Còn đồng nghiệp trong thời hiện tại, chúng ta thấy rất thực tế và cụ thể. Người chuyên cần học hành, nghiên cứu, thích phát minh kỹ thuật khoa học, vật chất để phục vụ nhân loại thì tới lui, thân cận với người nghiên cứu, học hành và ham thích đóng góp, phục vụ. Người thích đi chùa sám hối tụng kinh niệm Phật và làm các công đức khác thì kết bạn với người đi chùa tụng kinh niệm Phật.

Người thích bàn chuyện trên trời, dưới đất thì tụm năm tụm bẩy ngồi tán dóc. Người ưa cờ bạc, rượu chè say sưa thì giao du với người cờ bạc, rượu chè. Như vậy, người này thích người kia là họ có chung nghiệp, hay nói đúng hơn là thói quen huân tập nên mới hợp nhau.

Chúng ta đã thấy rõ ràng trong cuộc sống này, mọi người ai cũng có nghiệp chung, nên mới trở thành chồng vợ, cha con, anh em, bạn bè. Nhưng mỗi người có nghiệp riêng, cho nên tính tình, sở thích, hoạt động cũng khác nhau. Nếu ta tu còn trong vòng luân hồi sinh tử, hưởng phước báo cõi trời người, thì phải biết tránh xa nghiệp xấu ác, luôn vun trồng, bồi đắp nghiệp lành để tạo nghiệp riêng hoàn thiện và sanh về cõi thiện lành, tốt đẹp cùng có đồng nghiệp thiện.

Để tiến thêm một bước nữa, ta tu dừng nghiệp thiện ác, vì biết nghiệp là không thật, do ý sinh ra, mà ý cũng không thật có, nó có là do niệm phân biệt, nên ta không theo là dừng nghiệp ý. Nghe nói lời lớn tiếng khó nghe, ta cảm thấy bực bội, khó chịu, muốn đánh mắng chửi người, liền nhìn lại xem cái bực tức đó có hình tướng ra sao và phát xuất từ đâu? Khi tìm lại không thấy hình tướng của bực tức, mà nguồn gốc khởi bực tức cũng không

còn nữa.

Thấy của người lòng tham vừa móng khởi muốn lén lấy, liền nhìn lại coi tướng trạng của tham lam như thế nào, phát xuất từ đâu? Khi nhìn kỹ lại thì không thấy hình dáng của tham lam, và nơi chốn phát xuất ra tham lam cũng không có nữa. Như tổ Huệ Khả nói, con tìm tâm không thể được. Ngũ tổ nói ta đã an tâm cho ngươi rồi, cho nên “thường biết rõ ràng, nói không thể đến”.

Như vậy, nghiệp phát xuất từ tâm ý, rồi nói năng và dẫn đến hành động hoặc tốt hoặc xấu, mà ý là gốc phát ra nghiệp đã không thật, thì nghiệp miệng, nghiệp thân cũng từ ý mà phát ra nên nó cũng không thật? Sở dĩ chúng ta thấy nghiệp có thật là vì ta si mê chấp ngã mà ra, nên mới có thiên hình vạn trạng như thế.

TU CÓ CHUYỂN ĐƯỢC NGHIỆP HAY KHÔNG?

Nhiều người nói số phận đã an bài không thể thay đổi được, nhưng trong Phật pháp cho rằng, nghiệp không cố định, có thể thay đổi được. Bởi vì sao, nghiệp được huân tập từ thân-miệng-ý lâu ngày trở thành thói quen, rồi thói quen đó có sức mình chi phối, sai sử ta.

Cũng như gió, tuy không thấy hình tướng cụ thể của gió đâu hết, nhưng khi lá cây rung rinh thì ta biết, trời đang nóng nực, khi nghe mát ta biết có gió, nếu sức gió mạnh có thể trở thành phong ba, bão táp cuốn phăng tất cả mọi sự vật. Nghiệp lực cũng lại như thế.

Tuy nhiên, nghiệp phát xuất từ thân-miệng-ý, khi chưa biết tu ta hút thuốc, uống rượu, cờ bạc, chơi bời lêu lỏng. Nhưng khi biết tu rồi, ta ý thức lại, thấy những hành động đó làm cho ta hao tiền, tốn của, mất thời gian vô ích, và

cuối cùng có hại cho sức khỏe, làm ảnh hưởng đến gia đình, người thân và xã hội.

Chính ta ý thức được điều đó là tai hại, nên ta quyết định buông bỏ, không bám theo những thứ đó nữa thì coi như ta chuyển được nghiệp xấu, hút thuốc, rượu chè, cờ bạc và nhiều thứ xấu khác nữa.

Bản thân chúng tôi là một bằng chứng thiết thực, khi xưa si mê, ngu dại nên lao đầu vào cờ bạc, rượu chè, hút xách, đàn điếm, vì quan niệm chết là hết nên mặc tình gây tạo tội lỗi. Tôi nhờ có người mẹ hiền tế độ và gặp được Phật pháp, đã giúp cho tôi làm mới lại cuộc đời bằng sự tu học và dấn thân đóng góp, phục vụ tùy theo khả năng của mình.

Thiền Viện Thường Chiếu hiện nay, Tăng ni tu học trên một ngàn người dưới sự trực tiếp chỉ dạy của Hòa Thượng thượng Nhật hạ Quang- viện trưởng Thiền Viện Trúc Lâm Trí Đức, trụ trì Tổ đình Thiền Viện Thường Chiếu, và là trưởng ban quản trị Thiền phái Trúc Lâm Việt Nam.

Tôi bây giờ là một Thiền sinh đang tu học và lao động, được sự chỉ dạy tận tình của sư phụ từng bước đã giúp tôi chuyển hóa dần những thói hư, tật xấu, nhờ vậy mà tôi mới được tồn tại cho đến ngày hôm nay. Cho nên, ai nói rằng nghiệp là cố định thì không đúng, chúng tôi xin xác quyết điều này qua sự trải nghiệm và tu tập của bản thân.

Từ lâu, chúng ta thường nghe nói, gieo nghiệp nào thì phải chịu kết quả nấy, tức là ai gieo nhân gì thì phải thọ quả báo y như vậy, có đúng không? Đây là điều mà tất cả chúng ta phải tìm hiểu cho rõ ràng, tường tận, vì nhiều người mới tu

còn hoang mang chỗ này, không biết tu có chuyển được nghiệp hay không? Bản thân chúng tôi xin thề rằng, nếu tu mà không chuyển được nghiệp xấu, tôi sẽ bị đọa địa ngục suốt đời, suốt kiếp thay thế cho tất cả chúng sinh.

Nhưng nếu trước đã nói gieo nghiệp nào sẽ phải chịu quả nấy, thì chúng ta tu đâu có lợi ích gì? Tu là cốt chuyển ba nghiệp tham-sân-si thành vô lượng trí tuệ và từ bi, nếu ta tạo nghiệp nào thì phải thọ nhận quả nấy, thì tu làm sao cho bớt khổ và hết khổ được? Nếu ai cũng nghĩ theo nghĩa nông cạn, đơn giản, mà không có sự thể nghiệm là gây nghiệp nào thọ quả nấy, thì ta sẽ thối Bồ đề tâm mà bỏ tu.

Lý nhân quả nghiệp báo của đạo Phật không cố định là tác nhân nào thọ quả nấy, mà cũng không phải khi đã gây nhân mà không thọ quả, nó rất phức tạp và đa dạng, tùy theo khả năng tu tập của mình mà nghiệp có thể thay đổi nhiều hay ít.

Trong kinh A Hàm, Phật dạy, “Người gây tạo nhân xấu ác làm hại người vật, trước hoặc sau họ biết tu thân, tu giới, tu tâm thì quả sẽ được đổi thay nhiều hay ít tùy theo khả năng. Nếu ai đã lỡ tạo nghiệp xấu ác rồi mà không biết tu thân, tu giới, tu tâm thì sẽ gây nhân nào mà chịu thọ quả báo đúng như vậy. Đó là nhân nào quả nấy như trồng dưa được dưa, trồng đậu được đậu, và khi ta gây nhân mà biết thay đổi, chuyển nghiệp, thì quả cũng sẽ chuyển theo tùy theo khả năng của ta”.

Phật đưa ra một ví dụ rất cụ thể, “nếu ta bỏ một nắm muối vào trong ly nước lạnh, thì nước ấy mặn không uống được; nếu

ta bỏ cũng nắm muối đó vào trong bình nước lớn có dung tích chứa vài ba trăm lít, thì nước trong bình ấy sẽ uống được, nhưng vị nước hơi măn mẳn; và nếu nắm muối được bỏ vào trong một ao nước có sức chứa nước quá nhiều, thì nước không còn mặn, mà có thể dùng xài bình thường”.

Nghiệp xấu ác Phật dụ cho vị mặn của nắm muối, được hòa tan trong ly nước thì kết quả muối và nước ngang nhau, nên nước bị mặn, không dùng xài bình thường được. Nếu vị mặn của nắm muối được hòa tan trong bình nước lớn thì quả mặn của muối bị loãng ra, nước có thể tạm giải khát được nhưng còn măn mẳn. Nhưng nếu vị mặn của muối được hòa tan trong ao nước lớn thì vị mặn của muối không đủ sức phân hóa nước, nên nước ấy có thể dùng xài bình thường.

Cũng vậy, trong cuộc sống của chúng ta, với dòng đời nghiệt ngã ai mà không biết tu thân, tu giới, tu tâm, thì khi tạo nhân xấu ác sẽ trả quả xấu ác nguyên vẹn, Phật dụ như nắm muối bị hòa tan trong ly nước, không giải khát được vì quá mặn.

Nhưng nếu chúng ta biết tu thân, tu giới, thì Phật dụ như nắm muối được tan trong bình nước lớn, tuy vị nước có hơi măn mẳn nhưng cũng tạm dùng được không đến nỗi phải bỏ đi.

Còn ai biết tu thân, tu giới, tu tâm, Phật dụ như nắm muối bị hòa tan trong ao nước lớn, tuy có nắm muối mặn, nhưng vì nước trong ao quá nhiều, nên muối không đủ sức chi phối, ta có thể dùng nước xài bình thường.

Chính vì vậy, nếu ai biết tu thân, tu giới, tu tâm, thì nghiệp nhân được chuyển hoàn toàn, sẽ không

thọ quả báo đúng như khi mới gây nhân ban đầu. Cho nên, nếu ta lỡ gây nhân xấu ác mà không biết tu thì coi như không chuyển được nghiệp cũ. Chính vì vậy, ta gây nhân nào, thọ quả ấy không sai chạy. Nếu ai lỡ lầm gây nhân xấu ác mà biết tu thân, tu giới là có thể chuyển nghiệp và sẽ chịu quả báo nhẹ hơn lúc ban đầu. Còn nếu ta gây nhân xấu ác mà biết tu thân, tu giới, tu tâm thì gần như chuyển hoàn toàn được nghiệp xấu, và bản thân tôi là một bằng chứng thiết thực. Cho nên, chúng ta tu là chuyển nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc ngay tại đây và bây giờ.

Thế giới chúng ta đang sống tương tàn tương sát lẫn nhau theo nguyên lý duyên khởi, lớn hiếp nhỏ, mạnh hiếp yếu, người giết người, người giết vật và ngược lại. Cho nên, khó có ai từ nhỏ đến già là người hoàn toàn trong sáng, thiện lành, ngoài trừ các vị đại Bồ Tát và chư Phật. Chính vì vậy, ai đã từng sống trong cuộc đời, không ít thì nhiều cũng sẽ làm đau khổ cho nhau, gây oán giận, thù hằn không có ngày thôi dứt.

Nếu hiện tại, chúng ta tu mà vẫn phải trả quả xấu hoàn toàn như cũ, thì quý thầy cô và Phật tử tu có được lợi ích gì? Thế cho nên, chúng ta phải biết, tu là chuyển nghiệp, tức thay đổi nhân xấu thành quả tốt, nhưng tuỳ theo khả năng mỗi người tu nhiều hay ít mà cho ra kết quả trong hiện tại.

Như vậy, chúng ta đã thấy, tuy cùng tạo nhân ác, nhưng tùy theo khả năng tu tập của mọi người có cao thấp khác nhau mà chịu quả sai khác, không ai giống ai. Nếu chúng ta biết tu thì quả liền chuyển,

không cố định như người chấp nhận số phận đã an bài, nên càng ngày sống trong biển khổ, sông mê.

Khi chúng ta biết rõ ai có tu thân, tu giới, tu tâm thì sẽ chuyển được những nghiệp quả xấu trước kia, tuy nói chuyển mà không phải hết hoàn toàn. Thân ta có thể bị đau nhức, nhưng tâm ta vẫn trong sáng, thanh tịnh, nên thường biết rõ ràng, thân đau mà không khởi lên niệm than van, oán trách. Có nghĩa là nắm muối vẫn hòa tan trong ao nước lớn, nhưng vì nước trong ao quá nhiều, nên chúng ta nếm thử không thấy mặn.

Như vậy, tất cả mọi người chúng ta hiểu rõ lý nhân quả nghiệp báo thì phải biết tránh nhân xấu mà cố gắng gieo tạo nhân tốt. Nếu ta biết tránh nhân xấu mà vẫn tạo nhân tốt thì quả xấu làm gì đến để chi phối và sai sử chúng ta được? Người biết tránh nghiệp xấu ác, biết tạo nghiệp thiện lành, tốt đẹp là người tốt trong hiện tại và mai sau.

Ai biết tránh nghiệp xấu ác thì không phải lo lắng hay băn khoăn về chuyện phải quấy, tốt xấu, đúng sai, thương ghét, không lo lắng, sợ hãi về hậu vận rủi may, ta chỉ cứ một bề trải lòng thương yêu chân thành đến với tất cả chúng sinh và dấn thân đóng góp, làm lợi ích cho mọi người, lòng không so đo hay toan tính, hơn thua.

Chúng ta thường hay có những cái bất công vô lý mà không tự thấy, ta không chịu yêu thương, giúp đỡ, sẻ chia đến với tất cả mọi người, mà ta cứ mong mình luôn được an vui, hạnh phúc là điều không thể có được.

Cũng vậy, con người ai cũng muốn đời mình hoàn toàn được an vui, hạnh phúc, không muốn

khổ đau chi phối, vậy mà khi tạo nghiệp thì không chọn thuần nghiệp lành mà cứ để lẫn lộn những điều xấu ác vào thì thử hỏi làm sao được quả an lạc, hạnh phúc hoàn toàn?

Chẳng hạn như các đấng mày râu muốn cho thân thể cường tráng khỏe mạnh, tinh thần thông minh, sáng suốt mà lại hút thuốc, uống rượu say sưa, gây cái nhân bịnh hoạn về sau thì thử hỏi làm sao được khỏe mạnh, sáng suốt.

Ai muốn cho thân thể khỏe mạnh, tâm sáng trong, nhẹ nhàng thì phải sống có điều độ, có chừng mực, biết cách dung hòa, ăn uống, làm việc, vui chơi, giải trí, biết sắp xếp thời gian nghỉ ngơi, tịnh dưỡng đễ giữ thân tâm trong sạch, lành mạnh, sáng suốt.

Còn các cô thiếu nữ đại diện cho phái đẹp, ai cũng muốn trẻ đẹp, tươi vui, vậy mà lúc nào cũng nhăn nhó, quạu quọ, buồn giận hoài, cứ hay bà tám rồi sinh tâm ganh ghét, tật đố, tham chấp đủ thứ thì thử hỏi làm sao vui tươi, trẻ trung, yêu đời cho được.

Phái nữ muốn trẻ trung, đẹp đẽ, duyên dáng thì phải sống vui vẻ, lành mạnh, nhờ vui vẻ, hồn nhiên nên mới tươi tắn, mà đã vui thì ít ganh ghét, hờn giận, nhờ vậy mà giảm bớt phiền muộn, khổ đau. Vậy nếu có ai lỡ làm phiền một chút thì nên hoan hỷ bỏ qua, đó là ta biết tạo nhân vui vẻ, trẻ trung, yêu đời mà làm tròn bổn phận trong gia đình, và phục vụ tốt cho xã hội.

Bằng ngược lại, ta cứ buồn thương, giận ghét, hết phiền muộn người này lại ghét bỏ người kia, mà oán ghét, giận hờn thì lòng ta đâu có an ổn, nhẹ nhàng. Cho nên, ta ăn không ngon, ngủ không yên, đó là cái

nhân dẫn đến thân bệnh hoạn, tiều tụy, hốc hác, và tâm hồn bị dằn vặt bởi bám víu vào những cái được mất, hơn thua, giận hờn nên sống trong đau khổ, lầm mê.

Nếu ta biết rõ ràng, gieo nhân xấu sẽ đưa tới quả xấu thì chúng ta tìm cách tránh xa không nên làm, đừng muốn một đàng mà lại làm một nẻo. Vậy, ta muốn được an vui, hạnh phúc thì ngay bây giờ, mình phải biết buông xả những tập nghiệp gây đau khổ cho người, vật.

Hiểu như vậy, chúng ta mới thấy tin sâu nhân quả nghiệp báo, giúp chúng ta nhìn đúng lẽ thật mà biết cách sống an lành, trở thành người gan dạ, mạnh mẽ, không nhát nhúa, yếu đuối, mình làm gì phải chấp nhận chịu chứ không đổ thừa cho ai.

Ví dụ, có ai đó vì không điều phục được cơn nóng giận, hờn mát nên lỡ tay đánh mắng chửi người. Khi đánh chửi xong, biết mình tạo nhân ác nên thấy ăn năn, hối lỗi, vì mình biết chắc chắn rằng quả báo xấu sẽ đến với mình trong nay mai. Nên khi bị người uy hiếp, đánh đập lại, ta phải gan dạ chịu đựng chớ không nên đối kháng lại, làm cho nhân quả oán giận, thù hằn không có ngày thôi dứt.

Ngược lại, khi ta đánh mắng chửi người thì hăng hái làm như vẻ ta đây, đến khi bị người uy hiếp trở lại thì kêu trời, trách đất đủ thứ hết. Đó là người yếu đuối, không thấy được nhân xấu mà mình đã tạo ra trước đây. Nhân quả chỉ dừng hẳn khi hai bên biết thông cảm và tha thứ cho nhau. Vậy muốn được quả an vui, hạnh phúc, thì ta phải gan dạ bỏ những thói quen xấu xa, tội lỗi mà luôn tạo nhân thiện lành, tốt đẹp. Hai bên cùng tạo

nhân thiện lành thì cái quả xấu ác sẽ dần dần yếu đi cho đến khi hết hẳn.

Khi hiểu được lý nhân quả nghiệp báo, đối với những sự việc không như ý xảy ra, chúng ta sẽ không oán trách trời đất hay người mà chỉ tự trách mình. Do ta trước kia si mê, dại dột, không tránh nhân xấu ác, làm tổn hại cho người nên bây giờ chịu quả xấu. Ta sẵn sàng đón nhận quả xấu một cách sáng suốt, biết bình tĩnh nhận định đúng sai để tìm cách vươn lên và vượt qua số phận tối tăm.

Chúng ta thường thấy trong một gia đình hai ba anh, chị, em sống chung với nhau. Khi có một người trong gia đình lỡ làm bể một cái ly hay cái dĩa, vì sợ bị cha mẹ rầy nên ém nhẹm phi tang, không dám nhận trách nhiệm về mình. Đến khi ba hay má hỏi, không ai nhận là mình làm bể, thái độ như thế là nhát nhúa, hèn nhát, không có tinh thần trách nhiệm, lỡ làm thì gan dạ thú nhận lỗi của mình để người khác không bị hàm oan, không bị vạ lây bởi cái xấu dở của mình.

Lý nhân quả nghiệp báo giúp cho con người có tinh thần trách nhiệm, sáng suốt, biết lựa chọn nhân tốt để làm và tránh xa nhân xấu ác. Nếu ta lỡ tạo nhân xấu rồi thì sẵn sàng can đảm chấp nhận quả xấu một cách gan dạ, không sợ sệt, không đổ thừa hay lẩn trốn. Vì không tin sâu lý nhân quả nghiệp báo nên ta mới có thái độ tránh né, chối cãi, phủ nhận sự thật rồi làm xằng bậy. Cuối cùng, ta đi vào con đường xấu ác một cách dễ dàng.

Thế cho nên, người Phật tử tu hành chân chánh đầu tiên là phải tin sâu Tam bảo, kế

đến tin sâu nhân quả, và cuối cùng tin chính mình là chủ nhân của bao điều họa phúc. Khi hiểu và biết rõ như thế rồi thì ta phải biết khôn ngoan, sáng suốt chọn lựa, biết nhân nào tốt đẹp nên làm, biết nhân nào xấu ác nên tránh, đó là chúng ta đang từng bước tiến bộ trên con đường giác ngộ, giải thoát.

Hằng ngày trong cuộc sống của chúng ta, tuy công việc làm ăn có bộn bề, bận rộn, ta phải giao tế đối tác với nhiều người, nhưng nếu chúng ta biết tránh nhân xấu ác, chọn nhân thiện lành, thì từ suy nghĩ cho đến lời nói và việc làm lúc nào cũng lương thiện,