chẳng phải là cách tu thiền định mà Lục tổ đã dạy. Hơn nữa, chúng ta thấy cách đi, đứng, nằm, ngồi, ăn, ngũ của Thích Ca Mâu Ni có gì chẳng phải là thiền định không?

Phẩm Nhà Cửa Lầu Gác của kinh Vô Lượng Thọ nói chi tiết về tọạ thiền rất rành mạch: “Trên đất giảng kinh, tụng kinh, thọ kinh, nghe kinh, kinh hành, quán chiếu, tọa thiền. Trên không giảng tụng, thọ nghe, kinh hành, quán chiếu, tọa thiền.” Kinh gọi chung các pháp giảng kinh, tụng kinh, thọ kinh, nghe kinh, kinh hành, quán chiếu là tọa thiền, bởi vì hết thảy các pháp ấy đều là Tam Học Giới-Định-Huệ nhằm gìn giữ tâm thanh tịnh bất động giữa ngũ dục lục trần. Như vậy, hết thảy các pháp đi, đứng, ngồi, nằm ở

trên không hay ở trên đất đều là tọa thiền, chẳng phải chỉ ngồi xếp bằng nhìn vào vách tường mới gọi là tọa thiền. Nếu tâm chẳng phan duyên, chẳng chấp tướng thì đó chính là thiền định. Nếu ngồi lỳ ở một chỗ, mặt quay vào vách, mà cái tâm phan duyên rong rủi khắp nơi, thì đó chẳng phải là cách tu thiền định mà Lục tổ đã dạy, cũng chẳng giống cách tu thiền định của Bồ-tát cõi Cực Lạc. Trong pháp môn Tịnh độ, người mới tu học ngồi niệm Phật tương đối dễ nhiếp tâm hơn, nhưng người tu lâu năm chẳng coi trọng hình thức, họ có thể niệm Phật lúc bất cứ lúc nào trong bốn tướng oai nghi đi-đứng-nằm-ngồi mà vẫn đắc thiền định.

Trong kinh Hoa Nghiêm, trưởng giả Dục Hương nói đến bốn loại thiền định: Thường Hành, Thường Ngồi, Nửa Đi Nửa Ngồi, Chẳng Đi Chẳng Ngồi:

· Thường Hành là đi kinh hành. Đây là cách thể dục rất hay, đặc biệt rất thích hợp cho các vị cao niên. Người cao tuổi nên thường xuyên bách bộ nhẹ nhàng, chậm rải để điều hòa thân tâm, co giãn gân cốt.

Trong kinh Bát Châu có nói đến pháp Phật Lập Tam-muội, hay còn gọi là Bát Châu Tam-muội. Kinh nói: “Hễ ai tu thành pháp này sẽ thấy mười phương chư Phật đứng trong hư không.” Người tu pháp này suốt chín mươi ngày chỉ có thể đi hoặc đứng niệm Phật, không được ngủ nghê, cũng không được ngồi xuống, đương nhiên càng không thể nằm xuống. Nếu ai làm được như vậy sẽ cảm ứng với Phật, thấy mười phương chư Phật đứng trên không trung. Có người nghe kinh nói vậy sanh lòng ham muốn thấy Phật quá, nên tu thử cho biết. Bản thân mỗi người phải tự biết, chính mình có khả năng tu pháp này không? Một người bình phàm cần phải ăn no, ngủ đủ mới có thể khôi phục lại năng

lượng đã mất trong sinh hoạt hằng ngày. Nếu trong một ngày không ngủ nghĩ đầy đủ, thân thể sẽ kiệt quệ, tinh thần mệt mõi, chẳng thể hoạt động được nữa, đừng nói chi là suốt chín mươi ngày không ngủ, nghĩ, ngồi, nằm. Người bình phàm chắc chắn chẳng thể làm được chuyện này, không nên tu thử làm chi cho phí uổng công sức, mà lại còn mang thêm một cái thân tâm bệnh hoạn sau khóa tu theo pháp này. Thật tình mà nói, chúng ta chỉ biết hết lòng kính phục người tu nổi pháp này, bởi vì nếu họ đích thân thấy được Phật hiện ra giữa hư không, ắt phải là một vị Đại Thánh có tâm địa thanh tịnh đến mức tột bực mới không cần ngủ, nghĩ, nằm, ngồi suốt chín mươi ngày. Chư thiên trong cõi trời Sắc Giới đắc thiền định, phá sạch sành sanh hết thảy kiến hoặc và tư hoặc, chẳng bị hôn trầm ngủ gục, họ có thể tu pháp này. Còn chúng ta thì có quá nhiều kiến tư hoặc, tâm địa chẳng thanh tịnh, chưa đạt �