Từ điển thuật ngữ Phật học »» Đang xem mục từ: tâm bất tương ưng hành

---

KẾT QUẢ TRA TỪ

Từ điển Phật Quang

• tâm bất tương ưng hành
  
  (心不相應行) Phạm: Citta-viprayukta-saôskàra. Pàli: Citta-vippayutta-dhamma. Cũng gọi Tâm bất tương ứng hành uẩn, Phi sắc phi tâm bất tương ứng hành pháp, Phi sắc bất tương ứng hành uẩn, Tâm bất tương ứng pháp, Bất tương ứng hành pháp, Bất tương ứng hành, Bất tương ứng. Chỉ cho nhóm pháp hữu vi không thuộc về sắc pháp, tâm pháp, cũng không tương ứng với tâm, là vị thứ 4 trong 5 vị do tông Câu xá và tông Duy thức lập ra. Theo Thuyết Nhất thiết hữu bộ Tiểu thừa, ngoài Sắc, Tâm và Tâm sở còn có thực pháp không tương ứng với tâm, thể của nó là pháp hữu vi, thuộc về Hành uẩn trong 5 uẩn, vì thế nên gọi là Tâm bất tương ứng hành. Nhưng kinh Bộ và tông Duy thức thì cho rằng Bất tương ứng hành được giả lập từ phần vị của Sắc và Tâm chứ không phải là pháp thật. Về con số của pháp Bất tương ứng hành thì giữa Đại thừa và Tiểu thừa có thuyết khác nhau. Tông Câu xá Tiểu thừa nêu 14 pháp Bất tương ứng hành: Đắc, Phi đắc, Đồng phận, Vô tưởng quả, Vô tưởng định, Diệt tận định, Mệnh căn, Sinh, Trụ, Dị, Diệt, Danh thân, Cú thân và Văn thân. Luận Thuận chính lí quyển 12 thêm Hòa hợp tính nữa mà lập thuyết 15 pháp Bất tương ứng hành. Luận Phẩm loại túc quyển 1 thì nêu 16 pháp: Đắc, Vô tưởng định, Diệt định, Vô tưởng sự, Mệnh căn, Chúng đồng phận, Y đắc, Sự đắc, Xứ đắc, Sinh, Lão, Trụ, Vô thường tính, Danh thân, Cú thân và Văn thân. Ngoài ra, Phân biệt bộ và Độc tử bộ cũng xếp Tùy miên vào pháp Bất tương ứng hành. Về phía các nhà Duy thức Đại thừa thì trong luận Du già sư địa quyển 3, nêu 24 pháp Bất tương ứng hành: Đắc, Vô tưởng định, Diệt tận định, Vô tưởng di thục, Mệnh căn, Chúng đồng phận, Sinh, Lão, Trụ, Vô thường, Danh thân, Cú thân, Văn thân, Dị sinh tính, Lưu chuyển, Định dị, Tương ứng, Thế tốc, Thứ đệ, Thời, Phương, Số, Hòa hợp và Bất hòa hợp. Luận Đại thừa a tì đạt ma tập quyển 1 thì lược bỏ Bất hòa hợp mà còn 23 pháp Bất tương ứng hành. Còn luận Đại thừa ngũ uẩn thì nêu 14 pháp là: Đắc, Vô tưởng đẳng chí, Diệt tận đẳng chí, Vô tưởng sở hữu, Mệnh căn, Chúng đồng phận, Sinh, Lão, Trụ, Vô thường, Danh thân, Cú thân, Văn thân và Dị sinh tính.[X. luận Câu xá Q.4, 19; luận Nhập a tì đạt ma Q.thượng; luận Hiển dương thánh giáo Q.2; Câu xá luận quang kí Q.4; Thành duy thức luận diễn bí Q.2, phần cuối; luận Đại tì bà sa Q.22, 45; luận Thành duy thức Q.1, 2; luận Đại thừa a tì đạt ma tạp tập Q.2]. (xt. Ngũ Vị Thất Thập Ngũ Pháp, Ngũ Vị Bách Pháp).

TRA THEO VẦN TRONG CÁC TỪ ĐIỂN

Hướng dẫn: Quý vị có thể nhập nguyên một từ để tìm xem tất cả những từ ngữ bắt đầu bằng từ đó. Ví dụ, nhập quyết để xem Quyết định tâm, Quyết định tạng luận, Quyết định tín v.v...

Mua sách qua Amazon sẽ được gửi đến tận nhà - trên toàn nước Mỹ, Canada, Âu châu và Úc châu.

XEM TRANG GIỚI THIỆU.

---

      

---