thành duy thức luận:

(成唯識論) Phạm:Vijĩaptimàtratàsidhi-zàstra. Cũng gọi Duy thức luận, Tịnh duy thức luận.Tác phẩm, 10 quyển, do ngài Hộ pháp soạn, ngài Huyền trang dịch vào đời Đường được thu vào Đại chính tạng tập 31. Đây là sách chú thích bộ Duy thức tam thập luận tụng, là 1 trong các sách y cứ trọng yếu của tông Pháp tướng. Khoảng năm 450 Tây lịch, ngài Thế thân soạn Duy thức tam thập luận tụng. Đến khoảng năm 557, 10 vị Đại luận sư Duy thức trong đó ngài Hộ pháp (Phạm: Dharmapàla) là chính, mỗi vị đều chú thích Duy thức tam thập luận tụng thành 10 quyển, cộng chung là 100 quyển. Đến năm Hiển khánh thứ 4 (659), khi ngài Huyền trang phiên dịch Duy thức tam thập luận tụng, theo chủ trương của đệ tử là Khuy cơ, lấy quan điểm của ngài Hộ pháp làm chính, phiên dịch tổng hợp học thuyết của 10 vị Luận sư mà tập thành bộThành duy thức luận này. Nội dung luận này cho rằng thức A lại da là chỗ nương tựa căn bản của sự tồn tại của con người, trong thức A lại da có chứa đựng các chủng tử(hạt giống), do duyên khởi mà hình thành hiện tại, đồng thời lại tạo tác vị lai, do đó triển khai tất cả vũ trụ, chủ trương quán muôn pháp do tâm biến hiện để thể chứng chân lí của các pháp. Nay lược thuật về nội dung ấy như sau:1. Từ quyển 1 đến đoạn trước của quyển 2 là giải thích các bài tụng Do giả nói ngã pháp nhằm bác bỏ sự chấp trước của ngoại đạo và Tiểu thừa cho ngã và pháp là có thật. 2. Từ giữa quyển 2 đến giữa quyển 4 giải thích các bài tụng Sơ A lại gia thức, nói rõ về tướng của thức A lại da. 3. Từ giữa quyển 4 đến giữa quyển 5 giải thích các bài tụng Kế, năng biến thứ 2, nói rõ về tướng của thức Mạt na. 4. Từ giữa quyển 5 đến quyển 7 giải thích các bài tụng Kế, năng biến thứ 3, tâm sở biến hành này, nương nơi thức căn bản, lần lượt nói rõ về tướng năng biến của 6 thức, tâm sở tương ứng của 6 thức, phần vị hiện khởi của các thức... 5. Từ giữa quyển 7 đến giữa quyển 8 giải thích các bài tụng Các thức này chuyển biến, do thức Nhất thiết chủng, do tập khí các nghiệp, lần lượt nói rõ về ý nghĩa tất cả duy thức, về nhân quả của các thức chuyển biến, về lí sinh tử tương tục...6. Từ giữa đến cuối quyển 8 các bài tụng Do các biến kế ấy, nói rõ nghĩa của 3 tính: Biến kế sở chấp, Y tha khởi và Viên thành thực. 7. Quyển 9, giải thích các bài tụng Tức nương ba tính này, nói rõ về ý nghĩa của 3 vô tính. 8. Quyển 10, giải thích các bài tụng Cho đến chưa khởi thức, nói rõ về tướng của 5 vị. Năm vị tức là thứ tự ngộ nhập tính, tướng Duy thức. Trong nội dung luận này có nhiều chỗ dẫn dụng học thuyết của các vị Luận sư khác thuộc Du già hành phái như Nan đà, Trần na... Các học giả thời cận đại đem sách chú thích Duy thức tam thập luận tụng của ngài An tuệ, 1 trong 10 vị Đại luận sư, so sánh với luận Thành duy thức thì thấy ngoài một phần nhỏ khác nhau, còn chỉ thú thì phần lớn rất giống nhau. Ngoài ra, luận này thường nói đến thuyết Tứ phần (Tướng phần, Kiến phần, Tự chứng phần, Chứng tự chứng phần), nhưng trong các tác phẩm khác của ngài Hộ pháp lại không thấy đề cập đến. Do đó, các học giả cho rằng luận Thành duy thức chưa hẳn đã lấy học thuyết của ngài Hộ pháp làm tiêu chuẩn cơ bản. Hơn nữa, trong luận, chỗ nào cũng thấy phản ánh sự tâm đắc của ngài Huyền trang khi ngài du học Ấn độ, vì thế luận này không phải chỉ là sách dịch thuần túy, mà cũng có thể được xem là tác phẩm soạn thuật của ngài Huyền trang. Luận Thành duy thức không những chỉ là bộ luận y cứ của tông Pháp tướng, mà còn là sách cần thiết cho các nhà nghiên cứu Phật giáo. Luận này có rất nhiều sách chú thích như: Thành duy thức luận thuật kí 20 quyển, Thành duy thức luận chưởng trung xu yếu 4 quyển và Thành duy thức luận biệt sao 10 quyển, do ngài Khuy cơ soạn; Thành duy thức luận liễu nghĩa đăng 13 quyển, do ngài Tuệ chiểu soạn; Thành duy thức luận diễn bí 14 quyển, do ngài Trí chu soạn... [X. Đại đường nội điển lục Q.5; Khai nguyên thích giáo lục Q.12; Duyệt trạng tri tân Q.39; Tân biên chư tông giáo tạng tổng lục Q.3; Ấn độ triết học nghiên cứu Q.5 (Vũ tỉnh Bá thọ); Duy thức học điển tịch (Kết thành Linh văn)].