“Nhất Sanh Bổ Xứ” là địa vị Đẳng giác Bồ-tát, chỉ còn một đời nữa sẽ rốt ráo thành Phật. Do chư đại Bồ-tát vẫn còn một phần Sanh Tướng Vô Minh chưa phá được nên gọi là “Nhất Sanh.” Phẩm vô minh còn sót lại này rất là vi tế và có thế lực lớn nhất, nên Bồ-tát phải trụ trong Trí Huệ Chân Thật (Bát-nhã vô tri) thì mới có thể phá được vọng tâm duy nhất còn sót lại sau cùng này. Sau khi phá được một phần vô minh còn sót lại thì Bồ-tát sẽ đắc Nhất Thiết Chủng Trí và đạt đến địa vị Diệu giác nên gọi là “Bổ xứ.” Như hiện tại, Ngài Di Lặc Bồ-tát là Nhất Sanh Bổ Xứ, chỉ còn một đời nữa thì Ngài sẽ thành Phật với danh hiệu là Di Lặc Tôn Phật.

Nếu xét địa vị Nhất Sanh Bổ Xứ theo Mật tông, Bồ-tát từ Sơ địa lần lượt tăng trưởng tịnh Bồ-đề tâm cho đến khi hoàn mãn địa vị thứ mười thì gọi là Thập Ðịa. Khi ấy từ trong cảnh giới Nhất Thật, Bồ-tát phát sanh trọn vẹn hết thảy thứ công đức trang nghiêm và các tam muội đà-ra-ni để chuyển Pháp Tánh Sanh thành Pháp Tánh Vô Sanh, tức là đoạn một phẩm vô minh cuối cùng, đạt đến địa vị thứ mười một cuối cùng thì gọi là Như Lai Địa, tức là chỉ còn một đời nữa là sẽ thành Phật, nên gọi là Nhất Sanh Bổ Xứ.

Nếu xét địa vị Nhất Sanh Bổ Xứ theo Tịnh tông, chúng ta có thể căn cứ theo kinh Phật Thuyết Đại Thừa Vô Lượng Thọ mà biết rằng: Bồ-tát ở cõi nước Cực Lạc do được sống trong cõi Báo độ có sẵn đầy đủ vô lượng công đức trang nghiệm thù thắng không thể nghĩ bàn, được sự trực tiếp giáo hóa và gia trì của Phật A Di Đà nên có thể viên giải, viên tu và viên

chứng hết thảy các thứ công đức trang nghiêm và các tam muội đà-ra-ni mà chẳng cần dụng công tu hành. “Chẳng cần dụng công” hay “vô công dụng đạo” ở đây có nghĩa là tất cả Phật sự đều quy về Phật tâm, từ Sai Biệt Trí quy về Căn Bản Trí mà đạt đến cảnh giới Nhất tâm hay Nhất Chân pháp giới. Do đó, người sanh về Cực Lạc đều tự nhiên được Bất Thoái Chuyển, chứng trọn vẹn địa vị Nhất Sanh Bổ Xứ mà chẳng cần phải tu chứng lần lượt từ địa vị này đến địa vị kia như các Bồ-tát trong các cõi Phật phương khác. Ðiều này thể hiện Di Ðà Đại Nguyện vô cùng sâu xa, diệu đức khó thể suy lường. Vì thế, phẩm Quyết Chứng Quả Tối Cực của kinh này mới nói: “Nếu có thiện nam, nếu có thiện nữ, đã sinh sẽ sinh, thảy đều được trú trong Chánh Ðịnh Tụ, quyết định chứng đặng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Tại vì sao thế? Nếu là Tà định và Bất Định Tụ, chẳng thấu triệt đặng, nhân tối cực đó.” Từ câu kinh văn này, chúng ta nhận biết, sự chứng đắc thứ tự từ Sơ địa cho đến Thập-địa của Bồ-tát chỉ là do Đức Thích Ca Như Lai ứng theo căn cơ của người trong cõi Sa-bà mà dạy như vậy mà thôi; chứ thật ra, trong các cõi Tịnh độ phương khác không bắt buộc phải giống như vậy. Người thật sự thấu triệt được nghĩa lý này đều là vì họ an trụ trong Chánh Định Tụ; ngược lại, nếu người trụ tâm trong Tà Định hay Bất Định Tụ thì chẳng thể thấu triệt được cái nhân tối cực đó.

Phẩm Nhất Sanh Bổ Xứ của kinh Vô Lượng Thọ cũng ghi: Người sanh về cõi ấy, ở yên trong cõi vui sướng, tâm thường an trụ trong Chánh Định Tụ, nên đều đạt địa vị Nhất Sanh Bổ

Xứ, thành bậc Ðẳng Chánh Giác. Thế nhưng, mỗi vị Bồ-tát tu thành Phật đều có nguyện lực khác nhau; chẳng hạn nếu Bồ-tát nào có thệ nguyện độ sanh sâu rộng, muốn mặc giáp hoằng thệ, trở vào các cõi uế độ để phổ lợi quần sanh, giáo hóa hữu tình, thì họ sẽ được nguyện lực của Phật Di Ðà gia trì để có thể tùy ý đi giáo hóa chúng sanh, không có điều gì mà chẳng được viên mãn. Ðấy chính là ý nghĩa của nguyện “Giáo hóa tùy ý” của Phật A Di Đà.

Chúng ta phải biết, tín tâm nơi Phật pháp là cội nguồn của Phật đạo, là mẹ của tất cả công đức. Vì thế, Bồ-tát cõi Cực Lạc dùng cái tâm thệ nguyện sâu rộng, cứng rắn hơn sắt đá của chính mình làm chiếc áo giáp trụ, xông vào trận chiến sanh tử để nói ra pháp môn Tịnh độ cực viên, cực đốn, siêu tình ly kiến mà hết thảy thế gian khó tin tưởng được nổi này, nhằm mục đích khai mở Phật tri kiến, khiến cho hết thảy chúng sa