Nghe như vầy:
Một thời, đức Phật ở tinh xá Kỳ Thọ Cấp Cô Độc, thuộc nước Xá Vệ, cùng với một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ kheo và năm ngàn vị Bồ tát đều là bậc Bồ tát có thần thông thông suốt, với trí tuệ biến hóa thiện xảo, đi khắp ba ngàn thế giới cứu giúp, làm lợi ích cho tất cả chúng sanh.
Khi ấy, trong thành thuộc nước Xá Vệ có trưởng giả giàu sang tên Tỳ La Đạt (còn gọi là Oai Thí) và năm trăm đại trưởng giả khác cũng ở trong thành đó. Vào một đêm cùng có ý nghĩ như nhau, sáng ra họ đều ra khỏi thành Xá Vệ, đi đến tinh xá Kỳ Thọ Cấp Cô Độc, ở trước Phật đảnh lễ, nhiễu quanh Phật ba vòng, thăm hỏi Thế tôn, rồi ngồi qua một bên.
Lúc ấy, với trí huệ vô lượng, Thế tôn hỏi trưởng giả Oai Thí và các trưởng giả tộc tánh tử:
- Các ông suy nghĩ gì mà đến gặp Như Lai?
Khi đó, trưởng giả Oai Thí và các trưởng giả liền bạch Phật:
- Bạch Thế tôn! Chúng con tập hợp ngồi ở nơi vắng vẻ đều có ý nghĩ: “Ở đời khó được gặp Phật, được thân người cũng vậy, được giải thoát khỏi thế gian cũng rất khó”.
Chúng con trộm nghĩ: “Nên theo pháp thừa nào để đến Niết-bàn? Nên dùng pháp Thanh văn thừa hay Duyên Giác thừa để được Niết-bàn? Hay dùng pháp Đại thừa để đến Niết-bàn?”.
Khi chúng con nghĩ như vậy, liền nói: “Nguyện cầu cho chúng con được Niết-bàn Vô thượng thừa. Thân này không thể do pháp Thanh văn, Duyên giác mà được giải thoát”.
Bạch đức Thế tôn! Chúng con nguyện phát tâm Vô thượng chánh giác. Nhờ pháp này nên chúng con được đến thân cận Như Lai. Tại sao tâm tánh Bồ tát đại sĩ thường mong muốn đạo Vô thượng bình đẳng chánh chơn? Chúng con nên học pháp nào để được an trụ? Nguyện xin Như Lai dũ lòng từ bi thương xót vô hạn, giải rõ chỗ nghi ngờ cho chúng con.
Bấy giờ, Thế tôn bảo Oai Thí:
- Lành thay! Lành thay! Các đại trưởng giả lại có thể bỏ thế tục, xả bỏ mọi vinh hoa, dục lạc ở đời, phát tâm Vô thượng chánh chơn, đến thân cận Như Lai. Lại nữa, này Oai Thí và các trưởng giả! Hãy siêng năng lắng nghe và suy nghĩ. Ta sẽ giảng nói hạnh của Bồ tát đại sĩ chứng đắc Vô thượng chánh đẳng giác, hạnh nguyện nên làm và pháp giác ngộ.
Trưởng giả Oai Thí và năm trăm vị kia đều chấp tay cung kính lắng nghe.
Khi ấy, Phật bảo các trưởng giả:
- Bồ tát đại sĩ phát tâm mong muốn đạo Vô thượng Chánh giác, tâm hướng đến chúng sanh, phát lòng đại từ vô lượng, thường nhớ nghĩ, cứu giúp, không bỏ, siêng năng tu học không quên. Như vậy mới là phát tâm Vô thượng Chánh giác.
Lại nữa, các trưởng giả! Nếu có chúng sanh nào tạo ra các nghiệp ác về thân, khẩu, ý, làm những việc phi pháp thì sau khi chết sẽ đọa địa ngục.
Này các trưởng giả! Trong trời đất tập hợp toàn là các thứ khổ. Bồ tát nhìn thấy các loại chúng sanh với lòng đại từ, đại bi, sức cứu giúp họ. Thân mình không tham đắm y phục, thức ăn uống, các thứ lợi dưỡng, nên bố thí hết các đồ quý báu, ưa thích, thường nghĩ đến các chúng sanh ấy, thận trọng thực hành giới luật, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí huệ.
Như vậy, này trưởng giả! Bồ tát đại sĩ muốn phát tâm Vô thượng chánh chơn nên tu tập quán pháp ngay nơi thân hành.
Bấy giờ, Oai Thí và các trưởng giả thưa:
- Bạch Thế tôn! Chúng con nên tu niệm pháp thân có ba, khẩu có bốn, ý có ba. Tại sao Bồ tát đại sĩ nên quán pháp thân hành?
Khi ấy, Thế tôn bảo Oai Thí và các trưởng giả:
- Như vậy, này các trưởng giả! Bồ tát đại sĩ có bốn mươi hai pháp quán thân. Sau khi quán sẽ lìa tưởng ràng buộc thân, tâm, ý thức, tham đắm cái ta, tham mạng sống ô trược, tán loạn, đoạn trừ hết các điều sai quấy.
Khi ấy, Oai Thí và các trưởng giả vâng lời lắng nghe.
Phật bảo:
- Bồ tát đại sĩ quán thân ô uế vốn là bất tịnh.
Quán thân là chỗ hội chứa toàn đồ hôi thối. Quán thân nguy hại sẽ bị hủy hoại.
Quán thân không bền vững sẽ tan nát như bụi.
Quán thân như huyễn do các đại biến hóa.
Quán thân có chín lỗ thường tiết ra chất dơ.
Quán thân bị lửa dâm dục thiêu đốt.
Quán thân bị lửa sân giận đốt cháy.
Quán thân bị ngu si làm mê mờ.
Quán thân bị lưới ân ái ràng buộc.
Quán thân như mụt nhọt, bị các khổ làm bức bách. Quán thân có thể bị bốn trăm lẻ bốn thứ bệnh.
Quán thân là nhà ô uế chứa các loại vi trùng.
Quán thân vô thường, chết trở về cát bụi.
Quán thân ngu muội không thấu đạt pháp thể.
Quán thân nguy hại, không bao lâu sẽ bị hủy hoại.
Quán thân không lợi ích, thường ôm lòng ưu sầu.
Quán thân không lâu bền, đến già rất cực khổ.
Quán thân không đáng tin, chỉ là do các thứ trang sức.
Quán thân khó biết đủ, thọ nhiều mà không chán.
Quán thân như hang ổ chịu các sắc ái.
Quán thân tham lam, mê hoặc, đắm trước năm dục lạc.
Quán thân ngu muội, chỉ lo vui chơi.
Quán thân không tồn tại, bị sanh tử trong các đường.
Quán thân ý thức thường nghĩ tưởng đến các điều hạ tiện.
Quán thân không có bạn bè giúp đỡ, nuôi dưỡng, hội hợp rồi chia ly.
Quán thân như các loài cáo, sói, tranh giành ăn nuốt thức ăn.
Quán thân các cơ quan thay đổi liên tục.
Quán thân lệ thuộc nhiều vào việc ăn uống.
Quán thân máu mủ chảy tràn, hôi thối không ai dám nhìn.
Quán thân bị hủy diệt, chẳng phải là pháp thường còn.
Quán thân như quả báo thường bị nhiều oán hại.
Quán thân nóng bức thường ôm lòng ưu sầu.
Quán thân là tập hợp tai ương do sai lầm của năm ấm.
Quán thân bị nạn khổ sanh tử.
Quán thân chẳng có ngã, do các duyên tập hợp.
Quán thân không có tánh nam, nữ; chỉ là hợp tan.
Quán thân căn bản là không, thọ các tình.
Quán thân không thật, như huyễn hóa.
Quán thân giả dối, hiện ra như mộng.
Quán thân giả tạo như sóng nắng.
Quán thân dối trá như tiếng vang, như bóng dáng.
Này trưởng giả! Đó là bốn mươi hai pháp quán thân hành của Bồ tát đại sĩ. Người nào không quán như vậy, hoặc tham đắm thân, tâm thần, ý thức do đây sanh diệt. Bồ tát nào quán như vậy rồi, mọi tham ái thân mạng, tham ái ta, các nghi ngờ, điên đảo, sai lầm, các dục lạc, so tính có thường đều đoạn trừ hết. Một lòng giữ đạo không tiếc mạng sống. Như vậy, mau đầy đủ sáu độ vô cực.
Này trưởng giả! Bồ tát đại sĩ do đây đầy đủ sáu đức phương tiện, hóa độ rộng khắp nên mau chứng đạo Vô thượng Chánh giác.
Lúc đó, Thế tôn muốn giảng lại về pháp thân hành mà nói kệ:
- Được làm người rất là khó
Không đem thân làm việc ác
Đến khi chết quăng gò mã
Cáo sói ăn, hoặc thối nát
Tự lừa dối, thường mê hoặc
Thường nhớ nghĩ tham sắc dục
Thân này cầu không xét lại
Ngày đêm chịu các khổ đau
Do khổ đau thành phiền não
Thân ung nhọt đầy bất tịnh
Thường khổ cực, chịu đói khát
Bậc trí há tham mạng sống
Thường mến thân không nhàm chán
Hết lòng nuôi dưỡng thân này
Do thấy sắc, phạm các tội
Nên nhận chịu khổ địa ngục
Thân không thể như Kim cang
Không nên dùng tạo ác nghiệp
Tuy sống lâu cũng sẽ chết
Ngay bây giờ hãy nghĩ Phật
Giả sử thường nuôi dưỡng thân
Ngọt ngon, trang sức hương hoa
Thường đói khát, không no đủ
Dẫu gắng sức có ích gì
Trải vô số kiếp mới gặp
Đức Phật oai hùng thế gian
Phát lòng tin, chớ phạm tội
Đọa ba đường chịu khổ đau
Ở đó chịu ngàn ức năm
Tự gắng sức như cứu lửa
Huống là người thọ trăm tuổi
Buông lung tạo nhân địa ngục
Nếu ai tưởng nghĩ đến ngã
Được thân người rất là khó
Thường buông lung năm dục lạc
Chỉ vui chơi, sao biết sau
Dục lạc này không lâu dài
Các khổ đau đến không xa
Nên mau lìa thói xan tham
Có thể được phước lộc lớn
Có, không của đều như mộng
Đem điều này dối chúng sanh
Một khi có, liền mất hết
Người có trí không bỏn xẻn
Sắc mê hoặc như huyễn hóa
Hiện dối trá như hoa đẹp
Muốn của cải, tự dối mình
Ngu mê hoặc, bị điên đảo
Đem các khổ cho đến phước
Dùng thân này nghĩ nhớ đến
Có - không, của thuộc năm nhà
Người trí nào lại mê tài
Sai lầm theo vợ và con
Vua ỷ thế lấy của cải
Hiểu rõ nghĩa vô thường này
Hoàn toàn không ưa lơi lạc
Do ân ái gây khổ não
Không tham đắm vào gia đình
Cha mẹ, của cải, vợ con
Đều để lại, đi một mình
Có tham tiếc, không tự giác
Sợ của cải theo ta mất
Người ngu si mang của cải
Người có trí tin, không tham
Tham, không tin, không thể theo
Tự hèn hạ như đứa ở
Ngoài tham lam, trong nóng đốt
Các Thánh Hiền không ngâm vịnh
Hội đàm, đọc, tụng, ngâm thơ
Bị dâm nữ làm mê hoặc
Tánh hung dữ và thô bạo
Người bỏn xẻn hay ganh ghét
Tánh tham lam không bạn bè
Tánh khiêm nhường nhiều người thân
Vì ham của, khổ theo sau
Người trí nghĩ, chớ nên tin
Theo của cải, sanh việc này
Và phát sanh tâm độc hại
Là người trí nên quán sát
Bỏ xan tham, ganh, tà vạy
Vàng, châu báu, các trân bảo
Vì lìa bỏ, được phước lộc
Do đây nên sanh tranh cãi
Chế pháp này điều tâm ý
Có thể gặp đấng tối tôn
Đức Như Lai Phật Từ Thị
Mới có đất bằng vàng bạc
Biết nơi nào sẽ sanh đến
Năm dục lạc đều giả dối
Ngu mê hoặc lừa dối tâm
Dục như nóng bức mùa Hạ
Khổ, lao nhọc như sóng nắng
Tham sắc dục bị mê hoặc
Do say mê, mất ý chí
Theo thói dục bị đảo điên
Đến lúc nào được gặp Phật
Vào khoảng chín mươi mốt kiếp
Mới có Phật hiện ở đời
Thiêu hủy hết núi Tu-Di
Sau do đâu sẽ được gặp
Biển, ao, hồ đều khô cạn
Cả trời đất không còn nước
Dục thiêu đốt cũng như vậy
Bậc trí nào lại đắm dục
Các bậc trí hiểu thông suốt
Nên xét biết, trú tịch diệt
Tham dục lạc đâu vui gì
Hiểu như vậy không mắc lưới
Quán, thực hành pháp tối thượng
Chớ luyến tiếc ngục gia đình
Tâm ô uế tham ân ái
Không thể nào thoát khổ ngục
Vợ con rồi hợp cũng tan
Việc mình làm, tự mình lãnh
Đơn độc chịu các khổ đau
Không có ai thay thế cho
Ba cõi này rất khổ não
Không nên ham vợ và con
Lúc thương yêu, gần vui vẻ
Ngược lại thành buồn khổ não
Duyên đọa vào ba đường khổ
Độc chua cay thật thảm thương
Nếu phải chịu các khổ não
Vợ con không thể thay được
Chớ vì cha mẹ, quyến thuộc
Mà gây tạo các việc ác
Không thoát khỏi khổ A-tỳ
Chẳng bằng thân làm việc thiện
Diêm-la vương cùng ngục tốt
Không hỏi việc của cha mẹ
Anh em, vợ con, bè bạn
Chỉ hỏi có làm thiện ác
Nay được thọ làm thân người
Do đó nên không nghĩ ác
Diệt trừ hết các tội lỗi
Sửa đổi việc bất thiện trước
Tự ngăn ngừa việc xấu ác
Chớ tin làm không quả báo
Đấng pháp vương đang thuyết giảng
Giải phân biệt hạnh thanh tịnh
Tạo nghiệp gì, quả tương ứng
Ý buông lung, chịu khổ não
Thân tạo tác chịu tai ương
Ví như là bóng theo hình
Lúc lãnh chịu các khổ đau
Cha mẹ cũng không thay được
Người thân lắm cũng không thay
Nên người trí không luyến dục
Muốn thoát khỏi khổ địa ngục
Và các cùm gông, xiềng xích
Nên siêng nghĩ xa lìa dục
Mau thực hành giáo pháp Phật
Ngôi nhà lửa nhiều phiền não
Lửa bừng cháy vẫn an nhiên
Bậc trí tuệ sao an vui
Đọa vào trong ngọn lửa dữ
Người tại gia lo lợi dưỡng
Ở thế tục nghiệp vợ con
Có hàng vạn mối lo âu
Bậc trí sao không bỏ nhà
Pháp mười lực rất an lạc
Không như vậy chịu khổ đau
Lo cho con mất ý chí
Người mê hoặc đọa địa ngục
Người mê muội trong thế gian
Nghĩ nhớ tưởng vợ con mình
Ngu si cho là thường còn
Không biết thân như huyễn hóa.
Lúc Phật Thế tôn nói pháp này, Oai Thí và năm trăm trưởng giả liền đắc pháp nhẫn nhu thuận. Do đắc nhẫn này, thần thông đầy đủ, biết được quá khứ, vị lai, đạt được trí tuệ bậc Thánh vi diệu, không gì chướng ngại, hiểu rõ ý muốn của chúng sanh, phát sanh tâm quán tất cả chúng sanh trong hội, liền nói kệ:
- Lành thay làm lợi lớn
Tối thượng trong các lợi
Là phát tâm thực hành
Mong cầu Phật, Bồ tát
Tâm đại thừa an lạc
Chỉ muốn làm chúng vui
Vì người sửa cầu đường
Người mong cầu đại thừa
Chúng sanh đều ưa thích
Hình dáng người ưa nhìn
Có người nào phát tâm
Chí cầu Bồ tát đạo
Người phát tâm Bồ-đề
Gieo đức nơi ruộng phước
Người ưa thích Bồ tát
Là bậc trí ba cõi
Tâm kính thánh Bồ tát
Vượt qua các loại tâm
Tất cả đều đầy đủ
Có thể độ chúng sanh
Chúng ta vui được lợi
Ưa muốn phát tâm này
Gặp được Phật năng nhân
Sư tử tối chánh giác
Liền được nghe pháp này
Bồ tát quán pháp thân
Chí mong cầu đại thừa
Đạt đến nhẫn nhu thuận.
Khi ấy, Phật liền mỉm cười. Khi Thế tôn mỉm cười, hào quang năm sắc từ kim khẩu Ngài phóng ra, rực rỡ như ánh sáng mặt trời, mỗi màu sắc đều khác nhau, vô số ánh sáng chiếu khắp các quốc độ trong mười phương, oai lực của ánh sáng này che mờ ánh sáng của tất cả Thích, Phạm, mặt trời, mặt trăng, cung điện của thiên, ma.
Khi Phật mỉm cười và che ánh sáng, chư thiên, long, thần và người thế gian gần bảy vạn hai ngàn người thấy thần thông biến hóa, ánh sáng chiếu rực rỡ của Phật, đều tự giác. Được Như Lai chiếu ánh sáng làm thân thể an ổn, đều ngay tại chỗ ngồi bỗng nhiên chứng đắc Vô sanh pháp nhẫn. Ngoài ra, vô số đều phát tâm Vô thượng Chánh giác.
Sau đó, ánh sáng vòng quanh thân Phật ba vòng rồi bỗng nhiên trở vào lại đảnh đầu.
Bấy giờ, hiền giả A-Nan bạch Phật:
- Chư Phật Như Lai xuất hiện ở đời, đem giáo pháp rộng lớn hóa độ chúng sanh, trọn không dối gạt. Nay do đâu Thế tôn vui cười? Lành thay Thế tôn! Như Lai ban đức, thương tưởng tất cả vô lượng chư thiên và người thế gian, làm cho được an vui. Các loài súc sanh, cầm thú, côn trùng đều được độ thoát. Nguyện xin Ngài giải rõ ý Ngài mỉm cười.
Bấy giờ, Thế tôn bảo A-Nan:
- Ông có thấy trưởng giả Oai Thí và năm trăm trưởng giả không?
- Bạch Thế tôn! Con có thấy.
Thế tôn bảo:
- Các trưởng giả này ở thời chư Phật quá khứ đã gieo trồng phước đức. Như vậy, này A-Nan! Trưởng giả Oai Thí và năm trăm trưởng giả từ lúc phát tâm Vô thượng Chánh giác trở về sau, bảy mươi sáu kiếp không đọa trong ba đường khổ. Sau đó thành Phật cùng một kiếp, kiếp tên Dõng Mãnh, đều cùng một tên hiệu là Hoa Kiết Tạng Vương Như Lai Vô sở trước Đẳng chánh giác Đạo pháp Điều ngự Thiên nhân sư Phật Thế tôn. Mỗi vị đều độ chúng sanh đến vô lượng.
Khi ấy, A-Nan lại bạch Phật:
- Bạch Thế tôn! Thật là thâm sâu vi diệu chưa từng có. Như Lai thuyết giảng chánh pháp uyên thâm vô lượng. Kinh này tên là gì? Phụng trì như thế nào?
Phật dạy:
- Này A-Nan! Kinh này tên là Bồ tát tu hành, cũng gọi là Đại Sĩ Oai Thí Sở Vấn Quán Thân Hành Kinh.
Lại nữa, này A-Nan! Chư Phật quá khứ, tương lai, hiện tại thành đạo, hoằng hóa đều nhờ pháp quán này. Ta nay thành Phật, có thân tướng tốt đẹp, giáo hóa người trong vòng sanh tử cũng nhờ pháp này. Các ông hãy khéo ghi chép, thọ trì, đọc tụng, giảng giải cho tất cả chúng sanh.
Phật nói kinh này xong, hiền giả A-Nan, Đại sĩ Oai Thí và năm trăm người, chư thiên, long, thần và người nghe kinh đều hoan hỷ, chắp tay đảnh lễ Phật.