A. Hiển giáo và Mật giáo: Theo Chân ngôn tông, giáo pháp do đức Phật
truyền dạy có thể chia làm hai nhóm. Nhóm thứ nhất có ý nghĩa dạy bảo rõ
ràng, người ta có thể tụng đọc và tu tập hành trì theo đúng như lời dạy
để đạt đến sự giải thoát. Nhóm này được gọi là Hiển giáo. Nhóm thứ hai
là những câu chân ngôn, mật ngữ, thường không nhận ra được ý nghĩa rõ
ràng nào trong đó, nhưng có thể tạo ra những oai lực nhiệm mầu, giúp
người hành trì có thể đạt đến những cảnh giới giải thoát nhất định, tùy
theo công phu tu tập của mình. Nhóm này được gọi là Mật giáo.
Những giáo pháp thuộc về Mật giáo thường chỉ được khẩu truyền trực tiếp
giữa vị thầy và đệ tử, không được ghi chép thành kinh văn. Vì thế mà qua
một thời gian rất dài sau khi đức Phật nhập diệt, người ta không thấy có
bản kinh nào ghi chép đầy đủ các phần giáo pháp này. Mặc dù vậy, các vị
tổ sư được chân truyền vẫn nối tiếp nhau gìn giữ, và chỉ truyền dạy cho
những ai có căn cơ thích hợp mà thôi.
B. Giáo lý tam mật: Chân ngôn tông dạy người tu pháp “tam mật”, nghĩa là
ba pháp bí mật, bao gồm thân mật, khẩu mật và ý mật. Nếu hành giả đạt
đến mức thân tâm nhất như, tất cả đều tương thông ứng hợp với nhau, thì
ngay trong thân này, trong đời hiện tại này, có thể đạt được sự giải
thoát rốt ráo, nghĩa là thành Phật. Giáo lý này được tóm gọn trong tám
chữ: “Tam mật tương ưng, tức thân thành Phật.”
Vì vậy, hành giả tu tập theo Chân ngôn tông không xem trọng một công phu
riêng lẻ nào, mà phải đồng thời tu tiến. Tu tập thân mật tức là đi,
đứng, nằm, ngồi đều nghiêm trang đúng pháp, và quan trọng nhất khi hành
trì phải bắt ấn quyết đúng pháp. Tu tập khẩu mật tức là luôn giữ gìn
khẩu nghiệp thanh tịnh, chỉ nói những lời đúng pháp, và khi hành trì thì
phải trì tụng chân ngôn. Tu tập ý mật tức là tâm ý thanh tịnh, và khi
hành trì thì quán tưởng lẽ vô sinh của các pháp.
Nếu hành giả trong khi hành trì đạt đến chỗ “tam mật tương ưng”, nghĩa
là tay bắt ấn quyết, miệng niệm chân ngôn, tâm quán tưởng lẽ vô sinh của
các pháp, tự nhiên sẽ phát sinh uy lực diệu dụng, tùy theo sự phát tâm
hành trì mà có thể đạt được sự như ý.
Để tu thân mật, hành giả phải nghiêm trì giới luật. Đây chính là chỗ
khác nhau giữa Chân ngôn tông với các tà phái chỉ chuyên dùng bùa chú,
phép thuật. Người tu nhờ giữ theo giới luật nên tự nhiên tạo ra oai nghi
tế hạnh, khiến cho thân tâm được nhu hòa, thuần phục, không còn sự nóng
nảy hay vội vàng, hối hả.
Để tu khẩu mật, hành giả phải được chân truyền từ bậc chân sư, phải đem
tâm thành kính để cầu được chân ngôn. Khi được thầy dạy cho thì phải
lắng tai nghe rồi đem lòng ghi nhớ, đặt hết niềm tin vào chân ngôn,
không chút hoài nghi hay xao lãng. Tùy theo mục đích phát tâm, pháp môn
hành trì khác nhau, có thể có nhiều loại chân ngôn khác nhau. Nhưng khi
hành trì thì hành giả chỉ biết đến chân ngôn đang tụng, không còn biết
đến bất cứ điều gì khác, cũng chẳng nghĩ đến kết quả của sự hành trì đó.
Để tu ý mật, hành giả phải thường xuyên rèn luyện tâm ý, lắng yên mọi
vọng niệm, thường an trụ trong sự nhất tâm quán tưởng. Khi hành trì thì
để hết tâm ý quán tưởng lý vô sinh, thấu triệt rằng tất cả các pháp từ
xưa đến nay vốn chưa từng sinh ra, cũng chưa từng diệt mất. Hết thảy đều
chỉ là những biến hiện khác nhau của tâm thức mà thôi.
Giáo lý Chân ngôn tông vốn cực kỳ uyên áo, thâm mật, nhưng hoàn toàn
không phải là chỉ nhắm đến tạo ra những phép mầu linh diệu như nhiều
người thường lầm tưởng. Khi một vị hành giả có công phu hành trì miên
mật, vị ấy tự nhiên sẽ đạt được những uy lực nhất định, có thể thực hiện
một số việc mà người khác không thể làm được, nhưng điều đó hoàn toàn
không phải là kết quả nhắm đến của sự tu tập.
Khi hiểu đúng về giáo lý Tam mật của Chân ngôn tông, chúng ta mới thấy
được rằng đó chính là một sự kết hợp hài hòa, thúc đẩy người tu tập phải
tinh tấn trong mọi mặt, và do đó có thể giúp hành giả nhanh chóng đạt
đến cảnh giới giải thoát cũng là điều dễ hiểu.
Đây cũng chính là lý do giải thích cho sự tồn tại ngắn ngủi của Chân
ngôn tông so với các tông phái khác. Khi không có được những người kế
thừa nắm vững và thực hành theo đúng những giáo lý uyên áo này, Chân
ngôn tông sẽ ngay lập tức bị biến dạng thành những hình thức mê tín dị
đoan, không phù hợp với tinh thần chân chánh của đạo Phật, không đưa đến
sự giải thoát rốt ráo cho thân tâm của người tu tập, và vì thế mà nó tất
yếu sẽ bị khai trừ ra khỏi ngôi nhà Phật giáo.