hoan hỉ:

(歡喜) I. Hoan Hỉ. Phạm: Pramudita. Pàli: Pamudita. Dịch âm: Ba mâu đề đà. Cảm giác vui mừng khi người ta tiếp xúc với cảnh vừa lòng đẹp ý. Đặc biệt chỉ cho chúng sinh nghe đức Phật nói pháp hoặc nghe danh hiệu của chư Phật mà sinh tâm vui mừng, cho đến tin nhận vâng làm. Kinh Giáo hóa bệnh trong Trung a hàm quyển 6 (Đại 1, 460 trung), ghi: Đức Thế tôn nói pháp cho tôi nghe, khuyên phát tâm khát ngưỡng, thành tựu hoan hỉ . Trong quá trình tu hành, có nhiều tầng bậc hoan hỉ khác nhau. Trong đó, tu chứng đến quả vị Sơ địa là hoan hỉ chân chính, vì thế bồ tát Sơ địa được gọi là bồ tát Hoan hỉ địa. Nhưng phàm phu dưới Sơ địa cũng có thể nhờ nghe Phật pháp hoặc cảm niệm công đức hi hữu của chư Phật và Bồ tát mà sinh tâm hoan hỉ, đây thật là do kết quả của tín thụ, có thể nói là sự thể nghiệm tông giáo quí giá. Cứ theo Thập địa kinh luận quyển 2 của ngài Thiên thân, thì sự hoan hỉ của bồ tát Hoan hỉ địa là chỉ cho tâm hỉ, thể hỉ, căn hỉ . Hoan hỉ này có 9 thứ: 1. Kính tín hoan hỉ. 2. Ái niệm hoan hỉ. 3. Khánh duyệt hoan hỉ. 4. Điều nhu hoan hỉ. 5. Dũng dược hoan hỉ. 6. Kham thụ hoan hỉ. 7. Bất hoại tha ý hoan hỉ. 8. Bất não chúng sinh hoan hỉ. 9. Bất sân hận hoan hỉ. Nếu nói theo chủ trương của Tịnh độ giáo Nhật bản, thì Hoan hỉ đặc biệt chỉ cho sự vui mừng phát sinh từ trong lòng nhờ được Phật cứu độ, hoặc do nghĩ rằng chắc chắn mình sẽ được sinh về Tịnh độ cực lạc; bởi vậy, sự vui mừng ấy thường được miêu tả bằng các từ ngữ Tín tâm hoan hỉ , Dũng dược hoan hỉ . Trong Nhất niệm đa niệm chứng văn , ngài Thân loan đã phân biệt ý nghĩa khác nhau giữa Hoan và Hỉ , bảo rằng Hoan là làm cho thân vui mừng, Hỉ là làm cho tâm vui mừng. Hoan hỉ tức biết trước chắc chắn mình sẽ được vãng sinh, cho nên trong tâm vui mừng. Bởi thế, người tu Tịnh độ, vì biết trước sau khi chết, mình được sinh về Cực lạc phương Tây mà vui mừng, gọi là Hoan hỉ. Còn trong đời hiện tại, nhờ lòng tin vững chắc, được vào địa vị Bất thoái mà vui mừng, thì gọi là Khánh hỉ. [X. phẩm Thí dụ trong kinh Pháp hoa Q.2; kinh Vô lượng thọ Q.hạ; Thích thị yếu lãm Q.hạ; Hiển Tịnh độ chân thực giáo hành chứng văn loại Q.3]. II. Hoan Hỉ. Phạm:Ànanda. Chỉ cho ngài A nan đà, vị Đa văn đệ nhất trong 10 vị đệ tử lớn của đức Phật. (xt. A Nan).