Đêm mùng tám tháng hai, thái tử nhìn vợ con lần cuối rồi cùng Sa Nặc và ngựa Kiền Trắc vượt thành ra đi, sau đó vượt sông Anoma để hướng về phương trời cao rộng. Đây là một cuộc vượt thoát vĩ đại vô tiền khoáng hậu trong lịch sử loài người. Ngài từ địa vị một ông hoàng với đầy đủ ngũ dục lục trần, có tất cả những gì mà con người mong cầu nhưng ngài buông bỏ tất cả. Ngài vượt thành và trở thành bậc xuất trần vĩ đại. Vượt thành, vượt sông đã khó nhưng thiên hạ cũng làm được, duy vượt qua ngũ dục lục trần, vượt thoát luân hồi sanh tử thì cho đến lúc này cũng chỉ có ngài mà thôi. Cuộc vượt thành của ngài đã mở ra một chương mới trong lịch sử loài người. Ngài đã khai phá con đường sáng, con đường giải thoát, giác ngộ đi đến niết bàn.

Kinh Phạm Võng cho biết đức Phật vốn đã thành Phật từ kiếp lâu xa. Ngài đã đến thế gian này thị hiện làm người trong sanh tử luân hồi, chìm đắm trong vũng bùn dục lạc, rồi xuất gia tu học để thành Phật. Ngài thị hiện như vậy để biểu diễn cho con người thấy, con người tin mình cũng có thể vượt thoát, có thể tu hành và cũng có thể giác ngộ chứng đắc như Phật. Nói một cách dễ hiểu là ngài thị hiện để cho chúng ta xem chứ chẳng phải thật có sanh tử, có chìm đắm trong ngũ dục, có xuất gia tu học, có chứng đắc... Ngài thị hiện để truyền bá giáo pháp, chỉ dạy con đường và phương pháp tu học. Khai thị chúng sanh ngộ nhập Phật tri kiến. Ngài thị hiện làm thân ông hoàng rồi xuất gia tu đạo để cho mọi người thấy biết thế nào là khổ, nguyên nhân khổ, con đường đi đến hết khổ...Ngài với thân phận thái tử

có tất cả những gì mà con người thèm khát, mong cầu, tranh đoạt… nhưng rồi ngài bỏ tất cả, cắt tóc cạo râu, mặc y phấn tảo, ngày ngày khất thực chỉ ăn một bữa, đêm ngồi dưới cội cây...Ngài đã theo học lục sư ngoại đạo, đã đạt đến những tầng thiên cao nhất là phi tưởng xứ, phi phi tưởng xứ… nhưng rồi ngài nhận thấy vẫn không thể thoát khỏi sanh tử luân hồi, khi hết phước vẫn đọa xuống như thường. Bởi vì vậy mà ngài lại làm một cuộc vượt thoát lần nữa, từ bỏ các phương pháp tu khổ hạnh ép xác sáu năm ở rừng già, tuyết sơn. Ngài đến dưới cội cây vô kết ngồi thiền miên mật bốn mươi chín ngày đêm cho đến khi sao mai mọc mà chứng ngộ. Ngài thốt lên: “Hỡi kẻ làm nhà kia, từ đây ruôi mè cột kèo đều gãy tan… đây là kiếp chót, ta không còn luân hồi sanh tử nữa”. Nhờ sự chứng ngộ của ngài mà cây vô kết được người đời gọi tên là cây bồ đề.

Sự giác ngộ của ngài đã làm cho chư thiên hoan hỷ vui mừng, mười ngàn thế giới chấn động. Ngài đã vượt qua sanh tử luân hồi, vượt thoát ngũ dục lục trần, vượt thoát tam giới để trở thành bậc vô thượng chánh đẳng chánh giác. Thông thường chữ xuất gia người ta thường hiểu là xuất ra khỏi gia trạch, gia đình, phần lớn người ta cũng chỉ xuất ra khỏi gia đình, từ bỏ gia đình để nhập vào chùa đi tu. Thật ra thì chữ xuất gia còn hai nghĩa khác nữa rộng lớn hơn, cao cả hơn, xuất gia là ra khỏi phiền não gia, ra khỏi tam giới gia. Hiện thực xã hội cho thấy người tu đạo phần lớn chỉ mới xuất khỏi gia trạch, một số ít ỏi hơn cũng xuất được phiền não gia, duy xuất tam giới gia thì vô cùng

hiếm hoi. Ngài xuất ra khỏi gia trạch, ra khỏi phiền não gia và tam giới gia. Chính vì điều này mà cuộc xuất gia ngài mới là cuộc vượt thoát vĩ đại mà loài người chưa từng nghe thấy trước đó cũng như hiện nay.

Cái tâm lượng bao la không bờ mé của ngài, xuất gia tu học hành đạo… là để chỉ dạy con người vượt thoát khỏi khổ đau, chứng niết bàn tịch tịnh chứ chẳng phải mưu cầu tịch tịnh cho riêng bản thân. Ấy là tinh thần tự độ độ tha. Ngài xuất gia thành đạo, ngài để lại những phương pháp tu học, con đường đi đến giải thoát cho loài người. Bài pháp đầu tiên ngài thuyết ấy chính là Tứ Diệu Để, bốn sự thật cao quý: Khổ – tập – diệt -đạo; đạo chính là bát chánh đạo: Chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Đây là căn bản, là cốt lõi của Phật pháp. Nhà Phật với Thiên kinh vạn quyển, tám vạn bốn ngàn pháp môn (hay 84.000 uẩn) , bao nhiêu dòng truyền thừa hay tông môn pháp phái vẫn lấy Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo làm nền tảng. Nếu bỏ nền tảng mà dựng lầu đài thì điều này là không tưởng, ắt sẽ sập đổ. Phật giáo có phát triển, có mở rộng như thế nào