Đại từ điển Phật Quang »» Đang xem mục từ: số

số:

(數) Phạn: Saôkhyà. Số lượng biểu thị sự tồn tại của các pháp, 1 trong 24 pháp Bất tương ứng hành của tông Duy thức, 1 trong 24 đức của học phái Thắng luận. Ấn Độ chia Số làm 3 loại: Đơn số (1 số), Song sốb(2 số) và Phức số (nhiều số). Từ 1 đến vô số (Phạn:Asaôkhya, a tăng kì) thông thường được biểu thị bằng 52 loại số tăng dần theo pháp thập tiến (decimal system) như sau: Một, mười, trăm, nghìn, vạn, lạc xoa (Phạn: lakwa), a để lạc xoa (Phạn: atilakwa), câu chi (Phạn: koỉi), mạt đà (Phạn: madhya), a dođa (Phạn: ayuta), đại a do đa, na do đa (Phạn: nayuta), đại na do đa, bát la do đa, đại bát la do đa, căng yết la, đại căng yết la, tần bạt la, đại tần bạt la, a sô bà, đại a sô bà, tì bà ha, đại trí bà, đại địa trí bà, hê đô, đại hê đô, yết lạp bà, đại yết lạp bà, ấn đạt la (Phạn: indra), đại ấn đạt la, tam ma bát đam, đại tam ma bát đam, yết để, đại yết để, niêm phiệt la xà, đại niêm phiệt la xà, mỗ đạt la, đại mỗ đạt la, bạt lam, đại bạt lam, san nhã (Phạn: saôjĩà), đại san nhã, tì bộ đa, đại tì bộ đa, bạt la sàm, đại bạt la sàm, a tăng kì. A tăng kì cũng gọia tăng kì da,a tăng xí da,a tăng, tăng kì... Hán dịch là vô số, vô ương số, nghĩa là không thểtính đếm. Nhưng từ 1 đến a tăng kì vốn có 60 loại số, về sau thất lạc 8 số, cho nên chỉ còn 52 số, Phiên dịch danh nghĩa đại tập thì có thêmvào 8 số thất lạc mà thành 60 số. Ngoài ra, muốn biểu thị số cực lớn thì dùng số vi trần (bụi nhỏ) để ví dụ; phân số dưới số 1 là số cực nhỏ (hoặc1 phần 16), gọi là Ca la phần; phân số nhỏ nhất gọi là U ba ni sát đàm phần (Phạn: upaniwadam, Ưu ba ni sát đà phần). Kinh Hoa nghiêm quyển 45 (bản dịch mới) dùng 1 A tăng kì làm đơn vị rồi nêu ra 10 số:A tăng kì, vô lượng, vô biên, vô đẳng, bất khảsổ, bất khả xưng, bất khả tư, bất khả lượng, bất khả thuyết, bất khả thuyết bất khả thuyết, đây gọi là Thập đại số. Phép tính này là đem A tăng kì nhân với A tăng kì, gọi là A tăng kì chuyển; A tăng kì chuyển lại nhân với A tăng kì chuyển thì thành vô lượng; các số lớn tiếp theo sau cứ đó mà suy ra. [X. luận Du già sư địa Q.3, 56; luận Hiển dương thánh giáo Q.1; luận Đại thừa bách pháp minh môn; Du già luận kí Q.15, phần cuối].