nhị thập chủng ngoại đạo:

(二十種外道) Cũng gọi Nhị thập chủng Tiểu thừa ngoại đạo niết bàn. Hai mươi loại Niết bàn mà Tiểu thừa và ngoại đạo ở Ấn độ chấp trước do Luận sư Đề bà phân loại. Đó là: 1. Tiểu thừa ngoại đạo: Ngoại đạo chủ trương Các thụ ấm hết, như đèn tắt, gió dừng là Niết bàn. 2. Phương luận sư ngoại đạo: Chủ trương Đầu tiên sinh ra các phương, từ các phương sinh ra người thế gian, từ người sinh ra trời đất. Khi trời đất diệt mất, trở lại chỗ ban đầu là Niết bàn. 3. Phong tiên luận sư ngoại đạo: Chủ trương Gió sinh trưởng các vật có mệnh sống, cũng chính gió giết hại các vật có mệnh sống. Gió tạo ra muôn vật, rồi phá hoại tiêu diệt hết muôn vật là Niết bàn. 4. Vi đà luận sư ngoại đạo: Chủ trương Từ trong rốn của trời Na la diên sinh ra hoa sen lớn, từ hoa sen sinh ra Phạm thiên, tất cả vật có mệnh sống và không có mệnh sống đều từ trong miệng Phạm thiên sinh ra. Khắp cả đại địa là giới tràng tu phúc đức. Nếu giết hại hết thảy loài hoa cỏ và muông thú như lợn, dê, lừa, ngựa... khắp trên đại địa để cúng dường Phạm thiên thì sau khi chết được sinh về cõi Phạm thiên là Niết bàn. 5. Y xa na luận sư ngoại đạo: Chủ trương Không thể thấy hình tướng của tôn giả luận sư Y xa na dù ngài có mặt ở khắp mọi nơi. Vì không có hình tướng nên ngài có năng lực sinh ra hết thảy muôn vật có mệnh sống và không có mệnh sống là Niết bàn.6. Lõa hình ngoại đạo: Chủ trương Thấy rõ các loại hình tướng khác nhau là Niết bàn. 7. Tì thế sư, tức Thắng luận sư ngoại đạo: Chủ trương Đất, nước, lửa, gió, hư không, bụi bặm... hòa lẫn với nhau mà sinh ra hết thảy muôn vật có trí biết và không trí biết ở thế gian; khi các yếu tố trên lìa tan là Niết bàn. 8. Khổ hạnh ngoại đạo: Chủ trương Thân thể diệt, phúc đức hết là Niết bàn. 9. Nữ nhân quyến thuộc ngoại đạo: Chủ trương Trời Ma hê thủ la là thân người nữ, sinh ra các trời, người và muôn vật là Niết bàn. 10. Hành khổ hạnh luận sư ngoại đạo: Chủ trương Khi tội phúc, công đức hết sạch là Niết bàn. 11. Tịnh nhãn luận sư ngoại đạo: Chủ trương Hết phiền não, nương theo trí là Niết bàn. 12. Ma đà la luận sư ngoại đạo: Chủ trương Trời Na la diên là cha đẻ của hết thảy muôn vật, là bậc tối thắng trong tất cả chúng sinh. Muôn vật từ ngài sinh ra, sau khi diệt lại trở về với ngài là Niết bàn.13. Ni kiền tử ngoại đạo: Chủ trương Đầu tiên sinh ra 1 người nam, 1 người nữ, sau đó nam nữ hòa hợp sinh ra hết thảy muôn vật có mệnh sống và không có mệnh sống. Khi li tán, lại trở về nguyên trạng là Niết bàn. 14. Tăng khư luận sư ngoại đạo(tức là Số luận sư): Chủ trương Tự tính của 25 đế là nguyên nhân tạo ra hết thảy chúng sinh là Niết bàn. 15. Ma hê thủ la luận sư ngoại đạo: Chủ trương Quả do Na la diên tạo, Phạm thiên là nhân; Phạm thiên, Na la diên, cho đến Tự tại thiên là nhân sinh diệt, tất cả từ Phạm thiên sinh ra, rồi lại từ Phạm thiên mà diệt là Niết bàn. 16. Vô nhân luận sư ngoại đạo: Chủ trương Không nhân không duyên sinh ra tất cả vật. Chẳng có nhân dơ, cũng không có nhân sạch, cho đến gai nhọn, màu sắc chim công, chẳng do ai làm ra, đều tự nhiên mà có, không nhân không duyên là Niết bàn.17. Thời luận sư ngoại đạo: Chủ trương Thời thành thục tất cả các yếu tố, thời tạo ra mọi vật, thời phân tán tất cả vật là Niết bàn.18. Phục thủy luận sư ngoại đạo: Chủ trương Nước là gốc của muôn vật, nước sinh ra trời đất, sinh ra hết thảy vật có mệnh sống và không mệnh sống, cho đến nước hủy diệt tất cả vật là Niết bàn. 19. Khẩu lực luận sư ngoại đạo: Chủ trương Hư không là nhân của muôn vật, tối sơ sinh ra hư không, hư không sinh ra gió, gió sinh ra lửa, lửa sinh ra sức nóng, sức nóng sinh ra nước, nước đóng băng cứng tạo thành đất, từ đất sinh ra các loại cây cỏ và ngũ cốc, từ ngũ cốc sinh ra mệnh sống. Sau khi ăn tiêu mất, lại trở về hư không là Niết bàn. 20. Bản sinh an đồ luận sư ngoại đạo: Chủ trương Vốn không có mặt trời, mặt trăng, tinh tú, hư không và đất, chỉ có nước lớn. Khi Đại an đồ sinh ra, giống như trứng gà, màu vàng bao quanh, đúng thời vỡ làm 2 nửa, nửa trên làm trời, nửa dưới làm đất. Ở giữa sinh ra Phạm thiên, là ông Tổ của hết thảy chúng sinh, sinh ra tất cả vật có mệnh sống và không mệnh sống, sau khi hủy diệt mất hết, trở về nguyên trạng là Niết bàn. [X. luận Ngoại đạo tiểu thừa niết bàn; Đại minh tam tạng pháp số Q.46].